strong máo jiāo jiě yī jiàn qín wáng lǐ mù jiān bì què huán yǐ strong
茅焦解衣諫秦王 李牧堅壁卻桓齮
huà shuō qín dài fū chén zhōng sǐ hòu, xiāng jì ér jiàn zhě bù zhǐ, qín wáng zhé lù zhī, chén shī què xià, qián hòu fán zhū shā èr shí qī rén, shī jī chéng duī. shí qí wáng jiàn lái cháo yú qín, zhào dào xiāng wáng yì zhì, xiāng yǔ zhì jiǔ xián yáng gōng shén huān, jí jiàn què xià sǐ shī, wèn qí gù, mò bù tàn xī, sī yì qín wáng zhī bù xiào yě.
話說秦大夫陳忠死後,相繼而諫者不止,秦王輒戮之,陳屍闕下,前後凡誅殺二十七人,屍積成堆。時齊王建來朝於秦,趙悼襄王亦至,相與置酒咸陽宮甚歡,及見闕下死屍,問其故,莫不嘆息,私議秦王之不孝也。
shí yǒu cāng zhōu rén máo jiāo, shì yóu xián yáng, yù lǚ diàn, tóng shě ǒu yán jí cǐ shì. jiāo fèn rán yuē: zi ér qiú mǔ, tiān dì fǎn fù yǐ! shǐ zhǔ rén jù tāng shuǐ, wú jiāng mù yù, míng zǎo kòu hūn rù jiàn qín wáng.
時有滄州人茅焦,適游咸陽,寓旅店,同舍偶言及此事。焦憤然曰:「子而囚母,天地反覆矣!」使主人具湯水,「吾將沐浴,明早叩閽入諫秦王。」
tóng shě xiào yuē: bǐ èr shí qī rén zhě, jiē wáng píng rì qīn xìn zhī chén, shàng qiě yán ér bù tīng, sǐ bù xuán zhǒng, qǐ shǎo rǔ yī bù yī yé! máo jiāo yuē: jiàn zhě zì èr shí qī rén ér zhǐ, zé qín wáng suì bù tīng yǐ, ruò èr shí qī rén ér bù zhǐ, wáng zhī tīng bù tīng, wèi kě zhī yě! tóng shě jiē xiào qí yú.
同舍笑曰:「彼二十七人者,皆王平日親信之臣,尚且言而不聽,死不旋踵,豈少汝一布衣耶!」茅焦曰:「諫者自二十七人而止,則秦王遂不聽矣,若二十七人而不止,王之聽不聽,未可知也!」同舍皆笑其愚。
cì zǎo wǔ gǔ, xiàng zhǔ rén suǒ fàn bǎo shí, zhǔ rén qiān yī zhǐ zhī, máo jiāo jué yī ér qù, tóng yù zhě dù qí bì sǐ, xiāng yǔ pōu fēn qí yī náng.
次早五鼓,向主人索飯飽食,主人牽衣止之,茅焦絕衣而去,同寓者度其必死,相與剖分其衣囊。
máo jiāo lái zhì què xià, fú shī dà hū yuē: chén qí kè máo jiāo, yuàn shàng jiàn dài wáng! qín wáng shǐ nèi shì chū wèn yuē: kè suǒ jiàn zhě hé shì, dé wú shè wáng tài hòu yǔ yé! máo jiāo yuē: chén zhèng wèi cǐ ér lái!
茅焦來至闕下,伏屍大呼曰:「臣齊客茅焦,願上諫大王!」秦王使內侍出問曰:「客所諫者何事,得無涉王太后語耶!」茅焦曰:「臣正為此而來!」
nèi shì hái bào yuē: kè guǒ wèi tài hòu shì lái jiàn yě!
內侍還報曰:「客果為太后事來諫也!」
qín wáng yuē: rǔ kě zhǐ què xià jī shī gào zhī.
秦王曰:「汝可指闕下積屍告之。」
nèi shì wèi máo jiāo yuē: kè bù jiàn què xià sǐ rén lěi lěi yé, hé bù wèi sǐ ruò shì?
內侍謂茅焦曰:「客不見闕下死人累累耶,何不畏死若是?」
máo jiāo yuē: chén wén tiān yǒu èr shí bā xiù, jiàng shēng yú dì, zé wèi zhèng rén, jīn sǐ zhě yǐ yǒu èr shí qī rén yǐ, shàng quē qí yī, chén suǒ yǐ lái zhě, yù mǎn qí shù ěr! gǔ shèng xián shuí rén bù sǐ, chén yòu hé wèi zāi?
茅焦曰:「臣聞天有二十八宿,降生於地,則為正人,今死者已有二十七人矣,尚缺其一,臣所以來者,欲滿其數耳!古聖賢誰人不死,臣又何畏哉?」
nèi shì fù hái bào, qín wáng dà nù yuē: kuáng fū gù fàn wú jìn! gù zuǒ yòu, chuī huò tāng yú tíng, dāng shēng zhǔ zhī, bǐ ān dé quán shī què xià, wèi èr shí qī rén mǎn shù hū? yú shì qín wáng àn jiàn ér zuò, lóng méi dào shù, kǒu zhōng mò chū, nù qì bó bó bù kě è, lián hū: zhào kuáng fū lái jiù pēng! nèi shì wǎng zhào máo jiāo.
內侍復還報,秦王大怒曰:「狂夫故犯吾禁!」顧左右,」炊鑊湯於庭,當生煮之,彼安得全屍闕下,為二十七人滿數乎?」於是秦王按劍而坐,龍眉倒豎,口中沫出,怒氣勃勃不可遏,連呼:「召狂夫來就烹!」內侍往召茅焦。
máo jiāo gù yì jǔ jǔ zuò xì bù, bù kěn jí qū, nèi shì cù zhī sù xíng, máo jiāo yuē: wǒ wáng jí sǐ yǐ! huǎn wú xū yú hé hài? nèi shì lián zhī, nǎi fú yè ér qián. máo jiāo zhì jiē xià, zài bài kòu tóu zòu yuē: chén wén zhī: yǒu shēng zhě bù huì qí sǐ, yǒu guó zhě bù huì qí wáng, huì wáng zhě bù kě yǐ dé cún, huì sǐ zhě bù kě yǐ dé shēng.' fū sǐ shēng cún wáng zhī jì, míng zhǔ zhī suǒ jiū xīn yě, bù shěn dài wáng yù wén zhī fǒu?
茅焦故意踽踽作細步,不肯急趨,內侍促之速行,茅焦曰:「我王即死矣!緩吾須臾何害?」內侍憐之,乃扶掖而前。茅焦至階下,再拜叩頭奏曰:「臣聞之:『有生者不諱其死,有國者不諱其亡,諱亡者不可以得存,諱死者不可以得生。'夫死生存亡之計,明主之所究心也,不審大王欲聞之否?」
qín wáng sè shāo jiàng, wèn yuē: rǔ yǒu hé jì, kě shì yán zhī.
秦王色稍降,問曰:「汝有何計,可試言之。」
máo jiāo duì yuē: fū zhōng chén bù jìn ā shùn zhī yán, míng zhǔ bù dǎo kuáng bèi zhī xíng. zhǔ yǒu bèi xíng ér chén bù yán, shì chén fù qí jūn yě chén yǒu zhōng yán ér jūn bù tīng, shì jūn fù qí chén yě. dài wáng yǒu nì tiān zhī bèi xíng, ér dài wáng bù zì zhī wēi chén yǒu nì ěr zhī zhōng yán, ér dài wáng yòu bù yù wén. chén kǒng qín guó cóng cǐ wēi yǐ!
茅焦對曰:「夫忠臣不進阿順之言,明主不蹈狂悖之行。主有悖行而臣不言,是臣負其君也;臣有忠言而君不聽,是君負其臣也。大王有逆天之悖行,而大王不自知;微臣有逆耳之忠言,而大王又不欲聞。臣恐秦國從此危矣!」
qín wáng sǒng rán liáng jiǔ, sè yù jiàng, nǎi yuē: zi suǒ yán hé shì? guǎ rén yuàn wén zhī.
秦王悚然良久,色愈降,乃曰:「子所言何事?寡人願聞之。」
máo jiāo yuē: dài wáng jīn rì bù yǐ tiān xià wèi shì hū?
茅焦曰:「大王今日不以天下為事乎?」
qín wáng yuē: rán.
秦王曰:「然。」
máo jiāo yuē: jīn tiān xià zhī suǒ yǐ zūn qín zhě, fēi dú wēi lì shǐ rán, yì yǐ dài wáng wèi tiān xià zhī xióng zhǔ, zhōng chén liè shì, bì jí qín tíng gù yě. jīn dài wáng chē liè jiǎ fù, yǒu bù rén zhī xīn náng pū liǎng dì, yǒu bù yǒu zhī míng qiān mǔ yú yù yáng gōng, yǒu bù xiào zhī xíng zhū chuō jiàn shì, chén shī què xià, yǒu jié zhòu zhī zhì. fū yǐ tiān xià wèi shì, ér suǒ xíng rú cǐ, hé yǐ fú tiān xià hū? xī shùn shì yín mǔ jǐn dào, shēng yōng wèi dì jié shā lóng féng, zhòu lù bǐ gàn, tiān xià pàn zhī. chén zì zhī bì sǐ, dì kǒng chén sǐ zhī hòu, gèng wú yǒu jì èr shí bā rén zhī hòu, ér fù yǐ yán jìn zhě, yuàn bàng rì téng, zhōng móu jié shé, zhōng wài lí xīn, zhū hóu jiāng pàn, xī zāi! qín zhī dì yè chuí chéng, ér bài zhī zì dài wáng yě, chén yán yǐ bì, qǐng jiù pēng! nǎi qǐ lì jiě yī qū huò.
茅焦曰:「今天下之所以尊秦者,非獨威力使然,亦以大王為天下之雄主,忠臣烈士,畢集秦庭故也。今大王車裂假父,有不仁之心;囊撲兩弟,有不友之名;遷母於棫陽宮,有不孝之行;誅戳諫士,陳屍闕下,有桀、紂之治。夫以天下為事,而所行如此,何以服天下乎?昔舜事嚚母盡道,升庸為帝;桀殺龍逢,紂戮比干,天下叛之。臣自知必死,第恐臣死之後,更無有繼二十八人之後,而復以言進者,怨謗日騰,忠謀結舌,中外離心,諸侯將叛,惜哉!秦之帝業垂成,而敗之自大王也,臣言已畢,請就烹!」乃起立解衣趨鑊。
qín wáng jí zǒu xià diàn, zuǒ shǒu fú zhù máo jiāo, yòu shǒu huī zuǒ yòu yuē: qù tāng huò! máo jiāo yuē: dài wáng yǐ xuán bǎng jù jiàn, bù pēng chén, wú yǐ lì xìn. qín wáng fù mìng zuǒ yòu shōu qǐ bǎng wén, yòu mìng nèi shì yǔ máo jiāo chuān yī, yán zhī zuò, xiè yuē: qián jiàn zhě dàn shù guǎ rén zhī zuì, wèi cháng míng xī cún wáng zhī jì, tiān shǐ xiān shēng kāi guǎ rén zhī máo sāi, guǎ rén gǎn bù jìng tīng!
秦王急走下殿,左手扶住茅焦,右手麾左右曰:「去湯鑊!」茅焦曰:「大王已懸榜拒諫,不烹臣,無以立信。」秦王復命左右收起榜文,又命內侍與茅焦穿衣,延之坐,謝曰:「前諫者但數寡人之罪,未嘗明悉存亡之計,天使先生開寡人之茅塞,寡人敢不敬聽!」
máo jiāo zài bài jìn yuē: dài wáng jì fǔ tīng chén yán, qǐng sù bèi jià, wǎng yíng tài hòu, què xià sǐ shī, jiē zhōng chén gǔ xuè, qǐ cì shōu zàng! qín wáng jí mìng sī lǐ shōu qǔ èr shí qī rén zhī shī, gè jù guān guǒ, tóng zàng yú lóng shǒu shān, biǎo yuē huì zhōng mù. shì rì qín wáng qīn zì fā jià, wǎng yíng tài hòu, jí lìng máo jiāo yù chē, wàng yōng zhōu jìn fā. nán píng xiān shēng dú shǐ shī yún:
茅焦再拜進曰:「大王既俯聽臣言,請速備駕,往迎太后,闕下死屍,皆忠臣骨血,乞賜收葬!」秦王即命司里收取二十七人之屍,各具棺槨,同葬於龍首山,表曰「會忠墓」。是日秦王親自發駕,往迎太后,即令茅焦御車,望雍州進發。南屏先生讀史詩云:
èr shí qī rén shī lěi lěi, jiě yī qū huò yǒu máo jiāo.
二十七人屍累累,解衣趨鑊有茅焦。
mìng zhòng bù sǐ zhōng xū huó, luò de zhōng míng wàn gǔ biāo.
命中不死終須活,落得忠名萬古標。
chē jià jiāng dào yù yáng gōng, xiān lìng shǐ zhě chuán bào, qín wáng xī xíng ér qián, jiàn le tài hòu, kòu tóu dà kū. tài hòu yì chuí lèi bù yǐ, qín wáng yǐn máo jiāo yè jiàn tài hòu, zhǐ yuē: cǐ wú zhī yǐng kǎo shū yě, shì wǎn, qín wáng jiù zài yù yáng gōng xiē sù. cì rì, qǐng tài hòu dēng niǎn qián xíng, qín wáng hòu suí, qiān shèng wàn qí, cù yōng rú yún, lù guān zhě wú bù chēng sòng qín wáng zhī xiào.
車駕將到棫陽宮,先令使者傳報,秦王膝行而前,見了太后,叩頭大哭。太后亦垂淚不已,秦王引茅焦謁見太后,指曰:「此吾之潁考叔也,」是晚,秦王就在棫陽宮歇宿。次日,請太后登輦前行,秦王后隨,千乘萬騎,簇擁如雲,路觀者無不稱頌秦王之孝。
huí dào xián yáng, zhì jiǔ gān quán gōng zhōng, mǔ zǐ huān yǐn, tài hòu bié zhì jiǔ yǐ yàn máo jiāo, xiè yuē: shǐ wú mǔ zǐ fù dé xiāng huì, jiē máo jūn zhī lì yě. qín wáng nǎi bài máo jiāo wèi tài fù, jué shàng qīng, yòu kǒng bù wéi fù yǔ gōng wéi xiāng tōng, qiǎn chū dū chéng, wǎng hé nán běn guó jū zhù.
回到咸陽,置酒甘泉宮中,母子歡飲,太后別置酒以宴茅焦,謝曰:「使吾母子復得相會,皆茅君之力也。」秦王乃拜茅焦為太傅,爵上卿,又恐不韋復與宮闈相通,遣出都城,往河南本國居住。
liè guó wén wén xìn hóu jiù guó, gè qiǎn shǐ wèn ān, zhēng yù qǐng zhī, chù yǐ xiàng wèi, shǐ zhě luò yì yú dào. qín wáng kǒng qí yòng yú tā guó, wèi qín zhī hài, nǎi shǒu shū yī jiān, yǐ cì bù wéi, lüè yuē:
列國聞文信侯就國,各遣使問安,爭欲請之,處以相位,使者絡繹於道。秦王恐其用於他國,為秦之害,乃手書一緘,以賜不韋,略曰:
jūn hé gōng yú qín, ér fēng lú shí wàn? jūn hé qīn yú qín, ér hào chēng shàng fù? qín zhī shī yú jūn zhě hòu yǐ! lào pā zhī nì, yóu jūn shǐ zhī, guǎ rén bù rěn jiā zhū, tīng jūn jiù guó. jūn bù zì huǐ huò, yòu yǔ zhū hóu shǐ zhě jiāo tōng. fēi guǎ rén suǒ yǐ kuān jūn zhī yì yě, qí yǔ jiā shǔ xǐ jū shǔ jùn, yǐ pí zhī yī chéng, wèi jūn zhōng lǎo.
君何功於秦,而封盧十萬?君何親於秦,而號稱尚父?秦之施於君者厚矣!嫪皅之逆,由君始之,寡人不忍加誅,聽君就國。君不自悔禍,又與諸侯使者交通。非寡人所以寬君之意也,其與家屬徙居蜀郡,以郫之一城,為君終老。
lǚ bù wéi jiē shū dú qì, nù yuē: wú pò jiā fú lì xiān wáng, gōng shú yǔ wǒ, tài hòu xiān shì wǒ ér dé yùn, wáng wǒ suǒ chū yě, qīn shú yǔ wǒ, wáng hé xiāng fù zhī shén yě? shǎo qǐng, yòu tàn yuē: wú yǐ jiǎ rù zǐ, yīn móu rén guó, yín rén zhī qī, shā rén zhī jūn, miè rén zhī sì, huáng tiān qǐ róng wǒ zāi, jīn rì sǐ wǎn yǐ! suì zhì zhèn yú jiǔ zhōng, fú zhī ér sǐ. mén xià kè sù shòu qí ēn zhě, xiāng yǔ dào zài qí shī, tōu zàng yú běi máng shān xià, yǔ qí qī hé zhǒng.
呂不韋接書讀訖,怒曰:「吾破家扶立先王,功孰與我,太后先事我而得孕,王我所出也,親孰與我,王何相負之甚也?」少頃,又嘆曰:「吾以賈入子,陰謀人國,淫人之妻,殺人之君,滅人之祀,皇天豈容我哉,今日死晚矣!」遂置鴆於酒中,服之而死。門下客素受其恩者,相與盜載其屍,偷葬於北邙山下,與其妻合冢。
jīn běi máng dào xī yǒu dà zhǒng, mín jiān chuán chēng lǚ mǔ zhǒng, gài bīn kè huì yán bù wéi zàng chù yě.
今北邙道西有大冢,民間傳稱呂母冢,蓋賓客諱言不韋葬處也。
qín wáng wén bù wéi yǐ sǐ, qiú qí shī bù dé, nǎi jǐn zhú qí bīn kè. yīn xià lìng dà suǒ guó zhōng, fán tā fāng yóu kè, bù xǔ liú jū xián yáng yǐ shì zhě xuē qí guān, sān rì nèi jiē yào zhú chū jìng wài róng liú zhī jiā yī tǐ zhì zuì.
秦王聞不韋已死,求其屍不得,乃盡逐其賓客。因下令大索國中,凡他方遊客,不許留居咸陽;已仕者削其官,三日內皆要逐出境外;容留之家一體治罪。
yǒu chǔ guó shàng cài rén lǐ sī, nǎi míng xián xún qīng zhī dì zǐ, guǎng yǒu xué wèn, xiàng yóu qín guó, shì lǚ bù wéi wèi shè rén. bù wéi jiàn qí cái néng yú qín wáng, bài wèi kè qīng. jīn rì zhú kè lìng xià, lǐ sī yì zài zhú zhōng, yǐ bèi sī lǐ qū chū xián yáng chéng wài. sī yú tú zhōng xiě jiù biǎo zhāng, tuō yán jī mì shì, shǐ yóu chuán shàng zhī qín wáng. lüè yuē:
有楚國上蔡人李斯,乃名賢荀卿之弟子,廣有學問,向游秦國,事呂不韋為舍人。不韋薦其才能於秦王,拜為客卿。今日逐客令下,李斯亦在逐中,已被司里驅出咸陽城外。斯於途中寫就表章,託言機密事,使郵傳上之秦王。略曰:
chén wén, tài shān bù ràng tǔ rǎng, gù néng chéng qí gāo hé hǎi bù zé xì liú, gù néng jiù qí shēn wáng zhě bù què zhòng shù, gù néng chéng qí dé. xī mù gōng zhī bà yě, xī qǔ yáo yú yú róng, dōng dé bǎi lǐ xī yú wǎn, yíng jiǎn shū yú sòng, qiú pī bào gōng sūn zhī yú jìn xiào gōng yòng shāng yāng, yǐ dìng qín guó zhī fǎ huì wáng yòng zhāng yí, yǐ sàn liù guó zhī zòng zhāo wáng yòng fàn suī, yǐ huò jiān bìng zhī móu. sì jūn jiē lài kè yǐ chéng qí gōng, kè yì hé fù yú qín zāi. dài wáng bì yù zhú kè, kè jiāng qù qín ér wèi dí guó zhī yòng, qiú qí xiào zhōng móu yú qín zhě, bù kě dé yǐ!
臣聞,「太山不讓土壤,故能成其高;河海不擇細流,故能就其深;王者不卻眾庶,故能成其德。」昔穆公之霸也,西取繇余於戎,東得百里奚於宛,迎蹇叔於宋,求丕豹、公孫枝於晉;孝公用商鞅,以定秦國之法;惠王用張儀,以散六國之縱;昭王用范睢,以獲兼併之謀。四君皆賴客以成其功,客亦何負於秦哉。大王必欲逐客,客將去秦而為敵國之用,求其效忠謀於秦者,不可得矣!
qín wáng lǎn qí shū, dà wù, suì chú zhú kè zhī lìng, shǐ rén chí chē wǎng zhuī lǐ sī, jí yú lí shān zhī xià. sī nǎi hái rù xián yáng, qín wáng mìng fù qí guān, rèn yòng rú chū.
秦王覽其書,大悟,遂除逐客之令,使人馳車往追李斯,及於驪山之下。斯乃還入咸陽,秦王命復其官,任用如初。
lǐ sī yīn shuō qín wáng yuē: xī qín mù gōng xìng bà zhī shí, zhū hóu shàng zhòng, zhōu dé wèi shuāi, gù wèi kě xíng jiān bìng zhī shù. zì xiào gōng yǐ lái, zhōu shì bēi wēi, zhū hóu xiāng bìng, jǐn cún liù guó, qín zhī yì shǔ zhū hóu, fēi yī dài yǐ. fū yǐ qín zhī qiáng, dài wáng zhī xián, sǎo dàng zhū guó, rú fú zào chén. nǎi bù jí cǐ shí jí jí tú gōng, zuò dài zhū hóu fù qiáng, xiāng jù hé zòng', huǐ zhī hé jí!
李斯因說秦王曰:「昔秦穆公興霸之時,諸侯尚眾,周德未衰,故未可行兼併之術。自孝公以來,周室卑微,諸侯相併,僅存六國,秦之役屬諸侯,非一代矣。夫以秦之強,大王之賢,掃蕩諸國,如拂灶塵。乃不及此時汲汲圖功,坐待諸侯復強,相聚『合縱',悔之何及!」
qín wáng yuē: guǎ rén yù bìng tūn liù guó, jì jiāng ān chū?
秦王曰:「寡人慾併吞六國,計將安出?」
lǐ sī yuē: hán jìn qín ér ruò, qǐng xiān qǔ hán, yǐ jù zhū guó! qín wáng cóng qí jì, shǐ nèi shǐ téng wèi jiāng, lǜ shī shí wàn gōng hán.
李斯曰:「韓近秦而弱,請先取韓,以懼諸國!」秦王從其計,使內史騰為將,率師十萬攻韓。
shí hán huán huì wáng yǐ hōng, tài zǐ ān jí wèi. yǒu gōng zǐ fēi zhě, shàn yú xíng míng fǎ lǜ zhī xué, jiàn hán zhī xuē ruò, shù shàng shū yú hán wáng ān, hán wáng bù néng yòng. jí qín bīng fá hán, hán wáng jù, gōng zǐ fēi zì fù qí cái, yù qiú yòng yú qín guó, nǎi zì qǐng yú hán wáng, yuàn wèi shǐ pìn qín, yǐ qiú xī bīng, hán wáng cóng zhī.
時韓桓惠王已薨,太子安即位。有公子非者,善於刑名法律之學,見韓之削弱,數上書於韓王安,韓王不能用。及秦兵伐韓,韓王懼,公子非自負其才,欲求用於秦國,乃自請於韓王,願為使聘秦,以求息兵,韓王從之。
gōng zǐ fēi xī jiàn qín wáng, yán hán wáng yuàn nà dì wèi dōng fān, qín wáng dà xǐ. fēi yīn shuō zhī yuē: chén yǒu jì kě yǐ pò tiān xià zhī zòng', ér suì qín jiān bìng zhī móu. dài wáng yòng chén zhī móu, ruò zhào bù jǔ, hán bù wáng, chǔ wèi bù chén, qí yàn bù fù, yuàn zhǎn chén zhī tóu, yǐ xùn yú guó, wèi rén chén bù zhōng zhě zhī jiè! yīn xiàn qí suǒ zhe shuō nán gū fèn wǔ dù shuō lín děng shū, wǔ shí yú wàn yán.
公子非西見秦王,言韓王願納地為東藩,秦王大喜。非因說之曰:「臣有計可以破天下之『縱',而遂秦兼併之謀。大王用臣之謀,若趙不舉,韓不亡,楚、魏不臣,齊、燕不附,願斬臣之頭,以徇於國,為人臣不忠者之戒!」因獻其所著《說難》、《孤憤》、《五蠹》、《說林》等書,五十餘萬言。
qín wáng dú ér shàn zhī, yù yòng wèi kè qīng, yǔ yì guó shì. lǐ sī jì qí cái, zèn yú qín wáng yuē: zhū hóu gōng zǐ gè qīn qí qīn, qǐ wèi tā rén yòng zāi, qín gōng hán, hán wáng jí ér qiǎn fēi rù qín, ān zhī bù rú sū qín fǎn jiān zhī jì, fēi bù kě rèn yě! qín wáng yuē: rán zé zhú zhī hū?
秦王讀而善之,欲用為客卿,與議國事。李斯忌其才,譖於秦王曰:「諸侯公子各親其親,豈為他人用哉,秦攻韓,韓王急而遣非入秦,安知不如蘇秦反間之計,非不可任也!」秦王曰:「然則逐之乎?」
lǐ sī yuē: xī wèi gōng zǐ wú jì zhào gōng zǐ píng yuán, jiē céng liú qín, qín bù yòng, zòng zhī hái guó, zú wèi qín huàn, fēi yǒu cái, bù rú shā zhī, yǐ jiǎn hán zhī yì! qín wáng nǎi qiú hán fēi yú yún yáng, jiāng shǐ lěi shā zhī, fēi yuē: wú hé zuì? yù lì yuē: yī qī bù liǎng xióng, dāng jīn zhī shì, yǒu cái zhě fēi yòng jí zhū, hé bì zuì hū? fēi nǎi kāng kǎi fù shī yuē:
李斯曰:「昔魏公子無忌、趙公子平原,皆曾留秦,秦不用,縱之還國,卒為秦患,非有才,不如殺之,以翦韓之翼!」秦王乃囚韓非於雲陽,將史蘽殺之,非曰:「吾何罪?」獄吏曰:「一棲不兩雄,當今之世,有才者非用即誅,何必罪乎?」非乃慷慨賦詩曰:「
shuō guǒ nán, fèn hé yǐ?
《說》果難,《憤》何已?
wǔ dù wèi chú, shuō lín hé qǔ!
《五蠹》未除,《說林》何取!
gāo yǐ xiāng xiāo, shè yǐ qí sǐ.
膏以香消,麝以臍死。
shì yè, fēi yǐ guān yīng zì lēi qí hóu ér sǐ. hán wáng wén fēi sǐ, yì jù, qǐng yǐ guó nèi fù chēng chén, qín wáng nǎi zhào nèi shǐ téng bà bīng.
是夜,非以冠纓自勒其喉而死。韓王聞非死,益懼,請以國內附稱臣,秦王乃詔內史騰罷兵。
qín wáng yī rì yǔ lǐ sī yì shì, kuā hán fēi zhī cái, xī qí yǐ sǐ, lǐ sī nǎi jìn yuē: chén jǔ yī rén, xìng wèi míng liáo, dà liáng rén yě, shēn tōng bīng fǎ, qí cái shèng hán fēi shí bèi! qín wáng yuē: qí rén ān zài? lǐ sī yuē: jīn zài xián yáng, rán qí rén zì fù shén gāo, bù kě yǐ chén lǐ qū yě!
秦王一日與李斯議事,夸韓非之才,惜其已死,李斯乃進曰:「臣舉一人,姓尉名繚,大梁人也,深通兵法,其才勝韓非十倍!」秦王曰:「其人安在?」李斯曰:「今在咸陽,然其人自負甚高,不可以臣禮屈也!」
qín wáng nǎi yǐ bīn lǐ zhào zhī, wèi liáo jiàn qín wáng, zhǎng yī bù bài, qín wáng dá lǐ, zhì zhī shàng zuò, hū wèi xiān shēng, wèi liáo yīn jìn shuō yuē: fū liè guó zhī yú qiáng qín, pì yóu jùn xiàn yě, sàn zé yì jǐn, hé zé nán gōng, fū sān jìn hé ér zhì bó wáng, wǔ guó hé ér qí mǐn zǒu, dài wáng bù kě bù lǜ!
秦王乃以賓禮召之,尉繚見秦王,長揖不拜,秦王答禮,置之上座,呼為先生,尉繚因進說曰:「夫列國之於強秦,譬猶郡縣也,散則易盡,合則難攻,夫三晉合而智伯亡,五國合而齊湣走,大王不可不慮!」
qín wáng yuē: yù shǐ sàn ér bù fù hé, xiān shēng jì jiāng ān chū?
秦王曰:「欲使散而不複合,先生計將安出?」
wèi liáo duì yuē: jīn guó jiā zhī jì, jiē jué yú háo chén, háo chén qǐ jǐn zhōng zhì? bù guò duō de cái wù wèi lè ěr! dài wáng wù ài fǔ kù zhī cáng, hòu lù qí háo chén, yǐ luàn qí móu, bù guò wáng sān shí wàn jīn, ér zhū hóu kě jǐn!
尉繚對曰:「今國家之計,皆決於豪臣,豪臣豈盡忠智?不過多得財物為樂耳!大王勿愛府庫之藏,厚賂其豪臣,以亂其謀,不過亡三十萬金,而諸侯可盡!」
qín wáng dà yuè, zūn wèi liáo wèi shàng kè, yǔ zhī kàng lǐ, yī fú yǐn shí jǐn yǔ jǐ tóng, shí shí zào qí guǎn, zhǎng guì qǐng jiào. wèi liáo yuē: wú xì chá qín wáng wèi rén, fēng zhǔn zhǎng mù, gú yīng chái shēng, zhōng huái hǔ láng zhī xīn, cán kè shǎo ēn. yòng rén shí qīng wèi rén qū, bù yòng yì qīng qì rén. jīn tiān xià wèi yī, gù bù xī qū shēn yú bù yī, ruò dé zhì, tiān xià jiē wèi yú ròu yǐ!
秦王大悅,尊尉繚為上客,與之抗禮,衣服飲食盡與己同,時時造其館,長跪請教。尉繚曰:「吾細察秦王為人,豐准長目,鶻膺豺聲,中懷虎狼之心,殘刻少恩。用人時輕為人屈,不用亦輕棄人。今天下未一,故不惜屈身於布衣,若得志,天下皆為魚肉矣!」
yī xī, bù cí ér qù, guǎn lì jí bào qín wáng, qín wáng rú shī bì shǒu, qiǎn yáo chē sì chū zhuī hái, yǔ zhī lì shì, bài wèi tài wèi, zhǔ bīng shì, qí dì zǐ jiē bài dài fū.
一夕,不辭而去,館吏急報秦王,秦王如失臂手,遣軺車四出追還,與之立誓,拜為太尉,主兵事,其弟子皆拜大夫。
yú shì dà chū nèi tǎng jīn qián, fēn qiǎn bīn kè shǐ zhě bēn zǒu liè guó, shì qí chǒng chén yòng shì zhě, jí hòu lù zhī, tàn qí guó qíng, qín wáng fù wèn wèi liáo yǐ bìng jiān cì dì. wèi liáo yuē: hán ruò yì gōng yí xiān, qí cì mò rú zhào wèi, sān jìn jì jǐn, jí jǔ bīng ér jiā chǔ. chǔ wáng, yàn qí yòu ān wǎng hū? qín wáng yuē: hán yǐ chēng fān, ér zhào wáng cháng zhì jiǔ xián yáng gōng, wèi yǒu jiā bīng zhī míng, nài hé? wèi liáo yuē: zhào dì dà bīng qiáng, qiě yǒu hán wèi wèi zhù, wèi kě yī jǔ ér miè yě. hán nèi fù chēng fān, zé zhào shī zhù zhī bàn yǐ, wáng ruò huàn fá zhào wú míng, qǐng xiān jiā bīng yú wèi. zhào wáng yǒu chǒng chén guō kāi zhě, tān dé wú yàn, chén qiǎn dì zǐ wáng áo wǎng shuō wèi wáng, shǐ lù guō kāi ér qǐng jiù yú zhào wáng, zhào bì chū bīng. wú yīn yǐ wèi zhào zuì, yí bīng jī zhī!
於是大出內帑金錢,分遣賓客使者奔走列國,視其寵臣用事者,即厚賂之,探其國情,秦王復問尉繚以併兼次第。尉繚曰:「韓弱易攻宜先,其次莫如趙、魏,三晉既盡,即舉兵而加楚。楚亡,燕、齊又安往乎?」秦王曰:「韓已稱藩,而趙王嘗置酒咸陽宮,未有加兵之名,奈何?」尉繚曰:「趙地大兵強,且有韓、魏為助,未可一舉而滅也。韓內附稱藩,則趙失助之半矣,王若患伐趙無名,請先加兵於魏。趙王有寵臣郭開者,貪得無厭,臣遣弟子王敖往說魏王,使賂郭開而請救於趙王,趙必出兵。吾因以為趙罪,移兵擊之!」
qín wáng yuē: shàn. nǎi mìng dà jiāng huán chǐ qí, lǜ bīng shí wàn, chū hán gǔ guān, shēng yán fá wèi fù qiǎn wèi liáo dì zǐ wáng áo wǎng wèi, fù yǐ huáng jīn wǔ wàn jīn, zì qí suǒ yòng. wáng áo zhì wèi, shuō wèi wáng yuē: sān jìn suǒ yǐ néng kàng qiáng qín zhě, yǐ chún chǐ hù wèi bì yě, jīn hán yǐ nà dì chēng fān, ér zhào wáng qīn yì xián yáng, zhì jiǔ wèi huān, hán zhào lián mèi ér shì qín, qín bīng zhì wèi, wèi qí wēi yǐ. dài wáng hé bù gē yè chéng yǐ lù zhào, ér qiú jiù yú zhào. zhào rú fā bīng shǒu yè, shì zhào dài wèi wèi shǒu yě! wèi wáng yuē: xiān shēng dù bì děi zhī zhào wáng hū?
秦王曰:「善。」乃命大將桓齒奇,率兵十萬,出函谷關,聲言伐魏;復遣尉繚弟子王敖往魏,付以黃金五萬斤,恣其所用。王敖至魏,說魏王曰:「三晉所以能抗強秦者,以唇齒互為蔽也,今韓已納地稱藩,而趙王親詣咸陽,置酒為歡,韓、趙連袂而事秦,秦兵至魏,魏其危矣。大王何不割鄴城以賂趙,而求救於趙。趙如發兵守鄴,是趙代魏為守也!」魏王曰:「先生度必得之趙王乎?」
wáng áo miù yán yuē: zhào zhī yòng shì zhě guō kāi, chén sù yǔ xiāng shàn, zì néng dé zhī.
王敖謬言曰:「趙之用事者郭開,臣素與相善,自能得之。」
wèi wáng cóng qí yán, yǐ yè jùn sān chéng dì jiè, bìng guó shū fù yǔ wáng áo, shǐ wǎng zhào guó qiú jiù.
魏王從其言,以鄴郡三城地界,並國書付與王敖,使往趙國求救。
wáng áo xiān yǐ huáng jīn sān qiān jīn jiāo jié guō kāi, rán hòu yán sān chéng zhī shì, guō kāi shòu wèi jīn, wèi dào xiāng wáng yuē: qín zhī fá wèi, yù bìng wèi yě wèi wáng, zé jí yú zhào yǐ, jīn bǐ gē yè jùn zhī sān chéng yǐ qiú jiù, wáng yí tīng zhī. dào xiāng wáng shǐ hù zhé lǜ shī wǔ wàn, wǎng shòu qí dì.
王敖先以黃金三千斤交結郭開,然後言三城之事,郭開受魏金,謂悼襄王曰:「秦之伐魏,欲並魏也;魏亡,則及於趙矣,今彼割鄴郡之三城以求救,王宜聽之。」悼襄王使扈輒率師五萬,往受其地。
qín wáng suì mìng huán chǐ qí jìn bīng gōng yè, hù zhé chū bīng jù zhī, dà zhàn yú dōng shān gù shān, hù zhé bīng bài, huán chǐ qí chéng shèng zhuī zhú, suì bá yè, lián pò jiǔ chéng, hù zhé bīng bǎo yú yí ān, qiǎn rù gào jí yú zhào wáng.
秦王遂命桓齒奇進兵攻鄴,扈輒出兵拒之,大戰於東山固山,扈輒兵敗,桓齒奇乘勝追逐,遂拔鄴,連破九城,扈輒兵保於宜安,遣入告急於趙王。
zhào wáng jù qún chén gòng yì, zhòng jiē yuē: xī nián wéi lián pō néng yù qín bīng, páng shì lè shì yì chēng liáng jiāng, jīn páng nuǎn yǐ sǐ, ér lè shì yì wú rén yǐ, wéi lián pō shàng zài wèi guó, hé bù zhào zhī? guō kāi yǔ lián pō yǒu chóu, kǒng qí fù yòng, nǎi zèn yú zhào wáng yuē: lián jiāng jūn nián jìn qī xún, jīn lì shuāi yǐ, kuàng qián yǒu lè chéng zhī xì, ruò zhào ér bù yòng, yì zēng yuàn wàng, dài wáng gū shǐ rén chān shì, tǎng qí wèi shuāi, zhào zhī wèi wǎn. zhào wáng huò qí yán, qiǎn nèi shì táng jiǔ yǐ quǎn táng ní míng jiǎ yī fù, liáng mǎ sì pǐ láo wèn, yīn ér chá zhī.
趙王聚群臣共議,眾皆曰:「昔年惟廉頗能御秦兵,龐氏、樂氏亦稱良將,今龐煖已死,而樂氏亦無人矣,惟廉頗尚在魏國,何不召之?」郭開與廉頗有仇,恐其復用,乃譖於趙王曰:「廉將軍年近七旬,筋力衰矣,況前有樂乘之隙,若召而不用,益增怨望,大王姑使人覘視,倘其未衰,召之未晚。」趙王惑其言,遣內侍唐玖以犭唐猊名甲一副,良馬四匹勞問,因而察之。
guō kāi mì yāo táng jiǔ zhì jiā, jù jiǔ xiāng jiàn, chū huáng jīn èr shí yì wèi shòu. táng jiǔ yà qí tài hòu, zì qiān wú gōng, bù gǎn shòu. guō kāi yuē: yǒu yī shì xiāng fán, bì shòu cǐ jīn, fāng gǎn qǐ chǐ, jiǔ nǎi shōu qí jīn, wèn: guō dài fū yǒu hé jiàn yù? guō kāi yuē: lián jiāng jūn yǔ mǒu sù bù xiāng néng, zú xià cǐ qù, tǎng bǐ jīn lì shuāi tuí, zì bù bì yán wàn yī shàng zhuàng, yì qiú zú xià zēng tiān jǐ jù, zhǐ shuō lǎo mài bù kān, zhào wáng bì bù fù zhào, cǐ jí zú xià zhī hòu yì yě,
郭開密邀唐玖至家,具酒相餞,出黃金二十鎰為壽。唐玖訝其太厚,自謙無功,不敢受。郭開曰:「有一事相煩,必受此金,方敢啟齒,」玖乃收其金,問:「郭大夫有何見諭?」郭開曰:「廉將軍與某素不相能,足下此去,倘彼筋力衰頹,自不必言;萬一尚壯,亦求足下增添幾句,只說老邁不堪,趙王必不復召,此即足下之厚意也,」
táng jiǔ lǐng lìng, jìng wǎng wèi guó, jiàn le lián pō, zhì zhào wáng zhī mìng, lián pō wèn yuē: qín bīng jīn fàn zhào hū?
唐玖領令,竟往魏國,見了廉頗,致趙王之命,廉頗問曰:「秦兵今犯趙乎?」
táng jiǔ yuē: jiāng jūn hé yǐ liào zhī?
唐玖曰:「將軍何以料之?」
lián pō yuē: mǒu zài wèi shù nián, zhào wáng wú yī zì xiāng jí, jīn hū yǒu míng jiǎ, liáng mǎ zhī cì, bì yǒu yòng mǒu zhī chù, shì yǐ zhī zhī.
廉頗曰:「某在魏數年,趙王無一字相及,今忽有名甲,良馬之賜,必有用某之處,是以知之。」
táng jiǔ yuē: jiāng jūn bù hèn zhào wáng yé?
唐玖曰:「將軍不恨趙王耶?」
lián pō yuē: mǒu fāng rì yè sī yòng zhào rén, kuàng gǎn hèn zhào wáng yě? jí liú táng jiǔ tóng shí, gù yì zài tā miàn qián shī chěng jīng shén, yī fàn dòu mǐ jù jǐn, dàn ròu shí yú jīn, láng cān hǔ yàn chī le yī bǎo, yīn pī zhào wáng suǒ cì zhī jiǎ, yī yuè shàng mǎ, chí zhòu rú fēi, fù yú mǎ shàng wǔ zhǎng jǐ shù huí, nǎi tiào xià mǎ, wèi táng jiǔ yuē: mǒu hé rú shào nián shí? fán duō duō bài shàng zhào wáng, shàng yù yǐ yú nián bào xiào.
廉頗曰:「某方日夜思用趙人,況敢恨趙王也?」及留唐玖同食,故意在他面前施逞精神,一飯斗米俱盡,啖肉十餘斤,狼餐虎咽吃了一飽,因披趙王所賜之甲,一躍上馬,馳驟如飛,復於馬上舞長戟數回,乃跳下馬,謂唐玖曰:「某何如少年時?煩多多拜上趙王,尚欲以餘年報效。」
táng jiǔ míng míng kàn jiàn lián pō jīng shén qiáng zhuàng, nài sī shòu le guō kāi huì lù, huí dào hán dān, wèi zhào wáng yuē: lián jiāng jūn suī rán nián lǎo, shàng néng shí ròu shàn fàn, rán yǒu pí jí, yǔ chén tóng zuò, xū yú jiān yí shǐ sān cì yǐ. zhào wáng tàn yuē: zhàn dòu shí qǐ kān yí shǐ? lián pō guǒ lǎo yǐ. suì bù fù zhào.
唐玖明明看見廉頗精神強壯,奈私受了郭開賄賂,回到邯鄲,謂趙王曰:「廉將軍雖然年老,尚能食肉善飯,然有脾疾,與臣同坐,須臾間遺矢三次矣。」趙王嘆曰:「戰鬥時豈堪遺矢?廉頗果老矣。」遂不復召。
dàn yì fā jūn yǐ zhù hù zhé, shí zhào dào xiāng wáng zhī jiǔ nián, qín wáng zhèng zhī shí yī nián yě.
但益發軍以助扈輒,時趙悼襄王之九年,秦王政之十一年也。
qí hòu chǔ wáng wén zhī lián pō zài wèi, shǐ rén zhào zhī, pō fù bēn chǔ wèi chǔ jiāng. yǐ chǔ bīng bù rú zhào, yù yù bù dé zhì ér sǐ. āi
其後楚王聞知廉頗在魏,使人召之,頗復奔楚為楚將。以楚兵不如趙,鬱郁不得志而死。哀
zāi! shǐ chén yǒu shī yún:
哉!史臣有詩云:
lǎo chéng míng jiāng shuō lián pō, yí shǐ chán yán nài ruò hé?
老成名將說廉頗,遺矢讒言奈若何?
qǐng kàn wú wáng zǎi pǐ sǐ, guō kāi hé shì qǔ jīn duō!
請看吳亡宰嚭死,郭開何事取金多!
shí wáng áo yóu zài zhào, wèi guō kāi yuē: zi bù yōu zhào wáng yé? hé bù quàn wáng zhào lián pō yě? guō kāi yuē: zhào zhī cún wáng, yī guó shì yě, ruò lián pō, dú wǒ zhī chóu, qǐ kě shǐ fù lái zhào guó? wáng áo zhī qí wú wèi guó zhī xīn, fù tàn zhī yuē: wàn yī zhào wáng, jūn jiāng yān wǎng? guō kāi yuē: wú jiāng yú qí chǔ zhī jiān, zé yī guó ér tuō shēn yān. wáng áo yuē: qín yǒu bìng tūn tiān xià zhī shì, qí chǔ yóu zhào wèi yě, wèi jūn jì, bù rú tuō shēn yú qín, qín wáng huī kuò dà dù, qū jǐ xià xián, yú rén wú suǒ bù róng.
時王敖猶在趙,謂郭開曰:「子不憂趙亡耶?何不勸王召廉頗也?」郭開曰:「趙之存亡,一國事也,若廉頗,獨我之仇,豈可使復來趙國?」王敖知其無為國之心,復探之曰:「萬一趙亡,君將焉往?」郭開曰:「吾將於齊、楚之間,擇一國而託身焉。」王敖曰:「秦有併吞天下之勢,齊、楚猶趙、魏也,為君計,不如託身於秦,秦王恢廓大度,屈己下賢,於人無所不容。」
guō kāi yuē: zi wèi rén, hé yǐ zhī qín wáng zhī shēn yě?
郭開曰:「子魏人,何以知秦王之深也?」
wáng áo yuē: mǒu zhī shī wèi liáo zi, jiàn wèi qín tài wèi, mǒu yì shì qín wèi dài fū, qín wáng zhī jūn néng dé zhào quán, gù mìng mǒu jiāo huān yú zi, suǒ fèng huáng jīn, shí qín wáng zhī zèng yě, ruò zhào wáng, jūn bì lái qín, dāng yǐ shàng qīng shòu zi, zhào zhī měi tián zhái, wéi jūn suǒ yù.
王敖曰:「某之師尉繚子,見為秦太尉,某亦仕秦為大夫,秦王知君能得趙權,故命某交歡於子,所奉黃金,實秦王之贈也,若趙亡,君必來秦,當以上卿授子,趙之美田宅,惟君所欲。」
guō kāi yuē: zú xià guǒ kěn xiāng jiàn, tǎng yǒu jiàn yù, wú bù fèng chéng.
郭開曰:「足下果肯相薦,倘有見諭,無不奉承。」
wáng áo fù yǐ huáng jīn qī qiān jīn, fù kāi yuē: qín wáng yǐ wàn jīn jiàn tuō, yù jiāo jié zhào guó jiāng xiāng, jīn jǐn yǐ fù jūn, hòu yǒu shì, dāng xiāng qiú yě,
王敖復以黃金七千斤,付開曰:「秦王以萬金見托,欲交結趙國將相,今盡以付君,後有事,當相求也,」
guō kāi dà xǐ yuē: kāi shòu qín wáng hòu zèng, ruò bù yòng xīn tú bào, jí fēi rén lèi.
郭開大喜曰:「開受秦王厚贈,若不用心圖報,即非人類。」
wáng áo nǎi cí guō kāi guī qín, yǐ suǒ yú jīn sì wàn jīn fǎn mìng yuē: chén yǐ yī wàn jīn le guō kāi, yǐ yī guō kāi le zhào yě.
王敖乃辭郭開歸秦,以所余金四萬斤反命曰:「臣以一萬金了郭開,以一郭開了趙也。」
qín wáng zhī zhào bù yòng lián pō, gèng cuī huán chǐ qí jìn bīng, zhào dào xiāng wáng yōu jù, yī jí ér hōng.
秦王知趙不用廉頗,更催桓齒奇進兵,趙悼襄王憂懼,一疾而薨。
dào xiāng wáng shì zi míng jiā.
悼襄王適子名嘉。
zhào yǒu nǚ chāng, shàn gē wǔ, dào xiāng wáng yuè zhī, liú yú gōng zhōng, yǔ zhī shēng zǐ, míng qiān, dào xiāng wáng ài chāng yīn jí qiān, nǎi fèi shì zi jiā ér lì shù zǐ qiān wèi tài zǐ, shǐ guō kāi wèi tài fù. qiān sù bù hǎo xué, guō kāi yòu dǎo yǐ shēng sè gǒu mǎ zhī shì, èr rén xiāng de shén huān, jí dào xiāng wáng yǐ hōng, guō kāi fèng tài zǐ qiān jí wèi, yǐ sān bǎi hù fēng gōng zǐ jiā, liú yú guó zhōng, guō kāi wèi xiāng guó yòng shì.
趙有女娼,善歌舞,悼襄王悅之,留於宮中,與之生子,名遷,悼襄王愛娼因及遷,乃廢適子嘉而立庶子遷為太子,使郭開為太傅。遷素不好學,郭開又導以聲色狗馬之事,二人相得甚歡,及悼襄王已薨,郭開奉太子遷即位,以三百戶封公子嘉,留於國中,郭開為相國用事。
huán chǐ qí chéng zhào sàng, xí pò zhào jūn yú yí ān, zhǎn hù zhé, shā shí wàn yú rén, jìn bī hán dān.
桓齒奇乘趙喪,襲破趙軍於宜安,斬扈輒,殺十萬餘人,進逼邯鄲。
zhào wáng qiān zì wèi tài zǐ shí, wén dài shǒu lǐ mù zhī néng, nǎi shǐ rén chéng jí chuán, chí dà jiāng jūn yìn zhào mù. mù zài dài, yǒu xuǎn chē qiān wǔ bǎi chéng, xuǎn qí wàn sān qiān pǐ, jīng bīng wǔ wàn yú rén. liú chē sān bǎi chéng, qí sān qiān, bīng wàn rén shǒu dài, qí yú xī yǐ zì suí, tún yú hán dān chéng wài, dān shēn rù chéng, yè jiàn zhào wáng.
趙王遷自為太子時,聞代守李牧之能,乃使人乘急傳,持大將軍印召牧。牧在代,有選車千五百乘,選騎萬三千匹,精兵五萬餘人。留車三百乘,騎三千,兵萬人守代,其餘悉以自隨,屯於邯鄲城外,單身入城,謁見趙王。
zhào wáng wèn yǐ què qín zhī shù, lǐ mù zòu yuē: qín chéng lèi shèng zhī wēi, qí fēng shén ruì, wèi yì cuò yě, yuàn jiǎ chén pián yí, wú jū wén fǎ, fāng gǎn shòu mìng. zhào wáng xǔ zhī, yòu wèn: dài bīng kān zhàn hū?
趙王問以卻秦之術,李牧奏曰:「秦乘累勝之威,其鋒甚銳,未易挫也,願假臣便宜,無拘文法,方敢受命。」趙王許之,又問:「代兵堪戰乎?」
lǐ mù yuē: zhàn zé wèi zú, shǒu zé yǒu yú.
李牧曰:「戰則未足,守則有餘。」
zhào wáng yuē: jīn xī jìng nèi jìn zú, shàng kě shí wàn, shǐ zhào cōng yán jù gè jiāng wǔ wàn, tīng jūn jié zhì.
趙王曰:「今悉境內勁卒,尚可十萬,使趙蔥、顏聚各將五萬,聽君節制。」
lǐ mù bài mìng ér xíng, liè yíng yú féi lèi, zhì bì lěi, jiān shǒu bù zhàn, rì chuí niú xiǎng shì, shǐ fēn duì jiào shè, jūn shì rì shòu shǎng cì, zì qiú chū zhàn, mù zhōng bù xǔ.
李牧拜命而行,列營於肥累,置壁壘,堅守不戰,日椎牛享士,使分隊較射,軍士日受賞賜,自求出戰,牧終不許。
huán chǐ qí yuē: xī lián pō yǐ jiān bì jù wáng chǐ qí, jīn lǐ mù yì yòng cǐ jì yě. réng fēn bīng yī bàn, wǎng xí gān quán shì, zhào cōng qǐng jiù zhī, lǐ mù yuē: bǐ gōng ér wǒ jiù, shì zhì yú rén yě, bīng jiā suǒ jì, bù rú wǎng gōng qí yíng, bǐ fāng yǒu shì gān quán shì. qí yíng bì xū. yòu jiàn wǒ jiān bì yǐ jiǔ. bù wèi zhàn bèi. ruò xí pò qí yíng. zé huán chǐ qí zhī qì duó yǐ. suì fēn bīng sān lù, yè xí qí yíng.
桓齒奇曰:「昔廉頗以堅壁拒王齒奇,今李牧亦用此計也。」仍分兵一半,往襲甘泉市,趙蔥請救之,李牧曰:「彼攻而我救,是致於人也,兵家所忌,不如往攻其營,彼方有事甘泉市。其營必虛。又見我堅壁已久。不為戰備。若襲破其營。則桓齒奇之氣奪矣。」遂分兵三路,夜襲其營。
yíng zhōng bù yì zhào bīng cù dào, suì dà kuì bài. shā sǐ yǒu míng yá jiāng shí yú yuán, shì zú wú suàn. bài bīng bēn wǎng gān quán shì, bào zhī huán chǐ qí. huán chǐ qí dà nù. xī bīng lái zhàn, lǐ mù zhāng liǎng yì yǐ dài zhī. dài bīng fèn yǒng dāng xiān, jiāo fēng zhèng hān. zuǒ yòu yì bìng jìn. huán chǐ qí bù néng dǐ dāng, dà bài, zǒu guī xián yáng.
營中不意趙兵猝到,遂大潰敗。殺死有名牙將十餘員,士卒無算。敗兵奔往甘泉市,報知桓齒奇。桓齒奇大怒。悉兵來戰,李牧張兩翼以待之。代兵奮勇當先,交鋒正酣。左右翼並進。桓齒奇不能抵當,大敗,走歸咸陽。
zhào wáng yǐ lǐ mù yǒu què qín zhī gōng, yuē: mù nǎi wú zhī bái qǐ yě! yì fēng wèi wǔ ān jūn. shí yì wàn hù.
趙王以李牧有卻秦之功,曰:「牧乃吾之白起也!」亦封為武安君。食邑萬戶。
qín wáng zhèng nù huán chǐ qí bīng bài, fèi wèi shù rén. fù shǐ dà jiāng wáng jiǎn yáng duān hé gè jiāng bīng fēn dào fá zhào. bù zhī shèng fù rú hé? qiě kàn xià huí fēn jiě.
秦王政怒桓齒奇兵敗,廢為庶人。復使大將王翦、楊端和各將兵分道伐趙。不知勝負如何?且看下回分解。