strong máo jiāo jiě yī jiàn qín wáng lǐ mù jiān bì què huán yǐ strong
茅焦解衣谏秦王 李牧坚壁却桓齮
huà shuō qín dài fū chén zhōng sǐ hòu, xiāng jì ér jiàn zhě bù zhǐ, qín wáng zhé lù zhī, chén shī què xià, qián hòu fán zhū shā èr shí qī rén, shī jī chéng duī. shí qí wáng jiàn lái zhāo yú qín, zhào dào xiāng wáng yì zhì, xiāng yǔ zhì jiǔ xián yáng gōng shén huān, jí jiàn què xià sǐ shī, wèn qí gù, mò bù tàn xī, sī yì qín wáng zhī bù xiào yě.
话说秦大夫陈忠死后,相继而谏者不止,秦王辄戮之,陈尸阙下,前后凡诛杀二十七人,尸积成堆。时齐王建来朝于秦,赵悼襄王亦至,相与置酒咸阳宫甚欢,及见阙下死尸,问其故,莫不叹息,私议秦王之不孝也。
shí yǒu cāng zhōu rén máo jiāo, shì yóu xián yáng, yù lǚ diàn, tóng shě ǒu yán jí cǐ shì. jiāo fèn rán yuē:" zi ér qiú mǔ, tiān dì fǎn fù yǐ!" shǐ zhǔ rén jù tāng shuǐ," wú jiāng mù yù, míng zǎo kòu hūn rù jiàn qín wáng."
时有沧州人茅焦,适游咸阳,寓旅店,同舍偶言及此事。焦愤然曰:“子而囚母,天地反覆矣!”使主人具汤水,“吾将沐浴,明早叩阍入谏秦王。”
tóng shě xiào yuē:" bǐ èr shí qī rén zhě, jiē wáng píng rì qīn xìn zhī chén, shàng qiě yán ér bù tīng, sǐ bù xuán zhǒng, qǐ shǎo rǔ yī bù yī yé!" máo jiāo yuē:" jiàn zhě zì èr shí qī rén ér zhǐ, zé qín wáng suì bù tīng yǐ, ruò èr shí qī rén ér bù zhǐ, wáng zhī tīng bù tīng, wèi kě zhī yě!" tóng shě jiē xiào qí yú.
同舍笑曰:“彼二十七人者,皆王平日亲信之臣,尚且言而不听,死不旋踵,岂少汝一布衣耶!”茅焦曰:“谏者自二十七人而止,则秦王遂不听矣,若二十七人而不止,王之听不听,未可知也!”同舍皆笑其愚。
cì zǎo wǔ gǔ, xiàng zhǔ rén suǒ fàn bǎo shí, zhǔ rén qiān yī zhǐ zhī, máo jiāo jué yī ér qù, tóng yù zhě dù qí bì sǐ, xiāng yǔ pōu fēn qí yī náng.
次早五鼓,向主人索饭饱食,主人牵衣止之,茅焦绝衣而去,同寓者度其必死,相与剖分其衣囊。
máo jiāo lái zhì què xià, fú shī dà hū yuē:" chén qí kè máo jiāo, yuàn shàng jiàn dài wáng!" qín wáng shǐ nèi shì chū wèn yuē:" kè suǒ jiàn zhě hé shì, dé wú shè wáng tài hòu yǔ yé!" máo jiāo yuē:" chén zhèng wèi cǐ ér lái!"
茅焦来至阙下,伏尸大呼曰:“臣齐客茅焦,愿上谏大王!”秦王使内侍出问曰:“客所谏者何事,得无涉王太后语耶!”茅焦曰:“臣正为此而来!”
nèi shì hái bào yuē:" kè guǒ wèi tài hòu shì lái jiàn yě!"
内侍还报曰:“客果为太后事来谏也!”
qín wáng yuē:" rǔ kě zhǐ què xià jī shī gào zhī."
秦王曰:“汝可指阙下积尸告之。”
nèi shì wèi máo jiāo yuē:" kè bú jiàn què xià sǐ rén lěi lěi yé, hé bù wèi sǐ ruò shì?"
内侍谓茅焦曰:“客不见阙下死人累累耶,何不畏死若是?”
máo jiāo yuē:" chén wén tiān yǒu èr shí bā xiù, jiàng shēng yú dì, zé wèi zhèng rén, jīn sǐ zhě yǐ yǒu èr shí qī rén yǐ, shàng quē qí yī, chén suǒ yǐ lái zhě, yù mǎn qí shù ěr! gǔ shèng xián shuí rén bù sǐ, chén yòu hé wèi zāi?"
茅焦曰:“臣闻天有二十八宿,降生于地,则为正人,今死者已有二十七人矣,尚缺其一,臣所以来者,欲满其数耳!古圣贤谁人不死,臣又何畏哉?”
nèi shì fù huán bào, qín wáng dà nù yuē:" kuáng fū gù fàn wú jìn!" gù zuǒ yòu," chuī huò tāng yú tíng, dāng shēng zhǔ zhī, bǐ ān dé quán shī què xià, wèi èr shí qī rén mǎn shù hū?" yú shì qín wáng àn jiàn ér zuò, lóng méi dào shù, kǒu zhōng mò chū, nù qì bó bó bù kě è, lián hū:" zhào kuáng fū lái jiù pēng!" nèi shì wǎng zhào máo jiāo.
内侍复还报,秦王大怒曰:“狂夫故犯吾禁!”顾左右,”炊镬汤于庭,当生煮之,彼安得全尸阙下,为二十七人满数乎?”于是秦王按剑而坐,龙眉倒竖,口中沫出,怒气勃勃不可遏,连呼:“召狂夫来就烹!”内侍往召茅焦。
máo jiāo gù yì jǔ jǔ zuò xì bù, bù kěn jí qū, nèi shì cù zhī sù xíng, máo jiāo yuē:" wǒ wáng jí sǐ yǐ! huǎn wú xū yú hé hài?" nèi shì lián zhī, nǎi fú yè ér qián. máo jiāo zhì jiē xià, zài bài kòu tóu zòu yuē:" chén wén zhī:' yǒu shēng zhě bù huì qí sǐ, yǒu guó zhě bù huì qí wáng, huì wáng zhě bù kě yǐ dé cún, huì sǐ zhě bù kě yǐ dé shēng.' fū sǐ shēng cún wáng zhī jì, míng zhǔ zhī suǒ jiū xīn yě, bù shěn dài wáng yù wén zhī fǒu?"
茅焦故意踽踽作细步,不肯急趋,内侍促之速行,茅焦曰:“我王即死矣!缓吾须臾何害?”内侍怜之,乃扶掖而前。茅焦至阶下,再拜叩头奏曰:“臣闻之:‘有生者不讳其死,有国者不讳其亡,讳亡者不可以得存,讳死者不可以得生。'夫死生存亡之计,明主之所究心也,不审大王欲闻之否?”
qín wáng sè shāo jiàng, wèn yuē:" rǔ yǒu hé jì, kě shì yán zhī."
秦王色稍降,问曰:“汝有何计,可试言之。”
máo jiāo duì yuē:" fū zhōng chén bù jìn ē shùn zhī yán, míng zhǔ bù dǎo kuáng bèi zhī xíng. zhǔ yǒu bèi xíng ér chén bù yán, shì chén fù qí jūn yě chén yǒu zhōng yán ér jūn bù tīng, shì jūn fù qí chén yě. dài wáng yǒu nì tiān zhī bèi xíng, ér dài wáng bù zì zhī wēi chén yǒu nì ěr zhī zhōng yán, ér dài wáng yòu bù yù wén. chén kǒng qín guó cóng cǐ wēi yǐ!"
茅焦对曰:“夫忠臣不进阿顺之言,明主不蹈狂悖之行。主有悖行而臣不言,是臣负其君也;臣有忠言而君不听,是君负其臣也。大王有逆天之悖行,而大王不自知;微臣有逆耳之忠言,而大王又不欲闻。臣恐秦国从此危矣!”
qín wáng sǒng rán liáng jiǔ, sè yù jiàng, nǎi yuē:" zi suǒ yán hé shì? guǎ rén yuàn wén zhī."
秦王悚然良久,色愈降,乃曰:“子所言何事?寡人愿闻之。”
máo jiāo yuē:" dài wáng jīn rì bù yǐ tiān xià wèi shì hū?"
茅焦曰:“大王今日不以天下为事乎?”
qín wáng yuē:" rán."
秦王曰:“然。”
máo jiāo yuē:" jīn tiān xià zhī suǒ yǐ zūn qín zhě, fēi dú wēi lì shǐ rán, yì yǐ dài wáng wèi tiān xià zhī xióng zhǔ, zhōng chén liè shì, bì jí qín tíng gù yě. jīn dài wáng chē liè jiǎ fù, yǒu bù rén zhī xīn náng pū liǎng dì, yǒu bù yǒu zhī míng qiān mǔ yú yù yáng gōng, yǒu bù xiào zhī xíng zhū chuō jiàn shì, chén shī què xià, yǒu jié zhòu zhī zhì. fū yǐ tiān xià wèi shì, ér suǒ xíng rú cǐ, hé yǐ fú tiān xià hū? xī shùn shì yín mǔ jǐn dào, shēng yōng wèi dì jié shā lóng féng, zhòu lù bǐ gàn, tiān xià pàn zhī. chén zì zhī bì sǐ, dì kǒng chén sǐ zhī hòu, gèng wú yǒu jì èr shí bā rén zhī hòu, ér fù yǐ yán jìn zhě, yuàn bàng rì téng, zhōng móu jié shé, zhōng wài lí xīn, zhū hóu jiāng pàn, xī zāi! qín zhī dì yè chuí chéng, ér bài zhī zì dài wáng yě, chén yán yǐ bì, qǐng jiù pēng!" nǎi qǐ lì jiě yī qū huò.
茅焦曰:“今天下之所以尊秦者,非独威力使然,亦以大王为天下之雄主,忠臣烈士,毕集秦庭故也。今大王车裂假父,有不仁之心;囊扑两弟,有不友之名;迁母于棫阳宫,有不孝之行;诛戳谏士,陈尸阙下,有桀、纣之治。夫以天下为事,而所行如此,何以服天下乎?昔舜事嚚母尽道,升庸为帝;桀杀龙逢,纣戮比干,天下叛之。臣自知必死,第恐臣死之后,更无有继二十八人之后,而复以言进者,怨谤日腾,忠谋结舌,中外离心,诸侯将叛,惜哉!秦之帝业垂成,而败之自大王也,臣言已毕,请就烹!”乃起立解衣趋镬。
qín wáng jí zǒu xià diàn, zuǒ shǒu fú zhù máo jiāo, yòu shǒu huī zuǒ yòu yuē:" qù tāng huò!" máo jiāo yuē:" dài wáng yǐ xuán bǎng jù jiàn, bù pēng chén, wú yǐ lì xìn." qín wáng fù mìng zuǒ yòu shōu qǐ bǎng wén, yòu mìng nèi shì yǔ máo jiāo chuān yī, yán zhī zuò, xiè yuē:" qián jiàn zhě dàn shù guǎ rén zhī zuì, wèi cháng míng xī cún wáng zhī jì, tiān shǐ xiān shēng kāi guǎ rén zhī máo sāi, guǎ rén gǎn bù jìng tīng!"
秦王急走下殿,左手扶住茅焦,右手麾左右曰:“去汤镬!”茅焦曰:“大王已悬榜拒谏,不烹臣,无以立信。”秦王复命左右收起榜文,又命内侍与茅焦穿衣,延之坐,谢曰:“前谏者但数寡人之罪,未尝明悉存亡之计,天使先生开寡人之茅塞,寡人敢不敬听!”
máo jiāo zài bài jìn yuē:" dài wáng jì fǔ tīng chén yán, qǐng sù bèi jià, wǎng yíng tài hòu, què xià sǐ shī, jiē zhōng chén gǔ xuè, qǐ cì shōu zàng!" qín wáng jí mìng sī lǐ shōu qǔ èr shí qī rén zhī shī, gè jù guān guǒ, tóng zàng yú lóng shǒu shān, biǎo yuē" huì zhōng mù". shì rì qín wáng qīn zì fā jià, wǎng yíng tài hòu, jí lìng máo jiāo yù chē, wàng yōng zhōu jìn fā. nán píng xiān shēng dú shǐ shī yún:
茅焦再拜进曰:“大王既俯听臣言,请速备驾,往迎太后,阙下死尸,皆忠臣骨血,乞赐收葬!”秦王即命司里收取二十七人之尸,各具棺椁,同葬于龙首山,表曰“会忠墓”。是日秦王亲自发驾,往迎太后,即令茅焦御车,望雍州进发。南屏先生读史诗云:
èr shí qī rén shī lěi lěi, jiě yī qū huò yǒu máo jiāo.
二十七人尸累累,解衣趋镬有茅焦。
mìng zhòng bù sǐ zhōng xū huó, luò de zhōng míng wàn gǔ biāo.
命中不死终须活,落得忠名万古标。
chē jià jiāng dào yù yáng gōng, xiān lìng shǐ zhě chuán bào, qín wáng xī xíng ér qián, jiàn le tài hòu, kòu tóu dà kū. tài hòu yì chuí lèi bù yǐ, qín wáng yǐn máo jiāo yè jiàn tài hòu, zhǐ yuē:" cǐ wú zhī yǐng kǎo shū yě," shì wǎn, qín wáng jiù zài yù yáng gōng xiē sù. cì rì, qǐng tài hòu dēng niǎn qián xíng, qín wáng hòu suí, qiān shèng wàn qí, cù yōng rú yún, lù guān zhě wú bù chēng sòng qín wáng zhī xiào.
车驾将到棫阳宫,先令使者传报,秦王膝行而前,见了太后,叩头大哭。太后亦垂泪不已,秦王引茅焦谒见太后,指曰:“此吾之颍考叔也,”是晚,秦王就在棫阳宫歇宿。次日,请太后登辇前行,秦王后随,千乘万骑,簇拥如云,路观者无不称颂秦王之孝。
huí dào xián yáng, zhì jiǔ gān quán gōng zhōng, mǔ zǐ huān yǐn, tài hòu bié zhì jiǔ yǐ yàn máo jiāo, xiè yuē:" shǐ wú mǔ zǐ fù dé xiāng huì, jiē máo jūn zhī lì yě." qín wáng nǎi bài máo jiāo wèi tài fù, jué shàng qīng, yòu kǒng bù wéi fù yǔ gōng wéi xiāng tōng, qiǎn chū dū chéng, wǎng hé nán běn guó jū zhù.
回到咸阳,置酒甘泉宫中,母子欢饮,太后别置酒以宴茅焦,谢曰:“使吾母子复得相会,皆茅君之力也。”秦王乃拜茅焦为太傅,爵上卿,又恐不韦复与宫闱相通,遣出都城,往河南本国居住。
liè guó wén wén xìn hóu jiù guó, gè qiǎn shǐ wèn ān, zhēng yù qǐng zhī, chù yǐ xiàng wèi, shǐ zhě luò yì yú dào. qín wáng kǒng qí yòng yú tā guó, wèi qín zhī hài, nǎi shǒu shū yī jiān, yǐ cì bù wéi, lüè yuē:
列国闻文信侯就国,各遣使问安,争欲请之,处以相位,使者络绎于道。秦王恐其用于他国,为秦之害,乃手书一缄,以赐不韦,略曰:
jūn hé gōng yú qín, ér fēng lú shí wàn? jūn hé qīn yú qín, ér hào chēng shàng fù? qín zhī shī yú jūn zhě hòu yǐ! lào pā zhī nì, yóu jūn shǐ zhī, guǎ rén bù rěn jiā zhū, tīng jūn jiù guó. jūn bù zì huǐ huò, yòu yǔ zhū hóu shǐ zhě jiāo tōng. fēi guǎ rén suǒ yǐ kuān jūn zhī yì yě, qí yǔ jiā shǔ xǐ jū shǔ jùn, yǐ pí zhī yī chéng, wèi jūn zhōng lǎo.
君何功于秦,而封卢十万?君何亲于秦,而号称尚父?秦之施于君者厚矣!嫪皅之逆,由君始之,寡人不忍加诛,听君就国。君不自悔祸,又与诸侯使者交通。非寡人所以宽君之意也,其与家属徙居蜀郡,以郫之一城,为君终老。
lǚ bù wéi jiē shū dú qì, nù yuē:" wú pò jiā fú lì xiān wáng, gōng shú yǔ wǒ, tài hòu xiān shì wǒ ér dé yùn, wáng wǒ suǒ chū yě, qīn shú yǔ wǒ, wáng hé xiāng fù zhī shén yě?" shǎo qǐng, yòu tàn yuē:" wú yǐ jiǎ rù zǐ, yīn móu rén guó, yín rén zhī qī, shā rén zhī jūn, miè rén zhī sì, huáng tiān qǐ róng wǒ zāi, jīn rì sǐ wǎn yǐ!" suì zhì zhèn yú jiǔ zhōng, fú zhī ér sǐ. mén xià kè sù shòu qí ēn zhě, xiāng yǔ dào zài qí shī, tōu zàng yú běi máng shān xià, yǔ qí qī hé zhǒng.
吕不韦接书读讫,怒曰:“吾破家扶立先王,功孰与我,太后先事我而得孕,王我所出也,亲孰与我,王何相负之甚也?”少顷,又叹曰:“吾以贾入子,阴谋人国,淫人之妻,杀人之君,灭人之祀,皇天岂容我哉,今日死晚矣!”遂置鸩于酒中,服之而死。门下客素受其恩者,相与盗载其尸,偷葬于北邙山下,与其妻合冢。
jīn běi máng dào xī yǒu dà zhǒng, mín jiān chuán chēng lǚ mǔ zhǒng, gài bīn kè huì yán bù wéi zàng chù yě.
今北邙道西有大冢,民间传称吕母冢,盖宾客讳言不韦葬处也。
qín wáng wén bù wéi yǐ sǐ, qiú qí shī bù dé, nǎi jǐn zhú qí bīn kè. yīn xià lìng dà suǒ guó zhōng, fán tā fāng yóu kè, bù xǔ liú jū xián yáng yǐ shì zhě xuē qí guān, sān rì nèi jiē yào zhú chū jìng wài róng liú zhī jiā yī tǐ zhì zuì.
秦王闻不韦已死,求其尸不得,乃尽逐其宾客。因下令大索国中,凡他方游客,不许留居咸阳;已仕者削其官,三日内皆要逐出境外;容留之家一体治罪。
yǒu chǔ guó shàng cài rén lǐ sī, nǎi míng xián xún qīng zhī dì zǐ, guǎng yǒu xué wèn, xiàng yóu qín guó, shì lǚ bù wéi wèi shè rén. bù wéi jiàn qí cái néng yú qín wáng, bài wèi kè qīng. jīn rì zhú kè lìng xià, lǐ sī yì zài zhú zhōng, yǐ bèi sī lǐ qū chū xián yáng chéng wài. sī yú tú zhōng xiě jiù biǎo zhāng, tuō yán jī mì shì, shǐ yóu chuán shàng zhī qín wáng. lüè yuē:
有楚国上蔡人李斯,乃名贤荀卿之弟子,广有学问,向游秦国,事吕不韦为舍人。不韦荐其才能于秦王,拜为客卿。今日逐客令下,李斯亦在逐中,已被司里驱出咸阳城外。斯于途中写就表章,托言机密事,使邮传上之秦王。略曰:
chén wén," tài shān bù ràng tǔ rǎng, gù néng chéng qí gāo hé hǎi bù zé xì liú, gù néng jiù qí shēn wáng zhě bù què zhòng shù, gù néng chéng qí dé." xī mù gōng zhī bà yě, xī qǔ yáo yú yú róng, dōng dé bǎi lǐ xī yú wǎn, yíng jiǎn shū yú sòng, qiú pī bào gōng sūn zhī yú jìn xiào gōng yòng shāng yāng, yǐ dìng qín guó zhī fǎ huì wáng yòng zhāng yí, yǐ sàn liù guó zhī zòng zhāo wáng yòng fàn suī, yǐ huò jiān bìng zhī móu. sì jūn jiē lài kè yǐ chéng qí gōng, kè yì hé fù yú qín zāi. dài wáng bì yù zhú kè, kè jiāng qù qín ér wèi dí guó zhī yòng, qiú qí xiào zhōng móu yú qín zhě, bù kě dé yǐ!
臣闻,“太山不让土壤,故能成其高;河海不择细流,故能就其深;王者不却众庶,故能成其德。”昔穆公之霸也,西取繇余于戎,东得百里奚于宛,迎蹇叔于宋,求丕豹、公孙枝于晋;孝公用商鞅,以定秦国之法;惠王用张仪,以散六国之纵;昭王用范睢,以获兼并之谋。四君皆赖客以成其功,客亦何负于秦哉。大王必欲逐客,客将去秦而为敌国之用,求其效忠谋于秦者,不可得矣!
qín wáng lǎn qí shū, dà wù, suì chú zhú kè zhī lìng, shǐ rén chí chē wǎng zhuī lǐ sī, jí yú lí shān zhī xià. sī nǎi hái rù xián yáng, qín wáng mìng fù qí guān, rèn yòng rú chū.
秦王览其书,大悟,遂除逐客之令,使人驰车往追李斯,及于骊山之下。斯乃还入咸阳,秦王命复其官,任用如初。
lǐ sī yīn shuō qín wáng yuē:" xī qín mù gōng xìng bà zhī shí, zhū hóu shàng zhòng, zhōu dé wèi shuāi, gù wèi kě xíng jiān bìng zhī shù. zì xiào gōng yǐ lái, zhōu shì bēi wēi, zhū hóu xiāng bìng, jǐn cún liù guó, qín zhī yì shǔ zhū hóu, fēi yī dài yǐ. fū yǐ qín zhī qiáng, dài wáng zhī xián, sǎo dàng zhū guó, rú fú zào chén. nǎi bù jí cǐ shí jí jí tú gōng, zuò dài zhū hóu fù qiáng, xiāng jù' hé zòng', huǐ zhī hé jí!"
李斯因说秦王曰:“昔秦穆公兴霸之时,诸侯尚众,周德未衰,故未可行兼并之术。自孝公以来,周室卑微,诸侯相并,仅存六国,秦之役属诸侯,非一代矣。夫以秦之强,大王之贤,扫荡诸国,如拂灶尘。乃不及此时汲汲图功,坐待诸侯复强,相聚‘合纵',悔之何及!”
qín wáng yuē:" guǎ rén yù bìng tūn liù guó, jì jiāng ān chū?"
秦王曰:“寡人欲并吞六国,计将安出?”
lǐ sī yuē:" hán jìn qín ér ruò, qǐng xiān qǔ hán, yǐ jù zhū guó!" qín wáng cóng qí jì, shǐ nèi shǐ téng wèi jiāng, lǜ shī shí wàn gōng hán.
李斯曰:“韩近秦而弱,请先取韩,以惧诸国!”秦王从其计,使内史腾为将,率师十万攻韩。
shí hán huán huì wáng yǐ hōng, tài zǐ ān jí wèi. yǒu gōng zǐ fēi zhě, shàn yú xíng míng fǎ lǜ zhī xué, jiàn hán zhī xuē ruò, shù shàng shū yú hán wáng ān, hán wáng bù néng yòng. jí qín bīng fá hán, hán wáng jù, gōng zǐ fēi zì fù qí cái, yù qiú yòng yú qín guó, nǎi zì qǐng yú hán wáng, yuàn wèi shǐ pìn qín, yǐ qiú xī bīng, hán wáng cóng zhī.
时韩桓惠王已薨,太子安即位。有公子非者,善于刑名法律之学,见韩之削弱,数上书于韩王安,韩王不能用。及秦兵伐韩,韩王惧,公子非自负其才,欲求用于秦国,乃自请于韩王,愿为使聘秦,以求息兵,韩王从之。
gōng zǐ fēi xī jiàn qín wáng, yán hán wáng yuàn nà dì wèi dōng fān, qín wáng dà xǐ. fēi yīn shuō zhī yuē:" chén yǒu jì kě yǐ pò tiān xià zhī' zòng', ér suì qín jiān bìng zhī móu. dài wáng yòng chén zhī móu, ruò zhào bù jǔ, hán bù wáng, chǔ wèi bù chén, qí yàn bù fù, yuàn zhǎn chén zhī tóu, yǐ xùn yú guó, wéi rén chén bù zhōng zhě zhī jiè!" yīn xiàn qí suǒ zhe shuō nán gū fèn wǔ dù shuō lín děng shū, wǔ shí yú wàn yán.
公子非西见秦王,言韩王愿纳地为东藩,秦王大喜。非因说之曰:“臣有计可以破天下之‘纵',而遂秦兼并之谋。大王用臣之谋,若赵不举,韩不亡,楚、魏不臣,齐、燕不附,愿斩臣之头,以徇于国,为人臣不忠者之戒!”因献其所著《说难》、《孤愤》、《五蠹》、《说林》等书,五十余万言。
qín wáng dú ér shàn zhī, yù yòng wèi kè qīng, yǔ yì guó shì. lǐ sī jì qí cái, zèn yú qín wáng yuē:" zhū hóu gōng zǐ gè qīn qí qīn, qǐ wèi tā rén yòng zāi, qín gōng hán, hán wáng jí ér qiǎn fēi rù qín, ān zhī bù rú sū qín fǎn jiàn zhī jì, fēi bù kě rèn yě!" qín wáng yuē:" rán zé zhú zhī hū?"
秦王读而善之,欲用为客卿,与议国事。李斯忌其才,谮于秦王曰:“诸侯公子各亲其亲,岂为他人用哉,秦攻韩,韩王急而遣非入秦,安知不如苏秦反间之计,非不可任也!”秦王曰:“然则逐之乎?”
lǐ sī yuē:" xī wèi gōng zǐ wú jì zhào gōng zǐ píng yuán, jiē céng liú qín, qín bù yòng, zòng zhī hái guó, zú wèi qín huàn, fēi yǒu cái, bù rú shā zhī, yǐ jiǎn hán zhī yì!" qín wáng nǎi qiú hán fēi yú yún yáng, jiāng shǐ lěi shā zhī, fēi yuē:" wú hé zuì?" yù lì yuē:" yī qī bù liǎng xióng, dāng jīn zhī shì, yǒu cái zhě fēi yòng jí zhū, hé bì zuì hū?" fēi nǎi kāng kǎi fù shī yuē:"
李斯曰:“昔魏公子无忌、赵公子平原,皆曾留秦,秦不用,纵之还国,卒为秦患,非有才,不如杀之,以翦韩之翼!”秦王乃囚韩非于云阳,将史蘽杀之,非曰:“吾何罪?”狱吏曰:“一栖不两雄,当今之世,有才者非用即诛,何必罪乎?”非乃慷慨赋诗曰:“
shuō guǒ nán, fèn hé yǐ?
《说》果难,《愤》何已?
wǔ dù wèi chú, shuō lín hé qǔ!
《五蠹》未除,《说林》何取!
gāo yǐ xiāng xiāo, shè yǐ qí sǐ.
膏以香消,麝以脐死。
shì yè, fēi yǐ guān yīng zì lēi qí hóu ér sǐ. hán wáng wén fēi sǐ, yì jù, qǐng yǐ guó nèi fù chēng chén, qín wáng nǎi zhào nèi shǐ téng bà bīng.
是夜,非以冠缨自勒其喉而死。韩王闻非死,益惧,请以国内附称臣,秦王乃诏内史腾罢兵。
qín wáng yī rì yǔ lǐ sī yì shì, kuā hán fēi zhī cái, xī qí yǐ sǐ, lǐ sī nǎi jìn yuē:" chén jǔ yī rén, xìng wèi míng liáo, dà liáng rén yě, shēn tōng bīng fǎ, qí cái shèng hán fēi shí bèi!" qín wáng yuē:" qí rén ān zài?" lǐ sī yuē:" jīn zài xián yáng, rán qí rén zì fù shén gāo, bù kě yǐ chén lǐ qū yě!"
秦王一日与李斯议事,夸韩非之才,惜其已死,李斯乃进曰:“臣举一人,姓尉名缭,大梁人也,深通兵法,其才胜韩非十倍!”秦王曰:“其人安在?”李斯曰:“今在咸阳,然其人自负甚高,不可以臣礼屈也!”
qín wáng nǎi yǐ bīn lǐ zhào zhī, wèi liáo jiàn qín wáng, cháng yī bù bài, qín wáng dá lǐ, zhì zhī shàng zuò, hū wèi xiān shēng, wèi liáo yīn jìn shuō yuē:" fū liè guó zhī yú qiáng qín, pì yóu jùn xiàn yě, sàn zé yì jǐn, hé zé nán gōng, fū sān jìn hé ér zhì bó wáng, wǔ guó hé ér qí mǐn zǒu, dài wáng bù kě bù lǜ!"
秦王乃以宾礼召之,尉缭见秦王,长揖不拜,秦王答礼,置之上座,呼为先生,尉缭因进说曰:“夫列国之于强秦,譬犹郡县也,散则易尽,合则难攻,夫三晋合而智伯亡,五国合而齐湣走,大王不可不虑!”
qín wáng yuē:" yù shǐ sàn ér bù fù hé, xiān shēng jì jiāng ān chū?"
秦王曰:“欲使散而不复合,先生计将安出?”
wèi liáo duì yuē:" jīn guó jiā zhī jì, jiē jué yú háo chén, háo chén qǐ jìn zhōng zhì? bù guò duō de cái wù wéi lè ěr! dài wáng wù ài fǔ kù zhī cáng, hòu lù qí háo chén, yǐ luàn qí móu, bù guò wáng sān shí wàn jīn, ér zhū hóu kě jǐn!"
尉缭对曰:“今国家之计,皆决于豪臣,豪臣岂尽忠智?不过多得财物为乐耳!大王勿爱府库之藏,厚赂其豪臣,以乱其谋,不过亡三十万金,而诸侯可尽!”
qín wáng dà yuè, zūn wèi liáo wèi shàng kè, yǔ zhī kàng lǐ, yī fú yǐn shí jǐn yǔ jǐ tóng, shí shí zào qí guǎn, cháng guì qǐng jiào. wèi liáo yuē:" wú xì chá qín wáng wéi rén, fēng zhǔn zhǎng mù, gǔ yīng chái shēng, zhōng huái hǔ láng zhī xīn, cán kè shǎo ēn. yòng rén shí qīng wéi rén qū, bù yòng yì qīng qì rén. jīn tiān xià wèi yī, gù bù xī qū shēn yú bù yī, ruò dé zhì, tiān xià jiē wèi yú ròu yǐ!"
秦王大悦,尊尉缭为上客,与之抗礼,衣服饮食尽与己同,时时造其馆,长跪请教。尉缭曰:“吾细察秦王为人,丰准长目,鹘膺豺声,中怀虎狼之心,残刻少恩。用人时轻为人屈,不用亦轻弃人。今天下未一,故不惜屈身于布衣,若得志,天下皆为鱼肉矣!”
yī xī, bù cí ér qù, guǎn lì jí bào qín wáng, qín wáng rú shī bì shǒu, qiǎn yáo chē sì chū zhuī huán, yǔ zhī lì shì, bài wèi tài wèi, zhǔ bīng shì, qí dì zǐ jiē bài dài fū.
一夕,不辞而去,馆吏急报秦王,秦王如失臂手,遣轺车四出追还,与之立誓,拜为太尉,主兵事,其弟子皆拜大夫。
yú shì dà chū nèi tǎng jīn qián, fēn qiǎn bīn kè shǐ zhě bēn zǒu liè guó, shì qí chǒng chén yòng shì zhě, jí hòu lù zhī, tàn qí guó qíng, qín wáng fù wèn wèi liáo yǐ bìng jiān cì dì. wèi liáo yuē:" hán ruò yì gōng yí xiān, qí cì mò rú zhào wèi, sān jìn jì jǐn, jí jǔ bīng ér jiā chǔ. chǔ wáng, yàn qí yòu ān wǎng hū?" qín wáng yuē:" hán yǐ chēng fān, ér zhào wáng cháng zhì jiǔ xián yáng gōng, wèi yǒu jiā bīng zhī míng, nài hé?" wèi liáo yuē:" zhào dì dà bīng qiáng, qiě yǒu hán wèi wèi zhù, wèi kě yī jǔ ér miè yě. hán nèi fù chēng fān, zé zhào shī zhù zhī bàn yǐ, wáng ruò huàn fá zhào wú míng, qǐng xiān jiā bīng yú wèi. zhào wáng yǒu chǒng chén guō kāi zhě, tān de wú yàn, chén qiǎn dì zǐ wáng áo wǎng shuō wèi wáng, shǐ lù guō kāi ér qǐng jiù yú zhào wáng, zhào bì chū bīng. wú yīn yǐ wéi zhào zuì, yí bīng jī zhī!"
于是大出内帑金钱,分遣宾客使者奔走列国,视其宠臣用事者,即厚赂之,探其国情,秦王复问尉缭以并兼次第。尉缭曰:“韩弱易攻宜先,其次莫如赵、魏,三晋既尽,即举兵而加楚。楚亡,燕、齐又安往乎?”秦王曰:“韩已称藩,而赵王尝置酒咸阳宫,未有加兵之名,奈何?”尉缭曰:“赵地大兵强,且有韩、魏为助,未可一举而灭也。韩内附称藩,则赵失助之半矣,王若患伐赵无名,请先加兵于魏。赵王有宠臣郭开者,贪得无厌,臣遣弟子王敖往说魏王,使赂郭开而请救于赵王,赵必出兵。吾因以为赵罪,移兵击之!”
qín wáng yuē:" shàn." nǎi mìng dà jiàng huán chǐ qí, lǜ bīng shí wàn, chū hán gǔ guān, shēng yán fá wèi fù qiǎn wèi liáo dì zǐ wáng áo wǎng wèi, fù yǐ huáng jīn wǔ wàn jīn, zì qí suǒ yòng. wáng áo zhì wèi, shuō wèi wáng yuē:" sān jìn suǒ yǐ néng kàng qiáng qín zhě, yǐ chún chǐ hù wèi bì yě, jīn hán yǐ nà dì chēng fān, ér zhào wáng qīn yì xián yáng, zhì jiǔ wèi huān, hán zhào lián mèi ér shì qín, qín bīng zhì wèi, wèi qí wēi yǐ. dài wáng hé bù gē yè chéng yǐ lù zhào, ér qiú jiù yú zhào. zhào rú fā bīng shǒu yè, shì zhào dài wèi wèi shǒu yě!" wèi wáng yuē:" xiān shēng dù bì děi zhī zhào wáng hū?"
秦王曰:“善。”乃命大将桓齿奇,率兵十万,出函谷关,声言伐魏;复遣尉缭弟子王敖往魏,付以黄金五万斤,恣其所用。王敖至魏,说魏王曰:“三晋所以能抗强秦者,以唇齿互为蔽也,今韩已纳地称藩,而赵王亲诣咸阳,置酒为欢,韩、赵连袂而事秦,秦兵至魏,魏其危矣。大王何不割邺城以赂赵,而求救于赵。赵如发兵守邺,是赵代魏为守也!”魏王曰:“先生度必得之赵王乎?”
wáng áo miù yán yuē:" zhào zhī yòng shì zhě guō kāi, chén sù yǔ xiāng shàn, zì néng dé zhī."
王敖谬言曰:“赵之用事者郭开,臣素与相善,自能得之。”
wèi wáng cóng qí yán, yǐ yè jùn sān chéng dì jiè, bìng guó shū fù yǔ wáng áo, shǐ wǎng zhào guó qiú jiù.
魏王从其言,以邺郡三城地界,并国书付与王敖,使往赵国求救。
wáng áo xiān yǐ huáng jīn sān qiān jīn jiāo jié guō kāi, rán hòu yán sān chéng zhī shì, guō kāi shòu wèi jīn, wèi dào xiāng wáng yuē:" qín zhī fá wèi, yù bìng wèi yě wèi wáng, zé jí yú zhào yǐ, jīn bǐ gē yè jùn zhī sān chéng yǐ qiú jiù, wáng yí tīng zhī." dào xiāng wáng shǐ hù zhé lǜ shī wǔ wàn, wǎng shòu qí dì.
王敖先以黄金三千斤交结郭开,然后言三城之事,郭开受魏金,谓悼襄王曰:“秦之伐魏,欲并魏也;魏亡,则及于赵矣,今彼割邺郡之三城以求救,王宜听之。”悼襄王使扈辄率师五万,往受其地。
qín wáng suì mìng huán chǐ qí jìn bīng gōng yè, hù zhé chū bīng jù zhī, dà zhàn yú dōng shān gù shān, hù zhé bīng bài, huán chǐ qí chéng shèng zhuī zhú, suì bá yè, lián pò jiǔ chéng, hù zhé bīng bǎo yú yí ān, qiǎn rù gào jí yú zhào wáng.
秦王遂命桓齿奇进兵攻邺,扈辄出兵拒之,大战于东山固山,扈辄兵败,桓齿奇乘胜追逐,遂拔邺,连破九城,扈辄兵保于宜安,遣入告急于赵王。
zhào wáng jù qún chén gòng yì, zhòng jiē yuē:" xī nián wéi lián pō néng yù qín bīng, páng shì lè shì yì chēng liáng jiàng, jīn páng nuǎn yǐ sǐ, ér lè shì yì wú rén yǐ, wéi lián pō shàng zài wèi guó, hé bù zhào zhī?" guō kāi yǔ lián pō yǒu chóu, kǒng qí fù yòng, nǎi zèn yú zhào wáng yuē:" lián jiāng jūn nián jìn qī xún, jīn lì shuāi yǐ, kuàng qián yǒu lè chéng zhī xì, ruò zhào ér bù yòng, yì zēng yuàn wàng, dài wáng gū shǐ rén chān shì, tǎng qí wèi shuāi, zhào zhī wèi wǎn." zhào wáng huò qí yán, qiǎn nèi shì táng jiǔ yǐ quǎn táng ní míng jiǎ yī fù, liáng mǎ sì pǐ láo wèn, yīn ér chá zhī.
赵王聚群臣共议,众皆曰:“昔年惟廉颇能御秦兵,庞氏、乐氏亦称良将,今庞煖已死,而乐氏亦无人矣,惟廉颇尚在魏国,何不召之?”郭开与廉颇有仇,恐其复用,乃谮于赵王曰:“廉将军年近七旬,筋力衰矣,况前有乐乘之隙,若召而不用,益增怨望,大王姑使人觇视,倘其未衰,召之未晚。”赵王惑其言,遣内侍唐玖以犭唐猊名甲一副,良马四匹劳问,因而察之。
guō kāi mì yāo táng jiǔ zhì jiā, jù jiǔ xiāng jiàn, chū huáng jīn èr shí yì wèi shòu. táng jiǔ yà qí tài hòu, zì qiān wú gōng, bù gǎn shòu. guō kāi yuē:" yǒu yī shì xiāng fán, bì shòu cǐ jīn, fāng gǎn qǐ chǐ," jiǔ nǎi shōu qí jīn, wèn:" guō dài fū yǒu hé jiàn yù?" guō kāi yuē:" lián jiāng jūn yǔ mǒu sù bù xiāng néng, zú xià cǐ qù, tǎng bǐ jīn lì shuāi tuí, zì bù bì yán wàn yī shàng zhuàng, yì qiú zú xià zēng tiān jǐ jù, zhǐ shuō lǎo mài bù kān, zhào wáng bì bù fù zhào, cǐ jí zú xià zhī hòu yì yě,"
郭开密邀唐玖至家,具酒相饯,出黄金二十镒为寿。唐玖讶其太厚,自谦无功,不敢受。郭开曰:“有一事相烦,必受此金,方敢启齿,”玖乃收其金,问:“郭大夫有何见谕?”郭开曰:“廉将军与某素不相能,足下此去,倘彼筋力衰颓,自不必言;万一尚壮,亦求足下增添几句,只说老迈不堪,赵王必不复召,此即足下之厚意也,”
táng jiǔ lǐng lìng, jìng wǎng wèi guó, jiàn le lián pō, zhì zhào wáng zhī mìng, lián pō wèn yuē:" qín bīng jīn fàn zhào hū?"
唐玖领令,竟往魏国,见了廉颇,致赵王之命,廉颇问曰:“秦兵今犯赵乎?”
táng jiǔ yuē:" jiāng jūn hé yǐ liào zhī?"
唐玖曰:“将军何以料之?”
lián pō yuē:" mǒu zài wèi shù nián, zhào wáng wú yī zì xiāng jí, jīn hū yǒu míng jiǎ, liáng mǎ zhī cì, bì yǒu yòng mǒu zhī chù, shì yǐ zhī zhī."
廉颇曰:“某在魏数年,赵王无一字相及,今忽有名甲,良马之赐,必有用某之处,是以知之。”
táng jiǔ yuē:" jiāng jūn bù hèn zhào wáng yé?"
唐玖曰:“将军不恨赵王耶?”
lián pō yuē:" mǒu fāng rì yè sī yòng zhào rén, kuàng gǎn hèn zhào wáng yě?" jí liú táng jiǔ tóng shí, gù yì zài tā miàn qián shī chěng jīng shén, yī fàn dòu mǐ jù jǐn, dàn ròu shí yú jīn, láng cān hǔ yàn chī le yī bǎo, yīn pī zhào wáng suǒ cì zhī jiǎ, yī yuè shàng mǎ, chí zhòu rú fēi, fù yú mǎ shàng wǔ cháng jǐ shù huí, nǎi tiào xià mǎ, wèi táng jiǔ yuē:" mǒu hé rú shào nián shí? fán duō duō bài shàng zhào wáng, shàng yù yǐ yú nián bào xiào."
廉颇曰:“某方日夜思用赵人,况敢恨赵王也?”及留唐玖同食,故意在他面前施逞精神,一饭斗米俱尽,啖肉十余斤,狼餐虎咽吃了一饱,因披赵王所赐之甲,一跃上马,驰骤如飞,复于马上舞长戟数回,乃跳下马,谓唐玖曰:“某何如少年时?烦多多拜上赵王,尚欲以余年报效。”
táng jiǔ míng míng kàn jiàn lián pō jīng shén qiáng zhuàng, nài sī shòu le guō kāi huì lù, huí dào hán dān, wèi zhào wáng yuē:" lián jiāng jūn suī rán nián lǎo, shàng néng shí ròu shàn fàn, rán yǒu pí jí, yǔ chén tóng zuò, xū yú jiān yí shǐ sān cì yǐ." zhào wáng tàn yuē:" zhàn dòu shí qǐ kān yí shǐ? lián pō guǒ lǎo yǐ." suì bù fù zhào.
唐玖明明看见廉颇精神强壮,奈私受了郭开贿赂,回到邯郸,谓赵王曰:“廉将军虽然年老,尚能食肉善饭,然有脾疾,与臣同坐,须臾间遗矢三次矣。”赵王叹曰:“战斗时岂堪遗矢?廉颇果老矣。”遂不复召。
dàn yì fā jūn yǐ zhù hù zhé, shí zhào dào xiāng wáng zhī jiǔ nián, qín wáng zhèng zhī shí yī nián yě.
但益发军以助扈辄,时赵悼襄王之九年,秦王政之十一年也。
qí hòu chǔ wáng wén zhī lián pō zài wèi, shǐ rén zhào zhī, pō fù bēn chǔ wèi chǔ jiāng. yǐ chǔ bīng bù rú zhào, yù yù bù dé zhì ér sǐ. āi
其后楚王闻知廉颇在魏,使人召之,颇复奔楚为楚将。以楚兵不如赵,郁郁不得志而死。哀
zāi! shǐ chén yǒu shī yún:
哉!史臣有诗云:
lǎo chéng míng jiàng shuō lián pō, yí shǐ chán yán nài ruò hé?
老成名将说廉颇,遗矢谗言奈若何?
qǐng kàn wú wáng zǎi pǐ sǐ, guō kāi hé shì qǔ jīn duō!
请看吴亡宰嚭死,郭开何事取金多!
shí wáng áo yóu zài zhào, wèi guō kāi yuē:" zi bù yōu zhào wáng yé? hé bù quàn wáng zhào lián pō yě?" guō kāi yuē:" zhào zhī cún wáng, yī guó shì yě, ruò lián pō, dú wǒ zhī chóu, qǐ kě shǐ fù lái zhào guó?" wáng áo zhī qí wú wéi guó zhī xīn, fù tàn zhī yuē:" wàn yī zhào wáng, jūn jiāng yān wǎng?" guō kāi yuē:" wú jiāng yú qí chǔ zhī jiān, zé yī guó ér tuō shēn yān." wáng áo yuē:" qín yǒu bìng tūn tiān xià zhī shì, qí chǔ yóu zhào wèi yě, wèi jūn jì, bù rú tuō shēn yú qín, qín wáng huī kuò dà dù, qū jǐ xià xián, yú rén wú suǒ bù róng."
时王敖犹在赵,谓郭开曰:“子不忧赵亡耶?何不劝王召廉颇也?”郭开曰:“赵之存亡,一国事也,若廉颇,独我之仇,岂可使复来赵国?”王敖知其无为国之心,复探之曰:“万一赵亡,君将焉往?”郭开曰:“吾将于齐、楚之间,择一国而托身焉。”王敖曰:“秦有并吞天下之势,齐、楚犹赵、魏也,为君计,不如托身于秦,秦王恢廓大度,屈己下贤,于人无所不容。”
guō kāi yuē:" zi wèi rén, hé yǐ zhī qín wáng zhī shēn yě?"
郭开曰:“子魏人,何以知秦王之深也?”
wáng áo yuē:" mǒu zhī shī wèi liáo zi, jiàn wèi qín tài wèi, mǒu yì shì qín wèi dài fū, qín wáng zhī jūn néng dé zhào quán, gù mìng mǒu jiāo huān yú zi, suǒ fèng huáng jīn, shí qín wáng zhī zèng yě, ruò zhào wáng, jūn bì lái qín, dāng yǐ shàng qīng shòu zi, zhào zhī měi tián zhái, wéi jūn suǒ yù."
王敖曰:“某之师尉缭子,见为秦太尉,某亦仕秦为大夫,秦王知君能得赵权,故命某交欢于子,所奉黄金,实秦王之赠也,若赵亡,君必来秦,当以上卿授子,赵之美田宅,惟君所欲。”
guō kāi yuē:" zú xià guǒ kěn xiāng jiàn, tǎng yǒu jiàn yù, wú bù fèng chéng."
郭开曰:“足下果肯相荐,倘有见谕,无不奉承。”
wáng áo fù yǐ huáng jīn qī qiān jīn, fù kāi yuē:" qín wáng yǐ wàn jīn jiàn tuō, yù jiāo jié zhào guó jiàng xiàng, jīn jǐn yǐ fù jūn, hòu yǒu shì, dāng xiāng qiú yě,"
王敖复以黄金七千斤,付开曰:“秦王以万金见托,欲交结赵国将相,今尽以付君,后有事,当相求也,”
guō kāi dà xǐ yuē:" kāi shòu qín wáng hòu zèng, ruò bù yòng xīn tú bào, jí fēi rén lèi."
郭开大喜曰:“开受秦王厚赠,若不用心图报,即非人类。”
wáng áo nǎi cí guō kāi guī qín, yǐ suǒ yú jīn sì wàn jīn fǎn mìng yuē:" chén yǐ yī wàn jīn le guō kāi, yǐ yī guō kāi le zhào yě."
王敖乃辞郭开归秦,以所余金四万斤反命曰:“臣以一万金了郭开,以一郭开了赵也。”
qín wáng zhī zhào bù yòng lián pō, gèng cuī huán chǐ qí jìn bīng, zhào dào xiāng wáng yōu jù, yī jí ér hōng.
秦王知赵不用廉颇,更催桓齿奇进兵,赵悼襄王忧惧,一疾而薨。
dào xiāng wáng shì zi míng jiā.
悼襄王适子名嘉。
zhào yǒu nǚ chāng, shàn gē wǔ, dào xiāng wáng yuè zhī, liú yú gōng zhōng, yǔ zhī shēng zǐ, míng qiān, dào xiāng wáng ài chāng yīn jí qiān, nǎi fèi shì zi jiā ér lì shù zǐ qiān wèi tài zǐ, shǐ guō kāi wèi tài fù. qiān sù bù hào xué, guō kāi yòu dǎo yǐ shēng sè gǒu mǎ zhī shì, èr rén xiāng dé shèn huān, jí dào xiāng wáng yǐ hōng, guō kāi fèng tài zǐ qiān jí wèi, yǐ sān bǎi hù fēng gōng zǐ jiā, liú yú guó zhōng, guō kāi wèi xiàng guó yòng shì.
赵有女娼,善歌舞,悼襄王悦之,留于宫中,与之生子,名迁,悼襄王爱娼因及迁,乃废适子嘉而立庶子迁为太子,使郭开为太傅。迁素不好学,郭开又导以声色狗马之事,二人相得甚欢,及悼襄王已薨,郭开奉太子迁即位,以三百户封公子嘉,留于国中,郭开为相国用事。
huán chǐ qí chéng zhào sàng, xí pò zhào jūn yú yí ān, zhǎn hù zhé, shā shí wàn yú rén, jìn bī hán dān.
桓齿奇乘赵丧,袭破赵军于宜安,斩扈辄,杀十万余人,进逼邯郸。
zhào wáng qiān zì wèi tài zǐ shí, wén dài shǒu lǐ mù zhī néng, nǎi shǐ rén chéng jí chuán, chí dà jiàng jūn yìn zhào mù. mù zài dài, yǒu xuǎn chē qiān wǔ bǎi chéng, xuǎn qí wàn sān qiān pǐ, jīng bīng wǔ wàn yú rén. liú chē sān bǎi chéng, qí sān qiān, bīng wàn rén shǒu dài, qí yú xī yǐ zì suí, tún yú hán dān chéng wài, dān shēn rù chéng, yè jiàn zhào wáng.
赵王迁自为太子时,闻代守李牧之能,乃使人乘急传,持大将军印召牧。牧在代,有选车千五百乘,选骑万三千匹,精兵五万余人。留车三百乘,骑三千,兵万人守代,其余悉以自随,屯于邯郸城外,单身入城,谒见赵王。
zhào wáng wèn yǐ què qín zhī shù, lǐ mù zòu yuē:" qín chéng lèi shèng zhī wēi, qí fēng shén ruì, wèi yì cuò yě, yuàn jiǎ chén pián yí, wú jū wén fǎ, fāng gǎn shòu mìng." zhào wáng xǔ zhī, yòu wèn:" dài bīng kān zhàn hū?"
赵王问以却秦之术,李牧奏曰:“秦乘累胜之威,其锋甚锐,未易挫也,愿假臣便宜,无拘文法,方敢受命。”赵王许之,又问:“代兵堪战乎?”
lǐ mù yuē:" zhàn zé wèi zú, shǒu zé yǒu yú."
李牧曰:“战则未足,守则有余。”
zhào wáng yuē:" jīn xī jìng nèi jìng zú, shàng kě shí wàn, shǐ zhào cōng yán jù gè jiāng wǔ wàn, tīng jūn jié zhì."
赵王曰:“今悉境内劲卒,尚可十万,使赵葱、颜聚各将五万,听君节制。”
lǐ mù bài mìng ér xíng, liè yíng yú féi lèi, zhì bì lěi, jiān shǒu bù zhàn, rì chuí niú xiǎng shì, shǐ fēn duì jiào shè, jūn shì rì shòu shǎng cì, zì qiú chū zhàn, mù zhōng bù xǔ.
李牧拜命而行,列营于肥累,置壁垒,坚守不战,日椎牛享士,使分队较射,军士日受赏赐,自求出战,牧终不许。
huán chǐ qí yuē:" xī lián pō yǐ jiān bì jù wáng chǐ qí, jīn lǐ mù yì yòng cǐ jì yě." réng fēn bīng yī bàn, wǎng xí gān quán shì, zhào cōng qǐng jiù zhī, lǐ mù yuē:" bǐ gōng ér wǒ jiù, shì zhì yú rén yě, bīng jiā suǒ jì, bù rú wǎng gōng qí yíng, bǐ fāng yǒu shì gān quán shì. qí yíng bì xū. yòu jiàn wǒ jiān bì yǐ jiǔ. bù wéi zhàn bèi. ruò xí pò qí yíng. zé huán chǐ qí zhī qì duó yǐ." suì fēn bīng sān lù, yè xí qí yíng.
桓齿奇曰:“昔廉颇以坚壁拒王齿奇,今李牧亦用此计也。”仍分兵一半,往袭甘泉市,赵葱请救之,李牧曰:“彼攻而我救,是致于人也,兵家所忌,不如往攻其营,彼方有事甘泉市。其营必虚。又见我坚壁已久。不为战备。若袭破其营。则桓齿奇之气夺矣。”遂分兵三路,夜袭其营。
yíng zhōng bù yì zhào bīng cù dào, suì dà kuì bài. shā sǐ yǒu míng yá jiāng shí yú yuán, shì zú wú suàn. bài bīng bēn wǎng gān quán shì, bào zhī huán chǐ qí. huán chǐ qí dà nù. xī bīng lái zhàn, lǐ mù zhāng liǎng yì yǐ dài zhī. dài bīng fèn yǒng dāng xiān, jiāo fēng zhèng hān. zuǒ yòu yì bìng jìn. huán chǐ qí bù néng dǐ dāng, dà bài, zǒu guī xián yáng.
营中不意赵兵猝到,遂大溃败。杀死有名牙将十余员,士卒无算。败兵奔往甘泉市,报知桓齿奇。桓齿奇大怒。悉兵来战,李牧张两翼以待之。代兵奋勇当先,交锋正酣。左右翼并进。桓齿奇不能抵当,大败,走归咸阳。
zhào wáng yǐ lǐ mù yǒu què qín zhī gōng, yuē:" mù nǎi wú zhī bái qǐ yě!" yì fēng wèi wǔ ān jūn. shí yì wàn hù.
赵王以李牧有却秦之功,曰:“牧乃吾之白起也!”亦封为武安君。食邑万户。
qín wáng zhèng nù huán chǐ qí bīng bài, fèi wèi shù rén. fù shǐ dà jiàng wáng jiǎn yáng duān hé gè jiāng bīng fēn dào fá zhào. bù zhī shèng fù rú hé? qiě kàn xià huí fēn jiě.
秦王政怒桓齿奇兵败,废为庶人。复使大将王翦、杨端和各将兵分道伐赵。不知胜负如何?且看下回分解。