kǒng zǐ yuē:" xìng xiāng jìn yě, xí xiāng yuǎn yě." yán shì yù zhī běn tóng, ér qiān rǎn zhī tú yì yě. fū kè yì zé xíng bù sì, qiān wù zé qí zhì liú. shì yǐ shèng rén dǎo rén lǐ xìng, cái yì liú dàng, shèn qí suǒ yǔ, jié qí suǒ piān. gù chuán yuē:" shěn hào wù, lǐ qíng xìng, ér wáng dào bì yǐ." zhì xìng zhī dào, bì shěn jǐ zhī suǒ yǒu yú, ér qiáng qí suǒ bù zú. gài cōng míng shū tōng zhě, jiè yú tài chá guǎ wén shǎo jiàn zhě, jiè yú yōng bì yǒng měng gāng qiáng zhě, jiè yú tài bào rén ài wēn liáng zhě, jiè yú wú duàn zhàn jìng ān shū zhě, jiè yú hòu shí guǎng xīn hào dà zhě, jiè yú yí wàng.
孔子曰:“性相近也,习相远也。”言嗜欲之本同,而迁染之途异也。夫刻意则行不肆,牵物则其志流。是以圣人导人理性,裁抑流宕,慎其所与,节其所偏。故《传》曰:“审好恶,理情性,而王道毕矣。”治性之道,必审己之所有余,而强其所不足。盖聪明疏通者,戒于太察;寡闻少见者,戒于壅蔽;勇猛刚强者,戒于太暴;仁爱温良者,戒于无断;湛静安舒者,戒于后时;广心浩大者,戒于遗忘。
rén wù zhì yuē:"
《人物志》曰:“
lì zhí gāng yì, cái zài jiǎo zhèng, shī zài jī jié qiáng yì zhī rén, hěn gāng bù hé, bù jiè qí qiáng zhī táng tū, ér yǐ shùn wèi náo, lì qí kàng. shì gù, kě yǔ lì fǎ, nán yǔ rù wēi yě.
厉直刚毅,材在矫正,失在激讦(强毅之人,佷刚不和,不戒其强之唐突,而以顺为挠,厉其亢。是故,可与立法,难与入微也。);
róu shùn ān shù, měi zài kuān róng, shī zài shǎo jué róu shùn zhī rén, huǎn xīn kuān duàn, bù jiè qí shì zhī bù shè, ér yǐ kàng wèi guì, ān qí shū. shì gù, kě yǔ xún cháng, nán yǔ quán yí yě.
柔顺安恕,美在宽容,失在少决(柔顺之人,缓心宽断,不戒其事之不摄,而以亢为刿,安其舒。是故,可与循常,难与权疑也。);
xióng hàn jié jiàn, rèn zài dǎn liè, shī zài duō jì xióng hàn zhī rén, qì fèn yīng jué, bù jiè qí yǒng zhī huǐ diē, ér yǐ shùn wèi kuāng, jié qí shì. shì gù, kě yǔ shè nán, nán yǔ jū yuē yě.
雄悍杰健,任在胆烈,失在多忌(雄悍之人,气奋英决,不戒其勇之毁跌,而以顺为恇,竭其势。是故,可与涉难,难与居约也。);
jīng liáng wèi shèn, shàn zài gōng jǐn, shī zài duō yí jīng shèn zhī rén, wèi huàn duō jì, bù jiè qí nuò yú wèi yì, ér yǐ yǒng wèi hàn, zēng qí yí. shì gù, kě yǔ bǎo quán, nán yǔ lì jié yě.
精良畏慎,善在恭谨,失在多疑(精慎之人,畏患多忌,不戒其懦于为义,而以勇为悍,增其疑。是故,可与保全,难与立节也。);
qiáng kǎi jiān jìn, yòng zài zhēn gàn, shī zài zhuān gù líng kǎi zhī rén, bǐng yì jìn chí, bù jiè qí qíng zhī gù hù, ér yǐ biàn wèi xū, qiáng qí zhuān. shì gù, kě yǔ chí zhèng, nán yǔ fù zhòng yě.
强楷坚劲,用在桢干,失在专固(凌楷之人,秉意劲持,不戒其情之固护,而以辩为虚,强其专。是故,可与持正,难与附众也。);
lùn biàn lǐ yì, néng zài shì jié, shī zài liú dàng bó biàn zhī rén, lùn lǐ shàn gěi, bù jiè qí cí zhī fàn làn, ér yǐ kǎi wèi xì, suì qí liú. shì gù, kě yǔ fàn xù, nán yǔ lì yuē yě.
论辩理绎,能在释结,失在流宕(博辩之人,论理赡给,不戒其辞之泛滥,而以楷为系,遂其流。是故,可与泛序,难与立约也。);
pǔ bó zhōu qià, chóng zài fù yù, shī zài hún zhuó hóng pǔ zhī rén, yì ài zhōu qià, bù jiè qí jiāo zhī hùn zá, ér yǐ jiè wèi juàn, guǎng qí zhuó. shì gù, kě yǔ fǔ zhòng, nán yǔ lì sú yě.
普博周洽,崇在覆裕,失在混浊(宏普之人,意爱周洽,不戒其交之混杂,而以介为狷,广其浊。是故,可与抚众,难与厉俗也。);
qīng jiè lián jié, jié zài jiǎn gù, shī zài jū jú juàn jiè zhī rén, dǐ hē qīng jī, bù jiè qí dào zhī ài xiá, ér yǐ pǔ wèi huì, yì qí jū. shì gù, kě yǔ shǒu jié, nán yǔ biàn tōng yě.
清介廉洁,节在俭固,失在拘局(狷介之人,砥诃清激,不戒其道之隘狭,而以普为秽,益其拘。是故,可与守节,难与变通也。);
xiū dòng lěi gè, yè zài pān jī, shī zài shū yuè xiū dòng zhī rén, zhì mù chāo yuè, bù jiè qí yì zhī tài wěi, ér yǐ jìng wèi zhì, guǒ qí ruì. shì gù, kě yǔ jìn qū, nán yǔ chí hòu yě.
休动磊硌,业在攀跻,失在疏越(休动之人,志慕超越,不戒其意之太猥,而以静为滞,果其锐。是故,可与进趋,难与持后也。);
chén jìng jī mì, jīng zài xuán wēi, shī zài chí nuò chén jìng zhī rén, dào sī huí fù, bù jiè qí jìng zhī chí hòu, ér yǐ dòng wèi shū, měi qí nuò. shì gù, kě yǔ shēn lǜ, nán yǔ jié sù yě.
沉静机密,精在玄微,失在迟懦(沉静之人,道思回复,不戒其静之迟后,而以动为疏,美其懦。是故,可与深虑,难与捷速也。);
pǔ lù jìng jǐn, zhì zài zhōng chéng, shī zài bù wēi pǔ lù zhī rén, zhōng yí shí què, bù jiè qí zhì zhī yě zhí, ér yǐ jué wèi dàn, lù qí chéng. shì gù, kě yǔ lì xìn, nán yǔ xiāo xī yě.
朴露径尽,质在中诚,失在不微(朴露之人,中疑实确,不戒其质之野直,而以谲为诞,露其诚。是故,可与立信,难与消息也。);
duō zhì tāo qíng, quán zài jué lüè, shī zài yī wéi tāo jué zhī rén, yuán dù qǔ róng, bù jiè qí shù zhī lí zhèng, ér yǐ jǐn wèi yú, guì qí xū. shì gù, kě yǐ zàn shàn, nán yǔ jiǎo wéi yě."
多智韬情,权在谲略,失在依违(韬谲之人,原度取容,不戒其术之离正,而以尽为愚,贵其虚。是故,可以赞善,难与矫违也。”)
cǐ jū kàng zhī cái, fēi zhōng yōng zhī dé yě.
此拘亢之材,非中庸之德也。
wén zǐ yuē:" fán rén zhī dào, xīn yù xiǎo, zhì yù dà, zhì yù yuán, xíng yù fāng, néng yù duō, shì yù shǎo."
文子曰:“凡人之道,心欲小,志欲大,智欲圆,行欲方,能欲多,事欲少。”
suǒ wèi" xīn xiǎo" zhě, lǜ huàn wèi shēng, jiè huò shèn wēi, bù gǎn zòng qí yù yě
所谓“心小”者,虑患未生,戒祸慎微,不敢纵其欲也;
" zhì dà" zhě, jiān bāo wàn guó, yī qí shū sú, shì fēi fú còu, zhōng wèi zhī gǔ yě
“志大”者,兼包万国,一齐殊俗,是非辐凑,中为之毂也;
" zhì yuán" zhě, zhōng shǐ wú duān, fāng liú sì yuǎn, shēn quán ér bù jié yě
“智圆”者,终始无端,方流四远,深泉而不竭也;
" xíng fāng" zhě, zhí lì ér bù náo, sù bái ér bù wū, qióng bù yì cāo, yuǎn bù sì zhì yě
“行方”者,直立而不挠,素白而不污,穷不易操,远不肆志也;
" néng duō" zhě, wén wǔ bèi jù, dòng jìng zhōng yí yě
“能多”者,文武备具,动静中仪也;
" shì shǎo" zhě, zhí yuē yǐ zhì guǎng, chù jìng yǐ dài zào yě.
“事少”者,执约以治广,处静以待躁也。
fū tiān dào jí jí fǎn yíng zé sǔn. gù cōng míng guǎng zhì, shǒu yǐ yú duō wén bó biàn, shǒu yǐ jiǎn wǔ lì yì yǒng, shǒu yǐ wèi fù guì guǎng dà, shǒu yǐ xiá dé shī tiān xià, shǒu yǐ ràng. cǐ wǔ zhě, xiān wáng suǒ yǐ shǒu tiān xià yě.
夫天道极即反、盈则损。故聪明广智,守以愚;多闻博辩,守以俭;武力毅勇,守以畏;富贵广大,守以狭;德施天下,守以让。此五者,先王所以守天下也。
chuán yuē:" wú shǐ luàn, wú hù fù, wú shì chǒng, wú wéi tóng, wú ào lǐ, wú jiāo néng, wú fù nù, wú móu fēi dé, wú fàn fēi yì. cǐ jiǔ yán, gǔ rén suǒ yǐ lì shēn yě."
《传》曰:“无始乱,无怙富,无恃宠,无违同,无傲礼,无骄能,无复怒,无谋非德,无犯非义。此九言,古人所以立身也。”
yù qián jīng yuē:" fū yǐ míng shì zhě qiǎn, yǒu guò bù zì zhī zhě bì, mí ér bù fǎn zhě liú, yǐ yán qǔ yuàn zhě huò, lìng yǔ xīn guāi zhě fèi, hòu lìng móu qián zhě huǐ, nù ér wú wēi zhě fàn, hǎo zhòng rǔ rén zhě yāng, lù rǔ suǒ rèn zhě wēi, màn qí suǒ jìng zhě xiōng, mào hé xīn lí zhě gū, qīn nìng yuǎn zhōng zhě wáng, xìn chán qì xián zhě hūn, sī rén yǐ guān zhě fú, nǚ yè gōng xíng zhě luàn, qún xià wài ēn zhě lún, líng xià qǔ shèng zhě qīn, míng bù shèng shí zhě hào, zì hòu bó rén zhě qì, báo shī hòu wàng zhě bù bào, guì ér wàng jiàn zhě bù jiǔ yòng, rén bù dé qí zhèng zhě dài, wéi rén zé guān zhě shī, jué yú bù rén zhě xiǎn, yīn móu wài xiè zhě bài, hòu liǎn báo shī zhě diāo."
《玉钤经》曰:“夫以明示者浅,有过不自知者弊,迷而不反者流,以言取怨者祸,令与心乖者废,后令缪前者毁,怒而无威者犯,好众辱人者殃,戮辱所任者危,慢其所敬者凶,貌合心离者孤,亲佞远忠者亡,信谗弃贤者昏,私人以官者浮,女谒公行者乱,群下外恩者沦,凌下取胜者侵,名不胜实者耗,自厚薄人者弃,薄施厚望者不报,贵而忘贱者不久用,人不得其正者殆,为人择官者失,决于不仁者险,阴谋外泄者败,厚敛薄施者凋。”
cǐ zì lǐ zhī dà tǐ yě.
此自理之大体也。
sūn qīng yuē:" kǒu néng yán zhī, shēn néng xíng zhī, guó bǎo yě kǒu bù néng yán, shēn néng xíng zhī, guó qì yě kǒu néng yán zhī, shēn bù néng xíng zhī, guó yòng yě kǒu yán shàn, shēn xíng è, guó yāo yě."
(孙卿曰:“口能言之,身能行之,国宝也;口不能言,身能行之,国器也;口能言之,身不能行之,国用也;口言善,身行恶,国妖也。”)
gù fù zǐ yuē:" lì dé zhī běn, mò shàng hū zhèng xīn." xīn zhèng ér hòu shēn zhèng, shēn zhèng ér hòu zuǒ yòu zhèng, zuǒ yòu zhèng ér hòu cháo tíng zhèng, cháo tíng zhèng ér hòu guó jiā zhèng, guó jiā zhèng ér hòu tiān xià zhèng. gù tiān xià bù zhèng, xiū zhī jiā jiā bù zhèng, xiū zhī cháo tíng cháo tíng bù zhèng, xiū zhī zuǒ yòu zuǒ yòu bù zhèng, xiū zhī shēn shēn bù zhèng, xiū zhī xīn. suǒ xiū mí jìn, suǒ jì mí yuǎn. yǔ tāng zuì jǐ, qí xìng yě bó yān." zhèng xīn" zhī wèi yě.
故傅子曰:“立德之本,莫尚乎正心。”心正而后身正,身正而后左右正,左右正而后朝廷正,朝廷正而后国家正,国家正而后天下正。故天下不正,修之家;家不正,修之朝廷;朝廷不正,修之左右;左右不正,修之身;身不正,修之心。所修弥近,所济弥远。禹汤罪己,其兴也勃焉。“正心”之谓也。
shī zǐ yuē:" xīn zhě, shēn zhī jūn yě. tiān zǐ yǐ tiān xià shòu lìng yú xīn, xīn bù dàng zé tiān xià huò zhū hóu yǐ guó shòu lìng yú xīn, xīn bù dàng zé guó wáng pǐ fū yǐ shēn shòu lìng yú xīn, xīn bù dàng zé shēn wéi lù yǐ.
(《尸子》曰:“心者,身之君也。天子以天下受令于心,心不当则天下祸;诸侯以国受令于心,心不当则国亡;匹夫以身受令于心,心不当则身为戮矣。)