sūn zǐ yuē:" sān yuē dì lì. dì lì zhě, yuǎn jìn xiǎn yì guǎng xiá shēng sǐ yě. gù bù zhī shān lín xiǎn zǔ jǔ zé zhī xíng zhě, bù néng xíng jūn bù yòng xiāng dǎo, bù néng de dì lì. gù yòng bīng: yǒu sàn dì yǒu qīng dì yǒu zhēng dì yǒu jiāo dì yǒu qú dì yǒu zhòng dì yǒu sì dì yǒu wéi dì yǒu sǐ dì jiǔ dì zhī míng.
孙子曰:“三曰地利。地利者,远近、险易、广狭、生死也。故不知山林、险阻、沮泽之形者,不能行军;不用乡导,不能得地利。故用兵:有散地、有轻地、有争地、有交地、有衢地、有重地、有汜地、有围地、有死地(九地之名)。
zhū hóu zì zhàn qí dì, wèi sàn dì zhàn qí jìng nèi zhī dì, shì zú yì bù zhuān, yǒu zì kuì zhī xīn yě. gù jīng yuē:" sàn dì, wú jiāng yī qí zhì yě".
诸侯自战其地,为散地(战其境内之地,士卒意不专,有自溃之心也。故《经》曰:“散地,吾将一其志也”)。
rù rén zhī dì ér bù shēn zhě, wèi qīng dì rù rén zhī dì wèi shēn, shì zú yì shàng wèi zhuān, ér qīng zǒu yě. gù jīng yuē:" qīng dì, wú jiāng shǐ zhī shǔ yě".
入人之地而不深者,为轻地(入人之地未深,士卒意尚未专,而轻走也。故《经》曰:“轻地,吾将使之属也”)。
wǒ dé zé lì, bǐ dé yì lì zhě, wèi zhēng dì kě yǐ shǎo shèng zhòng ruò shèng qiáng, wèi shān shuǐ è kǒu yǒu xiǎn gù zhī lì, liǎng dí suǒ zhēng. gù jīng yuē:" zhēng dì, wú jiāng qù qí hòu yě".
我得则利,彼得亦利者,为争地(可以少胜众、弱胜强,谓山水厄口、有险固之利,两敌所争。故《经》曰:“争地,吾将趣其后也”)。
wǒ kě yǐ wǎng, bǐ kě yǐ lái, wèi jiāo dì dào shàng xiàng jiāo cuò, píng dì yǒu shù dào, wǎng lái jiāo tōng, wú kě jué yě, gù jīng yuē:" jiāo dì, wú jiāng gù qí jié yě".
我可以往,彼可以来,为交地(道上相交错,平地有数道,往来交通,无可绝也,故《经》曰:“交地,吾将固其结也”)。
zhū hóu zhī dì sān shǔ wǒ yǔ dí xiāng duì, ér páng yǒu tā guó yě., xiān zhì ér dé tiān xià zhī zhòng zhě, wèi qú dì xiān zhì qí dì, kě jiāo jié zhū hóu zhī zhòng wèi zhù yě. gù jīng yuē:" qú dì, wǒ jiāng jǐn qí shǒu yě".
诸侯之地三属(我与敌相对,而旁有他国也。),先至而得天下之众者,为衢地(先至其地,可交结诸侯之众为助也。故《经》曰:“衢地,我将谨其守也”)。
rù rén nán fǎn zhī dì shēn, bèi chéng yì duō zhě, wéi zhòng dì yuǎn qù jǐ chéng kuò, shēn rù dí dì, zhuān xīn yì, gù wèi zhī zhòng dì. gù jīng yuē:" zhòng dì, wú jiāng jì qí shí yě".
入人难返之地深,背城邑多者,为重地(远去己城廓,深入敌地,专心意,故谓之重地。故《经》曰:“重地,吾将继其食也”)。
xíng chū lín xiǎn zǔ jǔ zé, fán nán xíng zhī dào zhě, wèi sì dì sì, jìn rù zhī dì. gù jīng yuē:" sì dì, wú jiāng jìn qí tú yě.
行出林、险阻、沮泽,凡难行之道者,为汜地(汜,浸洳之地。故《经》曰:“汜地,吾将进其途也)。
suǒ yóu rù zhě ài, suǒ yǐ guī zhě yū, bǐ guǎ kě yǐ jī wú zhòng zhě, wèi wéi dì suǒ yù cóng rù è xiǎn, yù guī dào yuǎn yě, chí jiǔ zé liáng fá, gù dí kě yǐ shǎo jī wú zhòng zhě. gù jīng yuē:" wéi dì, wú jiāng sāi qí quē yě".
所由入者隘,所以归者迂,彼寡可以击吾众者,为围地(所欲从入厄险,欲归道远也,持久则粮乏,故敌可以少击吾众者。故《经》曰:“围地,吾将塞其阙也”)。
jí zhàn zé cún, bù jí zé wáng zhě, wèi sǐ dì qián yǒu gāo shān, hòu yǒu dà shuǐ, jìn zé bù dé, tuì fù yǒu ài, yòu liáng fá jué, gù wèi sǐ dì. zài sǐ dì zhě, dāng jí shì zú shàng bǎo, qiáng zhì shū sǐ, gù kě yǐ jù sǐ. gù jīng yuē:" sǐ dì, wú jiāng shì zhī yǐ bù huó yě".
疾战则存,不疾则亡者,为死地(前有高山,后有大水,进则不得,退复有碍,又粮乏绝,故为死地。在死地者,当及士卒尚饱,强志殊死,故可以俱死。故《经》曰:“死地,吾将示之以不活也”)。
shì gù, sàn dì zé wú zhàn shì zú gù jiā, bù kě yǐ zhàn., qīng dì zé wú zhǐ rù dí dì qiǎn, shì yì shàng wèi jiān, bù kě yǐ yù dí, zì dāng jiān qí xīn yě., zhēng dì zé wú gōng sān dào gōng, dāng xiān zhǔ dì lì yě, xiān dé qí dì zhě, bù kě gōng yě., jiāo dì zé wú jué xiāng jí shǔ yě. jiāo dì zhě, jù kě jìn tuì, bù yǐ bīng jué yě., qú dì zé hé jiāo zuǒ zhū hóu yě, dāng jiāo jié yú zhū hóu., zhòng dì zé lüè xù liáng shí yě. rù shēn, shì zú jiān gù, zé kě lüè qǔ cái wù., sì dì zé xíng bù kě zhǐ yě, wéi dì zé móu jī qí móu yě. zé dāng quán móu qí jué, kě yǐ miǎn nán., sǐ dì zé zhàn shū sǐ zhàn yě. wèi zhàn xiān lì zhī yuē:" wú lǜ yú gàng, yòng jūn bù míng, nǎi suí wéi è zhī dì, yì shì dài fū zhī yōu yě, jiē jiāng zhī zuì yě. jīn rì zhī shì, zài cǐ yī jǔ. ruò bù yòng lì, shēn dāng gāo yě cǎo, wèi chóng shòu shí, qī zǐ wú suǒ qiú suǒ kè zé shēn róng, shǎng lù zài yān, kě bù miǎn zāi.."
是故,散地则无战(士卒顾家,不可以战。),轻地则无止(入敌地浅,士意尚未坚,不可以遇敌,自当坚其心也。),争地则无攻(三道攻,当先主地利也,先得其地者,不可攻也。),交地则无绝(相及属也。交地者,俱可进退,不以兵绝也。),衢地则合交(佐诸侯也,当交结于诸侯。),重地则掠(蓄粮食也。入深,士卒坚固,则可掠取财物。),汜地则行(不可止也),围地则谋(击其谋也。则当权谋奇谲,可以免难。),死地则战(殊死战也。未战先励之曰:“无虑愚戆,用军不明,乃随围厄之地,益士大夫之忧也,皆将之罪也。今日之事,在此一举。若不用力,身当膏野草,为虫兽食,妻子无所求索;克则身荣,赏禄在焉,可不勉哉。)。”
yòu yǒu liù dì: yǒu tōng, yǒu guà, yǒu zhī, yǒu ài, yǒu xiǎn, yǒu yuǎn liù dì míng yě. wǒ kě yǐ wǎng, bǐ kě yǐ lái, yuē tōng wèi jù zài píng líng, wǎng lái tōng lì yě.. jū tōng dì, xiān chù qí gāo yáng, lì liáng dào, yǐ zhàn zé lì níng zhì rén, wú zhì yú rén. yǐ xiān chù gāo dì, fēn wéi tún shǒu yú guī lái zhī lù, bù shǐ dí jué yǐ liáng dào yě..
又有六地:有通,有挂,有支,有隘,有险,有远(六地名也)。我可以往,彼可以来,曰通(谓俱在平陵,往来通利也。)。居通地,先处其高阳,利粮道,以战则利(宁致人,无致于人。已先处高地,分为屯守于归来之路,不使敌绝已粮道也。)。
kě yǐ wǎng, nán yǐ fǎn, yuē guà guà, xiāng guà qiān yě.. guà xíng yuē: dí wú bèi, chū ér shèng zhī dí yǒu bèi, chū ér bù shèng, nán yǐ fǎn, bù lì dí wú bèi ér chū gōng zhī, shèng kě yě yǒu bèi, bù dé shèng zhī, zé nán hái fǎn yě..
可以往,难以反,曰挂(挂,相挂牵也。)。挂形曰:敌无备,出而胜之;敌有备,出而不胜,难以反,不利(敌无备而出攻之,胜可也;有备,不得胜之,则难还反也。)。
wǒ chū ér bù lì, bǐ chū ér bù lì, yuē zhī zhī, jiǔ yě. jù bù biàn jiǔ xiāng chí yě.. zhī xíng yuē: dí suī lì wǒ, wǒ wú chū, yǐn ér qù yě, lìng dí bàn chū ér jī zhī, lì lì wǒ zhě, yáng bèi wǒ qù, wú chū zhú, dài qí yǐn ér jī zhī, kě bài yě..
我出而不利,彼出而不利,曰支(支,久也。俱不便久相持也。)。支形曰:敌虽利我,我无出,引而去也,令敌半出而击之,利(利我者,佯背我去,无出逐,待其引而击之,可败也。)。
ài xíng yuē: wǒ xiān jū zhī, bì yíng zhī ér dài dí yíng, mǎn yě. yǐ bīng zhèn mǎn yuàn xíng míng, shǐ dí bù dé jìn tuì. ruò dí xiān jū zhī, yíng ér wù cóng yě, bù yíng ér cóng zhī ài xíng zhě, liǎng shān zhī jiān tōng gǔ yě. dí nù, shì bù ráo wǒ yě. jū zhī, bì qián qí è kǒu zhèn, ér shǒu zhī yǐ qí yě. dí jí xiān jū cǐ dì qí kǒu zhèn, wù cóng yě. jí bàn ài zhèn zhě, cóng ér yǔ dí, qí cǐ lì yě..
隘形曰:我先居之,必盈之而待敌(盈,满也。以兵阵满院形名,使敌不得进退。);若敌先居之,盈而勿从也,不盈而从之(隘形者,两山之间通谷也。敌怒,势不饶我也。居之,必前齐厄口阵,而守之以奇也。敌即先居此地齐口阵,勿从也。即半隘阵者,从而与敌,其此利也。)。
xiǎn xíng yuē: wǒ xiān jū zhī, bì jū gāo yáng yǐ dài dí jū gāo yáng zhī dì, yǐ dài dí rén. dí rén cóng qí xià yīn lái, jī zhī, shèng yě. ruò dí xiān jū, zé yǐn ér qù zhī, wù cóng yě dì xiǎn, xiān bù kě zhì yú rén yě..
险形曰:我先居之,必居高阳以待敌(居高阳之地,以待敌人。敌人从其下阴来,击之,胜也。);若敌先居,则引而去之,勿从也(地险,先不可致于人也。)。
fū yuǎn xíng, gōu shì, nán yǐ tiǎo zhàn, ér bù lì tiāo, jìn dí yě. yuǎn xíng, qù guó yuǎn yě. dì gōu děng, wú dú biàn lì, xiān tiāo zhī zhàn, bù lì..
夫远形,钩势,难以挑战,而不利(挑,近敌也。远形,去国远也。地钩等,无独便利,先挑之战,不利。)。
fán cǐ liù zhě, dì zhī dào yě. jiē jiāng zhī zhì rèn, bù kě bù chá.
凡此六者,地之道也。皆将之至任,不可不察。
gù yuē: shēn cǎo wěng huì zhě, suǒ yǐ dùn táo yě shēn gǔ zǔ xiǎn zhě, suǒ yǐ zhǐ yù chē qí yě ài sāi shān lín zhě, suǒ yǐ shǎo jī zhòng yě zhòng shǎo kě yǐ yè jī dí yě pèi zé yǎo míng zhě, suǒ yǐ nì qí xíng yě.
故曰:深草蓊秽者,所以遁逃也;深谷阻险者,所以止御车骑也;隘塞山林者,所以少击众也(众少可以夜击敌也);沛泽杳冥者,所以匿其形也。
zhàng wǔ zhī gōu, jiàn chē zhī shuǐ jiàn, jìn yě. yīn zi lián fǎn., shān lín shí jìng, jīng chuān qiū fù jīng chuān, cháng liú zhī chuān., cǎo mù suǒ zài, cǐ bù bīng zhī dì, chē qí èr bù dàng yī.
丈五之沟,渐车之水(渐,浸也。音子廉反。),山林石径,泾川丘阜(泾川,常流之川。),草木所在,此步兵之地,车骑二不当一。
qiū líng màn yǎn xiāng shǔ màn yǎn, yóu lián yán yě shǔ, xù yě, yīn zhī yù fǎn., píng yuán guǎng yě, cǐ chē qí zhī dì, bù bīng shí bù dàng yī.
丘陵漫衍相属(漫衍,犹联延也;属,续也,音之欲反。),平原广野,此车骑之地,步兵十不当一。
píng yuán xiāng yuǎn yuǎn, lí yě., yǎng gāo lín xià, cǐ gōng nǔ zhī dì, duǎn bīng shí bù dàng yī. liǎng zhèn xiāng jìn, píng dì qiǎn cǎo, kě qián kě hòu, cǐ cháng jǐ zhī dì, jiàn dùn sān bù dàng yī.
平原相远(远,离也。),仰高临下,此弓弩之地,短兵十不当一。两阵相近,平地浅草,可前可后,此长戟之地,剑楯三不当一。
guàn wěi zhú xiāo xiāo, hāo yě., cǎo mù méng lóng, lín yè mào jiē, cǐ máo dìng zhī dì, cháng jǐ èr bù dàng yī.
雚苇竹箫(箫,蒿也。),草木蒙笼,林叶茂接,此矛铤之地,长戟二不当一。
qū dào xiāng fú, xiǎn è xiāng bù, cǐ jiàn dùn zhī dì, gōng nǔ sān bù dàng yī.
曲道相伏,险扼相簿,此剑楯之地,弓弩三不当一。
gù yuē:" dì xíng zhě, bīng zhī zhù." yòu yuē:" yòng bīng zhī dào, dì lì wèi bǎo." zhào shē qū shān, qín shī suǒ yǐ fù bài hán xìn bèi shuǐ, hàn bīng yóu shì kè shèng. cǐ yòng dì lì zhī lüè yě.
故曰:“地形者,兵之助。”又曰:“用兵之道,地利为宝。”赵奢趋山,秦师所以覆败;韩信背水,汉兵由是克胜。此用地利之略也。