strong nà zhí yán chāo qiān zhāng yì xìn chèn wén nù chì huán tán strong
納直言超遷張佚 信讖文怒斥桓譚
què shuō běi xiōng nú yī zài qiú hé, gōng qīng děng jù yì fēn fēn, shàng nán jiě jué. dú sī tú yuàn bān biāo, chén shù jǐ jiàn, qǐng guāng wǔ dì zàn yǔ xiū hé, bìng wèi cǎo nǐ zhào shū, dà lüè rú xià:
卻說北匈奴一再求和,公卿等聚議紛紛,尚難解決。獨司徒掾班彪,陳述己見,請光武帝暫與修和,並為草擬詔書,大略如下:
chén wén xiào xuān huáng dì chì biān shǒu wèi yuē: xiōng nú dà guó, duō biàn zhà, jiāo jiē dé qí qíng, zé què dí zhé chōng yīng duì shī qí yí, zé fǎn wèi suǒ qī. jīn běi xiōng nú jiàn nán dān yú lái fù, jù móu qí guó, gù lǚ qǐ hé qīn yòu yuǎn qū niú mǎ, yǔ hàn hé shì, zhòng qiǎn míng wáng, duō suǒ gòng xiàn, sī jiē wài shì fù qiáng, yǐ xiāng qī dàn yě. chén jiàn qí gòng yì zhòng, qí guó yì xū qiú hé yù shù, wèi jù yù duō. rán jīn jì wèi huò zhù nán, zé yì bù yí jué běi, jī mí zhī yì, lǐ wú bù dá. wèi kě pō jiā shǎng cì, lüè yǔ suǒ xiàn xiāng dāng, míng jiā xiǎo gào yǐ qián shì hū hán xié zhì zhī háng shì. bào dá zhī cí, bì qiú shì dāng, jīn lì gǎo cǎo bìng shàng yuē: xià wén shì dài zhào shū kǒu wěn. dān yú bù wàng hàn ēn, zhuī niàn xiān zǔ jiù yuē, yù xiū hé qīn, yǐ fǔ shēn ān guó, jì yì shén gāo, wèi dān yú jiā zhī! wǎng zhě xiōng nú shù yǒu guāi luàn, hū hán xié zhì zhī, zì xiāng chóu xì, bìng méng xiào xuān dì chuí ēn jiù hù, gù gè qiǎn shì zi, chēng fān bǎo sāi. qí hòu zhì zhī fèn lì, zì jué huáng zé ér hū hán fù qīn, zhōng xiào mí zhe. jí hàn miè zhì zhī, suì bǎo guó chuán sì, zi sūn xiāng jì. jīn nán dān yú xié zhòng xiàng nán, kuǎn sāi guī mìng, zì yǐ hū hán dí zhǎng, cì dì dāng lì, ér qīn duó shī zhí, cāi yí xiāng bèi, shù qǐng bīng jiāng, guī sǎo běi tíng, cè móu fēn yún, wú suǒ bù zhì. wéi niàn sī yán bù kě dú tīng, yòu yǐ běi dān yú bǐ nián gòng xiàn, yù xiū hé qīn, gù jù ér wèi xǔ, jiāng yǐ chéng dān yú zhōng xiào zhī yì. hàn bǐng wēi xìn, zǒng lǜ wàn guó, rì yuè suǒ zhào, jiē wèi chén qiè, shū sú bǎi mán, yì wú qīn shū, fú shùn zhě bāo shǎng, pàn nì zhě zhū fá, shàn è zhī xiào, hū hán zhì zhī shì yě. jīn dān yú yù xiū hé qīn, kuǎn chéng yǐ dá, hé xián ér yù lǜ xī yù zhū guó, jù lái xiàn jiàn! xī yù guó shǔ xiōng nú yǔ shǔ hàn hé yì! dān yú shù lián bīng luàn, guó nèi xū hào, gòng wù cái yǐ tōng lǐ, hé bì xiàn mǎ qiú! jīn jī zá zēng wǔ bǎi pǐ, gōng jiān wán yī, shǐ sì fā, yí dān yú, yòu cì xiàn mǎ zuǒ gǔ dōu hóu yòu gǔ lí wáng, bìng xiōng nú guān míng. zá zēng gè sì bǎi pǐ, zhǎn mǎ jiàn gè yī. dān yú qián yán xiān dì shí, suǒ cì hū hán xié yú sè kōng kuài jiē bài, yuàn fù cái cì. niàn dān yú guó shàng wèi ān, fāng lì wǔ jié, yǐ zhàn gōng wèi wù, yú sè zhī yòng, bù rú liáng gōng lì jiàn, gù wèi yǐ jī. zhèn bù ài xiǎo wù, yú dān yú pián yí, suǒ yù qiǎn yì yǐ wén.
臣聞孝宣皇帝敕邊守尉曰:「匈奴大國,多變詐,交接得其情,則卻敵折衝;應對失其宜,則反為所欺。」今北匈奴見南單于來附,懼謀其國,故屢乞和親;又遠驅牛馬,與漢合市,重遣名王,多所貢獻,斯皆外示富強,以相欺誕也。臣見其貢益重,其國益虛;求和愈數,為懼愈多。然今既未獲助南,則亦不宜絕北,羈縻之義,理無不答。謂可頗加賞賜,略與所獻相當,明加曉告以前世呼韓邪郅支行事。報答之辭,必求適當,今立稿草並上曰:下文是代詔書口吻。「單于不忘漢恩,追念先祖舊約,欲修和親,以輔身安國,計議甚高,為單于嘉之!往者匈奴數有乖亂,呼韓邪郅支,自相讎隙,並蒙孝宣帝垂恩救護,故各遣侍子,稱藩保塞。其後郅支忿戾,自絕皇澤;而呼韓附親,忠孝彌著。及漢滅郅支,遂保國傳嗣,子孫相繼。今南單于攜眾向南,款塞歸命,自以呼韓嫡長,次第當立,而侵奪失職,猜疑相背,數請兵將,歸掃北庭,策謀紛紜,無所不至。惟念斯言不可獨聽,又以北單于比年貢獻,欲修和親,故拒而未許,將以成單于忠孝之義。漢秉威信,總率萬國,日月所照,皆為臣妾,殊俗百蠻,義無親疏,服順者褒賞,叛逆者誅罰,善惡之效,呼韓郅支是也。今單于欲修和親,款誠已達,何嫌而欲率西域諸國,俱來獻見!西域國屬匈奴與屬漢何異!單于數連兵亂,國內虛耗,貢物裁以通禮,何必獻馬裘!今齎雜繒五百匹,弓鞬丸一,矢四發,遺單于,又賜獻馬左骨都侯右谷蠡王,並匈奴官名。雜繒各四百匹,斬馬劍各一。單于前言先帝時,所賜呼韓邪竽瑟箜筷皆敗,願復裁賜。念單于國尚未安,方厲武節,以戰攻為務,竽瑟之用,不如良弓利劍,故未以齎。朕不愛小物,於單于便宜,所欲遣驛以聞。」
guāng wǔ dì dé shū hòu, pō jué biāo yán yǒu lǐ, jí zhào tā suǒ nǐ cǎo zhào, shàn fā chū qù, suǒ yǒu shǎng cì gè wù, yì jù rú biāo yán. běi xiōng nú shòu zhào ér qù. huì zhí pèi tài hòu guō shì, jí fèi hòu. jiàn èr shí yī huí. dé bìng shēn wáng, guāng wǔ dì mìng cóng fēng guān liàn, shǐ dōng hǎi wáng qiáng fèng zàng běi máng. bìng shǐ dà hóng lú guō kuàng zi huáng, dé shàng dì nǚ yù yáng gōng zhǔ, jìn huáng wèi láng. qīn shàng jiā qīn, hái shì bù wàng gù hòu de yì sī. qiě yīn dōng hǎi wáng qiáng qù jiù yǒu lǐ, jiā fēng lǔ dì, tè cì hǔ bì máo tóu zhōng jù děng wù, xǐ fēng lǔ wáng xìng wèi běi hǎi wáng. xìng xì qí wǔ wáng liú yǎn zi, jiàn qián wén. wéi zì dōng hǎi wáng qiáng yǐ xià zhū xiōng dì, suī jù shòu wáng fēng, hái shì liú jū jīng dū, wèi cháng jiù guó. dāng shí zhū wáng jìng xiū míng yù, guǎng jié jiāo yóu, mén xià kè duō yuē shù bǎi, shǎo yì shù shí rén. wáng mǎng cóng xiōng wáng rén zi pán, zì mǎng bèi miè hòu, xìng de miǎn huò, jiā fù rú gù, píng shí yǎ shàng qì jié, ài shì hào shī, zhù míng jiāng huái jiān. xuán yīn yóu yù jīng shī, yǔ shì dài fū wǎng lái, míng yù yì shèng, liè hóu gōng qīng, xǐ yǔ jiē tán, jiù shì zhū wáng dǐ zhōng, yì cháng jiàn wáng pán zú jī. gù fú bō jiāng jūn mǎ yuán, yǒu yī zhí nǚ, jià pán wèi qī. yuán què bù shèn ài pán, qiě wén tā chū rù fān dǐ, yù wèi pán yōu, cháng yǔ zǐ zi cáo xùn dào: wáng shì yǐ wèi fèi zú, wèi zi shí jì, pán zì zi shí. lǐ yīng píng jū zì shǒu, nǎi fǎn zài jīng làng yóu, wàng qiú shēng yù, wǒ kǒng tā bù miǎn zāo yāng ne! yǐ ér fù wén pán zi sù lái wǎng běi gōng, jí wáng hóu dǐ dì, nǎi fù yǔ sī mǎ lǚ zhǒng dào: guó jiā zhū zi bìng zhuàng, bù yǔ lì fáng, tīng lìng jiāo tōng bīn kè, jiāng lái bì qǐ dà yù! qīng děng xū yù xiān jiè shèn, miǎn de zhū lián! guān rén bù kě wèi bù shěn, liào shì bù kě wèi bù míng. lǚ zhǒng shì xìn fēi xìn, zǒng dào zhū wáng shì dà, kě yǐ wú yú, yīn cǐ jiāng yuán yán piē zhū nǎo hòu, yě zài fān dǐ zhōng bēn zǒu cì hou, qū xiàn yīn qín. nǎ zhī guō shì mò hòu, biàn yǒu rén yì què shàng shū, shuō shì wáng sù fù zǐ, lòu wǎng yú shēng, fǎn dé wèi wáng hóu bīn kè, zhōng kǒng yīn shì shēng luàn, jí yí jiā fáng. guāng wǔ dì lǎn shū shēng fèn, biàn chì jùn xiàn shōu bǔ wáng sù fù zǐ, bìng jí zhū wáng bīn zuǒ, zhǎn zhuǎn qiān yǐn, xì yù zhì qiān yú rén. lǚ zhǒng yì zāo lián zuò, bù jīn huǐ tàn dào: mǎ jiāng jūn zhēn shén rén ne! dàn huò yǐ lín tóu, jiē yì wú jí, jiù shǐ méi yǒu shèn me dà zuì, dào cǐ yǐ yù shí bù fēn, wú cóng biàn sù. yuān yuān xiāng còu, yòu chū le yī zhǒng shā rén de jù àn. cóng qián liú xuán bài méi, guāng wǔ dì cháng fēng xuán zǐ lǐ wèi shòu guāng hóu. lǐ jì niàn fù chóu, qiān yuàn liú pén zi xiōng dì, yīn jiāng pén zi xiōng gù shì hóu liú gōng, chéng jiān cì sǐ. lǐ yǔ pèi wáng fǔ yǒu shàn, àn qíng qiě lián jí pèi wáng. gù lǐ zuò zuì xià yù, pèi wáng yì yī tóng bèi xì. guāng wǔ dì hèn shàng jiā hèn, suì jiāng wáng sù fù zǐ, bìng zhū wáng bīn kè, xiāng shuài chù sǐ. pèi wáng xì yù sān rì, jīng wáng hóu děng lì wèi jiù qǐng, cái dé shì chū, nǎi yī bìng qiǎn lìng guī guó, bù dé réng liú jīng shī. zhū wáng fèng zhào, bù dé bù rù cháo cí xíng, fēn dào qù qì.
光武帝得書後,頗覺彪言有理,即照他所擬草詔,繕發出去,所有賞賜各物,亦俱如彪言。北匈奴受詔而去。會值沛太后郭氏,即廢后。見二十一回。得病身亡,光武帝命從豐棺殮,使東海王強奉葬北邙。並使大鴻臚郭況子潢,得尚帝女淯陽公主,進潢為郎。親上加親,還是不忘故後的意思。且因東海王強去就有禮,加封魯地,特賜虎賁旄頭鍾簴等物,徙封魯王興為北海王。興系齊武王劉縯子,見前文。惟自東海王強以下諸兄弟,雖俱受王封,還是留居京都,未嘗就國。當時諸王競修名譽,廣結交遊,門下客多約數百,少亦數十人。王莽從兄王仁子磐,自莽被滅後,幸得免禍,家富如故,平時雅尚氣節,愛士好施,著名江淮間。旋因游寓京師,與士大夫往來,名譽益盛,列侯公卿,喜與接談,就是諸王邸中,亦常見王磐足跡。故伏波將軍馬援,有一侄女,嫁磐為妻。援卻不甚愛磐,且聞他出入藩邸,愈為磐憂,嘗與姊子曹訓道:「王氏已為廢族,為子石計,磐字子石。理應屏居自守,乃反在京浪遊,妄求聲譽,我恐他不免遭殃呢!」已而復聞磐子肅來往北宮,及王侯邸第,乃復語司馬呂種道:「國家諸子並壯,不與立防,聽令交通賓客,將來必起大獄!卿等須預先戒慎,免得株連!」觀人不可謂不審,料事不可謂不明。呂種似信非信,總道諸王勢大,可以無虞,因此將援言撇諸腦後,也在藩邸中奔走伺候,曲獻殷勤。哪知郭氏歿後,便有人詣闕上書,說是王肅父子,漏網餘生,反得為王侯賓客,終恐因事生亂,亟宜加防。光武帝覽書生憤,便飭郡縣收捕王肅父子,並及諸王賓佐,輾轉牽引,系獄至千餘人。呂種亦遭連坐,不禁悔嘆道:「馬將軍真神人呢!」但禍已臨頭,嗟亦無及,就使沒有甚麼大罪,到此已玉石不分,無從辯訴。冤冤相湊,又出了一種殺人的巨案。從前劉玄敗沒,光武帝嘗封玄子鯉為壽光侯。鯉記念父仇,遷怨劉盆子兄弟,因將盆子兄故式侯劉恭,乘間刺死。鯉與沛王輔友善,案情且連及沛王。故鯉坐罪下獄,沛王亦一同被系。光武帝恨上加恨,遂將王肅父子,並諸王賓客,相率處死。沛王系獄三日,經王侯等力為救請,才得釋出,乃一併遣令歸國,不得仍留京師。諸王奉詔,不得不入朝辭行,分道去訖。
huáng tài zǐ zhuāng, chūn qiū jiàn gāo, liú jū dōng gōng, guāng wǔ dì yù wèi xuǎn shī fù, fǔ dǎo chǔ jūn, yīn xiàng qún chén zī wèn, lìng tā gè jǔ suǒ zhī, tài zǐ jiù yīn shí, yǐ shòu fēng yuán lù hóu, guān bài zhí jīn wú, qún chén jù shàng yán tài zǐ shī fù, mò rú yīn hóu. dú bó shì zhāng yì jìn shuō dào: jīn bì xià cè lì tài zǐ, jiū jìng wèi tiān xià qǐ jiàn ne? hái shì wèi yīn shì qǐ jiàn ne? wèi yīn shì qǐ jiàn, yīn hóu yuán kě wèi tài zǐ shī fù ruò wèi tiān xià qǐ jiàn, yīng gāi xuǎn yòng tiān xià xián cái, bù yí zhuān yòng sī qīn! guāng wǔ dì diǎn tóu chēng shàn, qiě gù yǔ zhāng yì dào: yù wèi tài zǐ zhì shī fù, zhèng yù chǔ yǎng jūn dé, wèi tiān xià jì jīn bó shì qiě néng zhèng zhèn, kuàng tài zǐ ne? dāng xià bài yì wèi tài zǐ tài fù, yì zhí rèn bù cí, shòu zhí ér tuì. hái yǒu tài zǐ shǎo fù yī quē, lìng rèn bó shì huán róng, gè cì zī chē chéng mǎ děng wù. róng pèi jùn rén, zī wàng bǐ zhāng yì wèi yōu, shǎo shí yóu xué zhǎng ān, shī shì bó shì zhū pǔ, xí shàng shū xué, jiā pín wú zī, yōng shí zì gěi, shí wǔ nián bù guī wèn jiā yuán. jí zhū pǔ bìng mò, sòng sàng zhì jiǔ jiāng zhū jiā, fù tǔ chéng fén, suì zài jiǔ jiāng yù jū, jiào shòu shēng tú, duō zhì shù bǎi rén. wáng mǎng mò nián, tiān xià dà luàn, róng huái cáng jīng shū, yǔ dì zǐ táo nì shān gǔ, suī shí cháng jī kùn, shàng shì jiǎng xué bù chuò. dài luàn shì jì píng, nǎi fù chū yóu jiāng huái, réng yǐ jiào shòu wèi shēng. jiàn wǔ shí jiǔ nián, shǐ dé pì wèi dà sī tú yuàn shǔ, nián yǐ liù shí yǒu yú. dì zǐ hé tāng, wèi hǔ bì zhōng láng jiāng, zài dōng gōng jiào shòu shàng shū. guāng wǔ dì cháng wèn tāng shī shì hé rén, tāng yǐ róng duì, nǎi zhào róng rù jiàn, lìng tā jiǎng jiě shàng shū, què yǒu tè shí, yīn jí zhuó wèi yì láng, yì shǐ jiào shòu tài zǐ. xún fù qiān wèi bó shì, cháng zài dōng gōng liú sù, zhāo xī jiǎng jīng. tài zǐ zhuāng jìng lǐ bù shuāi, jí wèi tài zǐ shǎo fù, róng yǐ qī shí yú suì, nǎi dà huì zhū shēng, jù liè chē mǎ yìn shòu, huān yán yǔ zhòng dào: jīn rì dé méng hòu ēn, quán yóu jī gǔ dé lì, zhū shēng kě bù jiā miǎn me? yǐ xué shù bó qǔ fù guì, zhì qù yì bēi, huán róng yī de zì jīn, bù zú wèi xùn. yuè èr nián fù gǎi rèn tài cháng, shì jiàn hòu wén.
皇太子莊,春秋漸高,留居東宮,光武帝欲為選師傅,輔導儲君,因向群臣咨問,令他各舉所知,太子舅陰識,已受封原鹿侯,官拜執金吾,群臣俱上言太子師傅,莫如陰侯。獨博士張佚進說道:「今陛下冊立太子,究竟為天下起見呢?還是為陰氏起見呢?為陰氏起見,陰侯原可為太子師傅;若為天下起見,應該選用天下賢才,不宜專用私親!」光武帝點頭稱善,且顧語張佚道:「欲為太子置師傅,正欲儲養君德,為天下計;今博士且能正朕,況太子呢?」當下拜佚為太子太傅,佚直任不辭,受職而退。還有太子少傅一缺,另任博士桓榮,各賜輜車乘馬等物。榮沛郡人,資望比張佚為優,少時遊學長安,師事博士朱普,習尚書學,家貧無資,傭食自給,十五年不歸問家園。及朱普病歿,送喪至九江朱家,負土成墳,遂在九江寓居,教授生徒,多至數百人。王莽末年,天下大亂,榮懷藏經書,與弟子逃匿山谷,雖時常飢困,尚是講學不輟。待亂事既平,乃復出遊江淮,仍以教授為生。建武十九年,始得闢為大司徒掾屬,年已六十有餘。弟子何湯,為虎賁中郎將,在東宮教授尚書。光武帝嘗問湯師事何人,湯以榮對,乃召榮入見,令他講解尚書,確有特識,因即擢為議郎,亦使教授太子。尋復遷為博士,常在東宮留宿,朝夕講經。太子莊敬禮不衰,及為太子少傅,榮已七十餘歲,乃大會諸生,具列車馬印綬,歡顏語眾道:「今日得蒙厚恩,全由稽古得力,諸生可不加勉麼?」以學術博取富貴,志趣亦卑,桓榮一得自矜,不足為訓。越二年復改任太常,事見後文。
qiě shuō jiàn wǔ sān shí nián zhòng chūn, guāng wǔ dì mìng jià dōng xún, xíng zhì jì nán, cóng jià zhū chén, jù biǎo chén guāng wǔ dì gōng dé, yí jiù tài shān xíng fēng chán lǐ, guāng wǔ dì bù xǔ, yì rán xià zhào dào:
且說建武三十年仲春,光武帝命駕東巡,行至濟南,從駕諸臣,俱表陳光武帝功德,宜就泰山行封禪禮,光武帝不許,毅然下詔道:
zhèn jí wèi sān shí nián, bǎi xìng yuàn qì mǎn fù, wú shuí qī, qī tiān hū! céng wèi tài shān bù rú lín fàng hū! hé shì wū qī shí èr dài zhī biān lù! ruò jùn xiàn yuǎn qiǎn lì shàng shòu, shèng chēng xū měi, bì kūn lìng tún tián. tè zhào.
朕即位三十年,百姓怨氣滿腹,吾誰欺,欺天乎!曾謂泰山不如林放乎!何事污七十二代之編錄!若郡縣遠遣吏上壽,盛稱虛美,必髡、令屯田。特詔。
zhào shū jì xià, qún chén jì bù gǎn fù yán, dài zhì guāng wǔ dì dōng xún yǐ bì, jí fèng jià hái gōng. hǎo róng yì guò le liǎng zài, yǐ shì jiàn wǔ sān shí èr nián, guāng wǔ dì ǒu dú hé tú huì chāng fú, chèn jì shū míng. yǒu yún: chì liú zhī jiǔ, huì mìng dài zōng. bù yóu de mí xìn qǐ lái, àn xiǎng qián cì dōng xún, qún chén dōu quàn wǒ fēng chán, bǐ shí wǒ wèi jiàn cǐ shū, hái dào fēng chán wú yì, suǒ yǐ bó chì. jīn chèn wén rú cǐ yún yún, mò fēi zhēn yào wǒ xíng cǐ gǔ lǐ? nǎi mìng hǔ bì zhōng láng jiāng liáng sōng děng, àn suǒ hé luò chèn wén, jì dé jiǔ shì fēng chán, gòng sān shí liù shì. bù zhī cóng hé shū chá chū. sī kōng zhāng chún děng, jí xī zhǐ shàng shū, zòu qǐng fēng chán, lüè yún:
詔書既下,群臣既不敢復言,待至光武帝東巡已畢,即奉駕還宮。好容易過了兩載,已是建武三十二年,光武帝偶讀《河圖會昌符》,讖記書名。有云:「赤劉之九,會命岱宗。」不由的迷信起來,暗想前次東巡,群臣都勸我封禪,彼時我未見此書,還道封禪無益,所以駁斥。今讖文如此云云,莫非真要我行此古禮?乃命虎賁中郎將梁松等,按索河洛讖文,計得九世封禪,共三十六事。不知從何書查出。司空張純等,即希旨上書,奏請封禪,略云:
zì gǔ shòu mìng ér dì, zhì shì zhī lóng, bì yǒu fēng chán yǐ gào chéng gōng yān. lè dòng shēng yí yuē: dòng shēng yí, xì lè wěi piān míng. yǐ yǎ zhì rén, fēng chéng yú sòng.
自古受命而帝,治世之隆,必有封禪以告成功焉。《樂·動聲儀》曰:動聲儀,系《樂》緯篇名。「以雅治人,風成於頌。」
yǒu zhōu zhī shèng, chéng kāng zhī jiān, jiāo sì fēng chán, jiē kě jiàn yě. shū yuē: suì èr yuè dōng xún shòu, zhì yú dài zōng chái. zé fēng chán zhī yì yě. shuō dé qiān qiáng. fú jiàn bì xià shòu zhōng xìng zhī mìng, píng hǎi nèi zhī luàn, xiū fù zǔ zōng, fǔ cún wàn xìng, tiān xià kuàng rán, xián méng gēng shēng, ēn dé yún xíng, huì zé yǔ shī, lí yuán ān níng, yí dí mù yì. shī yuē: shòu tiān zhī hù, sì fāng lái hè. jīn shè tí zhī suì, ěr yǎ yún: tài suì zài yín, yuē shè tí gé. cāng lóng zài yín, dé zài dōng gōng, tài suì hào cāng lóng. yí jí jiā shí, zūn táng dì zhī diǎn, jì xiào wǔ zhī yè, yǐ èr yuè dōng xún shòu, fēng yú dài zōng. míng zhōng xìng, lēi gōng xūn, fù zǔ tǒng, bào tiān shén, chán liáng fù, sì dì qí, chuán zuò zi sūn, wàn shì zhī jī yě. jǐn bài biǎo shàng wén.
有周之盛,成康之間,郊祀封禪,皆可見也。《書》曰:「歲二月東巡狩,至於岱宗柴。」則封禪之義也。說得牽強。伏見陛下受中興之命,平海內之亂,修復祖宗,撫存萬姓,天下曠然,咸蒙更生,恩德雲行,惠澤雨施,黎元安寧,夷狄慕義。《詩》曰:「受天之祜,四方來賀。」今攝提之歲,《爾雅》云:「太歲在寅,曰攝提格。」蒼龍在寅,德在東宮,太歲號蒼龍。宜及嘉時,遵唐帝之典,繼孝武之業,以二月東巡狩,封於岱宗。明中興,勒功勳,復祖統,報天神,禪梁父,祀地祇,傳祚子孫,萬世之基也。謹拜表上聞。
zhè shū chéng rù, biàn méng pī zhǔn. wèi miǎn zì xiāng máo dùn. sī kōng zhāng chún, máng jiāng hàn wǔ dì fēng chán jiù lì, zuǎn jí chéng biān, chéng jiāng jìn qù. guāng wǔ dì yǐ hàn wǔ gù shì, cháng yǒu yù shǐ dài fū cóng xíng, cǐ cì yuán zhào jiù yí, jiù mìng chún bǐ yù shǐ dài fū, bàn jià dōng chū. zé dìng èr yuè chū jí, qǐ xíng chū dōu, yán tú yí zhàng, bǐ qián jiào shèng. jì dào dōng yuè, biàn chái wàng dài zōng, fēng tài shān, chán liáng fù, jù rú hàn wǔ chéng zhì. wéi kè shí wén, lìng xíng zhuàn jiù, wú fēi shì gē gōng sòng dé de tào huà, xiǎo zi wú xiá jì lù. dàn fēng chán lǐ gào chéng yǐ hòu, zhǔn bèi huí luán, bù liào zhāng sī kōng zhòu rán dé bìng, yī yào wǎng xiào, yán āi le sān wǔ rì, yī mìng wū hū. xiǎng shì dōng yuè qǐng tā xiū wén qù le. guāng wǔ dì bù miǎn sǎo xìng, dāng jí bō sī kōng cóng lì, hù sàng xī guī, zì jǐ yì cōng cōng hái gōng. wéi jì xíng fēng chán lǐ, bù dé bù xún lì dà shè, juān miǎn tài shān jùn yī nián tián zū, qiě gǎi jiàn wǔ sān shí èr nián wèi zhōng yuán yuán nián. zhuó tài pú féng fáng wèi sī kōng, shǐ jì chún zhí. nǎ zhī sī tú féng qín, yě shì yī bìng bù qǐ, rě dé guāng wǔ dì yuè jiā ào chàng, zàn shí bù lìng bǔ quē, zhí zhì mèng dōng shí hòu, fāng shòu sī lì xiào wèi lǐ xīn wèi sī tú. qún chén shàng yī yì gòng yú, jìng yán xiáng ruì, huò wèi jīng zhōng yǒu lǐ quán yǒng chū, huò wèi dū xià yǒu chì cǎo cóng shēng, jiù shì sì fāng jùn guó, yě zòu chēng gān lù xià jiàng, shuō dé bǎi líng xiào shùn, sì hǎi méng xiū. jūn yǒu jiāo xīn, bì yǒu nìng chén. yī bān gōng qīng dài fū, qiě shàng yán tiān xià qīng níng, xiáng fú xiǎn qìng, yí lìng tài shǐ zhuàn jí, chuán zhū lái shì. hái shì guāng wǔ dì xū líng bù mèi, wèi kěn tīng xǔ, suǒ yǐ shǐ guān zhǐ lüè zài yī èr, bù jǐn pù zhāng. huì zhí mèng dōng zhēng jì, dōng jì yuē zhēng, jiàn lǐ jì. guāng wǔ dì shǐ sī kōng gào cí gāo miào, xiān rì bān zhào yún:
這書呈入,便蒙批准。未免自相矛盾。司空張純,忙將漢武帝封禪舊例,纂輯成編,呈將進去。光武帝以漢武故事,嘗有御史大夫從行,此次援照舊儀,就命純比御史大夫,伴駕東出。擇定二月初吉,啟行出都,沿途儀仗,比前較盛。既到東嶽,便柴望岱宗,封泰山,禪梁父,俱如漢武成制。惟刻石文,另行撰就,無非是歌功頌德的套話,小子無暇記錄。但封禪禮告成以後,準備迴鑾,不料張司空驟然得病,醫藥罔效,延挨了三五日,一命嗚呼。想是東嶽請他修文去了。光武帝不免掃興,當即撥司空從吏,護喪西歸,自己亦匆匆還宮。惟既行封禪禮,不得不循例大赦,蠲免泰山郡一年田租,且改建武三十二年為中元元年。擢太僕馮魴為司空,使繼純職。哪知司徒馮勤,也是一病不起,惹得光武帝越加懊悵,暫時不令補缺,直至孟冬時候,方授司隸校尉李欣為司徒。群臣尚壹意貢諛,競言祥瑞,或謂京中有醴泉湧出,或謂都下有赤草叢生,就是四方郡國,也奏稱甘露下降,說得百靈效順,四海蒙庥。君有驕心,必有佞臣。一班公卿大夫,且上言天下清寧,祥符顯慶,宜令太史撰集,傳諸來世。還是光武帝虛靈不昧,未肯聽許,所以史官只略載一二,不盡鋪張。會值孟冬蒸祭,冬祭曰蒸,見《禮記》。光武帝使司空告祠高廟,先日頒詔云:
xī gāo huáng dì yǔ qún chén yuē, fēi liú shì bù wáng, lǚ tài hòu zéi hài sān zhào, zhào yōu wáng yǒu, zhào gōng wáng huī, zhào yǐn wáng rú yì. zhuān wáng lǚ shì. lài shè jì zhī líng, lù chǎn fú zhū, tiān mìng jǐ zhuì, wēi cháo gèng ān. lǚ tài hòu bù yí pèi shí gāo miào, tóng tiāo zhì zūn. báo tài hòu mǔ dé cí rén, xiào wén huáng dì xián míng lín guó, zi sūn lài fú, yán zuò zhì jīn. qí shàng báo tài hòu zūn hào yuē gāo huáng hòu, pèi shí dì zhī, qiān lǚ tài hòu miào zhǔ yú yuán, sì shí shàng jì, chuí wèi yǒng diǎn, wú qiān ěr yí.
昔高皇帝與群臣約,非劉氏不王,呂太后賊害三趙,趙幽王友,趙恭王恢,趙隱王如意。專王呂氏。賴社稷之靈,祿產伏誅,天命幾墜,危朝更安。呂太后不宜配食高廟,同祧至尊。薄太后母德慈仁,孝文皇帝賢明臨國,子孫賴福,延祚至今。其上薄太后尊號曰高皇后,配食地祗,遷呂太后廟主於園,四時上祭,垂為永典,毋愆爾儀。
sì shì qǐ míng táng, zhú líng tái, zuò bì yōng, yòu zài běi jiāo shè lì fāng tán, zhǔ sì dì zhī, lüè yǔ nán jiāo jì tiān tán xiāng sì, wéi xíng shì bù tóng. fèi le ruò gān gōng yì, cái dé gào chéng, nǎi xuān bù tú chèn, zhāo shì tiān xià. xiān shì guāng wǔ dì cóng qiáng huá yán, yuán jù chì fú fú chèn wén, nǎi jí dì wèi. jiàn qián wén. jí sì fāng kòu luàn, yī cì xuē píng, yuè jué dé chèn wén bù shuǎng, mí xìn shén shēn, gěi shì zhōng huán tán, cháng shàng shū guī jiàn dào:
嗣是起明堂,築靈台,作辟雍,又在北郊設立方壇,主祀地祗,略與南郊祭天壇相似,惟形式不同。費了若干工役,才得告成,乃宣布圖讖,昭示天下。先是光武帝從強華言,援據赤伏符讖文,乃即帝位。見前文。及四方寇亂,依次削平,越覺得讖文不爽,迷信甚深,給事中桓譚,嘗上書規諫道:
chén wén rén qíng hū yú jiàn shì, ér guì yú yì wén. guān xiān wáng zhī suǒ jì shù, xián yǐ rén yì zhèng dào wèi běn, fēi yǒu qí guài xū dàn zhī shì. gài tiān dào xìng mìng, shèng rén suǒ nán yán yě, zì zi gòng yǐ xià, bù dé ér wén, kuàng hòu shì qiǎn rú, néng tōng zhī hū? jīn zhū qiǎo huì xiǎo cái jì shù zhī rén, zēng yì tú shū, jiǎo chēng chèn jì, yǐ qī huò tān xié, guà wù rén zhǔ, yān kě bù yì yuǎn zhī zāi! chén tán fú wén bì xià qióng zhé fāng shì huáng bái zhī shù, shén wèi míng yǐ ér nǎi yù tīng nà chèn jì, yòu hé wù yě! qí shì suī yǒu shí hé, pì yóu bo shù zhī ǒu zhī lèi. bì xià yí chuí míng tīng, fā shèng yì, píng qún xiǎo zhī qū shuō, shù wǔ jīng zhī zhèng yì, lüè léi tóng zhī sú yǔ, xiáng tōng rén zhī yǎ móu, zé bù bì suǒ zhū xū wú, tài píng zì shù jǐ yǐ! chén zì zhī yú zhuàng, jǐn mào sǐ shàng chén.
臣聞人情忽於見事,而貴於異聞。觀先王之所記述,咸以仁義正道為本,非有奇怪虛誕之事。蓋天道性命,聖人所難言也,自子貢以下,不得而聞,況後世淺儒,能通之乎?今諸巧慧小才伎數之人,增益圖書,矯稱讖記,以欺惑貪邪,詿誤人主,焉可不抑遠之哉!臣譚伏聞陛下窮折方士黃白之術,甚為明矣;而乃欲聽納讖記,又何誤也!其事雖有時合,譬猶卜數隻偶之類。陛下宜垂明聽,發聖意,屏群小之曲說,述五經之正義,略雷同之俗語,詳通人之雅謀,則不必索諸虛無,太平自庶幾矣!臣自知愚戇,謹冒死上陳。
guāng wǔ dì lǎn shū, shèn shì bù yì. jí jiàn zhú líng tái, zé shì dì diǎn, yòu yù jué zhū chèn wén, tán fù jí yán chèn wén bù jīng, guāng wǔ dì dà nù dào: huán tán fēi shèng bù fǎ, zuì dāng chù sǐ! tán bù shèng jīng jù, kòu tóu liú xiě, fāng méng kuān yòu, wéi shàng jiàng tán wèi lù ān jùn chéng. tán yàng yàng jiù dào, dé bìng jí sǐ, nián yǐ qī shí yú suì. hé bù zǎo qù? yòu yǒu dà zhōng dài fū zhèng xìng, yīn guāng wǔ dì yǔ jí jiāo sì, nǐ cóng chèn wén qǔ duàn, xìng zhí dá dào: chén bù lǎn chèn wén. guāng wǔ dì zuò sè dào: qīng bù lǎn chèn wén, mò fēi bù xìn chèn me? xìng huāng máng kòu xiè dào: chén sù yú mèi, shū duō wèi dú, bìng fēi bù xìn chèn wén. guāng wǔ dì fāng cái wú yǔ, dàn zhōng bù liú rèn nèi yòng. hòu lái xìng bèi shì yù shǐ jié zòu, shuō tā chū shǐ chéng dū shí, sī mǎi nú bì, yīng gāi jiā zuì, suì zhé xìng wèi lián sháo lìng. xìng fù rèn hòu, zhèng yù shàn xiū chéng guō, yǐ lǐ jiào mín, yòu fèng cháo mìng miǎn guān, guī lǎo kāi fēng yuán jí. xìng sù hào gǔ xué, yóu tōng zuǒ shì zhōu guān, shàn zhǎng lì shù, rú dù lín huán tán zhū rén, wǎng wǎng xiàng xìng wèn yè, qǔ chéng yì zhǐ, gù shì yán zuǒ shì chūn qiū, duō bàn zōng xìng xué shuō. xìng guī lǐ hòu, dàn zhì wén xiāng shòu tú, sān gōng lǚ jiā zhēng pì, bù kěn fù qǐ, dé yǐ shòu zhōng. shí jiàn bǐ huán tán wèi gāo. zi zhòng néng chéng fù xué, xià wén zì yǒu jiāo dài.
光武帝覽疏,甚是不懌。及建築靈台,擇視地點,又欲決諸讖文,譚復極言讖文不經,光武帝大怒道:「桓譚非聖不法,罪當處死!」譚不勝驚懼,叩頭流血,方蒙寬宥,惟尚降譚為六安郡丞。譚怏怏就道,得病即死,年已七十餘歲。何不早去?又有大中大夫鄭興,因光武帝語及郊祀,擬從讖文取斷,興直答道:「臣不覽讖文。」光武帝作色道:「卿不覽讖文,莫非不信讖麼?」興慌忙叩謝道:「臣素愚昧,書多未讀,並非不信讖文。」光武帝方才無語,但終不留任內用。後來興被侍御史訐奏,說他出使成都時,私買奴婢,應該加罪,遂謫興為蓮勺令。興赴任後,正欲繕修城郭,以禮教民,又奉朝命免官,歸老開封原籍。興素好古學,尤通《左氏周官》,善長曆數,如杜林桓譚諸人,往往向興問業,取承意旨,故世言《左氏春秋》,多半宗興學說。興歸里後,但至閿鄉授徒,三公屢加徵辟,不肯復起,得以壽終。識見比桓譚為高。子眾能承父學,下文自有交代。
wèi jǐ yǐ shì zhōng yuán èr nián, guāng wǔ dì yǐ liù shí sān suì, hái shì mèi shuǎng shì cháo, rì zè nǎi bà, xiá shí zhé zhào rù gōng qīng láng jiāng, yǔ tán jīng yì, zhì yè jìng fāng cái jiù qǐn. huáng tài zǐ zhuāng, cháng cì jiān jìn yán dào: bì xià míng ruò yǔ tāng, dú bù shì huáng lǎo yǎng xìng, wèi miǎn guò láo, yuàn cóng cǐ yí yǎng jīng shén, yōu yóu zì shì. guāng wǔ dì yáo shǒu dào: wǒ lè wèi cǐ shì, bìng bù jué pí láo ne! huà suī rú cǐ, jiū jìng nián lǎo lì shuāi, bù kān fán jù, jìng yú zhōng yuán èr nián èr yuè jiān, rǎn bìng rì jù, zài nán gōng qián diàn zhōng, shòu bì guī tiān. zǒng jì guāng wǔ dì zài wèi, gòng sān shí sān nián, qǐ bīng chōng líng, dié jīng jiān xiǎn, zhōng néng guāng fù jiù wù, xuē píng qún xióng, kě jiàn tā zhì yǒng shēn chén, bù ràng gāo zǔ. zhì tiān xià yǐ dìng, wù yòng ān jìng, tuì wǔ chén, jìn wén lì, míng shèn zhèng tǐ, zǒng lǎn quán gāng. bìng qiě chóng shàng qì jié, jiǎng qiú jīng yì, ěr bù tīng zhèng shēng, shǒu bù chí wán hǎo, yǔ wáng hóu děng chí yíng bǎo tài, zuò zhì tài píng, bǐ nà gāo zǔ mán mà rú shēng, zhū yí gōng chén, zòng lǚ hòu huò liú, shí shì xiāng chà dé duō lī! yě shì què píng. wéi qī qiè yì wèi, dí shù luàn xù, bì xìng liáng sōng, bó dài mǎ yuán, wǎn nián shàng mí xìn tú chèn, chǐ zhì dōng fēng, zhè suī shì xiá bù yǎn yú, miǎn bù dé yǒu shāng shèng dé ne! xiǎo zi yǒu shī yǒng dào:
未幾已是中元二年,光武帝已六十三歲,還是昧爽視朝,日昃乃罷,暇時輒召入公卿郎將,與談經義,至夜靜方才就寢。皇太子莊,常伺間進言道:「陛下明若禹湯,獨不似黃老養性,未免過勞,願從此頤養精神,優遊自適。」光武帝搖首道:「我樂為此事,並不覺疲勞呢!」話雖如此,究竟年老力衰,不堪煩劇,竟於中元二年二月間,染病日劇,在南宮前殿中,壽畢歸天。總計光武帝在位,共三十三年,起兵舂陵,迭經艱險,終能光復舊物,削平群雄,可見他智勇深沉,不讓高祖。至天下已定,務用安靜,退武臣,進文吏,明慎政體,總攬權綱。並且崇尚氣節,講求經義,耳不聽鄭聲,手不持玩好,與王侯等持盈保泰,坐致太平,比那高祖謾罵儒生,誅夷功臣,縱呂后禍劉,實是相差得多哩!也是確評。惟妻妾易位,嫡庶亂序,嬖倖梁松,薄待馬援,晚年尚迷信圖讖,侈志東封,這雖是瑕不掩瑜,免不得有傷盛德呢!小子有詩詠道:
yù cōng jiā qì zǎo chéng xiáng, dì yè chóng guāng wǒ wǔ yáng
郁蔥佳氣早呈祥,帝業重光我武揚;
sān shí sān nián yīng dà tǒng, gōng duō guò shǎo suàn míng wáng.
三十三年膺大統,功多過少算明王。
sū bó ā shàn wàng qì gù shì chōng líng xiāng, cháng tàn yǔ yún: qì jiā zāi, yù yù cōng cōng rán!
蘇伯阿善望氣顧視舂陵鄉,嘗嘆語云:「氣佳哉,鬱鬱蔥蔥然!」
guāng wǔ dì bēng, tài zǐ zhuāng dāng rán sì wèi, shì wèi xiào míng huáng dì. yù zhī míng dì jí wèi qíng xíng, dài zhì xià huí zài xiáng.
光武帝崩,太子莊當然嗣位,是為孝明皇帝。欲知明帝即位情形,待至下回再詳。
guāng wǔ dì chéng zhū wáng zhī làn jiāo, bìng lìng jiù guó, nǎi shèn xuǎn tài zǐ shī fù, wèi chǔ yǎng jì. yīn shí běn tài zǐ mǔ jiù, yuán bù yí wèi tài zǐ shī, zhāng yì chì qún chén zhī miù lùn, qǐng zé yòng tiān xià xián cái, yì gù jìn shì, nǎi qí hòu jū rán zì rèn, wèi wén yǒu zhì dé yào dào, jìn xù dōng gōng, qǐ tài zǐ guǒ bù bì zhǐ dǎo yú? hòu hàn shū bù wèi zhāng yì liè chuán, xiǎng yīn qí wú xíng kě shù, gù lüè ér bù xiáng. zhì shǎo fù huán róng, dú xiáng wèi jì zài, yǒu bāo měi yì, dàn guān qí kuā shì zhū shēng, chēng wèi jī gǔ zhī lì, dàn yì yī jiè xué gū míng, jùn ér bù chún. róng qiě rú cǐ, yì gèng kě zhī, guāng wǔ zhī yīn yán jǔ rén, dé wú wèi yì suǒ qī hū? huán tán yǐ shàn qín gàn jìn, yóu bù zú dào jí lùn tú chèn zhī bù jīng, què shì chí zhèng zhī tán. bǐ zhèng xìng zhī xué shí, jiào tán wèi yōu, ér guāng wǔ dì jù chì ér yuǎn zhī, yì sī yī chèn dōng fēng, yǒu hé xiào yì. zā yuè ér zhāng chún bìng sǐ, yú nián ér chē jià bīn tiān, chèn yǔ guǒ kě xìn yé? bù kě xìn yé? guāng wǔ miǎo yǐ! hòu zhī rén xìng wù guò shì mí xìn yě.
光武帝懲諸王之濫交,並令就國,乃慎選太子師傅,為儲養計。陰識本太子母舅,原不宜為太子師,張佚斥群臣之謬論,請擇用天下賢才,議固近是,乃其後居然自任,未聞有至德要道,進勖東宮,豈太子果不必指導歟?《後漢書》不為張佚列傳,想因其無行可述,故略而不詳。至少傅桓榮,獨詳為記載,有褒美意,但觀其誇示諸生,稱為稽古之力,但亦一借學沽名,駿而不醇。榮且如此,佚更可知,光武之因言舉人,得毋為佚所欺乎?桓譚以善琴干進,尤不足道;及論圖讖之不經,卻是持正之談。彼鄭興之學識,較譚為優,而光武帝俱斥而遠之,亦思依讖東封,有何效益。匝月而張純病死,逾年而車駕賓天,讖語果可信耶?不可信耶?光武邈矣!後之人幸勿過事迷信也。