gǔ zhě yǒu móu ér quǎn lǐng yǐ wáng tiān xià zhě yǐ, qí dé shēng ér bù rǔ, yǔ ér bù duó. tiān xià bù fēi qí fú, tóng huái qí dé. dāng cǐ zhī shí, yīn yáng hé píng, fēng yǔ shí jié, wàn wù fān xī. wū què zhī cháo kě fǔ ér tàn yě, qín shòu kě jī ér cóng yě. qǐ bì bāo yī bó dài, jù jīn wěi zhāng fǔ zāi!
古者有鍪而綣領以王天下者矣，其德生而不辱，予而不奪。天下不非其服，同懷其 德。當此之時，陰陽和平，風雨時節，萬物蕃息。烏鵲之巢可俯而探也，禽獸可羈而從也。豈必褒衣博帶，句襟委章甫哉！

gǔ zhě mín zé chù fù xué, dōng rì zé bù shèng shuāng xuě wù lù, xià rì zé bù shèng shǔ rè wén méng shèng rén nǎi zuò, wèi zhī zhú tǔ gòu mù yǐ wèi gōng shì, shàng dòng xià yǔ yǐ bì fēng yǔ, yǐ bì hán shǔ, ér bǎi xìng ān zhī. bó yú zhī chū zuò yī yě, shàn má suǒ lǚ, shǒu jīng zhǐ guà, qí chéng yóu wǎng luó. hòu shì wèi zhī jī zhù shèng fù, yǐ biàn qí yòng, ér mín dé yǐ yǎn xíng yù hán. gǔ zhě shàn sì sì ér gēng, mó shèn ér nòu, mù gōu ér qiáo, bào zhuì ér jí, mín láo ér lì báo, hòu shì wèi lěi sì chú, fǔ kē ér qiáo, jú gāo ér jí, mín yì ér lì duō yān, gǔ zhě dà chuān míng gǔ chōng jué dào lù, bù tōng wǎng lái yě, nǎi wèi yú mù fāng bǎn yǐ wèi zhōu háng, gù dì shì yǒu wú dé xiāng wěi shū. nǎi wèi zǔ juē ér chāo qiān lǐ, jiān hé fù dān zhī qín yě, ér zuò wèi zhī róu lún jiàn yú, jià mǎ fú niú, mín yǐ zhì yuǎn ér bù láo. wèi zhì qín měng shòu zhī hài shāng rén ér wú yǐ jìn yù yě, ér zuò wèi zhī zhù jīn duàn tiě, yǐ wèi bīng rèn. měng shòu bù néng wèi hài. gù mín pò qí nán zé qiú qí biàn, kùn qí huàn zé zào qí bèi. rén gè yǐ qí suǒ zhī qù qí suǒ hài, jiù qí suǒ lì. cháng gù bù kě xún, qì xiè bù kě yīn yě, zé xiān wáng zhī fǎ dù yǒu yí yì zhě yǐ.
古者民澤處復穴，冬日則不勝霜雪霧露，夏日則不勝暑熱蚊虻；聖人乃作，為之築土構木以為宮室，上棟下宇以蔽風雨，以避寒暑，而百姓安之。伯余之初作衣也，掞麻索縷，手經指掛，其成猶網羅。後世為之機杼勝複，以便其用，而民得以揜形禦寒。古者剡耜耜而耕，摩蜃而耨，木鈎而樵，抱甀而汲，民勞而利薄，後世為誄耜鉏，斧柯而樵，桔皋而汲，民逸而利多焉，古者大川名谷沖絕道路，不通往來也，乃為窬木方版以為舟航，故地勢有無得相委輸。乃為靻蹻而超千里，肩荷負儋之勤也，而作為之揉輪建輿，駕馬服牛，民以致遠而不勞。為鷙禽猛獸之害傷人而無以禁御也，而作為之鑄金鍛鐵，以為兵刃。猛獸不能為害。故民迫其難則求其便，困其患則造其備。人各以其所知去其所害，就其所利。常故不可循，器械不可因也，則先王之法度有移易者矣。

gǔ zhī zhì, hūn lǐ bù chēng zhǔ rén, shùn bù gào ér qǔ, fēi lǐ yě. lì zi yǐ zhǎng, wén wáng shè bó yì kǎo ér yòng wǔ wáng, fēi zhì yě. lǐ sān shí ér qǔ, wén wáng shí sān ér shēng wǔ wáng, fēi fǎ yě. xià hòu shì bìn yú zuò jiē zhī shàng, yīn rén bìn yú liǎng yíng zhī jiān, zhōu rén bìn yú xī jiē zhī shàng, cǐ lǐ zhī bù tóng zhě yě. yǒu yú shì yòng wǎ guān, xià hòu shì cí zhōu, yīn rén yòng guǒ, zhōu rén qiáng zhì shà, cǐ zàng zhī bù tóng zhě yě. xià hòu shì jì yú àn, yīn rén jì yú yáng, zhōu rén jì yú rì chū yǐ cháo, cǐ jì zhī bù tóng zhě yě. yáo dà zhāng, shùn jiǔ sháo, yǔ dà xià, tāng dà huò, zhōu wǔ xiàng, cǐ lè zhī bù tóng zhě yě. gù wǔ dì yì dào ér dé fù tiān xià, sān wáng shū shì ér míng shī hòu shì, cǐ jiē yīn shí biàn ér zhì lǐ lè zhě. pì yóu shī kuàng zhī shī sè zhù yě, suǒ tuī yí shàng xià zhě, wú cùn chǐ zhī dù, ér mí bù zhōng yīn. gù tōng yú lǐ lè zhī qíng zhě néng zuò yīn, yǒu běn zhǔ yú zhōng ér yǐ zhī jǔ yuē zhī suǒ zhōu zhě yě.
古之制，婚禮不稱主人，舜不告而娶，非禮也。立子以長，文王舍伯邑考而用武王，非制也。禮三十而娶，文王十三而生武王，非法也。夏后氏殯於阼階之上，殷人殯於兩楹之間，周人殯於西階之上，此禮之不同者也。有虞氏用瓦棺，夏后氏堲周，殷人用槨，周人牆置翣，此葬之不同者也。夏后氏祭於闇，殷人祭於陽，周人祭於日出以朝，此祭之不同者也。堯《大章》，舜《九韶》，禹《大夏》，湯《大濩》，周《武象》，此樂之不同者也。故五帝異道而德覆天下，三王殊事而名施後世，此皆因時變而制禮樂者。譬猶師曠之施瑟柱也，所推移上下者，無寸尺之度，而靡不中音。故通於禮樂之情者能作音，有本主於中而以知榘彠之所周者也。

lǔ zhāo gōng yǒu cí mǔ ér ài zhī. sǐ wèi zhī liàn guān, gù yǒu cí mǔ zhī fú. yáng hóu shā liǎo hóu ér qiè qí fū rén, gù dà xiǎng fèi fū rén zhī lǐ. xiān wáng zhī zhì, bù yí zé fèi zhī wèi shì zhī shì, shàn zé zhe zhī shì gù lǐ lè wèi shǐ yǒu cháng yě. gù shèng rén zhì lǐ lè, ér bù zhì yú lǐ lè. zhì guó yǒu cháng, ér lì mín wèi běn zhèng jiào yǒu jīng, ér lìng xíng wèi shàng. gǒu lì yú mín, bù bì fǎ gǔ gǒu zhōu yú shì, bù bì xún jiù. fū xià shāng zhī shuāi yě, bù biàn fǎ ér wáng. sān dài zhī qǐ yě, bù xiāng xí ér wáng. gù shèng rén fǎ yǔ shí biàn, lǐ yǔ sú huà, yī fú qì xiè gè biàn qí yòng, fǎ dù zhì lìng gè yīn qí yí, gù biàn gǔ wèi kě fēi, ér xún sú wèi zú duō yě.
魯昭公有慈母而愛之。死為之練冠，故有慈母之服。陽侯殺蓼侯而竊其夫人，故大饗廢夫人之禮。先王之制，不宜則廢之；未世之事，善則著之；是故禮樂未始有常也。故 聖人制禮樂，而不制於禮樂。治國有常，而利民為本；政教有經，而令行為上。苟利於民，不必法古；苟周於事，不必循舊。夫夏商之衰也，不變法而亡。三代之起也，不相襲而王。故聖人法與時變，禮與俗化，衣服器械各便其用，法度制令各因其宜，故變古未可非，而循俗未足多也。

bǎi chuān yì yuán ér jiē guī yú hǎi, bǎi jiā shū yè, ér jiē wù yú zhì. wáng dào quē ér shī zuò zhōu shì fèi lǐ yì huài ér chūn qiū zuò. shī chūn qiū, xué zhī měi zhě yě. jiē shuāi shì zhī zào yě, rú zhě xún zhī yǐ jiào dǎo yú shì, qǐ ruò sān dài zhī shèng zāi! yǐ shī chūn qiū wèi gǔ zhī dào ér guì zhī, yòu yǒu wèi zuò shī chūn qiū zhī shí. fū dào qí quē yě, bù ruò dào jī quán yě. sòng xiān wáng zhī shōu shī shū, bù ruò wén dé qí yán. wén dé qí yán, bù ruò dé qí suǒ yǐ yán. dé qí suǒ yǐ yán zhě, yán fú néng yán yě. gù dào kě dào zhě, fēi cháng dào yě.
百川異源而皆歸於海，百家殊業，而皆務於治。王道缺而《詩》作；周室廢、禮義壞而《春秋》作。《詩》《春秋》，學之美者也。皆衰世之造也，儒者循之以教導於世，豈若三代之盛哉！以《詩》《春秋》為古之道而貴之，又有未作《詩》《春秋》之時。夫道其缺也，不若道基全也。誦先王之收《詩》《書》，不若聞得其言。聞得其言，不若得其所以言。得其所以言者，言弗能言也。故道可道者，非常道也。

zhōu gōng shì wén wáng yě, xíng wú zhuān zhì, shì wú yóu jǐ, shēn ruò bù shèng yī. yán ruò bù chū kǒu, yǒu fèng chí yú wén wáng, dòng dòng shǔ shǔ, ér jiāng bù néng, kǒng shī zhī, kě wèi néng zǐ yǐ. wǔ wáng bēng, chéng wáng yòu shǎo. zhōu gōng jì wén wáng zhī yè, lǚ tiān zǐ zhī jí, tīng tiān xià zhī zhèng, píng yí dí zhī luàn, zhū guǎn cài zhī zuì, fù yǐ ér cháo zhū hóu, zhū shǎng zhì duàn, wú suǒ gù wèn, wēi dòng tiān dì, shēng shè sì hǎi, kě wèi néng wǔ yǐ. chéng wáng jì zhuàng, zhōu gōng shǔ jí zhì zhèng, běi miàn wěi zhì ér chén shì zhī, qǐng ér hòu wèi, fù ér hòu xíng, wú shàn zì zhī zhì, wú fá jīn zhī sè, kě wèi néng chén yǐ. gù yī rén zhī shēn ér sān biàn zhě, suǒ yǐ yīng shí yǐ. hé kuàng hū jūn shù yì shì, guó shù yì jūn, rén yǐ qí wèi dá qí hǎo zēng, yǐ qí wēi shì gōng shì yù, ér yù yǐ yī xíng zhī lǐ, yí dìng zhī fǎ, yīng shí ǒu biàn, qí bù néng zhōng quán yì míng yǐ.
周公事文王也，行無專制，事無由己，身若不勝衣。言若不出口，有奉持於文王，洞洞屬屬，而將不能，恐失之，可謂能子矣。武 王崩，成王幼少。周公繼文王之業，履天子之籍，聽天下之政，平夷狄之亂，誅管、蔡之罪，負扆而朝諸侯，誅賞制斷，無所顧問，威動天地，聲懾四海，可謂能武矣。成王既壯，周公屬籍致政，北面委質而臣事之，請而後為，復而後行，無擅恣之志，無伐矜之色，可謂能臣矣。故一人之身而三變者，所以應時矣。何況乎君數易世，國數易君，人以其位達其好憎，以其威勢供嗜欲，而欲以一行之禮，一定之法，應時偶變，其不能中權亦明矣。

gù shèng rén suǒ yóu yuē dào, suǒ wèi yuē shì. dào yóu jīn shí, yī diào bù gēng shì yóu qín sè, měi xián gǎi diào. gù fǎ zhì lǐ yì zhě, zhì rén zhī jù yě, ér fēi suǒ yǐ wèi zhì yě. gù rén yǐ wèi jīng, yì yǐ wèi jì, cǐ wàn shì bù gēng zhě yě. ruò nǎi rén kǎo qí cái ér shí shěng qí yòng, suī rì biàn kě yě. tiān xià qǐ yǒu cháng fǎ zāi! dāng yú shì shì, dé yú rén lǐ, shùn yú tiān dì, xiáng yú guǐ shén, zé kě yǐ zhèng zhì yǐ.
故聖人所由曰道，所為曰事。道猶金石，一調不更；事猶琴瑟，每弦改調。故法制禮義者，治人之具也，而非所以為治也。故仁以為經，義以為紀，此萬世不更者也。若乃人考其才而時省其用，雖日變可也。天下豈有常法哉！當於世事，得於人理，順於天地，祥於鬼神，則可以正治矣。

gǔ zhě rén chún gōng páng, shāng pǔ nǚ zhòng, shì yǐ zhèng jiào yì huà, fēng sú yì yí yě. jīn shì dé yì shuāi, mín sú yì báo, yù yǐ pǔ zhòng zhī fǎ, zhì jì bì zhī mín, shì yóu wú dí xián jué cè zhuì ér yù hàn mǎ yě. xī zhě, shén nóng wú zhì lìng ér mín cóng, táng yú yǒu zhì lìng ér wú xíng fá, xià hòu shì bù fù yán, yīn rén shì, zhōu rén méng, dǎi zhì dāng jīn zhī shì, rěn gòu ér qīng rǔ, tān dé ér guǎ xiū, yù yǐ shén nóng zhī dào zhì zhī, zé qí luàn bì yǐ. bó chéng zi gāo cí wèi zhū hóu ér gēng, tiān xià gāo zhī. jīn zhī shí rén cí guān ér yǐn chù, wèi xiāng yì zhī xià, qǐ kě tóng zāi! gǔ zhī bīng, gōng jiàn ér yǐ yǐ, cáo máo wú jī, xiū jǐ wú cì. wǎn shì zhī bīng, lóng chōng yǐ gōng, qú chān yǐ shǒu, lián nǔ yǐ shè, xiāo chē yǐ dòu. gǔ zhī fá guó, bù shā huáng kǒu, bù huò èr máo, yú gǔ wèi yì, yú jīn wèi xiào. gǔ zhī suǒ yǐ wèi róng zhě, jīn zhī suǒ yǐ wèi rǔ yě. gǔ zhī suǒ yǐ wèi zhì zhě, jīn zhī suǒ yǐ wèi luàn yě.
古者人醇工龐，商朴女重，是以政教易化，風俗易移也。今世德益衰，民俗益薄，欲 以樸重之法，治既弊之民，是猶無鏑銜橜策錣而御馯馬也。昔者，神農無制令而民從，唐虞有制令而無刑罰，夏后氏不負言，殷人誓，周人盟，逮至當今之世，忍訽而輕辱，貪得而寡羞，欲以神農之道治之，則其亂必矣。伯成子高辭為諸侯而耕，天下高之。今之時人辭官而隱處，為鄉邑之下，豈可同哉！古之兵，弓劍而已矣，槽矛無擊，修戟無刺。晚世之兵，隆沖以攻，渠幨以守，連弩以射，銷車以斗。古之伐國，不殺黃口，不獲二毛，於古為義，於今為笑。古之所以為榮者，今之所以為辱也。古之所以為治者，今之所以為亂也。

fū shén nóng fú xī, bù shī shǎng fá ér mín bù wèi fēi, rán ér lì zhèng zhě bù néng fèi fǎ ér zhì mín shùn zhí gàn qī ér fú yǒu miáo, rán ér zhēng fá zhě bù néng shì jiǎ bīng ér zhì qiáng bào. yóu cǐ guān zhī, fǎ dù zhě, suǒ yǐ lùn mín sú ér jié huǎn jí yě qì xiè zhě, yīn shí biàn ér zhì yí shì yě.
夫神農、伏羲，不施賞罰而民不為非，然而立政者不能廢法而治民；舜執干戚而服有苗，然而征伐者不能釋甲兵而制強暴。由此觀之，法度者，所以論民俗而節緩急也；器械者，因時變而制宜適也。

fū shèng rén zuò fǎ ér wàn wù zhì yān, xián zhě lì lǐ ér bù xiào zhě jū yān. zhì fǎ zhī mín, bù kě yǔ yuǎn jǔ jū lǐ zhī rén, bù kě shǐ yīng biàn. ěr bù zhī qīng zhuó zhī fēn zhě, bù kě lìng diào yīn xīn bù zhī zhì luàn zhī yuán zhě, bù kě lìng zhì fǎ. bì yǒu dú wén zhī ěr, dú jiàn zhī míng, rán hòu néng shàn dào ér xíng yǐ.
夫聖人作法而萬物制焉，賢者立禮而不肖者拘焉。製法之民，不可與遠舉；拘禮之人，不可使應變。耳不知清濁之分者，不可令調音；心不知治亂之源者，不可令製法。必有獨聞之耳，獨見之明，然後能擅道而行矣。

fū yīn biàn xià, zhōu biàn yīn, chūn qiū biàn zhōu, sān dài zhī lǐ bù tóng, hé gǔ zhī cóng? dà rén zuò ér dì zǐ xún, zhī fǎ zhì suǒ yóu shēng, zé yīng shí ér biàn bù zhī fǎ zhì zhī yuán, suī xún gǔ, zhōng luàn. jīn shì zhī fǎ jí yǔ shí biàn, lǐ yì yǔ sú yì, wèi xué zhě xún xiān xí yè, jù jí shǒu jiù jiào, yǐ wèi fēi cǐ bù zhì, shì yóu chí fāng ruì ér zhōu yuán záo yě, yù de yí shì zhì gù yān, zé nán yǐ. jīn rú mò zhě chēng sān dài wén wǔ ér fú xíng, shì yán qí suǒ bù xíng yě fēi jīn shí zhī shì ér fú gǎi, shì xíng qí fēi yě, chēng qí suǒ shì, xíng qí suǒ fēi, shì yǐ jǐn rì jí lǜ ér wú yì yú zhì, láo xíng jié zhì ér wú bǔ yú zhǔ yě. jīn fū tú gōng hǎo huà guǐ mèi, ér zēng tú gǒu mǎ zhě hé yě? guǐ mèi bù shì chū, ér gǒu mǎ kě rì jiàn yě. fū cún wēi zhì luàn, fēi zhì bù néng, dào ér xiān chēng gǔ, suī yú yǒu yú. gù bù yòng zhī fǎ, shèng wáng fú xíng bù yàn zhī yán, shèng wáng fú tīng.
夫殷變夏，周變殷，春秋變周，三代之禮不同，何古之從？大人作而弟子循，知法治所由生，則應時而變；不知法治之源，雖循古，終亂。今世之法籍與時變，禮義與俗易，為學者循先襲業，據籍守舊教，以為非此不治，是猶持方枘而周圓鑿也，欲得宜適致固焉，則難矣。今儒、墨者稱三代文武而弗行，是言其所不行也；非今時之世而弗改，是行其非也，稱其所是，行其所非，是以盡日極慮而無益於治，勞形竭智而無補於主也。今夫圖工好畫鬼魅，而憎圖狗馬者何也？鬼魅不世出，而狗馬可日見也。夫存危治亂，非智不能，道而先稱古，雖愚有餘。故不用之法，聖王弗行；不驗之言，聖王弗聽。

tiān dì zhī qì, mò dà yú hé. hé zhě yīn yáng diào rì yè fēn ér shēng wù, chūn fēn ér shēng, qiū fēn ér chéng, shēng zhī yǔ chéng, bì děi hé zhī jīng. gù shèng rén zhī dào, kuān ér lì, yán ér wēn, róu ér zhí, měng ér rén. tài gāng zé zhé, tài róu zé juǎn, shèng rén zhèng zài gāng róu zhī jiān, nǎi dé dào zhī běn. jī yīn zé chén, jī yáng zé fēi, yīn yáng xiāng jiē, nǎi néng chéng hé.
天地之氣，莫大於和。和者陰陽調、日 夜分而生物，春分而生，秋分而成，生之與成，必得和之精。故聖人之道，寬而栗，嚴而溫，柔而直，猛而仁。太剛則折，太柔則卷，聖人正在剛柔之間，乃得道之本。積陰則沉，積陽則飛，陰陽相接，乃能成和。

fū shéng zhī wèi dù yě, kě juǎn ér shēn yě, yǐn ér shēn zhī, kě zhí ér xī, gù shèng rén yǐ shēn tǐ zhī. fū xiū ér bù héng, duǎn ér bù qióng, zhí ér bù gāng, jiǔ ér bù wàng zhě, qí wéi shéng hū! gù ēn tuī zé nuò, nuò zé bù wēi yán tuī zé měng, měng zé bù hé ài tuī zé zòng, zòng zé bù lìng xíng tuī zé nüè, nüè zé wú qīn. xī zhě qí jiǎn gōng shì qí guó jiā zhī bǐng ér zhuān rèn dà chén, jiāng xiāng shè wēi shàn shì, sī mén chéng dǎng, ér gōng dào bù xíng. gù shǐ chén chéng tián cháng chī yí zi pí dé chéng qí nán, shǐ lǚ shì jué sì ér chén shì yǒu guó zhě, cǐ róu nuò suǒ shēng yě. zhèng zi yáng gāng yì ér hǎo fá, qí yú fá yě, zhí ér wú shè. shè rén yǒu zhé gōng zhě, wèi zuì ér kǒng zhū, zé yīn zhì gǒu zhī jīng yǐ shā zi yáng, cǐ gāng měng zhī suǒ zhì yě. jīn bù zhī dào zhě, jiàn róu nuò zhě qīn, zé jīn wèi gāng yì jiàn gāng yì zhě wáng, zé jīn wèi róu nuò cǐ běn wú zhǔ yú zhōng, ér jiàn wén chuǎn chí yú wài zhě yě, gù zhōng shēn ér wú suǒ dìng qū. pì yóu bù zhī yīn zhě zhī gē yě, zhuó zhī zé yù ér wú zhuǎn, qīng zhī zé jiāo ér bù ōu. jí zhì hán é qín qīng xuē tán zhī ōu, hóu tóng màn shēng zhī gē, fèn yú zhì, jī yú nèi, yíng ér fā yīn, zé mò bù bǐ yú lǜ ér hé yú rén xīn, hé zé? zhōng yǒu běn zhǔ yǐ dìng qīng zhuó, bù shòu yú wài ér zì wèi yí biǎo yě. jīn fū máng zhě xíng yú dào, rén wèi zhī zuǒ zé zuǒ, wèi zhī yòu zé yòu, yù jūn zǐ zé yì dào, yù xiǎo rén zé xiàn gōu hè, hé zé? mù wú yǐ jiē wù yě. gù wèi liǎng yòng lóu dí wú qǐ ér wáng xī hé, mǐn wáng zhuān yòng nào chǐ ér sǐ yú dōng miào, wú shù yǐ yù zhī yě. wén wáng liǎng yòng lǚ wàng zhào gōng shì ér wáng, chǔ zhuāng wáng zhuān rèn sūn shū áo ér bà, yǒu shù yǐ yù zhī yě.
夫繩之為度也，可卷而伸也，引而伸之，可直而睎，故聖人以身體之。夫修而不橫，短而不窮，直而不剛，久而不忘者，其唯繩乎！故恩推則懦，懦則不威；嚴推則猛，猛則不和；愛推則縱，縱則不令；刑推則虐，虐則無親。昔者齊簡公釋其國家之柄而專任大臣，將相攝威擅勢，私門成黨，而公道不行。故使陳成田常、鴟夷子皮得成其難，使呂氏絕祀而陳氏有國者，此柔懦所生也。鄭子陽剛毅而好罰，其於罰也，執而無赦。舍人有折弓者，畏罪而恐誅，則因猘狗之驚以殺子陽，此剛猛之所致也。今不知道者，見柔懦者侵，則矜為剛毅；見剛毅者亡，則矜為柔懦；此本無主於中，而見聞舛馳於外者也，故終身而無所定趨。譬猶不知音者之歌也，濁之則 郁而無轉，清之則燋而不謳。及至韓娥、秦青、薛談之謳，侯同、曼聲之歌，憤於志，積於內，盈而發音，則莫不比於律而和於人心，何則？中有本主以定清濁，不受於外而自為儀表也。今夫盲者行於道，人謂之左則左，謂之右則右，遇君子則易道，遇小人則陷溝壑，何則？目無以接物也。故魏兩用樓翟、吳起而亡西河，湣王專用淖齒而死於東廟，無術以御之也。文王兩用呂望、召公奭而王，楚莊王專任孫叔敖而霸，有術以御之也。

fū xián gē gǔ wǔ yǐ wèi lè, pán xuán yī ràng yǐ xiū lǐ, hòu zàng jiǔ sàng yǐ sòng sǐ, kǒng zǐ zhī suǒ lì yě, ér mò zǐ fēi zhī. jiān ài shàng xián, yòu guǐ fēi mìng, mò zǐ zhī suǒ lì yě, ér yáng zi fēi zhī. quán xìng bǎo zhēn, bù yǐ wù lèi xíng, yáng zi zhī suǒ lì yě, ér mèng zǐ fēi yě. qū shè rén yì, gè yǒu xiǎo xīn. gù shì fēi yǒu chù, dé qí chù zé wú fēi, shī qí chù zé wú shì. dān xué tài méng fǎn zhǒng kōng tóng dà xià běi hù qí gōng xiū gǔ zhī mín, shì fēi gè yì, xí sú xiāng fǎn. jūn chén shàng xià fū fù fù zǐ, yǒu yǐ xiāng shǐ yě. cǐ zhī shì, fēi bǐ zhī shì yě cǐ zhī fēi, fēi bǐ zhī fēi yě pì ruò jīn fǔ chuí záo zhī gè yǒu suǒ shī yě.
夫弦歌鼓舞以為樂，盤旋揖讓以修禮，厚葬久喪以送死，孔子之所立也，而墨子非之。兼愛尚賢，右鬼非命，墨子之所立也，而楊子非之。全性保真，不以物累形，楊子之所立也，而孟子非也。趨舍人異，各有曉心。故是非有處，得其處則無非，失其處則無是。丹穴、太蒙、反踵、空同、大夏、北戶、奇肱、修股之民，是非各異，習俗相反。君臣上、下、夫婦、父子，有以相使也。此之是，非彼之是也；此之非，非彼之非也；譬若斤斧椎鑿 之各有所施也。

yǔ zhī duì yǐ wǔ yīn tīng zhì, xiàn zhōng gǔ qìng duó, zhì táo, yǐ dài sì fāng zhī shì, wèi hào yuē: jiào guǎ rén yǐ dào zhě jī gǔ, yù guǎ rén yǐ yì zhě jī zhōng, gào guǎ rén yǐ shì zhě zhèn duó, yù guǎ rén yǐ yōu zhě jī pán, yǒu yù sòng zhě yáo táo. dāng cǐ zhī shí, yī kuì ér shí qǐ, yī mù ér sān zhuō fā, yǐ láo tiān xià zhī mín, cǐ ér bù néng dá shàn xiào zhōng zhě, zé cái bù zú yě. qín zhī shí, gāo wèi tái xiè, dà wèi yuàn yòu, yuǎn wèi chí dào, zhù jīn rén, fā shì shù, rù chú gǎo, tóu huì jī fù, shū yú shào fǔ. dīng zhuàng zhàng fū, xī zhì lín táo dí dào, dōng zhì huì jī fú shí, nán zhì yù zhāng guì lín, běi zhì fēi hú yáng yuán, dào lù sǐ rén yǐ gōu liàng. dāng cǐ zhī shí, zhōng jiàn zhě wèi zhī bù xiáng, ér dào rén yì zhě wèi zhī kuáng. dǎi zhì gāo huáng dì, cún wáng jì jué, jǔ tiān xià zhī dà yì, shēn zì fèn mèi zhí ruì, yǐ wèi bǎi xìng qǐng mìng yú huáng tiān. dāng cǐ zhī shí, yú xià xióng jùn háo yīng, bào lù yú yě zé, qián méng shǐ shí ér hòu duò xī hè, chū bǎi sǐ ér gěi yī shēng, yǐ zhēng tiān xià zhī quán, fèn wǔ lì chéng, yǐ jué yī dàn zhī mìng. dāng cǐ zhī shí, fēng yī bó dài ér dào rú mò zhě, yǐ wèi bù xiào. dǎi zhì bào luàn yǐ shèng, hǎi nèi dà dìng, jì wén zhī yè, lì wǔ zhī gōng, lǚ tiān zǐ zhī tú jí, zào liú shì zhī mào guān, zǒng zōu lǔ zhī rú mò, tōng xíng shèng zhī yí jiào, dài tiān zǐ zhī qí, chéng dà lù, jiàn jiǔ xuán, zhuàng dà zhōng, jī míng gǔ, zòu xián chí, yáng gàn qī. dāng cǐ zhī shí, yǒu lì wǔ zhě jiàn yí. yī shì zhī jiān, ér wén wǔ dài wèi cí xióng, yǒu shí ér yòng yě. jīn shì zhī wèi wǔ zhě zé fēi wén yě, wèi wén zhě zé fēi wǔ yě. wén wǔ gèng xiāng fēi, ér bù zhī shí shì zhī yòng yě. cǐ jiàn yú qū zhī yī zhǐ, ér bù zhī bā jí zhī guǎng dà yě. gù dōng miàn ér wàng, bù jiàn xī qiáng nán miàn ér shì, bù dǔ běi fāng. wéi wú suǒ xiǎng zhě, zé wú suǒ bù tōng.
禹之對以五音聽治，縣鐘鼓磬鐸，置鞀，以待四方之士，為號曰：「教寡人以道者擊鼓，諭寡人以義者擊鐘，告寡人以事者振鐸，諭寡人以憂者擊磐，有獄訟者搖鞀。」當此之時，一饋而十起，一沐而三捉發，以勞天下之民，此而不能達善效忠者，則才不足也。秦之時，高為台榭，大為苑囿，遠為馳道，鑄金人，發適戍，入芻稾，頭會箕賦，輸於少府。丁壯丈夫，西至臨洮狄道，東至會稽浮石，南至豫章桂林，北至飛狐陽原，道路死人以溝量。當此之時，忠諫者謂之不祥，而道仁義者謂之狂。逮至高皇帝，存亡繼絕，舉天下之大義，身自奮袂執銳，以為百姓請命於皇天。當此之時，於下雄俊豪英，暴露於野澤，前蒙矢石而後墮谿壑，出百死而給一生，以爭天下之權，奮武厲誠，以決一旦之命。當此之時，豐衣博帶而道儒墨者，以為不肖。逮至暴亂已勝，海內大定，繼文之業，立武之功，履天子之圖籍，造劉氏之貌冠，總鄒魯之儒墨，通行聖之遺教，戴天子之旗，乘大路，建九旋，撞大鐘，擊鳴鼓，奏《咸池》，揚干戚。當此之時，有立武者見疑。一世之間，而文武代為雌雄，有時而用也。今世之為武者則非文也，為文者則非武也。文武更相非，而不知時世之用也。此見隅曲之一指，而不知八極之廣大也。故東面而望，不見西牆；南面而視，不睹北方。唯無所響者，則無所不通。

guó zhī suǒ yǐ cún zhě, dào dé yě jiā zhī suǒ yǐ wáng zhě, lǐ sāi yě. yáo wú bǎi hù zhī guō, shùn wú zhì zhuī zhī dì, yǐ yǒu tiān xià. yǔ wú shí rén zhī zhòng, tāng wú qī lǐ zhī fēn, yǐ wáng zhū hóu. wén wáng chù qí zhōu zhī jiān yě, dì fāng bù guò bǎi lǐ, ér lì wèi tiān zǐ zhě, yǒu wáng dào yě. xià jié yīn zhòu zhī shèng yě, rén jī suǒ zhì, zhōu chē suǒ tōng, mò bù wèi jùn xiàn, rán ér shēn sǐ rén shǒu, ér wèi tiān xià xiào zhě, yǒu wáng xíng yě. gù shèng rén jiàn huà yǐ guān qí zhēng. dé yǒu shèng shuāi, fēng xiān méng yān. gù dé wáng dào zhě, suī xiǎo bì dà yǒu wáng xíng zhě, suī chéng bì bài. fū xià zhī jiāng wáng, tài shǐ lìng zhōng gǔ xiān bēn yú shāng, sān nián ér jié nǎi wáng. yīn zhī jiāng bài yě, tài shǐ lìng xiàng yì xiān guī wén wáng, qī nián ér zhòu nǎi wáng. gù shèng rén zhī jiàn cún wáng zhī jī chéng bài zhī jì yě, fēi dài míng tiáo zhī yě jiǎ zǐ zhī rì yě. jīn wèi qiáng zhě shèng zé dù dì jì zhòng, fù zhě lì zé liàng sù chēng jīn. ruò cǐ, zé qiān shèng zhī jūn wú bù bà wáng zhě, ér wàn chéng zhī guó wú bù pò wáng zhě yǐ. cún wáng zhī jī, ruò cǐ qí yì zhī yě, yú fū chǔn fù jiē néng lùn zhī.
國之所以存者，道德也；家之所以亡者，理塞也。堯無百戶之郭，舜無置錐之地，以有天下。禹無十人之眾，湯無七里之分，以王諸侯。文王處岐周之間也，地方不過百里，而立為天子者，有王道也。夏桀、殷紂之盛也，人跡所至，舟車所通，莫不為郡縣，然而身死人手，而為天下笑者，有亡形也。故聖人見化以觀其征。德有盛衰，風先萌焉。故得王道者，雖小必大；有亡形者，雖成必敗。夫夏之將亡，太史令終古先奔於商，三年而桀乃亡。殷之將敗也，太史令向藝先歸文王， 期年而紂乃亡。故聖人之見存亡之跡、成敗之際也，非待鳴條之野、甲子之日也。今謂強者勝則度地計眾，富者利則量粟稱金。若此，則千乘之君無不霸王者，而萬乘之國無不破亡者矣。存亡之跡，若此其易知也，愚夫惷婦皆能論之。

zhào xiāng zi yǐ jìn yáng zhī chéng bà, zhì bó yǐ sān jìn zhī dì qín, mǐn wáng yǐ dà qí wáng, tián dān yǐ jí mò yǒu gōng. gù guó zhī wáng yě, suī dà bù zú shì dào zhī xíng yě, suī xiǎo bù kě qīng. yóu cǐ guān zhī, cún zài dé dào, ér bù zài yú dà yě wáng zài shī dào, ér bù zài yú xiǎo yě. shī yún: nǎi juàn xī gù, cǐ wéi yǔ zhái. yán qù yīn ér qiān yú zhōu yě. gù luàn guó zhī jūn, wù guǎng qí dì ér bù wù rén yì, wù gāo qí wèi ér bù wù dào dé, shì shì qí suǒ yǐ cún, ér zào qí suǒ yǐ wáng yě. gù jié qiú yú jiāo mén ér bù néng zì fēi qí suǒ xíng, ér huǐ bù shā tāng yú xià tái. zhòu jū yú xuān shì ér bù fǎn qí guò, ér huǐ bù zhū wén wáng yú yǒu lǐ. èr jūn chù qiáng dà shì wèi, xiū rén yì zhī dào, tāng wǔ jiù zuì zhī bù gěi, hé móu zhī gǎn dāng? ruò shàng luàn sān guāng zhī míng, xià shī wàn mín zhī xīn, suī wēi tāng wǔ, shú fú néng duó yě? jīn bù shěn qí zài jǐ zhě, ér fǎn bèi zhī yú rén, tiān xià fēi yī tāng wǔ yě, shā yī rén zé bì yǒu jì zhī zhě yě. qiě tāng wǔ zhī suǒ yǐ chù xiǎo ruò ér néng yǐ wáng zhě, yǐ qí yǒu dào yě jié zhòu zhī suǒ yǐ chù qiáng dà ér jiàn duó zhě, yǐ qí wú dào yě. jīn bù xíng rén zhī suǒ yǐ wáng zhě, ér fǎn yì jǐ zhī suǒ yǐ duó, shì qū wáng zhī dào yě.
趙襄子以晉陽之城霸，智伯以三晉之地擒，湣王以大齊亡，田單以即墨有功。故國之亡也，雖大不足恃；道之行也，雖小不可輕。由此觀之，存在得道，而不在於大也；亡在失道，而不在於小也。《詩》云：「乃眷西顧，此惟與宅。」言去殷而遷於周也。故亂國之君，務廣其地而不務仁義，務高其位而不務道德，是釋其所以存，而造其所以亡也。故桀囚於焦門而不能自非其所行，而悔不殺湯於夏台。紂居於宣室而不反其過，而悔不誅文王於羑里。二君處強大勢位，修仁義之道，湯武救罪之不給，何謀之敢當？若上亂三光之明，下失萬民之心，雖微湯武，孰弗能奪也？今不審其在己者，而反備之於人，天下 非一湯武也，殺一人則必有繼之者也。且湯武之所以處小弱而能以王者，以其有道也；桀、紂之所以處強大而見奪者，以其無道也。今不行人之所以王者，而反益己之所以奪，是趨亡之道也。

wǔ wáng kè yīn, yù zhú gōng yú wǔ xíng zhī shān, zhōu gōng yuē: bù kě! fū wǔ xíng zhī shān, gù sāi xiǎn zǔ zhī dì yě, shǐ wǒ dé néng fù zhī, zé tiān xià nà qí gòng zhí zhě huí yě shǐ wǒ yǒu bào luàn zhī xíng, zé tiān xià zhī fá wǒ nán yǐ. cǐ suǒ yǐ sān shí liù shì ér bù duó yě, zhōu gōng kě wèi néng chí mǎn yǐ.
武王克殷，欲築宮於五行之山，周公曰：「不可！夫五行之山，固塞險阻之地也，使我德能覆之，則天下納其貢職者迴也；使我有暴亂之行，則天下之伐我難矣。」此所以三十六世而不奪也，周公可謂能持滿矣。

xī zhě, zhōu shū yǒu yán yuē: shàng yán zhě xià yòng yě, xià yán zhě shàng yòng yě. shàng yán zhě cháng yě, xià yán zhě quán yě. cǐ cún wáng zhī shù yě. wéi shèng rén wèi néng zhī quán. yán ér bì xìn, qī ér bì dāng, tiān xià zhī gāo xíng yě. zhí gōng qí fù rǎng yáng ér zi zhèng zhī, wěi shēng yǔ fù rén qī ér sǐ zhī. zhí ér zhèng fù, xìn ér nì sǐ, suī yǒu zhí xìn, shú néng zé zhī? fū sān jūn jiǎo mìng, guò zhī dà zhě yě. qín mù gōng xìng bīng xí zhèng, guò zhōu ér dōng. zhèng jiǎ rén xián gāo jiāng xī fàn niú, dào yù qín shī yú zhōu zhèng zhī jiān, nǎi jiǎo zhèng bó zhī mìng, kào yǐ shí èr niú, bīn qín shī ér què zhī, yǐ cún zhèng guó. gù shì yǒu suǒ zhì, xìn fǎn wèi guò, dàn fǎn wèi gōng. hé wèi shī lǐ ér yǒu dà gōng? xī chǔ gōng wáng zhàn yú yīn líng, pān wāng yǎng yóu jī huáng shuāi wēi gōng sūn bǐng xiāng yǔ cuàn zhī, gōng wáng jù ér shī tǐ, huáng shuāi wēi jǔ zú cù qí tǐ, gōng wáng nǎi jué, nù qí shī lǐ, duó tǐ ér qǐ, sì dài fū zài ér xíng. xī cāng wú rào qǔ qī ér měi, yǐ ràng xiōng, cǐ suǒ wèi zhōng ài ér bù kě xíng zhě yě. shì gù shèng rén lùn shì zhī jú qū zhí, yǔ zhī qū shēn yǎn yǎng, wú cháng yí biǎo, shí qū shí shēn. bēi ruò róu rú pú wěi, fēi shè duó yě gāng qiáng měng yì, zhì lì qīng yún, fēi běn jīn yě, yǐ chéng shí yīng biàn yě.
昔者，《周書》有言曰：「上言者下用也，下言者上用也。上言者常也，下言者權也。」此存亡之術也。唯聖人為能知權。言而必信，期而必當，天下之高行也。直躬其父攘羊而子證之，尾生與婦人期而死之。直而證父，信而溺死，雖有直信，孰能責之？夫三軍矯命，過之大者也。秦穆公興兵襲鄭，過周而東。鄭賈人弦高將西販牛，道遇秦師於周、鄭之間，乃矯鄭伯之命，犒以十二牛，賓秦師而卻之，以存鄭國。故事有所至，信反為過，誕反為功。何謂失禮而有大功？昔楚恭王戰於陰陵，潘尪、養由基、黃衰微、公孫丙相與篡之，恭王懼而失體，黃衰微舉足蹴其體，恭王乃覺，怒其失禮，奪體而起，四大夫載而行。昔蒼吾繞娶妻而美，以讓兄，此所謂忠愛而不可行者也。是故聖人論事之局曲直，與之屈伸偃仰，無常儀表，時屈時伸。卑弱柔如蒲葦，非攝奪也；剛強猛毅，志厲青雲，非本矜也，以乘時應變也。

fū jūn chén zhī jiē, qū xī bēi bài, yǐ xiāng zūn lǐ yě. zhì qí pò yú huàn yě, zé jǔ zú cù qí tǐ, tiān xià mò néng fēi yě. shì gù zhōng zhī suǒ zài, lǐ bù zú yǐ nán zhī yě. xiào zǐ zhī shì qīn, hé yán bēi tǐ, fèng dài yùn lǚ. zhì qí nì yě, zé zuó qí fā ér zhěng, fēi gǎn jiāo wǔ, yǐ jiù qí sǐ yě. gù nì zé zuó fù, zhù zé míng jūn, shì bù dé bù rán yě, cǐ quán zhī suǒ shè yě. gù kǒng zǐ yuē: kě yǐ gòng xué yǐ, ér wèi kě yǐ shì dào yě. kě yǔ shì dào, wèi kě yǐ lì yě. kě yǐ lì, wèi kě yǔ quán. quán zhě, shèng rén zhī suǒ dú jiàn yě. gù wǔ ér hòu hé zhě, wèi zhī zhī quán hé ér hòu chuǎn zhě, wèi zhī bù zhī quán. bù zhī quán zhě, shàn fǎn chǒu yě. gù lǐ zhě, shí zhī huá ér wěi zhī wén yě, fāng yú zú pò qióng jù zhī zhōng yě, zé wú suǒ yòng yǐ. shì gù shèng rén yǐ wén jiāo yú shì, ér yǐ shí cóng shì yú yí, bù jié yú yī jī zhī tú, níng zhì ér bù huà, shì gù bài shì xiǎo ér chéng shì duō, hào lìng xíng yú tiān xià ér mò zhī néng fēi yǐ.
夫君臣之接，屈膝卑拜，以相尊禮也。至其迫於患也，則舉足蹴其體，天下莫能非也。是故忠之所在，禮不足以難之也。孝子之事親，和顏卑體，奉帶運履。至其溺也，則捽其發而拯，非敢驕侮，以救其死也。故溺則捽父，祝則名君，勢不得不然也，此權之所設也。故孔子曰：「可以共學矣，而未可以適道也。可與適道，未可以立也。可以立，未可與權。」權者，聖人之所獨見也。故忤而後合者，謂之知權；合而後舛者，謂之不知權。不知權者，善反丑也。故禮者，實之華而偽 之文也，方於卒迫窮遽之中也，則無所用矣。是故聖人以文交於世，而以實從事於宜，不結於一跡之塗，凝滯而不化，是故敗事小而成事多，號令行於天下而莫之能非矣。

xīng xīng zhī wǎng ér bù zhī lái, gàn hú zhī lái ér bù zhī wǎng, cǐ xiū duǎn zhī fēn yě. xī zhě cháng hóng, zhōu shì zhī zhí shù zhě yě. tiān dì zhī qì, rì yuè zhī xíng, fēng yǔ zhī biàn, lǜ lì zhī shù, wú suǒ bù tōng, rán ér bù néng zì zhī, chē liè ér sǐ. sū qín, pǐ fū tú bù zhī rén yě, zǔ juē yíng gài, jīng yíng wàn chéng zhī zhǔ, fú nuò zhū hóu, rán bù zì miǎn yú chē liè zhī huàn. xú yǎn wáng bèi fú cí huì, shēn xíng rén yì, lù dì zhī cháo zhě sān shí èr guó, rán ér shēn sǐ guó wáng, zi sūn wú lèi. dài fū zhǒng fǔ yì yuè wáng gōu jiàn, ér wèi zhī bào yuàn xuě chǐ, qín fū chāi zhī shēn, kāi dì shù qiān lǐ, rán ér shēn fú shǔ lòu ér sǐ. cǐ jiē dá yú zhì luàn zhī jī, ér wèi zhī quán xìng zhī jù zhě. gù cháng hóng zhī tiān dào ér bù zhī rén shì, sū qín zhī quán móu ér bù zhī huò fú, xú yǎn wáng zhī rén yì ér bù zhī shí, dài fū zhǒng zhī zhōng ér bù zhī móu. shèng rén zé bù rán, lùn shì ér wèi zhī shì, quán shì ér wèi zhī móu, shì yǐ shū zhī tiān xià ér bù tiǎo, nèi zhī xún cháng ér bù sāi. shǐ tiān xià huāng luàn, lǐ yì jué, gāng jì fèi, qiáng ruò xiāng chéng, lì zhēng xiāng rǎng, chén zhǔ wú chà, guì jiàn wú xù, jiǎ zhòu shēng jǐ shī, yàn què chù wéi wò, ér bīng bù xiū xī, ér nǎi shǐ fú shǔ yú zhī mào gōng jiǎn zhī lǐ, zé bì miè yì ér bù néng xìng yǐ. tiān xià ān níng, zhèng jiào hé píng, bǎi xìng sù mù, shàng xià xiāng qīn, ér nǎi shǐ lì qì jīn, fèn yǒng lì, zé bì bù miǎn yú yǒu sī zhī fǎ yǐ. shì gù shèng zhě, néng yīn néng yáng, néng ruò néng qiáng, suí shí ér dòng jìng, yīn zī ér lì gōng, wù dòng ér zhī qí fǎn, shì méng ér chá qí biàn, huà zé wèi zhī xiàng, yùn zé wèi zhī yīng. shì yǐ zhōng shēn xíng ér wú suǒ kùn.
猩猩知往而不知來，干鵠知來而不知往，此修短之分也。昔者萇弘，周室之執數者也。天地之氣，日月之行，風雨之變，律歷之數，無所不通，然而不能自知，車裂而死。蘇秦，匹夫徒步之人也，靻蹻嬴蓋，經營萬乘之主，服諾諸侯，然不自免於車裂之患。徐偃王被服慈惠，身行仁義，陸地之朝者三十二國，然而身死國亡，子孫無類。大夫種輔翼越王勾踐，而為之報怨雪恥，擒夫差之身，開地數千里，然而身伏屬鏤而死。此皆達於治亂之機，而未知全性之具者。故萇弘知天道而不知人事，蘇秦知權謀而不知禍福，徐偃王知仁義而不知時，大夫種知忠而不知謀。聖人則不然，論世而為之事，權事而為之謀，是以舒之天下而不窕，內之尋常而不塞。使天下荒亂，禮義絕，綱紀廢，強弱相乘，力征相攘，臣主無差，貴賤無序，甲冑生蟣虱，燕雀處帷幄，而兵不休息，而乃始服屬臾之貌、恭儉之禮，則必滅抑而不能興矣。天下安寧，政教和平，百姓肅睦，上下相親，而乃始立氣矜，奮勇力，則必不免於有司之法矣。是故聖者，能陰能陽，能弱能強，隨時而動靜，因資而立功，物動而知其反，事萌而察其變，化則為之象，運則為之應。是以終身行而無所困。

gù shì yǒu kě xíng ér bù kě yán zhě, yǒu kě yán ér bù kě xíng zhě, yǒu yì wèi ér nán chéng zhě, yǒu nán chéng ér yì bài zhě, suǒ wèi kě xíng ér bù kě yán zhě, qū shě yě kě yán ér bù kě xíng zhě, wěi zhà yě yì wèi ér nán chéng zhě, shì yě nán chéng ér yì bài zhě, míng yě. cǐ sì cè zhě, shèng rén zhī suǒ dú jiàn ér liú yì yě. qū cùn ér shēn chǐ, shèng rén wèi zhī xiǎo wǎng ér dà zhí, jūn zǐ xíng zhī. zhōu gōng yǒu shā dì zhī lèi, qí huán gōng yǒu zhēng guó zhī míng, rán ér zhōu rén yǐ yì bǔ quē, huán gōng yǐ gōng miè chǒu, ér jiē wèi xián. jīn yǐ rén zhī xiǎo guò, yǎn qí dà měi, zé tiān xià wú shèng wáng xián xiāng yǐ. gù mù zhōng yǒu cī, bù hài yú shì, bù kě de yě. hóu zhōng yǒu bìng, wú hài yú xī, bù kě záo yě. hé shàng zhī qiū zhǒng, bù kě shèng shù, yóu zhī wèi yì yě. shuǐ jī xìng bō, gāo xià xiāng lín, chà yǐ xún cháng, yóu zhī wèi píng. xī zhě cáo zi wèi lǔ jiāng bīng, sān zhàn bù shèng, wáng dì qiān lǐ. shǐ cáo zi jì bù gù hòu, zú bù xuán zhǒng, wěn jǐng yú chén zhōng, zé zhōng shēn wèi pò jūn qín jiāng yǐ. rán ér cáo zi bù xiū qí bài, chǐ sǐ ér wú gōng, kē zhī méng, yú sān chǐ zhī rèn, zào huán gōng zhī xiōng, sān zhàn suǒ wáng, yī zhāo ér fǎn zhī, yǒng wén yú tiān xià, gōng lì yú lǔ guó. guǎn zhòng fǔ gōng zǐ jiū ér bù néng suì, bù kě wèi zhì dùn táo bèn zǒu, bù sǐ qí nán, bù kě wèi yǒng shù fù, zhì gù, bù huì qí chǐ, bù kě wèi zhēn. dāng cǐ sān xíng zhě, bù yī fú yǒu, rén jūn fú chén. rán ér guǎn zhòng miǎn yú léi xiè zhī zhōng, lì qí guó zhī zhèng, jiǔ hé zhū hóu, yī kuāng tiān xià. shǐ guǎn zhòng chū sǐ juān qū, bù gù hòu tú, qǐ yǒu cǐ bà gōng zāi?
故事有可行而不可言者，有可言而不可行者，有易為而難成者，有難成而易敗者，所謂可行而不可言者，趨舍也；可言而不可行者，偽詐也；易為而難成者，事也；難成而易敗者，名也。此四策者，聖人之所獨見而留意也。誳寸而伸尺，聖人為之；小枉而大直，君子行之。周公有殺弟之累，齊桓公有爭國之名，然而周人以義補缺，桓公以功滅丑，而皆為賢。今以人之小過，揜其大美，則天下無聖王賢相矣。故目中有疵，不害於視，不可的也。喉中有病，無害於息，不可鑿也。 河上之丘冢，不可勝數，猶之為易也。水激興波，高下相臨，差以尋常，猶之為平。昔者曹子為魯將兵，三戰不勝，亡地千里。使曹子計不顧後，足不旋踵，刎頸於陳中，則終身為破軍擒將矣。然而曹子不羞其敗，恥死而無功，柯之盟，揄三尺之刃，造桓公之胸，三戰所亡，一朝而反之，勇聞於天下，功立於魯國。管仲輔公子糾而不能遂，不可謂智；遁逃奔走，不死其難，不可謂勇；束縛，桎梏，不諱其恥，不可謂貞。當此三行者，布衣弗友，人君弗臣。然而管仲免於纍紲之中，立齊國之政，九合諸侯，一匡天下。使管仲出死捐軀，不顧後圖，豈有此霸功哉？

jīn rén jūn lùn qí chén yě, bù jì qí dà gōng, zǒng qí lüè xíng, ér qiú qí xiǎo shàn, zé shī xián zhī shù yě. gù rén yǒu hòu dé, wú jiān qí xiǎo jié, ér yǒu dà yù, wú cī qí xiǎo gù. fū niú tí zhī cén bù néng shēng zhān wěi, ér fēng fáng bù róng hú luǎn, xiǎo xíng bù zú yǐ bāo dà tǐ yě. fū rén zhī qíng mò bù yǒu suǒ duǎn, chéng qí dà lüè shì yě, suī yǒu xiǎo guò, bù zú yǐ wèi lèi, ruò qí dà lüè fēi yě, suī yǒu lǘ lǐ zhī xíng, wèi zú dà jǔ. fū yán huì jù, liáng fù zhī dà dào yě, ér wèi qí zhōng chén. duàn gàn mù, jìn guó zhī dà zǎng yě, ér wèi wén hóu shī. mèng mǎo qī qí sǎo, yǒu wǔ zǐ yān, rán ér xiāng wèi, níng qí wēi, jiě qí huàn. jǐng yáng yín jiǔ, bèi fā ér yù yú fù rén, wēi fú zhū hóu. cǐ sì rén zhě, jiē yǒu suǒ duǎn, rán ér gōng míng bù miè zhě, qí lüè de yě. jì xiāng chén zhòng zi lì jié kàng xíng, bù rù wān jūn zhī cháo, bù shí luàn shì zhī shí, suì è ér sǐ. bù néng cún wáng jiē jué zhě hé? xiǎo jié shēn ér dà lüè qū. gù xiǎo jǐn zhě wú chéng gōng, zī xíng zhě bù róng yú zhòng tǐ dà zhě jié shū, zhí jù zhě jǔ yuǎn.
今人君論其臣也，不計其大功，總其略行，而求其小善，則失賢之數也。故人有厚德，無間其小節，而有大譽，無疵其小故。夫牛蹄之涔不能生鱣鮪，而蜂房不容鵠卵，小形不足以包大體也。夫人之情莫不有所短，誠其大略是也，雖有小過，不足以為累，若其大略非也，雖有閭里之行，未足大舉。夫顏 喙聚，梁父之大盜也，而為齊忠臣。段干木，晉國之大駔也，而為文侯師。孟卯妻其嫂，有五子焉，然而相魏，寧其危，解其患。景陽淫酒，被發而御於婦人，威服諸侯。此四人者，皆有所短，然而功名不滅者，其略得也。季襄、陳仲子立節抗行，不入灣君之朝，不食亂世之食，遂餓而死。不能存亡接絕者何？小節伸而大略屈。故小謹者無成功，訾行者不容於眾；體大者節疏，蹠距者舉遠。

zì gǔ jí jīn, wǔ dì sān wáng, wèi yǒu néng quán qí xíng zhě yě. gù yì yuē: xiǎo guò hēng, lì zhēn. yán rén mò bù yǒu guò, ér bù yù qí dà yě.
自古及今，五帝三王，未有能全其行者也。故《易》曰：「小過亨，利貞。」言人莫不有過，而不欲其大也。

fū yáo shùn tāng wǔ, shì zhǔ zhī lóng yě qí huán jìn wén, wǔ bà zhī háo yīng yě. rán yáo yǒu bù cí zhī míng, shùn yǒu bēi fù zhī bàng, tāng wǔ yǒu fàng shì zhī shì, wǔ bó yǒu bào luàn zhī móu. shì gù jūn zǐ bù zé bèi yú yī rén. fāng zhèng ér bù yǐ gē, lián zhí ér bù yǐ qiè, bó tōng ér bù yǐ zī, wén wǔ ér bù yǐ zé. qiú yú yī rén zé rèn yǐ rén lì, zì xiū zé yǐ dào dé. zé rén yǐ rén lì, yì cháng yě zì xiū yǐ dào dé, nán wèi yě. nán wèi zé xíng gāo yǐ, yì cháng zé qiú dàn yǐ. fū xià hòu shì zhī huáng, bù néng wú kǎo míng yuè zhī zhū, bù néng wú lèi rán ér tiān xià bǎo zhī zhě hé yě? qí xiǎo è bù zú fáng dà měi yě. jīn zhì rén zhī suǒ duǎn, ér wàng rén zhī suǒ xiū, ér qiú dé qí xián hū tiān xià, zé nán yǐ.
夫堯、舜、湯、武，世主之隆也；齊桓、晉文，五霸之豪英也。然堯有不慈之名，舜有卑父之謗，湯、武有放弒之事，五伯有暴亂之謀。是故君子不責備於一人。方正而不以割，廉直而不以切，博通而不以訾，文武而不以責。求於一人則任以人力，自修則以道德。責人以人力，易償也；自修以道德，難為也。難為則行高矣，易償則求澹矣。夫夏 後氏之璜，不能無考；明月之珠，不能無纇；然而天下寶之者何也？其小惡不足妨大美也。今志人之所短，而忘人之所修，而求得其賢乎天下，則難矣。

fū bǎi lǐ xī zhī fàn niú, yī yǐn zhī fù dǐng, tài gōng zhī gǔ dāo, níng qī zhī shāng gē, qí měi yǒu cún yān zhě yǐ. zhòng rén jiàn qí wèi zhī bēi jiàn, shì zhī wū rǔ, ér bù zhī qí dà lüè, yǐ wèi bù xiào. jí qí wèi tiān zǐ sān gōng, ér lì wèi zhū hóu xián xiāng, nǎi shǐ xìn yú yì zhòng yě. fū fā yú dǐng zǔ zhī jiān, chū yú tú gū zhī sì, jiě yú léi xiè zhī zhōng, xìng yú niú hàn zhī xià, xǐ zhī yǐ tāng mù, fú zhī yǐ guàn huǒ, lì zhī yú běn cháo zhī shàng, yǐ zhī yú sān gōng zhī wèi, nèi bù cán yú guó jiā, wài bù kuì yú zhū hóu, fú shì yǒu yǐ nèi hé. gù wèi yǒu gōng ér zhī qí xián zhě, yáo zhī zhī shùn gōng chéng shì lì ér zhī qí xián zhě, shì rén zhī zhī shùn yě. wèi shì shì dù shù ér qiú zhī yú cháo sì cǎo mǎng zhī zhōng, qí shī rén yě bì duō yǐ. hé zé? néng xiào qí qiú, ér bù zhī qí suǒ yǐ qǔ rén yě.
夫百里奚之飯牛，伊尹之負鼎，太公之鼓刀，寧戚之商歌，其美有存焉者矣。眾人見其位之卑賤，事之洿辱，而不知其大略，以為不肖。及其為天子三公，而立為諸侯賢相，乃始信於異眾也。夫發於鼎俎之間，出於屠酤之肆，解於纍紲之中，興於牛頷之下，洗之以湯沐，祓之以爟火，立之於本朝之上，倚之於三公之位，內不慚於國家，外不愧於諸侯，符勢有以內合。故未有功而知其賢者，堯之知舜；功成事立而知其賢者，市人之知舜也。為是釋度數而求之於朝肆草莽之中，其失人也必多矣。何則？能效其求，而不知其所以取人也。

fū wù zhī xiāng lèi zhě, shì zhǔ zhī suǒ luàn huò yě xián yí xiào xiàng zhě, zhòng rén zhī suǒ xuàn yào. gù hěn zhě lèi zhī ér fēi zhī, yú zhě lèi rén ér fēi rén, zhuàng zhě lèi yǒng ér fēi yǒng. shǐ rén zhī xiāng qù yě, ruò yù zhī yǔ shí, měi zhī yǔ è, zé lùn rén yì yǐ. fū luàn rén zhě, qiōng zhī yǔ gǎo běn yě, shé chuáng zhī yǔ mí wú yě, cǐ jiē xiāng sì zhě. gù jiàn gōng huò jiàn zhī shì mò yé zhě, wéi ōu yě néng míng qí zhǒng yù gōng xuàn yù zhī shì bì lú zhě, wéi yī dùn bù shī qí qíng àn zhǔ luàn yú jiān chén xiǎo rén zhī yí jūn zǐ zhě, wéi shèng rén néng jiàn wēi yǐ zhī míng. gù shé jǔ shǒu chǐ, ér xiū duǎn kě zhī yě xiàng jiàn qí yá, ér dà xiǎo kě lùn yě xuē zhú yōng zi jiàn ruò hú jiǎ yú jiàn, ér lì dùn shí yǐ yú ér yì yá, zī miǎn zhī shuǐ hé zhě, cháng yī hā shuǐ ér gān kǔ zhī yǐ. gù shèng rén zhī lùn xián yě, jiàn qí yī xíng ér xián bù xiào fēn yǐ. kǒng zǐ cí lǐn qiū, zhōng bù dào dāo gōu xǔ yóu ràng tiān zǐ, zhōng bù lì fēng hóu. gù wèi cháng de ér bù gǎn wò huǒ zhě, jiàn qí yǒu suǒ shāo yě wèi cháng shāng ér bù gǎn wò rèn zhě, jiàn qí yǒu suǒ hài yě. yóu cǐ guān zhī, jiàn zhě kě yǐ lùn wèi fā yě, ér guān xiǎo jié kě yǐ zhī dà tǐ yǐ. gù lùn rén zhī dào, guì zé guān qí suǒ jǔ, fù zé guān qí suǒ shī, qióng zé guān qí suǒ bù shòu, jiàn zé guān qí suǒ bù wèi, pín zé guān qí suǒ bù qǔ. shì qí gèng nán yǐ zhī qí yǒng, dòng yǐ xǐ lè yǐ guān qí shǒu, wěi yǐ cái huò yǐ lùn qí rén, zhèn yǐ kǒng jù yǐ zhī qí jié, zé rén qíng bèi yǐ.
夫物之相類者，世主之所亂惑也；嫌疑肖象者，眾人之所眩耀。故狠者類知而非知，愚者類仁而非仁，戇者類勇而非勇。使人之 相去也，若玉之與石，美之與惡，則論人易矣。夫亂人者，芎之與藁本也，蛇床之與糜蕪也，此皆相似者。故劍工惑劍之似莫邪者，唯歐冶能名其種；玉工眩玉之似碧盧者，唯猗頓不失其情；暗主亂於奸臣小人之疑君子者，唯聖人能見微以知明。故蛇舉首尺，而修短可知也；象見其牙，而大小可論也；薛燭庸子見若狐甲於劍，而利鈍識矣；臾兒易牙，淄澠之水合者，嘗一哈水而甘苦知矣。故聖人之論賢也，見其一行而賢不肖分矣。孔子辭廩丘，終不盜刀鈎；許由讓天子，終不利封侯。故未嘗的而不敢握火者，見其有所燒也；未嘗傷而不敢握刃者，見其有所害也。由此觀之，見者可以論未發也，而觀小節可以知大體矣。故論人之道，貴則觀其所舉，富則觀其所施，窮則觀其所不受，賤則觀其所不為，貧則觀其所不取。視其更難以知其勇，動以喜樂以觀其守，委以財貨以論其仁，振以恐懼以知其節，則人情備矣。

gǔ zhī shàn shǎng zhě, fèi shǎo ér quàn zhòng shàn fá zhě, xíng shěng ér jiān jìn shàn yǔ zhě, yòng yuē ér wèi dé shàn qǔ zhě, rén duō ér wú yuàn. zhào xiāng zi wéi yú jìn yáng, bà wéi ér shǎng yǒu gōng zhě wǔ rén, gāo hè wèi shǎng shǒu. zuǒ yòu yuē: jìn yáng zhī nán, hè wú dà gōng, jīn wèi shǎng shǒu hé yě? xiāng zǐ yuē: jìn yáng zhī wéi, guǎ rén shè jì wēi, guó jiā dài, qún chén wú bù yǒu jiāo wǔ zhī xīn, wéi hè bù shī jūn chén zhī lǐ, gù shǎng yī rén, ér tiān xià wèi zhōng zhī chén zhě mò bù zhōng zhōng yú qí jūn, cǐ shǎng shǎo ér quàn shàn zhě zhòng yě. qí wēi wáng shè dà dǐng yú tíng zhōng, ér shù wú yán lìng yuē: zi zhī yù rì wén wú ěr, chá zi zhī shì, tián yě wú, cāng lǐn xū, líng yǔ shí, yǔ yǐ jiān shì wǒ zhě yě. nǎi pēng zhī. qí yǐ cǐ sān shí èr suì dào lù bù shí yí. cǐ xíng shěng jiān jìn zhě yě, qín mù gōng chū yóu ér chē bài, yòu fú shī mǎ, yě rén dé zhī, mù gōng zhuī ér jí zhī qí shān zhī yáng, yě rén fāng tú ér shí zhī. mù gōng yuē: fū shí jùn mǎ zhī ròu, ér bù hái yǐn jiǔ zhě, shāng rén. wú kǒng qí shāng rǔ děng. biàn yǐn ér qù zhī. chù yī nián, yǔ jìn huì gōng wèi hán zhī zhàn. jìn shī wéi mù gōng zhī chē, liáng yóu mí kòu mù gōng zhī cān, huò zhī. shí mǎ ròu zhě sān bǎi yú rén jiē chū sǐ wèi mù gōng zhàn yú chē xià, suì kè jìn, lǔ huì gōng yǐ guī. cǐ yòng yuē ér wèi dé zhě yě. qí huán gōng jiāng yù zhēng fá, jiǎ bīng bù zú, lìng yǒu zhòng zuì zhě chū xī jiǎ yī zhāo, yǒu qīng zuì zhě shú yǐ jīn fēn, sòng ér bù shèng zhě chū yī shù jiàn. bǎi xìng jiē shuō, nǎi jiǎo jiàn wèi shǐ, zhù jīn ér wèi rèn, yǐ fá bù yì ér zhēng wú dào, suì bà tiān xià, cǐ rù duō ér wú yuàn zhě yě. gù shèng rén yīn mín zhī suǒ xǐ ér quàn shàn, yīn mín zhī suǒ è ér jìn jiān, gù shǎng yī rén ér tiān xià yù zhī, fá yī rén ér tiān xià wèi zhī. gù zhì shǎng bù fèi, zhì xíng bù làn. kǒng zǐ zhū shǎo zhèng mǎo, ér lǔ guó zhī xié sāi zi chǎn zhū dèng xī, ér zhèng guó zhī jiān jìn yǐ jìn yù yuǎn, yǐ xiǎo zhī dà yě. gù shèng rén shǒu yuē ér zhì guǎng zhě, cǐ zhī wèi yě.
古之善賞者，費少而勸眾；善罰者，刑省而奸禁；善予者，用約而為德；善取者，人多而無怨。趙襄子圍於晉陽，罷圍而賞有功者五人，高赫為賞首。左右曰：「晉陽之難，赫無大功，今為賞首何也？」襄子曰：「晉陽之圍，寡人社稷危，國家殆，群臣無不有驕侮之心，唯赫不失君臣之禮」，故賞一人，而天下為忠之臣者莫不終忠於其君，此賞少而勸善者眾也。齊威王設大鼎於庭中，而數無鹽令曰：「子之譽日聞吾耳，察子之事，田野蕪，倉廩虛，囹圄實，予以奸事我者也。」乃烹之。齊以此三十二歲道路不拾遺。此刑省奸禁者也，秦穆公出遊而車敗，右服失馬，野人得之，穆公追而及之岐山之陽，野人方屠而食之。穆公曰：「夫食駿馬之肉，而不還飲酒者，傷人。吾恐其傷汝等。」遍飲而去之。處一年，與晉惠公為韓之戰。晉師圍穆公之車，梁由靡扣穆公之驂，獲之。食馬肉者三百餘人皆出死為穆公戰於車下，遂克晉，虜惠公以歸。此用約而為德者也。齊桓公將欲征伐，甲兵不足，令有重罪者出犀甲一朝，有輕罪者贖以金分，訟而不勝者出一束箭。百姓皆說，乃矯箭為矢，鑄金而為刃，以伐不義而征無道，遂霸天下，此入多而無怨者也。故聖人因民之所喜而勸善，因民之所惡而禁奸，故賞一人而天下譽之，罰一人而天下畏之。故至賞不費，至刑不濫。孔子誅少正卯，而魯國之邪塞；子產誅鄧析，而鄭國之奸禁；以近喻遠，以小知大也。故聖人守約而治廣者，此之謂也。

tiān xià mò yì yú wèi shàn, ér mò nán yú wèi bù shàn yě. suǒ wèi wèi shàn zhě, jìng ér wú wèi yě. suǒ wèi wèi bù shàn zhě, zào ér duō yù yě. shì qíng cí yú, wú suǒ yòu huò, xún xìng bǎo zhēn, wú biàn yú jǐ. gù yuē wèi shàn yì. yuè chéng guō, yú xiǎn sāi, jiān fú jié, dào guǎn jīn, cuàn shì jiǎo wū, fēi rén zhī xìng yě, gù yuē wèi bù shàn nán. jīn zhī suǒ yǐ fàn líng yǔ zhī zuì ér xiàn yú xíng lù zhī huàn zhě, yóu shì yù wú yàn, bù xún dù liàng zhī gù yě. hé yǐ zhī qí rán? tiān xià xiàn guān fǎ yuē: fā mù zhě zhū, qiè dào zhě xíng. cǐ zhí zhèng zhī suǒ sī yě. fū fǎ lìng wǎng qí jiān xié, lēi lǜ suí qí zōng jī, wú yú fū yì fù jiē zhī wèi jiān zhī wú tuō yě, fàn jìn zhī bù dé miǎn yě. rán ér bù cái zi bù shèng qí yù, méng sǐ wáng zhī zuì, ér bèi xíng lù zhī xiū, rán ér lì qiū zhī hòu, sī kòu zhī tú jì zhǒng yú mén, ér sǐ shì zhī rén xuè liú yú lù. hé zé? huò yú cái lì zhī dé ér bì yú sǐ wáng zhī huàn yě. fū jīn chén zú shè bīng, liǎng jūn xiāng dāng, jiāng shī lìng yuē: zhǎn shǒu bài jué, ér qū náo zhě yào zhǎn! rán ér duì jiē zhī zú jiē bù néng qián suì zhǎn shǒu zhī gōng, ér hòu bèi yào zhǎn zhī zuì, shì qù kǒng sǐ ér jiù bì sǐ yě. gù lì hài zhī fǎn, huò fú zhī jiē, bù kě bù shěn yě.
天下莫易於為善，而莫難於為不善也。所謂為善者，靜而無為也。所謂為不善者，躁而多欲也。適情辭余，無所誘惑，循性保真，無變於己。故曰為善易。越城郭，逾險塞，奸符節，盜管金，篡弒矯誣，非人之性也，故曰為不善難。今之所以犯囹圄之罪而陷於刑戮之患者，由嗜欲無厭，不循度量之故也。何以知其然？天下縣官法曰：「發墓者誅，竊盜者刑。」此 執政之所司也。夫法令網其奸邪，勒率隨其蹤跡，無愚夫意婦皆知為奸之無脫也，犯禁之不得免也。然而不材子不勝其欲，蒙死亡之罪，而被刑戮之羞，然而立秋之後，司寇之徒繼踵於門，而死市之人血流於路。何則？惑於財利之得而蔽於死亡之患也。夫今陳卒設兵，兩軍相當，將施令曰：「斬首拜爵，而屈撓者要斬！」然而隊階之卒皆不能前遂斬首之功，而後被要斬之罪，是去恐死而就必死也。故利害之反，禍福之接，不可不審也。

shì huò yù zhī, shì zú yǐ shī zhī huò bì zhī, shì zú yǐ jiù zhī. chǔ rén yǒu chéng chuán ér yù dà fēng zhě, bō zhì ér zì tóu yú shuǐ. fēi bù tān shēng ér wèi sǐ yě, huò yú kǒng sǐ ér fǎn wàng shēng yě. gù rén zhī shì yù, yì yóu cǐ yě. qí rén yǒu dào jīn zhě, dāng shì fán zhī shí, zhì duō ér zǒu, lēi wèn qí gù yuē: ér dào jīn yú shì zhōng, hé yě? duì yuē: wú bù jiàn rén, tú jiàn jīn ěr. zhì suǒ yù zé wàng qí wèi yǐ. shì gù shèng rén shěn dòng jìng zhī biàn, ér shì shòu yǔ zhī dù, lǐ hǎo zēng zhī qíng, hé xǐ nù zhī jié. fū dòng jìng dé, zé huàn fú guò yě shòu yǔ shì, zé zuì fú lèi yě hǎo zēng lǐ, zé yōu fú jìn yě xǐ nù jié, zé yuàn fú fàn yě. gù dá dào zhī rén, bù gǒu dé, bù ràng fú, qí yǒu fú qì, fēi qí yǒu fú suǒ, cháng mǎn ér bù yì, héng xū ér yì zú. jīn fū liù shuǐ zú yǐ yì hú kē, ér jiāng hé bù néng shí lòu zhī. gù rén xīn yóu shì yě. zì dāng yǐ dào shù dù liàng, shí chōng xū, yī yù hán, zé zú yǐ yǎng qī chǐ zhī xíng yǐ. ruò wú dào shù dù liàng ér yǐ zì jiǎn yuē, zé wàn chéng zhī shì bù zú yǐ wèi zūn, tiān xià zhī fù bù zú yǐ wèi lè yǐ. sūn shū áo sān qù lìng yǐn ér wú yōu sè, jué lù bù néng lèi yě. jīng cì fēi liǎng jiāo jiā rào qí chuán ér zhì bù dòng, guài wù bù néng jīng yě. shèng rén xīn píng zhì yì, jīng shén nèi shǒu, wù mò zú yǐ huò zhī.
事或欲之，適足以失之；或避之，適足以就之。楚人有乘船而遇大風者，波至而自投於水。非不貪生而畏死也，惑於恐死而反忘生也。故人之嗜欲，亦猶此也。齊人有盜金者，當市繁之時，至掇而走，勒問其故曰：「而盜金於市中，何也？」對曰：「吾不見人，徒見金耳。」志所欲則忘其為矣。是故聖人審動靜之變，而適受與之度，理好憎之情，和喜怒之節。夫動靜得，則患弗過也；受與適，則罪弗累也；好憎理，則憂弗近也；喜怒節，則怨弗犯也。故達道之人，不苟得，不讓福，其有弗棄，非其有弗索，常滿而不溢，恆虛而易足。今夫霤水足以溢壺榼，而江河不能實漏巵。故人心猶是也。自當以道術度量，食充虛，衣禦寒，則足以養七尺之形矣。若無道術度量而以自儉約，則萬乘之勢不足以為尊，天下之富不足以為樂矣。孫叔敖三去令尹而無憂色，爵祿不能累也。荊佽非兩蛟夾繞其船而志不動，怪物不能驚也。聖人心平志易，精神內守，物莫足以惑之。

fū zuì zhě, fǔ rù chéng mén, yǐ wèi qī chǐ zhī guī yě chāo jiāng huái, yǐ wèi xún cháng zhī gōu yě, jiǔ zhuó qí shén yě. qiè zhě, yè jiàn lì biǎo, yǐ wèi guǐ yě jiàn qǐn shí, yǐ wèi hǔ yě jù yǎn qí qì yě. yòu kuàng wú tiān dì zhī guài wù hū? fū cí xióng xiāng jiē, yīn yáng xiāng báo, yǔ zhě wèi chú, máo zhě wèi jū dú, róu zhě wèi pí ròu, jiān zhě wèi chǐ jiǎo, rén fú guài yě. shuǐ shēng huí shèn, shān shēng jīn yù, rén fú guài yě. lǎo huái shēng huǒ, jiǔ xuè wèi lín, rén fú guài yě. shān chū xiāo yáng, shuǐ shēng wǎng xiàng, mù shēng bì fāng, jǐng shēng fén yáng, rén guài zhī, wén jiàn xiān ér shí wù qiǎn yě, tiān xià zhī guài wù, shèng rén zhī suǒ dú jiàn lì hài zhī fǎn fù, zhī zhě zhī suǒ dú míng dá yě.
夫醉者，俯入城門，以為七尺之閨也；超江淮，以為尋常之溝也，酒濁其神也。怯者，夜見立表，以為鬼也；見寢石，以為虎也；懼揜其氣也。又況無天地之怪物乎？夫雌雄相接，陰陽相薄，羽者為芻，毛者為駒犢，柔者為皮肉，堅者為齒角，人弗怪也。水生蚘蜃，山生金玉，人弗怪也。老槐生火，久血為燐，人弗怪也。山出梟陽，水生罔象，木生畢方，井生墳羊，人怪之，聞見鮮而識物淺也，天下之怪物，聖人之所獨見；利害之反覆，知者之所獨明達也。

tóng yì xián yí zhě, shì sú zhī suǒ xuàn huò yě. fū jiàn bù kě bù yú hǎi nèi, wén bù kě míng yú bǎi xìng. shì gù yīn guǐ shén qíng xiáng ér wèi zhī lì jìn, zǒng xíng tuī lèi ér wèi zhī biàn xiàng. hé yǐ zhī qí rán yě? shì sú yán yuē: xiǎng dà gāo zhě ér zhì wèi shàng shēng, zàng sǐ rén zhě qiú bù kě yǐ cáng, xiāng xì yǐ rèn zhě tài zǔ rǒng qí zhǒu, zhěn hù lìn ér wò zhě guǐ shén zhí qí shǒu. cǐ jiē bù zhe yú fǎ lìng, ér shèng rén zhī suǒ bù kǒu chuán yě. fū xiǎng dà gāo ér zhì wèi shàng shēng zhě, fēi zhì néng xián yú yě shòu mí lù yě, ér shén míng dú xiǎng zhī, hé yě? yǐ wèi zhì zhě, jiā rén suǒ cháng chù ér yì dé zhī wù yě, gù yīn qí biàn yǐ zūn zhī. qiú bù kě yǐ cáng zhě, fēi néng jù tí mián màn bó wēn nuǎn yú shēn yě. shì yǐ wèi qiú zhě nán dé guì jiǎ zhī wù yě, ér bù kě chuán yú hòu shì, wú yì yú sǐ zhě, ér zú yǐ yǎng shēng, gù yīn qí zī yǐ zhé zhī. xiāng xì yǐ rèn, tài zǔ rǒng qí zhǒu zhě, fū yǐ rèn xiāng xì, bì wèi guò shī, guò shī xiāng shāng, qí huàn bì dà, wú shè xuè zhī chóu zhēng fèn dòu, ér yǐ xiǎo shì zì nèi yú xíng lù, yú zhě suǒ bù zhī jì yě, gù yīn tài zǔ yǐ lèi qí xīn. zhěn hù lìn ér wò, guǐ shén lǚ qí shǒu zhě, shǐ guǐ shén néng xuán huà, zé bù dài hù yǒu zhī xíng. ruò xún xū ér chū rù, zé yì wú néng lǚ yě. fū hù yǒu zhě, fēng qì zhī suǒ cóng wǎng lái, ér fēng qì zhě, yīn yáng xiāng jué jiǎo yě, lí zhě bì bìng, gù tuō guǐ shén yǐ shēn jiè zhī yě. fán cǐ zhī shǔ, jiē bù kě shèng zhe yú shū cè zhú bó ér cáng yú guān fǔ zhě yě, gù yǐ xiáng míng zhī, wèi yú zhě zhī bù zhī qí hài, nǎi jiè guǐ shén zhī wēi yǐ shēng qí jiào, suǒ yóu lái zhě yuǎn yǐ. ér yú zhě yǐ wèi xiáng, ér hěn zhě yǐ wèi fēi, wéi yǒu dào zhě néng tōng qí zhì.
同異嫌疑者，世俗之所眩惑也。夫見不可布於海內，聞不可明於百姓。是故因鬼神擎祥而為之立禁，總形推類而為之變象。何以知其然也？世俗言曰：「饗大高者而彘為上牲，葬死人者裘不可以藏，相戲以刃者太祖軵其肘，枕戶橉而臥者鬼神蹠其首。」此皆不著於法令，而聖人之所不口傳也。夫饗大高而彘為上牲者，非彘能賢於野獸麋鹿也，而神明獨饗之，何也？以為彘者，家人所常畜而易得之物也，故因其便以尊之。裘不可以藏者，非能具綈綿曼帛溫暖於身也。世以為裘者難得貴賈之物也，而不可傳於後世，無益於死者，而足以養生，故因其資以讋之。相戲以刃，太祖軵其肘者，夫以刃相戲，必為過失，過失相傷，其患必大，無涉血之仇爭忿斗，而以小事自內於刑戮，愚者所不知忌也，故因太祖以累其心。枕戶橉而臥，鬼神履其首者，使鬼神能玄化，則不待戶牖之行。若循虛而出入，則亦無能履也。夫戶牖者，風氣之所從往來，而風氣者，陰陽相捔角也，離者必病，故托鬼神以伸誡之也。凡此之屬，皆不可勝著於書策竹帛而藏於官府者也，故以祥明之，為愚者之不知其害，乃借鬼神之威以聲其教，所由來者遠矣。而愚者以為祥，而狠者以為非，唯有道者能通其志。

jīn shì zhī jì jǐng zào mén hù jī zhǒu jiù chǔ zhě, fēi yǐ qí shén wèi néng xiǎng zhī yě, shì lài qí dé, fán kǔ zhī wú yǐ yě. shì gù yǐ shí jiàn qí dé, suǒ yǐ bù wàng qí gōng yě. chù shí ér chū, fū cùn ér hé, bù chóng cháo ér yǔ tiān xià zhě, wéi tài shān. chì dì sān nián ér bù jué liú, zé jí bǎi lǐ ér rùn cǎo mù zhě, wéi jiāng hé yě. shì yǐ tiān zǐ zhì ér jì zhī, gù mǎ miǎn rén yú nán zhě, qí sǐ yě zàng zhī. niú, qí sǐ yě, zàng yǐ dà chē wèi jiàn. niú mǎ yǒu gōng yóu bù kě wàng, yòu kuàng rén hū! cǐ shèng rén suǒ yǐ zhòng rén xí ēn. gù yán dì yú huǒ, sǐ ér wèi zào yǔ láo tiān xià, sǐ ér wèi shè hòu jì zuò jià sè, liè ér wèi jì yì chú tiān xià zhī hài, sǐ ér wèi zōng bù. cǐ guǐ shén zhī suǒ yǐ lì.
今世之祭井灶門戶箕帚臼杵者，非以其神為能饗之也，恃賴其德，煩苦之無已也。是故以時見其德，所以不忘其功也。觸石而出，膚寸而合，不崇朝而雨天下者，唯太山。赤地三年而不絕流，澤及百里而潤草木者，唯江河也。是以天子秩而祭之，故馬免人於難者，其死也葬之。牛，其死也，葬以大車為薦。牛馬有功猶不可忘，又況人乎！此聖人所以重仁襲恩。故炎帝於火，死而為灶；禹勞天下，死而為社；后稷作稼穡，列而為稷；羿除天下之害，死而為宗布。此鬼神之所以立。

běi chǔ yǒu rèn xiá zhě, qí zi sūn shù jiàn ér zhǐ zhī, bù tīng yě, xiàn yǒu zéi, dà sōu qí lú, shì guǒ fā jué, yè jīng ér zǒu, zhuī, dào jí zhī, qí suǒ shī dé zhě jiē wèi zhī zhàn, dé miǎn ér suì fǎn, yǔ qí zǐ yuē: rǔ shù zhǐ wú wèi xiá, jīn yǒu nán, guǒ lài ér miǎn shēn, ér jiàn wǒ, bù kě yòng yě. zhī suǒ yǐ miǎn yú nán, ér bù zhī suǒ yǐ wú nán. lùn shì rú cǐ, qǐ bù huò zāi?
北楚有任俠者，其子孫數諫而止之，不聽也，縣有賊，大搜其廬，事果發覺，夜驚而走，追，道及之，其所施德者皆為之戰，得 免而遂反，語其子曰：「汝數止吾為俠，今有難，果賴而免身，而諫我，不可用也。」知所以免於難，而不知所以無難。論事如此，豈不惑哉？

sòng rén yǒu jià zi zhě, gào qí zǐ yuē: jià wèi bì chéng yě. yǒu rú chū, bù kě bù sī cáng. sī cáng ér fù, qí yú yǐ fù jià yì. qí zi tīng fù zhī jì, qiè ér cáng zhī. ruò gōng zhī qí dào yě, zhú ér qù zhī. qí fù bù zì fēi yě, ér fǎn dé qí jì. zhī wèi chū cáng cái, ér bù zhī cáng cái suǒ yǐ chū yě. wèi lùn rú cǐ, qǐ bù bó zāi!
宋人有嫁子者，告其子曰：「嫁未必成也。有如出，不可不私藏。私藏而富，其於以復嫁易。」其子聽父之計，竊而藏之。若公知其盜也，逐而去之。其父不自非也，而反得其計。知為出藏財，而不知藏財所以出也。為論如此，豈不勃哉！

jīn fū jiù zài zhě, jiù yī chē zhī rèn, jí yī niú zhī lì, wèi zhóu zhī zhé yě, yǒu rú yuán zhóu qí shàng yǐ wèi zào, bù zhī zhóu yuán zhī qù zhóu zhé yě. chǔ wáng zhī pèi jué ér zhú tú, wèi zǒu ér pò qí jué yě, yīn pèi liǎng jué yǐ wèi zhī yù, liǎng jué xiāng chù, pò nǎi yú jí. luàn guó zhī zhì, yǒu shì yú cǐ.
今夫僦載者，救一車之任，極一牛之力，為軸之折也，有如轅軸其上以為造，不知軸轅之趣軸折也。楚王之佩玦而逐菟，為走而破其玦也，因佩兩玦以為之豫，兩玦相觸，破乃逾疾。亂國之治，有似於此。

fū chī mù dà ér shì bù ruò shǔ, qiān zú zhòng ér zǒu bù ruò shé, wù gù yǒu dà bù ruò xiǎo, zhòng bù ruò shǎo zhě. jí zhì fū qiáng zhī ruò, ruò zhī qiáng, wēi zhī ān, cún zhī wáng yě, fēi shèng rén, shú néng guān zhī? dà xiǎo zūn bēi, wèi zú yǐ lùn yě, wéi dào zhī zài zhě wèi guì. hé yǐ míng zhī? tiān zǐ chù yú xiào tíng, zé jiǔ qīng qū, dài fū zǒu, zuò zhě fú, yǐ zhě qí. dāng cǐ zhī shí, míng táng tài miào, xuán guān jiě jiàn, huǎn dài ér qǐn. fēi jiāo tíng dà ér miào táng xiá xiǎo yě, zhì zūn jū zhī yě. tiān dào zhī guì yě, fēi tè tiān zǐ zhī wèi zūn yě, suǒ zài ér zhòng yǎng zhī. fū zhé chóng què cháo, jiē xiàng tiān yī zhě, zhì hé zài yān ěr. dì zhě chéng néng bāo bǐng dào, hé zhì hé, zé qín shòu cǎo mù mò bù bèi qí zé yǐ, ér kuàng zhào mín hū!
夫鴟目大而眎不若鼠，蚈足眾而走不若蛇，物固有大不若小，眾不若少者。及至夫強之弱，弱之強，危之安，存之亡也，非聖人，孰能觀之？大小尊卑，未足以論也，唯道之在者為貴。何以明之？天子處於效亭，則九卿趨，大夫走，坐者伏，倚者齊。當此之時，明堂太廟，懸冠解劍，緩帶而寢。非郊亭大而廟堂狹小也，至尊居之也。天道之貴也，非特天子之為尊也，所在而眾仰之。夫蟄蟲鵲巢，皆向天一者，至和在焉爾。帝者誠能包稟道，合至和，則禽獸草木莫不被其澤矣，而況兆民乎！