strong shuǐ zhàn dì sì shí bā strong
水战第四十八
fán shuǐ zhàn zhī jù, chuán kuò xiá cháng duǎn dà xiǎo, zài rén duō shǎo, yǐ mǐ wèi zé. yī rén zhòng mǐ yī shí, zé rén shù jī ér kě zhī yě. zhào gāo lǔ fān xí zǔ shéng suǒ chén shí diào dù, yǔ cháng chuán bù shū. chuán shàng ān lóu sān chóng, liè nǚ qiáng zhàn gé, shù fān zhì, kāi nǔ chuāng máo xué pào chē, zhì lěi mù tiě zhī, zhuàng rú shǒu chéng. wáng fá wú, zuò dà chuán, zhǎng èr bǎi sì shí bù, jiàn fēi yán gé dào, kě yǐ bēn mǎ chí chē. hū yù dà fēng, zé rén lì bù néng zhì, shén bù biàn zhàn dòu. rán wèi shuǐ jūn, bù kě bù shè, yǐ zhāng xíng shì. méng chōng, yǐ xī měng fù chuán, jiē liǎng xiāng kāi zhì zhào kǒng, qián hòu zuǒ yòu yǒu nǔ chuāng máo xué, dí bù dé jìn, shǐ shí bù néng bài. cǐ bù yòng dà chuán, wù yú sù jìn tuì, zhàn chuán yě. dòu jiàn, jiàn chuán xián shàng shè qiáng, kě bì bàn shēn, qiáng xià kāi zhì kǒng. xián nèi wǔ chǐ jiàn zhà wèi nǚ qiáng, zhòng liè zhàn gé, shàng wú fù bèi. qián hòu zuǒ yòu shù yá qí jīn gǔ, zhàn chuán yě. zǒu gě, xián shàng zhòng liè nǚ qiáng zhào gāo, duō zhàn zú, xuǎn xiāo yǒng jīng ruì zhě, bēn zǒu wǎng fǎn rú fēi ōu, chéng rén bù jí, qí zhì jīn gǔ liè zhī yú shàng, zhàn chuán yě. yóu tǐng, xiǎo tǐng chuán, wú nǚ qiáng, chuán shàng zhì mù chuáng, zuǒ yòu suí tǐng dà xiǎo cháng duǎn, sì chǐ yī chuáng. jì huì jìn zhǐ, huí jūn zhuǎn zhèn, qí jí rú fēi, yú hòu jū zhǐ zhī, fēi zhàn chuán yě. hǎi gǔ, tóu dī wěi gāo, qián xiǎo hòu dà, rú gǔ zhī zhuàng. zuǒ yòu zhì fú bǎn, rú gǔ chì yì. suī fēng bō zhǎng dà, wú qīng dǎo yě. fù bèi shàng zuǒ yòu jiē zhāng shēng niú pí wèi zhī, jiàn yá qí jīn gǔ rú cháng fǎ, jiāng hǎi zhī zhōng zhàn chuán yě.
凡水战之具,船阔狭长短大小,载人多少,以米为则。一人重米一石,则人数积而可知也。棹、篙、橹、帆、席、组、绳索、沉石、调度,与常船不殊。船上安楼三重,列女墙战格,树幡帜,开弩窗、矛穴、炮车,置垒木、铁汁,状如守城。王伐吴,作大船,长二百四十步,建飞檐阁道,可以奔马驰车。忽遇大风,则人力不能制,甚不便战斗。然为水军,不可不设,以张形势。蒙冲,以犀蒙覆船,皆两厢开制棹孔,前后左右有弩窗、矛穴,敌不得近,矢石不能败。此不用大船,务于速进退,战船也。斗舰,舰船舷上设墙,可蔽半身,墙下开制孔。舷内五尺建栅为女墙,重列战格,上无覆背。前后左右树牙旗、金鼓,战船也。走舸,舷上重列女墙、棹篙,多战卒,选骁勇精锐者,奔走往反如飞鸥,乘人不及,旗帜金鼓列之于上,战船也。游艇,小艇船,无女墙,船上置木床,左右随艇大小长短,四尺一床。计会进止,回军转阵,其疾如飞,虞候居止之,非战船也。海鹘,头低尾高,前小后大,如鹘之状。左右置浮板,如鹘翅翼。虽风波涨大,无倾倒也。覆背上左右皆张生牛皮为之,建牙旗、金鼓如常法,江海之中战船也。
strong shuǐ lì dì sì shí jiǔ strong
水利第四十九
bīng fǎ yuē: yǐ shuǐ zuǒ gōng zhě qiáng. shàn yòng shuǐ zhě, qí dào yǒu sì: yī yuē yīn, èr yuē nì, sān yuē zéi, sì yuē jué. yīn shuǐ zhī yòng, qí dào yǒu èr: huò dí jué zhōng liú ér zhà, wǒ dé shàng yóu, yīn fēng zhī lì, kě yǐ gǔ zhào zòng huǒ, shùn liú chōng zhī, zhà jué ér guò, fēng zhuǎn zé zhǐ yòu ruò dí zài xià, shì mǎ nì liú, wǒ dé shàng yóu, kě yǐ gōng zhī. cǐ èr zhě, suǒ wèi yīn zhě yě. nì shuǐ zhī yòng yě, zé wèi chóng dī yǐ zhàng qí xià, zhù yì yú nèi, rán hòu yǐn zhī yǐ guàn, suǒ wèi nì zhě yě. zéi shuǐ zhī yòng yě, dí suǒ yǐ lài shuǐ yě, dāng qián yǐ shuǐ gōng, shěn dì lǐ, yīn wèi quǎn huì, dǎo zhī tā chǔ, jié dí suǒ lài, suǒ wèi zéi yě. jué shuǐ zhī yòng yě, huò yǐ xīn mù tǔ shí, shí zhōu shěn zhī yú shàng, bié wèi zhǎng qú xiè zhī huò wèi shā náng yú shàng liú yǐ yōng qí shuǐ, yù shuǐ xíng zé yǐ jué náng, suǒ wèi jué zhě yě. yòng shuǐ zhī dào, yǒu qí dì fēi suǒ yòng ér bì yòng, fǎn wèi suǒ hài, shùn zé shàn yǐ.
兵法曰:以水佐攻者强。善用水者,其道有四:一曰因,二曰逆,三曰贼,四曰绝。因水之用,其道有二:或敌绝中流而栅,我得上游,因风之利,可以鼓棹纵火,顺流冲之,栅绝而过,风转则止;又若敌在下,士马逆流,我得上游,可以攻之。此二者,所谓因者也。逆水之用也,则为崇堤以障其下,注溢于内,然后引之以灌,所谓逆者也。贼水之用也,敌所以赖水也,当潜以水攻,审地理,阴为畎浍,导之他处,竭敌所赖,所谓贼也。绝水之用也,或以薪木土石,实舟沈之于上,别为长渠泄之;或为沙囊于上流以壅其水,欲水行则以决囊,所谓绝者也。用水之道,有其地非所用而必用,反为所害,顺则善矣。
strong shuǐ gōng dì wǔ shí strong
水攻第五十
xiān liàng shuǐ zhī gāo xià, shuǐ píng shuǐ cáo zhǎng èr chǐ sì cùn, liǎng tóu jí zhōng jiān záo wèi sān chí, héng kuò yī cùn èr fēn. chí jiān xiāng qù yī chǐ wǔ fēn. jiān yǒu tōng shuǐ qú, kuò èr fēn, shēn yī cùn sān fēn. sān chí gè zhì fú mù, kuò xiá wēi shǎo yú chí. xiāng hòu èr fēn, shàng jiàn lì chǐ, gāo bā fēn, kuò yī cùn qī fēn, hòu yī fēn. cáo wèi zhuǎn kāi, jiǎo gāo xià yǔ yǎn děng. yǐ shuǐ zhù zhī, sān chí fú mù qí qǐ, miǎo mù shì zhī, sān chǐ qí píng, zé wèi tiān xià zhǔn. huò shí bù, huò yī lǐ, nǎi dào shù shí lǐ, yīn mù lì suǒ jí, zhì zhào bǎn dù gān, yǐ bái shéng jì qí chǐ cùn, zé gāo xià zhàng chǐ fēn cùn kě zhī. zhào bǎn xíng rú fāng shàn, zhǎng sì chǐ, xià èr chǐ, shàng èr chǐ, miàn kuò sān chǐ, bǐng zhǎng yī chǐ, dà kě wò. dù gān zhǎng èr zhàng, kè zuò èr bǎi cùn, èr qiān fēn. měi cùn nèi xiǎo kè. suí suǒ xiàng yuǎn jìn gāo xià zhì gān, yǐ zhào bǎn yìng zhī, miǎo mù shì zhī, sān fú mù chǐ jí zhào bǎn yǐ dù gān shàng chǐ cùn wèi gāo xià, dì ér wǎng lái, chǐ cùn xiāng chéng, zé shān yuān shuǐ yuán gāo xià qiǎn shēn, kě yǐ fēn cùn dù yǐ.
先量水之高下,水平水槽长二尺四寸,两头及中间凿为三池,横阔一寸二分。池间相去一尺五分。间有通水渠,阔二分,深一寸三分。三池各置浮木,阔狭微少于池。箱厚二分,上建立齿,高八分,阔一寸七分,厚一分。槽为转开,脚高下与眼等。以水注之,三池浮木齐起,眇目视之,三齿齐平,则为天下准。或十步,或一里,乃到数十里,因目力所及,置照板、度竿,以白绳计其尺寸,则高下丈尺分寸可知。照板形如方扇,长四尺,下二尺,上二尺,面阔三尺,柄长一尺,大可握。度竿长二丈,克作二百寸,二千分。每寸内小克。随所向远近高下置竿,以照板映之,眇目视之,三浮木齿及照板以度竿上尺寸为高下,递而往来,尺寸相乘,则山渊水源高下浅深,可以分寸度矣。
strong guò shuǐ dì wǔ shí yī strong
过水第五十一
yīng fá yī, fán fù yīng wèng wèi fá, wèng jiān kuò wǔ cùn, shēn shòu sān shí mǐ, lì shèng yī. dǐ yǐ gōu shéng lián zhī, biān qiāng yú shàng, xíng zhǎng ér fāng, qián zhì bǎn tóu, hòu zhì bǎn shāo, zuǒ yòu diào zhī. qiāng fá: qiāng shí gēn wèi yī shù, lì shèng yī rén, sì qiān yī bǎi liù shí gēn wèi yī fá, qù zuān rèn shù wèi yú lín cì, héng kuò ér fù zhī. kě dù sì bǎi yī shí liù rén. wèi sān fá, jì yòng yī wàn èr qiān wǔ shí gēn, dù rén yī qiān èr bǎi wǔ shí rén. shí dù zé yī jūn jì yǐ. xié, yǐ shàn shuǐ zhě xì xiǎo shéng yú yào chù, xiān fú dà mù, cì yǐn dà. yú liǎng àn lì dà jué jí xì yú shù, jí dìng shǐ rén xié fú dù. dà jūn kě fēn wéi shí dào dù zhī. fú náng, yǐ hún tuō yáng pí, chuī qì lìng mǎn, xì qí kǒng, shù yú yè xià, liǎng fú ér dù.
罂筏一,凡缚罂瓮为筏,瓮间阔五寸,深受三石米,力胜一。底以勾绳连之,编枪于上,形长而方,前置板头,后置板梢,左右掉之。枪筏:枪十根为一束,力胜一人,四千一百六十根为一筏,去钻刃束为鱼鳞次,横括而缚之。可渡四百一十六人。为三筏,计用一万二千五十根,渡人一千二百五十人。十渡则一军济矣。挟ㄌ,以善水者系小绳于要处,先浮大木,次引大ㄌ。于两岸立大橛及系于树,急定ㄌ使人挟ㄌ浮渡。大军可分为十道渡之。浮囊,以浑脱羊皮,吹气令满,系其孔,束于腋下,两浮而渡。
strong xún shuǐ mài dì wǔ shí èr strong
寻水脉第五十二
wú shuǐ zhī dì, zé dì yǒu huáng yáng fèn zhě bì yǒu shuǐ. shā lǔ gān rùn zhě, xià yǒu shuǐ. xì cǎo méng róng, yǔ wú shuǐ chù bù tóng zhě, yì rú zhī.
无水之地,择地有黄羊粪者必有水。砂卤甘润者,下有水。细草蒙茸,与无水处不同者,亦如之。
strong huǒ lì dì wǔ shí sān strong
火利第五十三
jiāng yǒu huǒ zhī yòng, xiān zhī qí rì rì zhě wèi chūn bǐng dīng xià wù jǐ qiū rén guǐ dōng jiǎ yǐ, cǐ rì yǒu dà fēng yǔ gù yě, cì shùn qí fēng wǒ dé shàng fēng zé fàng huǒ shāo, xià fēng yī zuò qǐ mǎ. gōng chéng kòu zhài, fēng zhù shùn, lì wèi fēi huǒ fēi huǒ zhě, wèi huǒ pào huǒ jiàn zhī lèi yě. xiāng shǒu bù dòng, lì yú jiān huǒ jiān huǒ zhě, yīn qí rén fén qí jī jù jiǎ bīng yě. liǎng zhèn xiāng hé, yù fēng zhī biàn yáng yī zuò xiāo chén gǔ yān, lì wèi suì niú yǐ qí zhī. ruò dí yú shàng fēng fàng huǒ, wǒ yì zòng huǒ wèi jiě huǒ fǎ dí shāo mén kǒng huǒ kǒng huǒ wēi, wǒ shǐ jī xīn yǐ wǔ wài huǒ yì cǐ lèi yě. fán rù dí jìng, jùn yì qióng kuì, chéng huáng tuí mǐ, shān chuān fēi shè xiǎn zhī dì ér fēi dí suǒ shì zhě, zé cún zhī. gǒu bá dí suǒ shì zhī yì, jiē huǒ zhī, yǐ jué qí wàng yān. dí jìng zhī lín mù mào cǎo, jiē huǒ zhī. gù huǒ wèi bīng zhī dà lì yě.
将有火之用,先知其日(日者谓春丙丁、夏戊己、秋壬癸、冬甲乙,此日有大风雨故也),次顺其风(我得上风则放火烧,下风一作起马)。攻城寇寨,风助顺,利为飞火(飞火者,谓火炮火箭之类也)。相守不动,利于奸火(奸火者,因其人焚其积聚甲兵也)。两阵相合,御风之便扬(一作枵)尘鼓烟,利为燧牛以俟之。若敌于上风放火,我亦纵火为解火法(敌烧门恐火恐火威,我使积薪以伍外火亦此类也)。凡入敌境,郡邑穷匮,城隍颓靡,山川非设险之地而非敌所恃者,则存之。苟拔敌所恃之邑,皆火之,以绝其望焉。敌境之林木茂草,皆火之。故火为兵之大利也。
strong huǒ gōng dì wǔ shí sì strong
火攻第五十四
yuè duì yī zuò zài dōng bì nán jī zhěn zhī xī, zé shè huǒ hòu fēng yǐ fén zhī sì shí yì qí huǒ lì piān gōng. yǐ xiāo qí yè xián méi fù mǎ kǒu, rén fù xīn jí shù, huǒ zhí dǐ dí yíng. yī shí jǔ huǒ, yíng zhōng jīng luàn, jí ér chéng zhī jìng ér bù dòng, wù gōng. huǒ shòu, yǐ ài wēn zhì piáo zhōng, kāi sì kǒng, xì yě zhū zhāng lù xiàng xià, zhēn qí wěi duān, wàng dí yíng ér zòng zhī, bēn zǒu rù cǎo nèi, zé huǒ qǐ. huǒ qín, yǐ hú táo kōng zhōng shí ài, kāi liǎng kǒu, fù hé zhī, xì yě jī xiàng xià, zhēn qí wěi ér zòng zhī, fēi sù yú cǎo shàng, zé huǒ fā.
月对(一作在)东壁、南箕、轸之夕,则设火候风以焚之(四时亦其火利偏攻)。以骁骑夜衔枚缚马口,人负薪及束,カ火直抵敌营。一时举火,营中惊乱,急而乘之;静而不动,勿攻。火兽,以艾温置瓢中,开四孔,系野猪、獐、鹿项下,针其尾端,望敌营而纵之,奔走入草内,则火起。火禽,以胡桃空中实艾,开两口,复合之,系野鸡项下,针其尾而纵之,飞宿于草上,则火发。
strong shǒu chéng fǎ dì wǔ shí wǔ strong
守城法第五十五
chéng bù shǒu zhě: dà ér rén shào xiǎo ér rén zhòng liáng kuān ér chái shuǐ bù gōng lěi báo ér gōng jù bù zú tǔ shū dì xià, gài guàn kě shè rén hù pí cuì, xiū jī wèi jiù. fán cǐ lèi zhě, sù tú zhī. yíng lěi gāo hòu, chéng jiān gōu shēn, liáng shí zhòng duō, dì lì xiǎn zǔ, suǒ wèi wú shǒu wú bù shǒu yě. gù yuē: shàn shǒu zhě, dí bù zhī qí suǒ gōng.
城不守者:大而人少;小而人众;粮宽而柴水不供;垒薄而攻具不足;土疏地下,溉灌可设;人户疲悴,修缉未就。凡此类者,速徒之。营垒高厚,城坚沟深,粮食众多,地利险阻,所谓无守无不守也。故曰:善守者,敌不知其所攻。
strong zhù chéng dì wǔ shí liù strong
筑城第五十六
fán zhù chéng, xià kuò yǔ gāo bèi, shàng kuò yǔ xià bèi. chéng gāo wǔ zhàng, xià kuò èr zhàng wǔ chǐ, shàng kuò yī zhàng èr chǐ wǔ cùn. gāo xià kuò xiá, yǐ cǐ wéi zhǔn. liào gōng: shàng kuò xià jiā kuò, dé sān zhàng qī chǐ wǔ cùn bàn zhī, dé yī zhàng bā chǐ qī cùn wǔ fēn yǐ gāo wǔ zhàng chéng zhī, yī chǐ zhī chéng jī shù jī shù yī zuò lì dé jiǔ shí sān zhàng qī chǐ wǔ cùn. měi yī gōng, jiù zhù tǔ èr zhàng, jì gōng yuē sì shí qī rén. yī bù wǔ chǐ zhī chéng, jì yì èr bǎi sān shí wǔ rén. bǎi bù zhī chéng, jì gōng èr wàn sān qiān wǔ bǎi rén. sān bǎi liù yī zuò jiǔ shí bù, jì gōng bā wàn sì qiān liù bǎi rén. lǜ yī lǐ, zé shí lǐ kě zhī yě. qí chū tǔ fù kuì, bìng jì zhī yú gōng nèi yǐ. chéng nèi miàn, bié chuān jǐng sì suǒ, zhì shuǐ chē dà wèng èr shí kǒu, zào qiān suǒ. què dí tái shàng jiàn hòu lóu, yǐ tiào bǎn chū wèi lǔ, yǔ sì wài fēng shù zhòu yè zhān shì, yǐ bèi jǐng jí.
凡筑城,下阔与高倍,上阔与下倍。城高五丈,下阔二丈五尺,上阔一丈二尺五寸。高下阔狭,以此为准。料工:上阔下加阔,得三丈七尺五寸;半之,得一丈八尺七寸五分;以高五丈乘之,一尺之城积数(积数一作利)得九十三丈七尺五寸。每一工,旧筑土二丈,计工约四十七人。一步五尺之城,计役二百三十五人。百步之城,计工二万三千五百人。三百六(一作九)十步,计工八万四千六百人。率一里,则十里可知也。其出土负篑,并计之于工内矣。城内面,别穿井四所,置水车大瓮二十口,灶千所。却敌台上建候楼,以跳板出为橹,与四外烽戍昼夜瞻视,以备警急。
strong chéng háo dì wǔ shí qī strong
城壕第五十七
záo háo zhī fǎ, miàn kuò èr zhàng, shēn yī zhàng, dǐ kuò yī zhàng. yǐ miàn kuò èr zhàng jiā dǐ kuò yī zhàng, jī shù dà bàn dé zhī, de shù yī zhàng wǔ chǐ. yǐ shēn yī zhàng chéng zhī, záo háo yī zhàng, de shù yī shí wǔ zhàng. měi gōng rì chū sān zhàng, jì gōng wǔ rén. yī bù wǔ chǐ, jì gōng èr shí wǔ rén. shí bù, jì gōng èr bǎi wǔ shí rén. bǎi bù, jì gōng èr qiān wǔ bǎi rén. sān bǎi liù shí bù, jì gōng jiǔ qiān rén. lǜ yī lǐ, zé bǎi lǐ kě zhī yě.
凿壕之法,面阔二丈,深一丈,底阔一丈。以面阔二丈加底阔一丈,积数大半得之,得数一丈五尺。以深一丈乘之,凿壕一丈,得数一十五丈。每工日出三丈,计工五人。一步五尺,计工二十五人。十步,计工二百五十人。百步,计工二千五百人。三百六十步,计工九千人。率一里,则百里可知也。
strong fáng chéng dì wǔ shí bā strong
防城第五十八
chéng shàng yī bù yī zuò lǐ yī jiǎ zú, shí bù jiā wǔ rén, yǐ bèi zá gōng zhī yào. wǔ bù yǒu wǔ zhǎng, shí bù yǒu shí zhǎng, wǔ shí bù bǎi bù jiē yǒu jiāng zhǎng. wén wǔ xiāng jiān, liàng cái shòu rèn, ér tǒng lǐng jīng ruì xiāo yǒng, huò shí duì, huò èr shí duì, sān shí duì. dà jiàng fù jiāng gè yī zuò wéi lǐng duì xún chéng, xiǎo yù jī quàn fù yì. chéng shàng fèn sì duì, bié lì sì biǎo yǐ wéi gōng chéng zhī hòu yān. ruò dí yù gōng zhī chù, qù chéng wǔ liù shí bù, jí jǔ yī biǎo zhuàng tī bī chéng, jǔ èr biǎo dí ruò dēng tī, jǔ sān biǎo yù pān nǚ qiáng, jǔ sì biǎo. yè zé jǔ huǒ rú biǎo fǎ. chéng shàng sì duì zhī jiān, gè yī zuò wéi zhì bā qí. ruò xū shuǐ fāng bǎn, jǔ cāng qí xū huī tàn tóng tiě, jǔ chì qí xū tián mù qiáo wěi, jǔ huáng qí xū shā shí zhuān wǎ, jǔ bái qí xū shuǐ tāng bù jié zhī wù, jǔ hēi qí xū máo zhān má suǒ jīn tiě qiāo huò fǔ záo, jǔ shuāng tù qí xū zhàn shì ruì zú, jǔ xióng hǔ qí xū gē jǐ shǐ gōng dāo jiàn, jǔ zhì qí. dāng zhǔ zhī guān, suí sè ér gōng. chéng nèi lǎo shào fù nǚ chú yíng shí wài, jiē lìng yīng yì yú chéng shàng, fēn wéi bā duì, shǐ shí wén zì zhě diǎn jiǎn cháng qí wù yǔ bā bù yě.
城上一步(一作里)一甲卒,十步加五人,以备杂供之要。五步有五长,十步有十长,五十步、百步皆有将长。文武相兼,量才授任,而统领精锐骁勇,或十队,或二十队,三十队。大将、副将各(一作为)领队巡城,晓谕激劝赴役。城上分四队,别立四表以为攻城之候焉。若敌欲攻之处,去城五六十步,即举一表;撞梯逼城,举二表;敌若登梯,举三表;欲攀女墙,举四表。夜则举火如表法。城上四队之间,各(一作为)置八旗。若须水В、枋板,举苍旗;须灰炭、铜铁,举赤旗;须田木、樵苇,举黄旗;须砂石、砖瓦,举白旗;须水汤不洁之物,举黑旗;须毛毡、麻索、钅铁、锹镬、斧凿,举双兔旗;须战士锐卒,举熊虎旗;须戈戟矢弓刀剑,举鸷旗。当主之官,随色而供。城内老少妇女除营食外,皆令应役于城上,分为八队,使识文字者点检常旗物与八部也。
strong fǎn jìn dì wǔ shí jiǔ strong
反浸第五十九
wǒ chéng ruò jū bēi xià zhī dì, dí rén yōng shuǐ guàn chéng, sù zhù qiáng yōng zhū mén jí xiàn chù. gèng yú chéng nèi cù wèi zhōu zā, shì shuǐ gāo xià xiá kuò, zhù qiáng, wài qǔ tǔ gāo yī zhàng yǐ shàng. chéng lì, yú qiáng wài qǔ tǔ ér báo zhù zhī. jīng bīng bèi shǒu, bù dé róng zá sè rén. rú yǒu xiè shuǐ zhī chù, zé shí bù wèi yī jǐng, jǐng nèi qián tōng yǐn xiè lòu. chéng zhōng sù zào chuán yī èr shí zhǐ, mù jiě zhōu jí zhě, zài yǐ gōng nǔ qiāo jīn qú, měi sān shí rén zì àn mén xué xián méi ér chū, jué qí dī yàn. dí jué, jí jí yú chéng shàng gǔ zào, yǐ jīng ruì jí chū zhù zhī.
我城若居卑下之地,敌人拥水灌城,速筑墙壅诸门及陷处。更于城内促为周匝,视水高下狭阔,筑墙,外取土高一丈以上。城立,于墙外取土而薄筑之。精兵备守,不得容杂色人。如有泄水之处,则十步为一井,井内潜通引泄漏。城中速造船一二十只,募解舟楫者,载以弓弩锹钅瞿,每三十人自暗门穴衔枚而出,决其堤堰。敌觉,即急于城上鼓噪,以精锐急出助之。
strong nǔ tái dì liù shí strong
弩台第六十
gāo xià yǔ chéng děng, qù chéng bǎi bù, měi tái xiāng qù yì rú zhī. xià kuò sì zhàng, gāo wǔ zhàng, shàng kuò èr zhàng. shàng jiàn nǚ qiáng, nèi tōng àn dào, ān qū xī tī, rén shàng biàn juǎn shōu zhī. zhōng shè zhān mù, zhì nǔ shǒu wǔ rén, bèi liáng shuǐ huǒ.
高下与城等,去城百步,每台相去亦如之。下阔四丈,高五丈,上阔二丈。上建女墙,内通暗道,安屈膝梯,人上便卷收之。中设毡幕,置弩手五人,备粮水火。
strong fēng huǒ tái dì liù shí yī strong
烽火台第六十一
gāo shān sì gù xiǎn jué chǔ zhì zhī, wú shān yì yú gū huí píng dì zhì zhī. zhù yáng mǎ chéng, gāo dī biàn cháng yǐ sān shí wǔ wèi duī. tái gāo wǔ zhàng, xià kuò èr zhàng, shàng kuò yī zhàng, xíng yuán. shàng jiàn yuán wū fù zhī. wū jìng yǒu liù chǐ, yī miàn tiào chū sān chǐ, yǐ bǎn wèi zhī shàng fù xià zhàn wū. shàng zhì tū zào sān suǒ, tái xià yì zhì sān suǒ, bìng yǐ shí huī shì qí biǎo lǐ. fù zhì chái lóng sān suǒ, liú huǒ shéng sān tiáo, zài tái cè jìn. shàng xià yòng qū xī tī, shàng qì shōu zhī. wū sì bì kāi dǔ zéi kǒng jí ān shì huǒ tǒng. zhì qí èr kǒu, gǔ yī miàn, nǔ liǎng zhāng, pào shí, tián mù, tíng shuǐ wèng, gān liáng, má, huǒ zuān, huǒ jiàn, hāo ài, láng fèn. měi chén jí yè píng ān, jǔ yī huǒ wén jǐng jué, jǔ èr huǒ jiàn yān chén, jǔ sān huǒ. jiàn zéi, shāo chái lóng. rú měi chén jí yè píng ān, huǒ bù lái, jí fēng zi wéi rén suǒ zhuō. yī fēng liù rén, wǔ rén wéi fēng zi, dì zhī gèng kè, guān shì dòng jìng yī rén wéi fēng shī, zhī wén shū fú dié zhuǎn dì.
高山四顾险绝处置之,无山亦于孤回平地置之。筑羊马城,高低便常以三十五为堆。台高五丈,下阔二丈,上阔一丈,形圆。上建圆屋覆之。屋径有六尺,一面跳出三尺,以板为之上覆下栈屋。上置突灶三所,台下亦置三所,并以石灰饰其表里。复置柴笼三所,流火绳三条,在台侧近。上下用屈膝梯,上讫收之。屋四壁开睹贼孔及安视火筒。置旗二口,鼓一面,弩两张,炮石,田木,停水瓮,干粮,麻カ,火钻,火箭,蒿艾,狼粪。每晨及夜平安,举一火;闻警觉,举二火;见烟尘,举三火。见贼,烧柴笼。如每晨及夜平安,火不来,即烽子为人所捉。一烽六人,五人为烽子,递知更刻,观视动静;一人为烽师,知文书符牒转递。
strong wàng lóu dì liù shí èr strong
望楼第六十二
yá zhàng qián lì bǎi chǐ gān, shàng zhì bǎn wū, sì miàn kāi mén, zhuàng rú dòu. lìng rén shàng wàng zéi, zéi yǒu suǒ gōng, suí qí fāng miàn yǐ xiǎo bái qí zhāo zhī. zhòng zéi wǎng lái, jù sàn yuǎn jìn, jiē shěn ér guān zhī, yǐ gào yú xià.
牙帐前立百尺竿,上置板屋,四面开门,状如斗。令人上望贼,贼有所攻,随其方面以小白旗招之。众贼往来,聚散远近,皆审而观之,以告于下。
strong mǎ pù dì liù shí sān strong
马铺第六十三
měi pù xiāng qù sān shí lǐ, yú yào lù shān gǔ jiān mù mǎ liǎng pǐ, shè yóu yì jì huì. yǒu shì jǐng jí, yān chén rù jìng, jí bào tàn. shè tǔ hé yú shān gǔ kǒu, dāng zéi lù héng duàn, kuò èr zhàng, shēn èr chǐ, yǐ xì shā tǔ tián píng. měi rì jiǎn xíng jī, sǎo lìng jìng píng. rén mǎ rù jìng, jí zhī zú jī duō shǎo.
每铺相去三十里,于要路山谷间牧马两匹,设游奕计会。有事警急,烟尘入境,即报探。设土河于山谷口,当贼路横断,阔二丈,深二尺,以细沙土填平。每日检行迹,扫令净平。人马入境,即知足迹多少。
strong yóu yì dì liù shí sì strong
游奕第六十四
jūn zhòng xuǎn xiāo yǒng ān shān chuān quán jǐng zhě chōng zhī, cháng yǔ tǔ hé fēng pù jì huì jiāo pái. rì xī luó hòu yú tíng zhàng zhī wài, zhuō shēng shì wèn. qí jūn zhōng xū shí tǐ yòng, wù shǐ yóu yì rén zhī. qí fù shǐ zǐ jiāng bìng yòng jiǔ zài jūn zhōng xíng rén yī zuò shàn qí shè zhě chōng zhī.
军中选骁勇谙山川泉井者充之,常与土河、烽、铺计会交牌。日夕逻候于亭障之外,捉生事问。其军中虚实体用,勿使游奕人知。其副使子将并用久在军中行人(一作善)骑射者充之。
strong shǒu chéng jù dì liù shí wǔ strong
守城具第六十五
zá wù, shǒu chéng zhī shí, qí shí wù wǔ gǔ qiǔ yú yán bù bó yī yào gōng qiǎo róng jù duàn yě jiē gǎo fēi lú wěi huī tàn chái xīn sōng huà hāo ài zhī nǎi má pí zhān tǎn jīng jí bì lí fǔ huò pén wèng tián mù chuí záo dāo jù cháng fǔ cháng dāo yī zuò máo zhǎng zhuī zhǎng tī duǎn tī dà gōu lián suǒ, dàn rén suǒ yòng zhī wù, yī yī yù bèi. réng lìng xiū jī, bù dé sǔn huài. zá bèi, shàng bā duì zhī jiān ān zhuǎn guān xiǎo pào yī zuò zhǎng èr, jī guān dà pào yī. yún tī zhuàng pào děng jiān. xiān cóng chéng shēn yòng mù tiào chū wéi zhòng nǚ qiáng, gāo yú tǔ nǚ qiáng wǔ cùn yǐ shàng, yǐ bǎn fù zhī, suí shì huǎn jí ér kāi bì zhī. dí ruò yǐ dà shí jī qiáng lóu, shí xià zhī chù, chū tiào kōng zhōng, xuán shēng niú pí huò zhān tǎn děng dài, yǐ chéng qí shí. chéng nèi rén jiā, xián lìng zhì shuǐ fáng huǒ, xiān yuē xiān yī zuò dàn shī huǒ zhě zhǎn. huǒ fā zhī chù, duō kǒng jiān rén fàng huǒ, dàn lìng jìn biàn zhǔ dāng bā bù guān rén lǐng lǎo shào fù nǚ jiù zhī. huǒ qǐ suǒ bù, jí bái dà jiàng, dà jiàng qīn lǐng xìn rén zuǒ yòu jiù huǒ. chéng zhōng yǒu zú jǐng jí zá rén, chéng shàng bù dé zhé lí zhí zhǎng, luàn zǒu jiē xiàng. wéi zhě zhǎn zhī. dí ruò tuī lún pái lái gōng, xiān yǐ shǒu pào dǎ, shǒu pào jì zhòng, suǒ zhòng shāng bì duō. lái zhě bèi shāng, zé lì bù qí yǐ. xuán mén, xuán bǎn wèi mén yě. tiě gān zhī rú zhàn bǎn, yòng zhī xuán zhōng, bǎn rào chéng yú dí zhà shàng, shàng jiē xuán bǎn. shòu dí zhī shí, zé bǎn qǐ fā shǐ. tū mén, yú chéng zhōng duì dí yíng zì záo nèi wèi àn dào, duō shǎo lín shí, rù wǔ liù cùn, lì chuān. huò yú zhōng yè, yú dí chū lái yíng zé wèi dìng, jīng qí cóng tū mén yuè chū, jī qí bù yì. tú shàn, yǐ ní ní chéng mén, kě hòu sān chǐ, bèi huǒ. záo mén, wèi dí suǒ bī, xiān zì záo mén shàn shí shù kǒng, chū nǔ shè zhī, cháng máo lá zhī, dí qiě bù dé jìn. mén zhàn tú, yǐ ní tú mén shàng dà zhàn, kě hòu wǔ cùn, bèi huǒ. bì lí zhàn gé, yú nǚ qiáng shàng tiào chū, chuán qù qiáng sān chǐ, héng zhě jiǎn. chuán ān xiá, yǐ jīng liǔ biān zhī, zhǎng èr chǐ, kuò wǔ chǐ, xuán chuán duān, yǐ zhē shǐ shí. bù màn, yǐ fù bù wèi màn, yòng ruò gān xuán dào yú nǚ qiáng wài, qù qiáng qī bā chǐ, róu shí zhī shì, zé shǐ shí bù fù jìn qiáng yǐ. lián tǐng, rú dǎ hé lián jiā zhuàng, dǎ nǚ qiáng wài shàng chéng rén. chā gān, rú qiāng rèn, wèi liǎng qí, yòng chā fēi tī jí rén. gōu gān, rú qiāng rèn, piān yǒu qū, kě yǐ gōu rén. cháng bǐng gōu, chéng shàng yǐ mù wèi péng, kè bīng yī duì, zuò cháng bǐng tiě gōu, suí ān biàn yǐ wéi zhī bèi. ruò dí pān nǚ qiáng yǒng shēn, dài qí shēn chū, zhòng gōu qí shí, chè rù chéng zhōng, bǎi dāo zhuī fǔ zhù zhī. ruò dí yǐ mù lǘ gōng chéng, wǒ yòng tiě jí lí ér rù zhī. qí fǎ: yǐ shú tiě wèi zhī, kuò jìng yī chǐ, sì tiáo zòng héng rú jí lí xíng, yǐ shēng tiě zhī guàn qí zhōng yāng, zhòng wǔ shí jīn, shàng ān bí suǒ suǒ zhí xià dūn qì, yǐ lù lú ǎo shàng. ruò mù lǘ yǒu niú pí bìng ní, dūn zhe jí sù fàng huǒ jù, guàn yóu shāo zhī. tiě líng, zhuàng shì xiǎo tiě jí lí, yào lù sā zhī. chuàn huán, dí ruò tuī zhuàng chē gōng chéng, wǒ yǐ cū tiě huán, bìng wū chéng zi wèi zhī, yòng suǒ xiāng lián. yù zhuàng tóu shì dào, wǒ sù yǐ huán chuàn zhuàng tóu, yú qí cì biàn chù, jiàng shì qiān suǒ zé zhuàng chē fān dǎo, gōng nǔ qí shè, zì rán bài zǒu. mī dí, shí tàn kāng bǐ, huí fēng yī zuò luó yú chéng shàng yǐ mī dí rén mù, yīn yǐ jīn zhī sǎ zhī. zhuǎn guān qiáo, yī liáng wèi qiáo liáng, duān zhe héng guā. bá qù guā yī zuò héng, qiáo zhuǎn guān, rén mǎ bù dé dù, jiē qīng shuǐ zhōng. zhuǎn guān qiáng, fán gōng chéng zhī bīng, yù hàn shǐ shí, tóu dài lí mào, qīng shì ér bù biàn yì jiǎ zhòng hòu, jìn tuì yòu nán qián jì bù dé shàng chéng, tuì zé shī bī pò, rén zhòng fán nào. wǒ zuò zhuǎn guān nǚ qiáng, téng chū chéng wài, lù lú zhuì tiě suǒ, suǒ tóu ān chī jiǎo, dāng jù nào chù zhì xià. bō dà mù nǔ, yǐ huáng yáng sāng zhè wèi gōng, zhǎng yī zhàng èr chǐ, zhōng jìng qī cùn, liǎng shāo sān cùn, jiǎo chē zhāng zhī, dà shǐ yī fà, shēng rú léi hǒu. jī mù bèi tián mù, jìng yī chǐ xiǎo, tóu liù qī cùn, zhǎng wǔ chǐ, hòu dí rén shàng chéng, zé zhì xià tián zhī. jī shí bèi pào shí, dà xiǎo suí shēn, xià cóng dí rén. dì tàn, yú chéng xī yú chuān jǐng, gè shēn èr zhàng, lìng fù xīn wèng yú jǐng shàng, zuò ér tīng zhī, chéng wài zéi dào, yǒu kǒng chéng dì dào, bìng wén wèng zhōng, biàn yuǎn jìn yǐ. tiān jǐng, yú chéng nèi bā fāng chuān jǐng, gè shēn èr zhàng, yǐ xīn wèng báo pí pí kǒu rú gǔ, lìng cōng ěr zhě yú jǐng zhōng zhěn wèng ér tīng, zé qù chéng wǔ bǎi bù xī zhī zhī. jì shěn qí chù, wǒ zé suí dì záo xué jìn zhī, yǐ gàn ài yī shí, shāo lìng yān chū, nǎi yòng bǎn yú xué xià fēng zhī, ér lìng yān xiè. gèng yǐ bèi gǔ zhī, zé dí rén jiāo zhuó yǐ. jǐng huǒ, měi chéng sì miàn, yè jiān shè yǒu jǐng huǒ. yóu náng, shèng shuǐ, yú chéng shàng zhì ān huǒ shàng, náng bài huǒ miè. jiù huǒ, yòng shuǐ tǒng. dí ruò zòng huǒ fén lóu dié, yǐ wèng zhú zhǎng yī zhàng, sōu qù jié, yǐ shēng báo pí wèi dài, lìng zhù shuǐ èr sān shí, jiāng tǒng nà yú dài nèi, jí fù rú jī tǒng, lìng jiàng shì sān wǔ rén cuō shuǐ kǒu, jí zhù zhī jiù huǒ. měi mén cháng zhì liǎng jù. wú zhú, jí yǐ mù hé tǒng, qī zhī ér yòng. jǐng shuǐ jiàn tǒng èr shí yī zuò bǎi jù zhù zhī, mén nèi cháng yǐ wèng zhù. huǒ jù, yòng yàn wěi jù fù wěi cǎo wèi jù, fēn wéi liǎng qí, rú yàn wěi zhuàng, yǐ yóu là guàn zhī, jiā huǒ zòng zhuì chéng xià, shǐ qí mù lǘ ér shāo zhī. sōng míng jù, yǐ sōng mù wèi zhī, shāo lìng míng, zhí zhuì xià suí chéng zhào zhī, kǒng dí rén chéng àn shàng chéng. zhī yóu zhú jù, rán zhī bǐng zhú yú chéng sì yú yào lù mén xià, chén yè bù dé jué míng, yòng bèi fēi cháng. xíng lú, róng tiě zhī lú, yú xíng yú chéng shàng yǐ sǎ dí. yóu huǒ, tiě xiāng shèng huǒ jiā zhī là, TX07 chuí xià, shāo xué kǒng zhōng rén. dú jǐng, shǒu chéng zhī shí, chéng wài yǒu jǐng xiān shěn yǐ dú yào. xiàn mǎ kēng, kǒng zhǎng wǔ chǐ, kuò yī zhàng, shēn sān chǐ. kēng zhōng mái lù qiāng zhú jǐ, shěn yī zuò kēng shí zì xiāng lián, zhuàng rú gōu TX07, fù yǐ chú cǎo máo hé, jiā tǔ zhǒng cǎo, lìng shēng miáo měng fù qí shàng. jūn chéng tián bì yào lù jiē shè zhī. jù mǎ qiāng, yǐ mù jìng èr chǐ, cháng duǎn suí shí, shí zì záo kǒng, zòng héng ān guā, zhǎng yī zhàng, ruì qí duān, kě yòng sāi chéng mén, yào lù. mù shān, wèi dí suǒ bī, bù jí zhù chéng tián, huò yīn shān hé xiǎn ài, duō shí shǎo tǔ, bù rèn bǎn zhù, zé jiàn lì mù wèi péng, fāng yuán gāo xià suí shí. shēn mái mù gùn, mí féng qí shū kuò. nèi zhòng zhù wèi gé dào, wài zhòng zhù zhǎng chū nǚ qiáng, jiē rù ní qī bā cùn. yòu lì gé dào, nèi zhù shàng bù bǎn wèi zhàn, lì lán gān, xíng yú zhà shàng xuán mén. yōng qiáng háo qiàn jù mǎ, yī rú shǒu chéng fǎ.
杂物,守城之时,其什物、五谷、糗Я、鱼盐、布帛、医药、工巧戎具、锻冶、秸稿、菲、芦苇、灰炭、柴薪、松桦、蒿艾、脂乃、麻皮、毡毯、荆棘、篦篱、釜镬、盆瓮、田木、槌、凿刀、锯、长斧、长刀(一作矛)、长锥、长梯、短梯、大钩、连锁,但人所用之物,一一预备。仍令修缉,不得损坏。杂备,上八队之间安转关小炮(一作仉)二,机关大炮一。云梯撞炮等间。先从城身用木跳出为重女墙,高于土女墙五寸以上,以板覆之,随事缓急而开闭之。敌若以大石击墙楼,石下之处,出跳空中,悬生牛皮或毡毯等袋,以乘其石。城内人家,咸令置水防火,先约(先一作但)失火者斩。火发之处,多恐奸人放火,但令近便主当八部官人领老少妇女救之。火起所部,急白大将,大将亲领信人、左右救火。城中有卒警及杂人,城上不得辄离职掌,乱走街巷。违者斩之。敌若推轮排来攻,先以手炮打,手炮既众,所中伤必多。来者被伤,则力不齐矣。悬门,悬板为门也。铁甘之如栈板,用之悬钟,板绕城于敌栅上,上皆悬板。受敌之时,则板起发矢。突门,于城中对敌营自凿内为暗道,多少临时,入五六寸,力穿。或于中夜,于敌初来营则未定,精骑从突门跃出,击其不意。涂扇,以泥泥城门,可厚三尺,备火。凿门,为敌所逼,先自凿门扇十数孔,出弩射之,长矛剌之,敌且不得近。门栈涂,以泥涂门上大栈,可厚五寸,备火。篦篱战格,于女墙上跳出,椽去墙三尺,横者检。椽安辖,以荆柳编之,长二尺,阔五尺,悬椽端,以遮矢石。布幔,以复布为幔,用弱竿悬倒于女墙外,去墙七八尺,柔石之势,则矢石不复近墙矣。连梃,如打禾连枷状,打女墙外上城人。叉竿,如枪刃,为两歧,用叉飞梯及人。钩竿,如枪刃,偏有曲,可以钩人。长柄钩,城上以木为棚,客兵一队,作长柄铁钩,随安便以为之备。若敌攀女墙踊身,待其身出,众钩齐拾,掣入城中,百刀锥斧助之。若敌以木驴攻城,我用铁蒺藜而入之。其法:以熟铁为之,阔径一尺,四条纵横如蒺藜形,以生铁汁灌其中央,重五十斤,上安鼻索锁直下敦讫,以辘轳拗上。若木驴有牛皮并泥,敦著即速放火炬,灌油烧之。铁菱,状似小铁蒺藜,要路撒之。串环,敌若推撞车攻城,我以粗铁环,并屋乘子为之,用索相连。遇撞头适到,我速以环串撞头,于其次便处,将士牵索则撞车翻倒,弓弩齐射,自然败走。眯敌,石炭、糠比,回风(一作罗)于城上以眯敌人目,因以金汁洒之。转关桥,一梁为桥梁,端著横栝。拔去栝(一作横),桥转关,人马不得渡,皆倾水中。转关墙,凡攻城之兵,御捍矢石,头戴蠡帽,倾视而不便;衣甲重厚,进退又难;前既不得上城,退则师逼迫,人众烦闹。我作转关女墙,腾出城外,辘轳坠铁索,索头安鸱脚,当聚闹处掷下。拨大木弩,以黄杨、桑、柘为弓,长一丈二尺,中径七寸,两梢三寸,绞车张之,大矢一发,声如雷吼。积木备田木,径一尺小,头六七寸,长五尺,候敌人上城,则掷下田之。积石备炮石,大小随身,下从敌人。地探,于城西隅穿井,各深二丈,令覆新瓮于井上,坐而听之,城外贼到,有孔城地道,并闻瓮中,辨远近矣。天井,于城内八方穿井,各深二丈,以新瓮薄皮皮口如鼓,令聪耳者于井中枕瓮而听,则去城五百步悉知之。既审其处,我则随地凿穴近之,以干艾一石,烧令烟出,乃用板于穴下封之,而令烟泄。更以鞴鼓之,则敌人焦灼矣。警火,每城四面,夜间设有警火。油囊,盛水,于城上掷安火上,囊败火灭。救火,用水筒。敌若纵火焚楼堞,以瓮竹长一丈,锼去节,以生薄皮为袋,令贮水二、三石,将筒纳于袋内,急缚如唧筒,令将士三五人撮水口,急注之救火。每门常置两具。无竹,即以木合筒,漆之而用。井水践筒二十(一作百)具助之,门内常以瓮贮。火炬,用燕尾炬缚苇草为炬,分为两歧,如燕尾状,以油蜡灌之,加火纵坠城下,使骑木驴而烧之。松明炬,以松木为之,烧令明,直坠下随城照之,恐敌人乘暗上城。脂油烛炬,燃脂秉烛于城四隅、要路门下,晨夜不得绝明,用备非常。行轳,熔铁汁轳,舁行于城上以洒敌。游火,铁箱盛火加脂蜡,[TX07]锤下,烧穴孔中人。毒井,守城之时,城外有井先沈以毒药。陷马坑,孔长五尺,阔一丈,深三尺。坑中埋鹿枪、竹戟,沈(一作坑)十字相连,状如钩[TX07],覆以刍草、茆禾,加土种草,令生苗蒙覆其上。军城、田壁、要路皆设之。拒马枪,以木径二尺,长短随时,十字凿孔,纵横安栝,长一丈,锐其端,可用塞城门,要路。木栅,为敌所逼,不及筑城田,或因山河险隘,多石少土,不任板筑,则建立木为棚,方圆高下随时。深埋木棍,弥缝其疏阔。内重柱为阁道,外重柱长出女墙,皆入泥七八寸。又立阁道,内柱上布板为栈,立阑干,行于栅上悬门。拥墙、濠堑、拒马,一如守城法。
strong gōng chéng jù dì liù shí liù strong
攻城具第六十六
bēn chē, sì lún chē, shàng yǐ shéng wèi jí, xī gé méng zhī, xià kě cáng shí rén. tián huáng tuī zhī, zhí dǐ chéng xià, kě yǐ gōng jué, jīn mù shuǐ huǒ shí suǒ yī zuò jù bù néng bài. fēi yún tī, yī dà mù wèi chuáng, chuáng xià zhì liù lún, shàng lì shuāng yá, yá yǒu guā, tī zhǎng yī zhàng èr chǐ, yǒu sì guāng, guāng xiāng qù sān chǐ, shì wēi qǔ dì xiāng guā. fēi yú yún jiān, yǐ kuī chéng zhōng. qí shàng chéng, shǒu guān shuāng lù lú, zhěn chéng ér shàng. pào chē, yǐ dà mù wèi chuáng, chuáng xià ān sì lún, shàng jiàn shuāng bì, bì jiān héng guā, zhōng lì dú gān, gān shǒu rú jié gāo zhuàng. qí gān gāo xià cháng duǎn dà xiǎo, yǐ chéng wéi zhǔn. gān shǒu yǐ kē shèng shí, dà xiǎo duō shǎo, suí gān lì suǒ zhì. rén wǎn qí duān ér tóu zhī. qí chē tuī lún, zhú biàn ér yòng zhī, yì kě mái jiǎo zhe dì ér yòng zhī. qí xuàn fēng sì jiǎo, yì suí shì ér yòng. chē nǔ, wèi zhóu zhuǎn chē, chē shàng dìng shí sì shí nǔ gōng, yǐ tiě gōu shéng lián zhóu, chē xíng zhóu zhuǎn, yǐn nǔ gōng chí mǎn xián guà yá shàng. nǔ wèi qī qú, zhōng qú dà jiàn yī, zú rèn zhǎng qī cùn guǎng wǔ cùn, zhǎng sān chǐ wéi wǔ cùn, yǐ tiě yè wèi yǔ. zuǒ yòu gè sān jiàn, cì xiǎo yú zhōng jiàn. qí yá yī fà, zhū jiàn jiē qǐ, jí qī bǎi bù, suǒ zhōng chéng tián wǎng yī zuò wú bù bēng kuì lǔ yǐ biàn diān zhuì. jiān tóu mù lǘ, yǐ mù wèi jí, zhǎng yī zhàng, jìng yī chǐ wǔ cùn, xià ān liù jiǎo. xià kuò ér shàng jiān, tóu gāo qī chǐ, nèi kě róng liù rén, yòng shī niú pí méng zhī. bì rén qí xià, gòng yú zhì dí chéng xià, mù shí tiě huǒ jiē bù néng bài, yòng gōng qí chéng. tǔ shān, yú chéng wài qǐ tǔ wèi shān, chéng chéng ér shàng. dì dào, záo dì wèi dào, xíng yú chéng xià, yīn yǐ gōng chéng. wǎng wǎng jiàn zhù, jī xīn yú zhù, xián ér fén zhī, zhù zhé ér chéng bēng. bǎn wū, yǐ bā lún chē, shàng shù gāo gān, gān xià ān lù lú, yǐ shéng wǎn bǎn wū, shàng gān shǒu yǐ kuī chéng zhōng. bǎn wū fāng sì chǐ, gāo wǔ chǐ, yǒu shí èr kǒng, sì miàn liè bù. chē kě jìn tuì, wéi chéng ér xíng, yú yíng zhōng yuǎn wàng, wèi zhī cháo chē, yán rú niǎo cháo yě. mù màn, yǐ bǎn wèi màn, lì jié gāo yú sì lún chē shàng, xuán zhàng bī chéng qí jiān, shǐ zú bì zhī, yǐ fù ér shàng, shǐ shí yì bù néng jí. fā huǒ jiàn, yǐ xiǎo piáo shèng yóu guàn shǐ duān, shè chéng lóu lǔ bǎn mù shàng, piáo bài yóu sàn, yīn yǐ huǒ jiàn shè yóu sàn chù, huǒ lì rán, fù yǐ yóu piáo xù zhī, zé lóu lǔ jǐn fén. què xìng, mó xìng zǐ zhōng kōng, yǐ ài shí zhī, xì què zú shàng, jiā huǒ, yú báo mò qún fēi rù chéng lěi zhōng qī sù, qí jī jù lú shè xū yú huǒ fā. shǔ tiě jīn qú chú, shǔ jīn qú duǎn bǐng, zhe gāng tiě zàn, yǐ chú qí chéng. jiāng jūn pào, zhì sì zhù, cháng duǎn wèi zhī, qí xià sì miàn zhe héng guā, bàn zhī zé qián jí zuǒ yòu zhe guā hòu, qí xià zhe qí dǐng shàng, zuǒ yòu yì dǐng zhuàn lún zhì zú qí gān, suí qí jià suǒ yí wèi zhī. qí suǒ zhī lèi, suí qí pào dà xiǎo zēng jiǎn. gān shāo xuán qí shéng zhì kē, zhōng shèng pào, qí jià biān quán zhú wèi yī, yǐ yù dí shǐ shí. gǒu dūn pào, qián zhì liǎng zhǎng zhù, zhōng zhe héng gān, rú qián pào zhuàng, yǔ yī yì rán. xuàn fēng pào, zuǒ yòu zhe èr fāng mù, yì rú zhī záo yī kǒng tōng guàn xià zhù, zuǒ yòu qián hòu jiē kě yùn zhuàn, mái zhī yú dì, qí dǐng zhuàn lún zhe gān rú qián zhuàng. cǐ pào bù yòng yī.
贲せ车,四轮车,上以绳为脊,犀革蒙之,下可藏十人。填隍推之,直抵城下,可以攻掘,金、木、水、火、石所(一作俱)不能败。飞云梯,一大木为床,床下置六轮,上立双牙,牙有栝,梯长一丈二尺,有四桄,桄相去三尺,势微曲递相栝。飞于云间,以窥城中。其上城,首冠双辘轳,枕城而上。炮车,以大木为床,床下安四轮,上建双陛,陛间横栝,中立独竿,竿首如桔槔状。其竿高下、长短、大小,以城为准。竿首以窠盛石,大小多少,随竿力所制。人挽其端而投之。其车推轮,逐便而用之,亦可埋脚著地而用之。其旋风四脚,亦随事而用。车弩,为轴转车,车上定十四石弩弓,以铁钩绳连轴,车行轴转,引弩弓持满弦挂牙上。弩为七衢,中衢大箭一,镞刃长七寸广五寸,长三尺围五寸,以铁叶为羽。左、右各三箭,次小于中箭。其牙一发,诸箭皆起,及七百步,所中城田罔(一作无)不崩溃ソ橹以便颠坠。尖头木驴,以木为脊,长一丈,径一尺五寸,下安六脚。下阔而上尖,头高七尺,内可容六人,用湿牛皮蒙之。蔽人其下,共舁至敌城下,木、石、铁、火皆不能败,用攻其城。土山,于城外起土为山,乘城而上。地道,凿地为道,行于城下,因以攻城。往往建柱,积薪于柱,闲而焚之,柱折而城崩。板屋,以八轮车,上树高竿,竿下安辘轳,以绳挽板屋,上竿首以窥城中。板屋方四尺,高五尺,有十二孔,四面列布。车可进退,围城而行,于营中远望,谓之巢车,言如鸟巢也。木幔,以板为幔,立桔槔于四轮车上,悬帐逼城其间,使し卒蔽之,蚁附而上,矢石亦不能及。发火箭,以小瓢盛油灌矢端,射城楼橹板木上,瓢败油散,因以火箭射油散处,火立燃,复以油瓢续之,则楼橹尽焚。雀杏,磨杏子中空,以艾实之,系雀足上,加火,于薄莫群飞入城垒中栖宿,其积聚庐舍须臾火发。蜀铁钅瞿锄,蜀钅瞿短柄,著钢铁錾,以锄其城。将军炮,置四柱,长短为之,其下四面著横栝,半之则前及左右著栝后,其下著其顶上,左右亦顶转轮致卒其竿,随其架所宜为之。其ㄌ索之类,随其炮大小增减。竿稍悬其绳置窠,中盛炮,其架编全竹为衣,以御敌矢石。狗蹲炮,前置两长柱,中著横竿,如前炮状,与衣亦然。旋风炮,左右著二方木,亦如之凿一孔通贯下柱,左右前后皆可运转,埋之于地,其顶转轮著竿如前状。此炮不用衣。
strong dì tīng dì liù shí qī strong
地听第六十七
lìng shǎo shuì zhě zhěn kōng hú lú wò, yǒu rén xíng, sì shí lǐ wài, dōng xī nán běi jiē zhī zhī.
令少睡者枕空葫芦卧,有人行,四十里外,东西南北皆知之。
strong shī dào dì liù shí bā strong
失道第六十八
yè shī dào, yǐ běi dǒu jiàn wèi zhèng, yǐ sì shí dìng zhī, rán hòu zhī sì fāng zhī lù yǐ. rú běn lù, zé fàng lǎo mǎ yǐ cóng zhī.
夜失道,以北斗建为正,以四时定之,然后知四方之路矣。如本路,则放老马以从之。