strong liào dì dì sān shí qī strong
料地第三十七
yòng dì zhī fǎ, kǎo dì zhī xíng shì yǒu liù yān: yī yuē tōng, èr yuē guà, sān yuē zhī, sì yuē ài, wǔ yuē xiǎn, liù yuē yuǎn. wǒ kě yǐ wǎng, bǐ kě yǐ lái, yuē tōng. jū tōng dì, lì chéng gāo dài dí, hòu tōng liáng yùn, zhàng qí jiān dào, jué dí zhī qián lái, yòng zhàn zé lì yě. wǒ kě yǐ wǎng, bǐ nán yǐ fǎn, yuē guà. jū guà dì, xiān xiáng dí wú bèi, fú bīng jué qí guī lù, zé lì yān dí yǒu bèi ér chū, zé zì zhì yān. wǒ chū ér bù lì, bǐ chū ér bù lì, yuē zhī. jū zhī dì, ruò dí yǐn bīng ér qù, shì yòu wǒ yě, wù jī zhī dài qí zì chū báo wǒ zé jī zhī, lì yān. shǒu shān gǔ zhī kǒu, jiè hū liǎng xiàng qiào jué, yuē ài. wǒ xiān jū ài dì, zhěng qí yíng zhèn dài dí, jué chōng tū zhī huàn ruò dí xiān jū zhī, yíng zhèn dài zhī yán yíng zhèn zhě, shí zhèn jué ài kǒu rú gōng bù yíng, zé cóng qí tā gōng zhī, lì yān. chù gāo dài xià, chù ān dài wēi, yuē xiǎn. jū xiǎn dì, wǒ xiān jū zhī, lì yǐ zhàn ruò dí xiān jū zhī, lè bīng tuì, nǎi jiàn qí lì yān. yǔ dí xiāng qù yíng lěi zhī yáo, yuē yuǎn yí yǒu tuō wù dì. dí bù xiān jìn, dàn tiāo zhàn, zhàn zé bù kě jìn, bì yǒu fú yān dí bù zhàn ér yǐn tuì, yì bù kě zhú, zhú zé bù lì. gù gǔ rén yún: yòng bīng zhī dào, dì lì wèi bǎo. cǐ zhī wèi yě.
用地之法,考地之形勢有六焉:一曰通,二曰掛,三曰支,四曰隘,五曰險,六曰遠。我可以往,彼可以來,曰通。居通地,利乘高待敵,後通糧運,障其間道,絕敵之潛來,用戰則利也。我可以往,彼難以反,曰掛。居掛地,先詳敵無備,伏兵絕其歸路,則利焉;敵有備而出,則自躓焉。我出而不利,彼出而不利,曰支。居支地,若敵引兵而去,是誘我也,勿擊之;待其自出薄我則擊之,利焉。守山谷之口,界乎兩向峭絕,曰隘。我先居隘地,整其營陣待敵,絕衝突之患;若敵先居之,盈陣待之(言盈陣者,實陣絕隘口);如攻不盈,則從其它攻之,利焉。處高待下,處安待危,曰險。居險地,我先居之,利以戰;若敵先居之,勒兵退,乃見其利焉。與敵相去營壘之遙,曰遠(疑有脫誤)地。敵不先進,但挑戰,戰則不可進,必有伏焉;敵不戰而引退,亦不可逐,逐則不利。故古人云:用兵之道,地利為寶。此之謂也。
strong shēng dì dì sān shí bā strong
生地第三十八
shēng dì zhě, wèi zuǒ yòu qián hòu fēi sǐ jué zhī dì, tōng liáng dào, jìn tuì jiē lì yě. shēng dì suī yuē bīng jiā zhī lì, kě yǐ yòng zhě liù yān: ruò fú xuán chē shēn rù, yī kě yòng yě shì mǎ jīng zhuàng, zhèn shì xí shú, èr kě yòng yě jiāng míng lìng yán, sān kě yòng yě wǒ qiáng dí ruò, sì kě yòng yě dà jiāng sù zhe ēn, shǐ lì shì fú cóng, wǔ kě yòng yě lì shì lè zhàn, liù kě yòng yě. qí bù kě yǐ yòng zhě yǒu sān yān: shì zú gù jiā zhě, yī bù kě yòng yě qián wú lì yòu, shì zú tuì xīn, èr bù kě yòng yě jìn zé hài, tuì zé lì, sān bù kě yòng yě. zī shēng dì zhī lì hài, kě bù shěn hū?
生地者,謂左右前後非死絕之地,通糧道,進退皆利也。生地雖曰兵家之利,可以用者六焉:若夫懸車深入,一可用也;士馬精壯,陣勢習熟,二可用也;將明令嚴,三可用也;我強敵弱,四可用也;大將夙著恩,使吏士服從,五可用也;吏士樂戰,六可用也。其不可以用者有三焉:士卒顧家者,一不可用也;前無利誘,士卒退心,二不可用也;進則害,退則利,三不可用也。茲生地之利害,可不審乎?
strong sǐ dì dì sān shí jiǔ strong
死地第三十九
sǐ dì zhě, wèi bèi shān fù shuǐ, liáng dào shēng lù jiē jué yě. sǐ dì suī yuē bīng jiā zhī hài, kě yǐ yòng zhàn zhě sì yān: jiāng zhī ēn wēi wèi zhe, lì shì wèi fú, yī yě wǒ bīng yǔ dí děng, wǒ lì zhàn zé lì, wèi zhàn zé hài, yù lìng lì zú sǐ zhàn zhě, èr yě wèi dí suǒ bī, liáng chú jiāng jié, sān yě qián jūn jì pò, hòu jūn shàng gù, sì yě. qí bù kě yǐ yòng zhě sān yān: bǐ zhòng wǒ guǎ, yī yě lì hài wèi shěn, jiǎo zhòng qiáng wèi, èr yě jiāng xīn yóu yù, sān yě.
死地者,謂背山負水,糧道、生路皆絕也。死地雖曰兵家之害,可以用戰者四焉:將之恩威未著,吏士未服,一也;我兵與敵等,我力戰則利,畏戰則害,欲令吏卒死戰者,二也;為敵所逼,糧芻將竭,三也;前軍既破,後軍尚固,四也。其不可以用者三焉:彼眾我寡,一也;利害未審,矯眾強為,二也;將心猶豫,三也。
strong liào shān dì sì shí strong
料山第四十
shān shì pò ér zhàng yú jìn zhě wù yíng, lǜ fú zài cè yě shān yà ér rào lín fèn zhě wù yíng, lǜ sì zhōu yǒu fú yě shān huí yú lù zhě bù kě wàng xíng, lǜ fú zài qián yě shān fú yú hòu zhě sù guò, jí yǐ bīng shǒu qí hòu, lǜ wèi dí suǒ jué yě. zuǒ yòu qián hòu jiē shān, wǒ dùn jūn yú zhōng zhě, xì jiū qí wǎng lái zhī qī lù, yīn zhū jiān dào yǐ bīng shǒu zhī. fán zhū shān bǎn jí yě dì zhě, yǒu lín jìn wǒ, wǒ lì. ruò dé zhī, zhàn zé wèi fú, jí zé wèi cáng, shǒu zé wèi xīn yě. gǒu néng zhī shān lín zhī lì hài zhě, xiān bù shèng yě.
山勢迫而障於近者勿營,慮伏在側也;山亞而繞林奮者勿營,慮四周有伏也;山回於路者不可妄行,慮伏在前也;山伏於後者速過,急以兵守其後,慮為敵所絕也。左右前後皆山,我頓軍於中者,細究其往來之蹊路,因諸間道以兵守之。凡諸山坂及野地者,有林近我,我利。若得之,戰則為伏,急則為藏,守則為薪也。苟能知山林之利害者,鮮不勝也。
strong liào shuǐ dì sì shí yī strong
料水第四十一
dùn jūn zhī dì, shuǐ liú ér qīng chè zhě, shí zhī shàng yě shuǐ liú ér huáng zhuó yǒu shā zhě, shí zhī cì yě liú zhī hēi zhě, shí zhī xià yě shuǐ huáng hēi, yǐ jiāo tóu zhī, kě yǐ dé qīng. shè huò shuǐ tíng ér bù liú zhě, wù shí shuǐ liú ér shàng yuán zài dí zhě, wù shí. shuǐ liú ér zhōng yǒu hēi mài bù dìng dú liú zhě, wù shí, shí zhě sǐ. shuǐ duō fèn cǎo zhě, wù shí, shí zhě bìng. shuǐ shàng yǒu rén gǒu zhì zhī shī zhě, wù shí. rú wú shuǐ kě shí, dāng yú qí cè chuān jǐng yǐ jí. lì shì yíng bì yǐ shuǐ, zàn qì bì yǐ shuǐ. ruò jiāng yǒu suǒ shè yě, shuǐ liú ér huò yíng huò jiǎn zhě, wù shè, bì yǒu yōng náng zhī jī shuǐ zhǐ ér wèi bēi wèi jù rù xiàn yú lù zhě, wù shè, bì yǒu zé nào zhī xiàn. shuǐ zài dí yào dì ér wú jiǎ bīng fáng zhī zhě, wèi kě jí shè. xiān lìng qīng bīng sōu yàn shān gǔ qí àn, lǜ yǒu fú yān. yù duó dí zhī lì zhě, xiān duó qí shuǐ. dé zhī shàng liú zhě, měi mò dà yān.
頓軍之地,水流而清澈者,食之上也;水流而黃濁有沙者,食之次也;流之黑者,食之下也(水黃黑,以膠投之,可以得清)。設或水停而不流者,勿食;水流而上源在敵者,勿食。水流而中有黑脈不定毒流者,勿食,食者死。水多糞草者,勿食,食者病。水上有人、狗、彘之屍者,勿食。如無水可食,當於其側穿井以汲。吏士營必以水,暫憩必以水。若將有所涉也,水流而或盈或減者,勿涉,必有壅囊之機;水止而為陂為沮洳限於路者,勿涉,必有澤淖之陷。水在敵要地而無甲兵防之者,未可即涉。先令輕兵搜驗山谷崎岸,慮有伏焉。欲奪敵之力者,先奪其水。得之上流者,美莫大焉。
strong liào chén dì sì shí èr strong
料塵第四十二
dí zhī shǐ lái, chén yǒu tiáo ér sǎn màn zhě, yè xīn yě suì qǐ ér jīng luàn zhě, chén chē lái yě chén gāo nóng hòu, hún hún ér qǐ zhě, qí bīng lái yě bēi ér guǎng, fèn fèn ér qǐ zhě, bù bīng yě. bīng shǎo ér chén sàn luàn zhě, bù wǔ bù sù yě bīng duō ér chén qīng zhě, bù wǔ àn xíng, jiāng zhī lìng zhěng yě chén āi zuǒ yòu qián hòu qǐ zhě, shǐ rén wú cháng fǎ yě. jūn dòng ér chén āi tiáo tiáo ér qǐ zhě, bù sǎn màn, jūn zhǐ ér chén yì zhě, cǐ jiē dà jiāng wēi dé xíng, bù wǔ zhěng sù gù yě. liè yíng jié zhèn zhī shí, yǒu chén qǐ fēi zhě, suí suǒ qǐ chù fáng zhī, bì yǒu zéi bīng qián dào. lín zéi yǐ chén wèi hòu, yì liào dí qǔ shèng zhī shù zhě yě.
敵之始來,塵有條而散漫者,曳薪也;穗起而驚亂者,塵車來也;塵高濃厚,渾渾而起者,騎兵來也;卑而廣,奮奮而起者,步兵也。兵少而塵散亂者,部伍不肅也;兵多而塵清者,部伍按行,將之令整也;塵埃左右前後起者,使人無常法也。軍動而塵埃條條而起者,不散漫,軍止而塵亦者,此皆大將威德行,部伍整肅故也。列營結陣之時,有塵起飛者,隨所起處防之,必有賊兵潛到。臨賊以塵為候,亦料敵取勝之術者也。
strong liào dí zhèn dì sì shí sān strong
料敵陣第四十三
dí zhèn shāo zhǎng xīn báo zhě, wǒ jūn dāng zì jiān qí zhèn. xiān yǐ jìn bīng lì chōng dí zhèn zhī xīn, lì kùn zé yì bīng jìn zhī qí dí zhèn shāo dòng ér lái jiù yú xīn, zé tuì chōng xīn zhī bīng, fù jiān wǒ zhèn qí dí zhèn shāo dòng, zé huī wǒ liǎng shāo zhī bīng chéng zhī. ruò dí zhèn xīn shí ér shāo yuán, bù kě qīng jī, qí biàn ér hòu dòng yān. ruò dí zhèn yú sǐ dì, bù wǔ qí sù rú yī zhě, cǐ jiāng xián ér bīng jīng yě, bù kě qīng jī yān. zhèn yú sǐ dì, bù wǔ bù sù, duō dòng duō huā, qí zhì liāo luàn, cǐ jiē jiāng jūn yú mèi, bù néng zé dì lì, shǐ shì wǔ xīn dòng gù yě, kě pò ér jī zhī, bì shèng yě. ruò zhèn yú shēng dì, rén mǎ lì yú chū rù, háng liè yán zhěng, jīng qí rú huà, jīn gǔ yīng jié, rén wú xuān xiāo, cǐ jiāng yǒu móu ér shàn yú de dì lì zhě yě, bù kě qīng jī. dí zhèn yú shēng dì, lìng bù yán sù, háng liè bù zhěng, jìn tuì bù jié, cǐ gài jiāng nèi bù néng xiǎo jūn zhèng, wài bù néng zé dì lì gù yě. lì shì zhī xīn bì bù gù, kě fàng bīng jī zhī, bì shèng yě. ruò dí zhèn zuǒ yòu shān xiá ér bù néng yíng zhě, kě jī yě liè zhèn ér bù néng shùn qí dì shì zhě, kě jī yě. shì zhī shàn zhàn zhě, mò bù néng cǐ ér néng liào qí shèng fù yě.
敵陣稍長心薄者,我軍當自堅其陣。先以勁兵力沖敵陣之心,力困則益兵進之;俟敵陣稍動而來救於心,則退衝心之兵,復堅我陣;俟敵陣稍動,則麾我兩稍之兵乘之。若敵陣心實而稍圓,不可輕擊,俟變而後動焉。若敵陣於死地,部伍齊肅如一者,此將賢而兵精也,不可輕擊焉。陣於死地,部伍不肅,多動多嘩,旗幟撩亂,此皆將軍愚昧,不能擇地利,使士伍心動故也,可迫而擊之,必勝也。若陣於生地,人馬利於出入,行列嚴整,旌旗如畫,金鼓應節,人無喧囂,此將有謀而善於得地利者也,不可輕擊。敵陣於生地,令不嚴肅,行列不整,進退不節,此蓋將內不能曉軍政,外不能擇地利故也。吏士之心必不固,可放兵擊之,必勝也。若敵陣左右山峽而不能盈者,可擊也;列陣而不能順其地勢者,可擊也。是知善戰者,莫不能此而能料其勝負也。
strong liào dí yíng dì sì shí sì strong
料敵營第四十四
dí yíng liáng dào bù tōng lì zhě, kě shǒu zhī. dí yíng dé gāo zào zhī dì ér bù gù quán shuǐ zhī lì zhě, kě qí zhī qí zhī jiǔ, zé rén mǎ duō kě yě. dí yíng dé quán shuǐ zhī lì ér dì shì xià shī zhě, kě bī zhī. dí yíng dì shì bù shùn chū rù zhě, kě gōng zhī. dí yíng kuān dà ér bīng shǎo zhě, kě báo zhī. dí yíng wéi mì ér bīng kuān zhě, bù kě qīng zhī. dí yíng sì zhōu shǒu bèi bù jūn zhě, suí qí xū chù yǐ gōng zhī. dí yíng qián hòu zuǒ yòu yǒu chū rù zhī biàn zhě shuǐ cǎo zhī lì zhě, bù kě qīng zhī. cǐ jiē liào zhèn fǎ yě.
敵營糧道不通利者,可守之。敵營得高燥之地而不顧泉水之利者,可俟之;俟之久,則人馬多渴也。敵營得泉水之利而地勢下濕者,可逼之。敵營地勢不順出入者,可攻之。敵營寬大而兵少者,可薄之。敵營圍密而兵寬者,不可輕之。敵營四周守備不均者,隨其虛處以攻之。敵營前後左右有出入之便者、水草之利者,不可輕之。此皆料陣法也。
strong liào yòng tiān qì dì sì shí wǔ strong
料用天氣第四十五
wàng qì zhě yǐ qì shèng bài gào yú dà jiāng. guān dí zhī qì shuāi zé jìn gōng, qì wàng zé zhǐ bīng wù yǔ zhàn, cǐ zhī wèi shùn tiān shí zhě. bǐ zhī qì wàng, tā rén jiē jù qiè bù gǎn jìn bīng, wǒ dú yǒng ér jìn yān, fǎn néng bì shèng zhě, hé yě? zài hu yǐ zhì nì yú qì, ér jǐ shùn rèn hū shí zhě yě. fū wǔ xíng zhī wàng, yǐ rì shí wèi yòng. jìng wèi zhǔ, dòng wèi kè. dí shàng shèng qì yǒu rú mén shàng lóu rú chǔ rú zhī, huò yuē chì wèi mù, wǒ zé qí jīn shí, zì xī jī zhī, kě kè yǐ shuǐ rì shuǐ shí bù kě yě, shuǐ néng shēng mù gù yě. dí shàng shèng qì huò chì rú huǒ guāng huǒ yān zhī zhuàng, yūn yūn ér qǐ zhě, mù rì mù shí bù kě yě, wèi mù néng shēng huǒ yě rì wèi huǒ, yì qí shuǐ shí zì běi jī zhī, kě kè yǐ. dí shàng shèng qì rú bái fěn zhě, bái wèi jīn, shuǐ rì jīn shí jiē bù kě yě gǒu jīn rì huǒ shí, lì zì nán fāng gōng zhī, kě kè yǐ. dí shàng shèng qì huáng rú tǔ tái zhě, tǔ rì jīn shí bù kě yě, jīn rì tǔ shí bù kě yě, jīn rì jīn shí tǔ rì tǔ shí jiē bù kě yě tǔ rì mù shí, lì zì dōng jī zhī. huáng zhě tǔ yě, tái zhě yì tǔ yě. bù yán yún qì rú shuǐ zhuàng ér jí sè hēi zhě, yuán hēi qì duō wèi bài qì, cǐ bù fù yòng. huò dí rén xiān jù jí dì, wǒ zhī dùn jūn shuì jià, bī jìn yú xiōng shén sǐ qì zhī shàng, bù dé lì mén ér chū zhě, dàn guān wǒ jūn shàng yún qì jí dí shàng yún qì xíng yǔ sè, yǐ wǔ háng xiāng shēng xiāng kè yòng zhī. dí qì néng shēng wǒ, wǒ zé chū shī jìn zhàn wǒ jūn shàng qì néng kè dí, yì lì chū shī jìn zhàn. bù rán, zé lè bīng fǔ shì, jiè yán jǐng bèi, qí shí ér dòng yān, bù kě wàng yě. fū tiān xià zhuān shèng bài zhī qì, yóu rén yòng zhī ér yǐ. bīng jiā wàn biàn, cǐ qí yī yě.
望氣者以氣勝敗告於大將。觀敵之氣衰則進攻,氣旺則止兵勿與戰,此之謂順天時者。彼之氣旺,他人皆懼怯不敢進兵,我獨勇而進焉,反能必勝者,何也?在乎以智逆於氣,而己順任乎時者也。夫五行之旺,以日、時為用。靜為主,動為客。敵上勝氣有如門上樓如杵如枝,或曰赤為木,我則俟金時,自西擊之,可克矣;水日水時不可也,水能生木故也。敵上勝氣或赤如火光火煙之狀,暈暈而起者,木日木時不可也,為木能生火也;日為火,亦俟水時自北擊之,可克矣。敵上勝氣如白粉者,白為金,水日金時皆不可也;苟金日火時,利自南方攻之,可克矣。敵上勝氣黃如土台者,土日金時不可也,金日土時不可也,金日金時、土日土時皆不可也;土日木時,利自東擊之。黃者土也,台者亦土也。不言云氣如水狀而及色黑者,緣黑氣多為敗氣,此不復用。或敵人先據吉地,我之頓軍稅駕,逼近於凶神死氣之上,不得利門而出者,但觀我軍上雲氣及敵上雲氣形與色,以五行相生相剋用之。敵氣能生我,我則出師進戰;我軍上氣能克敵,亦利出師進戰。不然,則勒兵撫士,戒嚴警備,俟時而動焉,不可妄也。夫天下專勝敗之氣,由人用之而已。兵家萬變,此其一也。
strong liào yòng dì xíng dì sì shí liù strong
料用地形第四十六
bīng fǎ yuē: sàn dì wú zhàn. sàn dì zhě, jìng nèi dì shàng yě, shì zú gù jiā, qí yì wèi zhuān, bù kě zhàn yě. qīng dì zé zhǐ. rù dí dì shàng qiǎn, shì zú yì wèi jiān, bù kě yǐ jìn dí, dāng zì jiān qí xīn yě. zhēng dì zé wú gōng. shān gǔ ài xiǎn zhī kǒu, yǐ ruò shèng qiáng, yǐ shǎo jī zhòng zhī dì yě. jiāo dì zé wú jué. jù kě jìn tuì zhī dì, bù kě yǐ bīng jué zhī. qú dì zé hé jiāo. yǒu lù wǎng lái, wǒ kě jié jiāo yú zhū hóu yě. zhòng dì zé lüè. shēn rù dí jìng, shì zú yì yǐ jiān gù, kě yǐ lüè qǔ cái wù. wéi dì zé móu. shì zú yīn yú xiǎn ài, dòu zé bīng ruò, chí jiǔ zé liáng shí fá jué, zé dāng yòng móu yǐ miǎn nán. sǐ dì zé zhàn. qián yǒu gāo shān, hòu yǒu dà shuǐ, liáng shí fá jué, jìn tuì shǒu bèi jiē wú suǒ lì, dāng zé yuē sǐ zhàn yě. xǔ dòng yuē: cǐ bā zhě, gǔ rén yòng zhàn dì zhī fǎ. ruò dì xié yú yòng zé yòng zhī, bù xié yú yòng zé fǎn zhī. fǎn zhī zhī wèi hé yě? yuē: ruò dí zhòng shēn rù wú jìng, yíng bì bù wán, chú liáng guǎ shǎo, shǒu qiě bù lì, jù kě yǐ sàn dì ér bù zhàn hū? zài wǒ dāng yǐ bì zhàn wèi yuē, qiè tuì shì yǐ bì sǐ, qín huò shì yǐ bì shǎng. lìng lì gào zhū lì shì: jiāng zhàn zhī jì, hòu gù zhǎn zhī, lín dí ér mù bù dìng mù shù yí zhě zhǎn zhī, yǒu yōu sè zhě zhǎn zhī, yǎn jiǎn zhě zhǎn zhī, xiāng shì ér dòng mù zhě zhǎn zhī, yí gōng dāo qì xiè zhě zhǎn zhī, jīn gǔ bù yīng jié zhě zhǎn zhī huò yī shǒu jí zhě yì hòu shǎng zhī. rú shì, zé yǒu sàn dì zhī yòng yǐ. rù dí dì shàng qiǎn, xiǎn zé jù ér tiāo, yí zé shǒu ér yīng. lǜ shì zú xīn bù gù, dāng zé zuǒ yòu qián hòu bèi xiǎn jué miàn yí shēng lù, sù bù wǔ, yán jié zhì, shǐ rén rén yǒu zì zhàn, shì zé yǒu qīng dì zhī yòng yǐ. shān gǔ xiǎn ài, dí rén xiān dé yǐ kòng ài wǒ shì, wǒ dāng tún shī wèi dà yíng guǎng zhèn, wù gōng qí xiè. qí jī zhuàng rú bù mì, bǐ dí jiàn zhī, zé xiè móu yǐ. yù dí rén bèi zài qián, yīn chū jīng ruì gǎn sǐ zhě xún jiān dào, huò è qí liáng yùn, huò dǎo jué qí hòu. fán jiān dào bì duō xiǎn zǔ, huò yǒu yán yá qiào bì zhī dì, zé wèi xuán tī zhú suǒ yǐ zhì dēng zhī huò yǒu shēn yuān jiàn, zé wèi yīng fǒu dù zhī. jué dí nèi náo, zé zì yíng zhèn zhōng chū jīng bīng wèi yīng, nèi wài jiā gōng, yǒu zhēng dì zhī yòng yǐ. dào lù xiāng cuò, wǒ kě yǐ wǎng, bǐ kě yǐ lái, lì shè fú jìn zhàn, zhàn yáng bài, qí zhú bīng guò bàn zé jǔ hào fā fú chōng jī zhī, fǎn yáng bài zhī shī yǐ yīng, yǒu jiāo dì zhī yòng yǐ. dùn pō zhī dì jìng dá sì miàn, dāng xuǎn fù xīn jìn yǒng zhě gè jiāng bù qí yǐ è sì chōng, rén shù suí duō shǎo shǐ zhī, suī wú jiāo yīng, yǒu qú dì zhī yòng yǐ. zhì bīng dí jìng, fán shǔ shǒu bèi zhě, shùn lì ān zhī, fǒu zé yí zhī. zī shí suǒ huò, bì fù lì shì, nèi yǐ yuè shī rén, wài jué dí suǒ shì. qǐ zhí shēn rù rán hòu yòng lüè hū? rú shì, zé yòng lüè fēi zhǐ zhòng dì zhī yòng yǐ. dà bīng jiāng dòng, xiān liào qí qiáng ruò, guān qí yún shì, chá dì shì nì shùn, shěn rén xīn xiàng bèi, ér hòu jǔ yān. bīng fǎ yuē: cè zhī ér zhī dé shī zhī jì, hòu zhī ér zhī dòng jìng zhī lǐ. gù dé shī zhī dào, lì zài xiān zhī. móu shèng yú wèi shèng, shèn yú wèi shī zhě, shàn yě. yǒu sǐ dì zhī wēi, shǐ móu yú jūn zhě, bì yǒu hòu jī zhī kùn yǐ. shè néng fǎn hòu jī ér dá xiān zhī, bì wú wéi dì zhī huàn yǐ. gāo shān dà zé, xiǎn zǔ qiào bì, jù rù xī jìng, duàn jué wú yǐ shēng dùn, cǐ nǎi zhì shì yòng móu zhī lì yě. dāng yí yòng qí bīng chū bù yì, yǐ chōng kòu dí ér hòu jī zhī. chū qí bēn chōng, huò lì yòng suì mǎ suì niú rú tián dān yáng bān zhī lèi shì yě huò hòu yè hūn zhà wèi hào, zhí bèn chōng dí shī, hùn fú shì jūn wǔ, shǐ bù biàn rèn zhī lèi shì yě. rú zhǐ yǐ sǐ zhàn wèi qī, gǒu dí bīng yì zhuàng, wǒ yuán bù lì, zé lǐ líng yǒu gōng zhé shǐ jǐn zhī kùn yǐ. zhàn jí lì bì, dāng zì yǔn xiàn. néng jié zhì yòng móu, wàn biàn bù jí, zé wú sǐ dì zhī yōu yǐ. sūn zǐ yuē: zhàn guì dì lì. rán zé dì lì zhě, bù kě yī gài yòng yě, dàn lín shí guān qí yòng hé rú ěr. bīng guì shè biàn, bù néng yǐ biàn yòng bīng, suī de dì lì wú yì yě.
兵法曰:「散地無戰。」散地者,境內地上也,士卒顧家,其意未專,不可戰也。「輕地則止。」入敵地尚淺,士卒意未堅,不可以進敵,當自堅其心也。「爭地則無攻。」山谷隘險之口,以弱勝強,以少擊眾之地也。交地則無絕。俱可進退之地,不可以兵絕之。「衢地則合交。」有路往來,我可結交於諸侯也。「重地則掠。」深入敵境,士卒意已堅固,可以掠取財物。「圍地則謀。」士卒因於險隘,斗則兵弱,持久則糧食乏絕,則當用謀以免難。「死地則戰。」前有高山,後有大水,糧食乏絕,進退守備皆無所利,當則曰死戰也。許洞曰:此八者,古人用戰地之法。若地協於用則用之,不協於用則反之。反之之謂何也?曰:若敵眾深入吾境,營壁不完,芻糧寡少,守且不利,詎可以散地而不戰乎?在我當以必戰為約,怯退示以必死,擒獲示以必賞。令立告諸吏士:將戰之際,後顧斬之,臨敵而目不定、目數移者斬之,有憂色者斬之,偃蹇者斬之,相視而動目者斬之,遺弓刀器械者斬之,金鼓不應節者斬之;獲一首級者亦厚賞之。如是,則有散地之用矣。入敵地尚淺,險則據而挑,夷則守而應。慮士卒心不固,當擇左右前後背險絕面夷生路,肅部伍,嚴節制,使人人有自戰,是則有輕地之用矣。山谷險隘,敵人先得以控隘我勢,我當屯師為大營廣陣,務攻其懈。其機狀如不密,俾敵見之,則泄謀矣。欲敵人備在前,陰出精銳敢死者循間道,或扼其糧運,或搗絕其後。凡間道必多險阻,或有岩崖峭壁之地,則為懸梯竹索以陟登之;或有深淵澗,則為罌缶渡之。覺敵內撓,則自營陣中出精兵為應,內外夾攻,有爭地之用矣。道路相錯,我可以往,彼可以來,利設伏進戰,戰佯敗,俟逐兵過半則舉號發伏衝擊之,反佯敗之師以應,有交地之用矣。頓泊之地逕達四面,當選腹心勁勇者各將步、騎以扼四沖,人數隨多少使之,雖無交應,有衢地之用矣。致兵敵境,凡屬守備者,順利安之,否則夷之。資食所獲,必副吏士,內以悅師人,外絕敵所恃。豈直深入然後用掠乎?如是,則用掠非止重地之用矣。大兵將動,先料其強弱,觀其雲勢,察地勢逆順,審人心向背,而後舉焉。兵法曰:策之而知得失之計,候之而知動靜之理。故得失之道,利在先知。謀勝於未勝,慎於未失者,善也。有死地之危,始謀於軍者,必有後機之困矣。設能反後機而達先知,必無圍地之患矣。高山大澤,險阻峭壁,沮洳溪逕,斷絕無以生遁,此乃智士用謀之利也。當宜用奇兵出不意,以沖寇敵而後擊之。出奇奔沖,或利用燧馬、燧牛如田單、陽班之類是也;或候夜昏詐為號,直奔沖敵師,混服飾軍伍,使不辨認之類是也。如止以死戰為期,苟敵兵益壯,我援不利,則李陵有弓折矢盡之困矣。戰極力斃,當自殞陷。能竭智用謀,萬變不極,則無死地之憂矣。孫子曰:戰貴地利。然則地利者,不可一概用也,但臨時觀其用何如爾。兵貴設變,不能以變用兵,雖得地利無益也。
strong nì yòng gǔ fǎ dì sì shí qī strong
逆用古法第四十七
jǔ bīng yòng wǔ, lǜ yǐ gǔ fǎ wèi yòng zhí zhī, yǔ jiāo zhù gǔ sè wú yì ěr, wèi jiàn jué zhōng zhě yě. bīng jiā zhī lì, lì zài biàn tōng zhī jī, guān qí nì shùn. fū xìng shī zhī jì, dāng xiān tàn dí jiāng cái bù cái. shè ruò dí jiāng bù néng yǐ bīng fǎ shǐ zhòng, wéi yǐ yǒng gǎn wèi jǐ rèn, wǒ zé shùn yòng gǔ fǎ dài zhī yě. huò dí jiāng shàn yòng gǔ fǎ, wǒ zé nì yòng gǔ fǎ dài zhī yě. fū yòng bīng zhī qí, mò qí yú shè fú. shè fú zhī qí, mò qí yú xīn zhì. xīn zhì zhě, fēi bù shī gǔ yě, yīn gǔ ér fǎn zhī ěr. gǔ rén liào dí, yǐ qí shǐ lái zhàn zhèn wèi hé, xiān yǐ jiàn ér yǒng zhě tiāo zhī, guān qí hào lìng qí gǔ zhī zhěng yǔ luàn, shì mǎ zhī qiáng ruò, yíng zhèn zhī piān zhèng, háng wǔ zhī qí sù sàn luàn, yán yǔ zhī xuān huá jiān mò, yǐ dìng shèng fù yān. shì yǐ gǔ fǎ yuē: ruò qí zhòng xuān qí luàn, qí zú zì xíng zì zhǐ, qí bīng huò zòng huò héng, qí zhuī bài kǒng bù jí, jiàn lì kǒng bù dé, rú cǐ zhě jiāng bì wú móu, suī zhòng kě huò yǐ. xǔ dòng yuē: rú gǔ rén yǐ cǐ qǔ gōng, gǒu dí rén néng liào, wǒ dāng shùn qí suǒ liào, fú bīng dài zhī, yǐ zhà shì zhī qí bǐ chū shī, zé fā fú gōng zhī. gǔ fǎ yuē: zhàng ér lì zhě jī yě, jí ér xiān yǐn zhě kě yě, jiàn lì bù jìn zhě láo yě, jūn rǎo zhě jiāng bù zhòng yě, qí dòng zhě luàn yě, lì yuàn zhě juàn yě, xuán píng bù fǎn qí shě zhě qióng kòu yě, zhūn zhūn xī xī xú yǔ rén yán zhě shī qí zhòng yě, shù gù zhě shī qí qún yě, lái wěi xiè zhě yù xiū xī yě. xǔ dòng yuē: guān gǔ rén yǐ cǐ liào dí, jīn zé bù rán, dāng lìng jīng ruì lì shì fēn ér fú yú yào chōng, shǐ qí láo juàn cán shāng zhě rú jī kě shī qún zhī zhuàng, huò shù yáo dòng qí qí, huò shù jīng rǎo qí zhòng, shǐ lì shì xuān huá, yīng dí rén suǒ liào. gǒu chū shī xí wǒ, zé qián fā suǒ fú, chū qí bù yì jī zhī. gǔ fǎ yuē: dí rú lái dào, xíng zhèn wèi dìng, kě jī yě bá shè zhǎng dào, hòu xíng wèi xī, kě jī yě xíng bǎn shè xiǎn, bàn yǐn bàn chū, kě jī yě shè shuǐ bàn dù, kě jī yě xiǎn dào xiá lù, kě jī yě jīng qí luàn dòng, kě jī yě zhèn shù dòng yí, kě jī yě. xǔ dòng yuē: zài wǒ zé bù rán: rú yǐ xíng zhèn wèi dìng, sì miàn kě shè fú yě zhǎng dào yí háng wèi xī, zhōng kě shè fú yě shān bǎn bàn yǐn bàn chū, zhǎng lín tǔ gǔ kě shè fú yě shè shuǐ bàn dù, zé yá àn pō bǎn kě shè fú yě xiá lù xiǎn dào, zé qián hòu kě shè fú yě qí shù luàn dòng, zhèn shù dòng yí, qián hòu kě shè fú yě. rú huò dí rén bài zǒu, wǒ shī wèi gǎn zhú zhī zhě, fáng yǒu fú yě. gǔ fǎ yuē: niǎo qǐ zhě fú yě, zhòng shù dòng zhě lái yě. bù rú cǐ, wèi bì fú yǔ lái yě, yù wèi yí bīng yě. wǒ yǐ bēn dùn, duō lìng lǎo ruò zhě dòng qí zhòng shù, jí jīng niǎo qǐ zhī lèi yě. yòu yuē: wú yuē ér qǐng hé zhě, móu yě bàn jìn bàn tuì zhě, yòu yě. cǐ yì dà bīng yǐ qián dùn, kǒng hòu rén zhú zhě, shè cǐ wèi yí yě. xǔ dòng yuē: liào dí yǐ shì zhě, duō lǜ wèi fǎn gǔ zhī fǎ yě, duō zhōng wèi qī, yòng zhī yú rén yě. shì yǐ bīng fǎ rú chē zhī zài qí wù, zé chē zhī zhuǎn zhě yóu lún yě, jí yǒu chē zhī yòng, zé dōng xī nán běi zhě yóu rén yě. gù bīng fǎ bù kě zhí ér yòng zhī yě, míng yǐ.
舉兵用武,率以古法為用執之,與膠柱鼓瑟無異爾,未見決中者也。兵家之利,利在變通之機,觀其逆順。夫興師之際,當先探敵將才不才。設若敵將不能以兵法使眾,惟以勇敢為己任,我則順用古法待之也。或敵將善用古法,我則逆用古法待之也。夫用兵之奇,莫奇於設伏。設伏之奇,莫奇於新智。新智者,非不師古也,因古而反之爾。古人料敵,以其始來、戰陣未合,先以賤而勇者挑之,觀其號令、旗鼓之整與亂,士馬之強弱,營陣之偏正,行伍之齊肅散亂,言語之喧譁緘墨,以定勝負焉。是以古法曰:若其眾喧旗亂,其卒自行自止,其兵或縱或橫,其追敗恐不及,見利恐不得,如此者將必無謀,雖眾可獲矣。許洞曰:如古人以此取功,苟敵人能料,我當順其所料,伏兵待之,以詐示之;俟彼出師,則發伏攻之。古法曰:杖而立者飢也,汲而先飲者渴也,見利不進者勞也,軍擾者將不重也,旗動者亂也,吏怨者倦也,懸瓶不反其舍者窮寇也,諄諄翕翕徐與人言者失其眾也,數顧者失其群也,來委謝者欲休息也。許洞曰:觀古人以此料敵,今則不然,當令精銳吏士分而伏於要衝,使其勞倦殘傷者如饑渴失群之狀,或數搖動其旗,或數驚擾其眾,使吏士喧譁,應敵人所料。苟出師襲我,則潛發所伏,出其不意擊之。古法曰:敵如來到,行陣未定,可擊也;跋涉長道,後行未息,可擊也;行坂涉險,半隱半出,可擊也;涉水半渡,可擊也;險道狹路,可擊也;旌旗亂動,可擊也;陣數動移,可擊也。許洞曰:在我則不然:如以行陣未定,四面可設伏也;長道移行未息,中可設伏也;山坂半隱半出,長林土谷可設伏也;涉水半渡,則崖岸坡坂可設伏也;狹路險道,則前後可設伏也;旗數亂動,陣數動移,前後可設伏也。如或敵人敗走,我師未敢逐之者,防有伏也。古法曰:鳥起者伏也,眾樹動者來也。不如此,未必伏與來也,欲為疑兵也。我已奔遁,多令老弱者動其眾樹,及驚鳥起之類也。又曰:無約而請和者,謀也;半進半退者,誘也。此亦大兵已潛遁,恐後人逐者,設此為疑也。許洞曰:料敵以事者,多慮為反古之法也,多中為期,用之於人也。是以兵法如車之載其物,則車之轉者由輪也,及有車之用,則東西南北者由人也。故兵法不可執而用之也,明矣。