strong liào dì dì sān shí qī strong
料地第三十七
yòng dì zhī fǎ, kǎo dì zhī xíng shì yǒu liù yān: yī yuē tōng, èr yuē guà, sān yuē zhī, sì yuē ài, wǔ yuē xiǎn, liù yuē yuǎn. wǒ kě yǐ wǎng, bǐ kě yǐ lái, yuē tōng. jū tōng dì, lì chéng gāo dài dí, hòu tōng liáng yùn, zhàng qí jiān dào, jué dí zhī qián lái, yòng zhàn zé lì yě. wǒ kě yǐ wǎng, bǐ nán yǐ fǎn, yuē guà. jū guà dì, xiān xiáng dí wú bèi, fú bīng jué qí guī lù, zé lì yān dí yǒu bèi ér chū, zé zì zhì yān. wǒ chū ér bù lì, bǐ chū ér bù lì, yuē zhī. jū zhī dì, ruò dí yǐn bīng ér qù, shì yòu wǒ yě, wù jī zhī dài qí zì chū báo wǒ zé jī zhī, lì yān. shǒu shān gǔ zhī kǒu, jiè hū liǎng xiàng qiào jué, yuē ài. wǒ xiān jū ài dì, zhěng qí yíng zhèn dài dí, jué chōng tū zhī huàn ruò dí xiān jū zhī, yíng zhèn dài zhī yán yíng zhèn zhě, shí zhèn jué ài kǒu rú gōng bù yíng, zé cóng qí tā gōng zhī, lì yān. chù gāo dài xià, chù ān dài wēi, yuē xiǎn. jū xiǎn dì, wǒ xiān jū zhī, lì yǐ zhàn ruò dí xiān jū zhī, lè bīng tuì, nǎi jiàn qí lì yān. yǔ dí xiāng qù yíng lěi zhī yáo, yuē yuǎn yí yǒu tuō wù dì. dí bù xiān jìn, dàn tiǎo zhàn, zhàn zé bù kě jìn, bì yǒu fú yān dí bù zhàn ér yǐn tuì, yì bù kě zhú, zhú zé bù lì. gù gǔ rén yún: yòng bīng zhī dào, dì lì wèi bǎo. cǐ zhī wèi yě.
用地之法,考地之形势有六焉:一曰通,二曰挂,三曰支,四曰隘,五曰险,六曰远。我可以往,彼可以来,曰通。居通地,利乘高待敌,后通粮运,障其间道,绝敌之潜来,用战则利也。我可以往,彼难以反,曰挂。居挂地,先详敌无备,伏兵绝其归路,则利焉;敌有备而出,则自踬焉。我出而不利,彼出而不利,曰支。居支地,若敌引兵而去,是诱我也,勿击之;待其自出薄我则击之,利焉。守山谷之口,界乎两向峭绝,曰隘。我先居隘地,整其营阵待敌,绝冲突之患;若敌先居之,盈阵待之(言盈阵者,实阵绝隘口);如攻不盈,则从其它攻之,利焉。处高待下,处安待危,曰险。居险地,我先居之,利以战;若敌先居之,勒兵退,乃见其利焉。与敌相去营垒之遥,曰远(疑有脱误)地。敌不先进,但挑战,战则不可进,必有伏焉;敌不战而引退,亦不可逐,逐则不利。故古人云:用兵之道,地利为宝。此之谓也。
strong shēng dì dì sān shí bā strong
生地第三十八
shēng dì zhě, wèi zuǒ yòu qián hòu fēi sǐ jué zhī dì, tōng liáng dào, jìn tuì jiē lì yě. shēng dì suī yuē bīng jiā zhī lì, kě yǐ yòng zhě liù yān: ruò fú xuán chē shēn rù, yī kě yòng yě shì mǎ jīng zhuàng, zhèn shì xí shú, èr kě yòng yě jiāng míng lìng yán, sān kě yòng yě wǒ qiáng dí ruò, sì kě yòng yě dà jiàng sù zhe ēn, shǐ lì shì fú cóng, wǔ kě yòng yě lì shì lè zhàn, liù kě yòng yě. qí bù kě yǐ yòng zhě yǒu sān yān: shì zú gù jiā zhě, yī bù kě yòng yě qián wú lì yòu, shì zú tuì xīn, èr bù kě yòng yě jìn zé hài, tuì zé lì, sān bù kě yòng yě. zī shēng dì zhī lì hài, kě bù shěn hū?
生地者,谓左右前后非死绝之地,通粮道,进退皆利也。生地虽曰兵家之利,可以用者六焉:若夫悬车深入,一可用也;士马精壮,阵势习熟,二可用也;将明令严,三可用也;我强敌弱,四可用也;大将夙著恩,使吏士服从,五可用也;吏士乐战,六可用也。其不可以用者有三焉:士卒顾家者,一不可用也;前无利诱,士卒退心,二不可用也;进则害,退则利,三不可用也。兹生地之利害,可不审乎?
strong sǐ dì dì sān shí jiǔ strong
死地第三十九
sǐ dì zhě, wèi bèi shān fù shuǐ, liáng dào shēng lù jiē jué yě. sǐ dì suī yuē bīng jiā zhī hài, kě yǐ yòng zhàn zhě sì yān: jiāng zhī ēn wēi wèi zhe, lì shì wèi fú, yī yě wǒ bīng yǔ dí děng, wǒ lì zhàn zé lì, wèi zhàn zé hài, yù lìng lì zú sǐ zhàn zhě, èr yě wèi dí suǒ bī, liáng chú jiāng jié, sān yě qián jūn jì pò, hòu jūn shàng gù, sì yě. qí bù kě yǐ yòng zhě sān yān: bǐ zhòng wǒ guǎ, yī yě lì hài wèi shěn, jiǎo zhòng qiáng wèi, èr yě jiāng xīn yóu yù, sān yě.
死地者,谓背山负水,粮道、生路皆绝也。死地虽曰兵家之害,可以用战者四焉:将之恩威未著,吏士未服,一也;我兵与敌等,我力战则利,畏战则害,欲令吏卒死战者,二也;为敌所逼,粮刍将竭,三也;前军既破,后军尚固,四也。其不可以用者三焉:彼众我寡,一也;利害未审,矫众强为,二也;将心犹豫,三也。
strong liào shān dì sì shí strong
料山第四十
shān shì pò ér zhàng yú jìn zhě wù yíng, lǜ fú zài cè yě shān yà ér rào lín fèn zhě wù yíng, lǜ sì zhōu yǒu fú yě shān huí yú lù zhě bù kě wàng xíng, lǜ fú zài qián yě shān fú yú hòu zhě sù guò, jí yǐ bīng shǒu qí hòu, lǜ wèi dí suǒ jué yě. zuǒ yòu qián hòu jiē shān, wǒ dùn jūn yú zhōng zhě, xì jiū qí wǎng lái zhī qī lù, yīn zhū jiān dào yǐ bīng shǒu zhī. fán zhū shān bǎn jí yě dì zhě, yǒu lín jìn wǒ, wǒ lì. ruò dé zhī, zhàn zé wèi fú, jí zé wèi cáng, shǒu zé wèi xīn yě. gǒu néng zhī shān lín zhī lì hài zhě, xiān bù shèng yě.
山势迫而障于近者勿营,虑伏在侧也;山亚而绕林奋者勿营,虑四周有伏也;山回于路者不可妄行,虑伏在前也;山伏于后者速过,急以兵守其后,虑为敌所绝也。左右前后皆山,我顿军于中者,细究其往来之蹊路,因诸间道以兵守之。凡诸山坂及野地者,有林近我,我利。若得之,战则为伏,急则为藏,守则为薪也。苟能知山林之利害者,鲜不胜也。
strong liào shuǐ dì sì shí yī strong
料水第四十一
dùn jūn zhī dì, shuǐ liú ér qīng chè zhě, shí zhī shàng yě shuǐ liú ér huáng zhuó yǒu shā zhě, shí zhī cì yě liú zhī hēi zhě, shí zhī xià yě shuǐ huáng hēi, yǐ jiāo tóu zhī, kě yǐ dé qīng. shè huò shuǐ tíng ér bù liú zhě, wù shí shuǐ liú ér shàng yuán zài dí zhě, wù shí. shuǐ liú ér zhōng yǒu hēi mài bù dìng dú liú zhě, wù shí, shí zhě sǐ. shuǐ duō fèn cǎo zhě, wù shí, shí zhě bìng. shuǐ shàng yǒu rén gǒu zhì zhī shī zhě, wù shí. rú wú shuǐ kě shí, dāng yú qí cè chuān jǐng yǐ jí. lì shì yíng bì yǐ shuǐ, zàn qì bì yǐ shuǐ. ruò jiāng yǒu suǒ shè yě, shuǐ liú ér huò yíng huò jiǎn zhě, wù shè, bì yǒu yōng náng zhī jī shuǐ zhǐ ér wèi bēi wèi jù rù xiàn yú lù zhě, wù shè, bì yǒu zé nào zhī xiàn. shuǐ zài dí yào dì ér wú jiǎ bīng fáng zhī zhě, wèi kě jí shè. xiān lìng qīng bīng sōu yàn shān gǔ qí àn, lǜ yǒu fú yān. yù duó dí zhī lì zhě, xiān duó qí shuǐ. dé zhī shàng liú zhě, měi mò dà yān.
顿军之地,水流而清澈者,食之上也;水流而黄浊有沙者,食之次也;流之黑者,食之下也(水黄黑,以胶投之,可以得清)。设或水停而不流者,勿食;水流而上源在敌者,勿食。水流而中有黑脉不定毒流者,勿食,食者死。水多粪草者,勿食,食者病。水上有人、狗、彘之尸者,勿食。如无水可食,当于其侧穿井以汲。吏士营必以水,暂憩必以水。若将有所涉也,水流而或盈或减者,勿涉,必有壅囊之机;水止而为陂为沮洳限于路者,勿涉,必有泽淖之陷。水在敌要地而无甲兵防之者,未可即涉。先令轻兵搜验山谷崎岸,虑有伏焉。欲夺敌之力者,先夺其水。得之上流者,美莫大焉。
strong liào chén dì sì shí èr strong
料尘第四十二
dí zhī shǐ lái, chén yǒu tiáo ér sǎn màn zhě, yè xīn yě suì qǐ ér jīng luàn zhě, chén chē lái yě chén gāo nóng hòu, hún hún ér qǐ zhě, qí bīng lái yě bēi ér guǎng, fèn fèn ér qǐ zhě, bù bīng yě. bīng shǎo ér chén sǎn luàn zhě, bù wǔ bù sù yě bīng duō ér chén qīng zhě, bù wǔ àn xíng, jiāng zhī lìng zhěng yě chén āi zuǒ yòu qián hòu qǐ zhě, shǐ rén wú cháng fǎ yě. jūn dòng ér chén āi tiáo tiáo ér qǐ zhě, bù sǎn màn, jūn zhǐ ér chén yì zhě, cǐ jiē dà jiàng wēi dé xíng, bù wǔ zhěng sù gù yě. liè yíng jié zhèn zhī shí, yǒu chén qǐ fēi zhě, suí suǒ qǐ chù fáng zhī, bì yǒu zéi bīng qián dào. lín zéi yǐ chén wèi hòu, yì liào dí qǔ shèng zhī shù zhě yě.
敌之始来,尘有条而散漫者,曳薪也;穗起而惊乱者,尘车来也;尘高浓厚,浑浑而起者,骑兵来也;卑而广,奋奋而起者,步兵也。兵少而尘散乱者,部伍不肃也;兵多而尘清者,部伍按行,将之令整也;尘埃左右前后起者,使人无常法也。军动而尘埃条条而起者,不散漫,军止而尘亦者,此皆大将威德行,部伍整肃故也。列营结阵之时,有尘起飞者,随所起处防之,必有贼兵潜到。临贼以尘为候,亦料敌取胜之术者也。
strong liào dí zhèn dì sì shí sān strong
料敌阵第四十三
dí zhèn shāo cháng xīn báo zhě, wǒ jūn dāng zì jiān qí zhèn. xiān yǐ jìn bīng lì chōng dí zhèn zhī xīn, lì kùn zé yì bīng jìn zhī qí dí zhèn shāo dòng ér lái jiù yú xīn, zé tuì chōng xīn zhī bīng, fù jiān wǒ zhèn qí dí zhèn shāo dòng, zé huī wǒ liǎng shāo zhī bīng chéng zhī. ruò dí zhèn xīn shí ér shāo yuán, bù kě qīng jī, qí biàn ér hòu dòng yān. ruò dí zhèn yú sǐ dì, bù wǔ qí sù rú yī zhě, cǐ jiāng xián ér bīng jīng yě, bù kě qīng jī yān. zhèn yú sǐ dì, bù wǔ bù sù, duō dòng duō huā, qí zhì liáo luàn, cǐ jiē jiāng jūn yú mèi, bù néng zé dì lì, shǐ shì wǔ xīn dòng gù yě, kě pò ér jī zhī, bì shèng yě. ruò zhèn yú shēng dì, rén mǎ lì yú chū rù, háng liè yán zhěng, jīng qí rú huà, jīn gǔ yīng jié, rén wú xuān xiāo, cǐ jiāng yǒu móu ér shàn yú de dì lì zhě yě, bù kě qīng jī. dí zhèn yú shēng dì, lìng bù yán sù, háng liè bù zhěng, jìn tuì bù jié, cǐ gài jiāng nèi bù néng xiǎo jūn zhèng, wài bù néng zé dì lì gù yě. lì shì zhī xīn bì bù gù, kě fàng bīng jī zhī, bì shèng yě. ruò dí zhèn zuǒ yòu shān xiá ér bù néng yíng zhě, kě jī yě liè zhèn ér bù néng shùn qí dì shì zhě, kě jī yě. shì zhī shàn zhàn zhě, mò bù néng cǐ ér néng liào qí shèng fù yě.
敌阵稍长心薄者,我军当自坚其阵。先以劲兵力冲敌阵之心,力困则益兵进之;俟敌阵稍动而来救于心,则退冲心之兵,复坚我阵;俟敌阵稍动,则麾我两稍之兵乘之。若敌阵心实而稍圆,不可轻击,俟变而后动焉。若敌阵于死地,部伍齐肃如一者,此将贤而兵精也,不可轻击焉。阵于死地,部伍不肃,多动多哗,旗帜撩乱,此皆将军愚昧,不能择地利,使士伍心动故也,可迫而击之,必胜也。若阵于生地,人马利于出入,行列严整,旌旗如画,金鼓应节,人无喧嚣,此将有谋而善于得地利者也,不可轻击。敌阵于生地,令不严肃,行列不整,进退不节,此盖将内不能晓军政,外不能择地利故也。吏士之心必不固,可放兵击之,必胜也。若敌阵左右山峡而不能盈者,可击也;列阵而不能顺其地势者,可击也。是知善战者,莫不能此而能料其胜负也。
strong liào dí yíng dì sì shí sì strong
料敌营第四十四
dí yíng liáng dào bù tōng lì zhě, kě shǒu zhī. dí yíng dé gāo zào zhī dì ér bù gù quán shuǐ zhī lì zhě, kě qí zhī qí zhī jiǔ, zé rén mǎ duō kě yě. dí yíng dé quán shuǐ zhī lì ér dì shì xià shī zhě, kě bī zhī. dí yíng dì shì bù shùn chū rù zhě, kě gōng zhī. dí yíng kuān dà ér bīng shǎo zhě, kě báo zhī. dí yíng wéi mì ér bīng kuān zhě, bù kě qīng zhī. dí yíng sì zhōu shǒu bèi bù jūn zhě, suí qí xū chù yǐ gōng zhī. dí yíng qián hòu zuǒ yòu yǒu chū rù zhī biàn zhě shuǐ cǎo zhī lì zhě, bù kě qīng zhī. cǐ jiē liào zhèn fǎ yě.
敌营粮道不通利者,可守之。敌营得高燥之地而不顾泉水之利者,可俟之;俟之久,则人马多渴也。敌营得泉水之利而地势下湿者,可逼之。敌营地势不顺出入者,可攻之。敌营宽大而兵少者,可薄之。敌营围密而兵宽者,不可轻之。敌营四周守备不均者,随其虚处以攻之。敌营前后左右有出入之便者、水草之利者,不可轻之。此皆料阵法也。
strong liào yòng tiān qì dì sì shí wǔ strong
料用天气第四十五
wàng qì zhě yǐ qì shèng bài gào yú dà jiàng. guān dí zhī qì shuāi zé jìn gōng, qì wàng zé zhǐ bīng wù yǔ zhàn, cǐ zhī wèi shùn tiān shí zhě. bǐ zhī qì wàng, tā rén jiē jù qiè bù gǎn jìn bīng, wǒ dú yǒng ér jìn yān, fǎn néng bì shèng zhě, hé yě? zài hu yǐ zhì nì yú qì, ér jǐ shùn rèn hū shí zhě yě. fū wǔ xíng zhī wàng, yǐ rì shí wéi yòng. jìng wéi zhǔ, dòng wèi kè. dí shàng shèng qì yǒu rú mén shàng lóu rú chǔ rú zhī, huò yuē chì wèi mù, wǒ zé qí jīn shí, zì xī jī zhī, kě kè yǐ shuǐ rì shuǐ shí bù kě yě, shuǐ néng shēng mù gù yě. dí shàng shèng qì huò chì rú huǒ guāng huǒ yān zhī zhuàng, yūn yūn ér qǐ zhě, mù rì mù shí bù kě yě, wèi mù néng shēng huǒ yě rì wèi huǒ, yì qí shuǐ shí zì běi jī zhī, kě kè yǐ. dí shàng shèng qì rú bái fěn zhě, bái wèi jīn, shuǐ rì jīn shí jiē bù kě yě gǒu jīn rì huǒ shí, lì zì nán fāng gōng zhī, kě kè yǐ. dí shàng shèng qì huáng rú tǔ tái zhě, tǔ rì jīn shí bù kě yě, jīn rì tǔ shí bù kě yě, jīn rì jīn shí tǔ rì tǔ shí jiē bù kě yě tǔ rì mù shí, lì zì dōng jī zhī. huáng zhě tǔ yě, tái zhě yì tǔ yě. bù yán yún qì rú shuǐ zhuàng ér jí sè hēi zhě, yuán hēi qì duō wèi bài qì, cǐ bù fù yòng. huò dí rén xiān jù jí dì, wǒ zhī dùn jūn shuì jià, bī jìn yú xiōng shén sǐ qì zhī shàng, bù dé lì mén ér chū zhě, dàn guān wǒ jūn shàng yún qì jí dí shàng yún qì xíng yǔ sè, yǐ wǔ háng xiāng shēng xiāng kè yòng zhī. dí qì néng shēng wǒ, wǒ zé chū shī jìn zhàn wǒ jūn shàng qì néng kè dí, yì lì chū shī jìn zhàn. bù rán, zé lè bīng fǔ shì, jiè yán jǐng bèi, qí shí ér dòng yān, bù kě wàng yě. fū tiān xià zhuān shèng bài zhī qì, yóu rén yòng zhī ér yǐ. bīng jiā wàn biàn, cǐ qí yī yě.
望气者以气胜败告于大将。观敌之气衰则进攻,气旺则止兵勿与战,此之谓顺天时者。彼之气旺,他人皆惧怯不敢进兵,我独勇而进焉,反能必胜者,何也?在乎以智逆于气,而己顺任乎时者也。夫五行之旺,以日、时为用。静为主,动为客。敌上胜气有如门上楼如杵如枝,或曰赤为木,我则俟金时,自西击之,可克矣;水日水时不可也,水能生木故也。敌上胜气或赤如火光火烟之状,晕晕而起者,木日木时不可也,为木能生火也;日为火,亦俟水时自北击之,可克矣。敌上胜气如白粉者,白为金,水日金时皆不可也;苟金日火时,利自南方攻之,可克矣。敌上胜气黄如土台者,土日金时不可也,金日土时不可也,金日金时、土日土时皆不可也;土日木时,利自东击之。黄者土也,台者亦土也。不言云气如水状而及色黑者,缘黑气多为败气,此不复用。或敌人先据吉地,我之顿军税驾,逼近于凶神死气之上,不得利门而出者,但观我军上云气及敌上云气形与色,以五行相生相克用之。敌气能生我,我则出师进战;我军上气能克敌,亦利出师进战。不然,则勒兵抚士,戒严警备,俟时而动焉,不可妄也。夫天下专胜败之气,由人用之而已。兵家万变,此其一也。
strong liào yòng dì xíng dì sì shí liù strong
料用地形第四十六
bīng fǎ yuē:" sàn dì wú zhàn." sàn dì zhě, jìng nèi dì shàng yě, shì zú gù jiā, qí yì wèi zhuān, bù kě zhàn yě." qīng dì zé zhǐ." rù dí dì shàng qiǎn, shì zú yì wèi jiān, bù kě yǐ jìn dí, dāng zì jiān qí xīn yě." zhēng dì zé wú gōng." shān gǔ ài xiǎn zhī kǒu, yǐ ruò shèng qiáng, yǐ shǎo jī zhòng zhī dì yě. jiāo dì zé wú jué. jù kě jìn tuì zhī dì, bù kě yǐ bīng jué zhī." qú dì zé hé jiāo." yǒu lù wǎng lái, wǒ kě jié jiāo yú zhū hóu yě." zhòng dì zé lüè." shēn rù dí jìng, shì zú yì yǐ jiān gù, kě yǐ lüè qǔ cái wù." wéi dì zé móu." shì zú yīn yú xiǎn ài, dòu zé bīng ruò, chí jiǔ zé liáng shí fá jué, zé dāng yòng móu yǐ miǎn nán." sǐ dì zé zhàn." qián yǒu gāo shān, hòu yǒu dà shuǐ, liáng shí fá jué, jìn tuì shǒu bèi jiē wú suǒ lì, dāng zé yuē sǐ zhàn yě. xǔ dòng yuē: cǐ bā zhě, gǔ rén yòng zhàn dì zhī fǎ. ruò dì xié yú yòng zé yòng zhī, bù xié yú yòng zé fǎn zhī. fǎn zhī zhī wèi hé yě? yuē: ruò dí zhòng shēn rù wú jìng, yíng bì bù wán, chú liáng guǎ shǎo, shǒu qiě bù lì, jù kě yǐ sàn dì ér bù zhàn hū? zài wǒ dāng yǐ bì zhàn wèi yuē, qiè tuì shì yǐ bì sǐ, qín huò shì yǐ bì shǎng. lìng lì gào zhū lì shì: jiāng zhàn zhī jì, hòu gù zhǎn zhī, lín dí ér mù bù dìng mù shù yí zhě zhǎn zhī, yǒu yōu sè zhě zhǎn zhī, yǎn jiǎn zhě zhǎn zhī, xiāng shì ér dòng mù zhě zhǎn zhī, yí gōng dāo qì xiè zhě zhǎn zhī, jīn gǔ bù yīng jié zhě zhǎn zhī huò yī shǒu jí zhě yì hòu shǎng zhī. rú shì, zé yǒu sàn dì zhī yòng yǐ. rù dí dì shàng qiǎn, xiǎn zé jù ér tiāo, yí zé shǒu ér yīng. lǜ shì zú xīn bù gù, dāng zé zuǒ yòu qián hòu bèi xiǎn jué miàn yí shēng lù, sù bù wǔ, yán jié zhì, shǐ rén rén yǒu zì zhàn, shì zé yǒu qīng dì zhī yòng yǐ. shān gǔ xiǎn ài, dí rén xiān dé yǐ kòng ài wǒ shì, wǒ dāng tún shī wèi dà yíng guǎng zhèn, wù gōng qí xiè. qí jī zhuàng rú bù mì, bǐ dí jiàn zhī, zé xiè móu yǐ. yù dí rén bèi zài qián, yīn chū jīng ruì gǎn sǐ zhě xún jiān dào, huò è qí liáng yùn, huò dǎo jué qí hòu. fán jiān dào bì duō xiǎn zǔ, huò yǒu yán yá qiào bì zhī dì, zé wèi xuán tī zhú suǒ yǐ zhì dēng zhī huò yǒu shēn yuān jiàn, zé wèi yīng fǒu dù zhī. jué dí nèi náo, zé zì yíng zhèn zhōng chū jīng bīng wèi yīng, nèi wài jiā gōng, yǒu zhēng dì zhī yòng yǐ. dào lù xiāng cuò, wǒ kě yǐ wǎng, bǐ kě yǐ lái, lì shè fú jìn zhàn, zhàn yáng bài, qí zhú bīng guò bàn zé jǔ hào fā fú chōng jī zhī, fǎn yáng bài zhī shī yǐ yīng, yǒu jiāo dì zhī yòng yǐ. dùn pō zhī dì jìng dá sì miàn, dāng xuǎn fù xīn jìn yǒng zhě gè jiāng bù qí yǐ è sì chōng, rén shù suí duō shǎo shǐ zhī, suī wú jiāo yīng, yǒu qú dì zhī yòng yǐ. zhì bīng dí jìng, fán shǔ shǒu bèi zhě, shùn lì ān zhī, fǒu zé yí zhī. zī shí suǒ huò, bì fù lì shì, nèi yǐ yuè shī rén, wài jué dí suǒ shì. qǐ zhí shēn rù rán hòu yòng lüè hū? rú shì, zé yòng lüè fēi zhǐ zhòng dì zhī yòng yǐ. dà bīng jiāng dòng, xiān liào qí qiáng ruò, guān qí yún shì, chá dì shì nì shùn, shěn rén xīn xiàng bèi, ér hòu jǔ yān. bīng fǎ yuē: cè zhī ér zhī dé shī zhī jì, hòu zhī ér zhī dòng jìng zhī lǐ. gù dé shī zhī dào, lì zài xiān zhī. móu shèng yú wèi shèng, shèn yú wèi shī zhě, shàn yě. yǒu sǐ dì zhī wēi, shǐ móu yú jūn zhě, bì yǒu hòu jī zhī kùn yǐ. shè néng fǎn hòu jī ér dá xiān zhī, bì wú wéi dì zhī huàn yǐ. gāo shān dà zé, xiǎn zǔ qiào bì, jù rù xī jìng, duàn jué wú yǐ shēng dùn, cǐ nǎi zhì shì yòng móu zhī lì yě. dāng yí yòng qí bīng chū bù yì, yǐ chōng kòu dí ér hòu jī zhī. chū qí bēn chōng, huò lì yòng suì mǎ suì niú rú tián dān yáng bān zhī lèi shì yě huò hòu yè hūn zhà wèi hào, zhí bèn chōng dí shī, hùn fú shì jūn wǔ, shǐ bù biàn rèn zhī lèi shì yě. rú zhǐ yǐ sǐ zhàn wéi qī, gǒu dí bīng yì zhuàng, wǒ yuán bù lì, zé lǐ líng yǒu gōng zhé shǐ jǐn zhī kùn yǐ. zhàn jí lì bì, dāng zì yǔn xiàn. néng jié zhì yòng móu, wàn biàn bù jí, zé wú sǐ dì zhī yōu yǐ. sūn zǐ yuē: zhàn guì dì lì. rán zé dì lì zhě, bù kě yī gài yòng yě, dàn lín shí guān qí yòng hé rú ěr. bīng guì shè biàn, bù néng yǐ biàn yòng bīng, suī de dì lì wú yì yě.
兵法曰:“散地无战。”散地者,境内地上也,士卒顾家,其意未专,不可战也。“轻地则止。”入敌地尚浅,士卒意未坚,不可以进敌,当自坚其心也。“争地则无攻。”山谷隘险之口,以弱胜强,以少击众之地也。交地则无绝。俱可进退之地,不可以兵绝之。“衢地则合交。”有路往来,我可结交于诸侯也。“重地则掠。”深入敌境,士卒意已坚固,可以掠取财物。“围地则谋。”士卒因于险隘,斗则兵弱,持久则粮食乏绝,则当用谋以免难。“死地则战。”前有高山,后有大水,粮食乏绝,进退守备皆无所利,当则曰死战也。许洞曰:此八者,古人用战地之法。若地协于用则用之,不协于用则反之。反之之谓何也?曰:若敌众深入吾境,营壁不完,刍粮寡少,守且不利,讵可以散地而不战乎?在我当以必战为约,怯退示以必死,擒获示以必赏。令立告诸吏士:将战之际,后顾斩之,临敌而目不定、目数移者斩之,有忧色者斩之,偃蹇者斩之,相视而动目者斩之,遗弓刀器械者斩之,金鼓不应节者斩之;获一首级者亦厚赏之。如是,则有散地之用矣。入敌地尚浅,险则据而挑,夷则守而应。虑士卒心不固,当择左右前后背险绝面夷生路,肃部伍,严节制,使人人有自战,是则有轻地之用矣。山谷险隘,敌人先得以控隘我势,我当屯师为大营广阵,务攻其懈。其机状如不密,俾敌见之,则泄谋矣。欲敌人备在前,阴出精锐敢死者循间道,或扼其粮运,或捣绝其后。凡间道必多险阻,或有岩崖峭壁之地,则为悬梯竹索以陟登之;或有深渊涧,则为罂缶渡之。觉敌内挠,则自营阵中出精兵为应,内外夹攻,有争地之用矣。道路相错,我可以往,彼可以来,利设伏进战,战佯败,俟逐兵过半则举号发伏冲击之,反佯败之师以应,有交地之用矣。顿泊之地迳达四面,当选腹心劲勇者各将步、骑以扼四冲,人数随多少使之,虽无交应,有衢地之用矣。致兵敌境,凡属守备者,顺利安之,否则夷之。资食所获,必副吏士,内以悦师人,外绝敌所恃。岂直深入然后用掠乎?如是,则用掠非止重地之用矣。大兵将动,先料其强弱,观其云势,察地势逆顺,审人心向背,而后举焉。兵法曰:策之而知得失之计,候之而知动静之理。故得失之道,利在先知。谋胜于未胜,慎于未失者,善也。有死地之危,始谋于军者,必有后机之困矣。设能反后机而达先知,必无围地之患矣。高山大泽,险阻峭壁,沮洳溪迳,断绝无以生遁,此乃智士用谋之利也。当宜用奇兵出不意,以冲寇敌而后击之。出奇奔冲,或利用燧马、燧牛如田单、阳班之类是也;或候夜昏诈为号,直奔冲敌师,混服饰军伍,使不辨认之类是也。如止以死战为期,苟敌兵益壮,我援不利,则李陵有弓折矢尽之困矣。战极力毙,当自殒陷。能竭智用谋,万变不极,则无死地之忧矣。孙子曰:战贵地利。然则地利者,不可一概用也,但临时观其用何如尔。兵贵设变,不能以变用兵,虽得地利无益也。
strong nì yòng gǔ fǎ dì sì shí qī strong
逆用古法第四十七
jǔ bīng yòng wǔ, lǜ yǐ gǔ fǎ wèi yòng zhí zhī, yǔ jiāo zhù gǔ sè wú yì ěr, wèi jiàn jué zhōng zhě yě. bīng jiā zhī lì, lì zài biàn tōng zhī jī, guān qí nì shùn. fū xīng shī zhī jì, dāng xiān tàn dí jiàng cái bù cái. shè ruò dí jiàng bù néng yǐ bīng fǎ shǐ zhòng, wéi yǐ yǒng gǎn wéi jǐ rèn, wǒ zé shùn yòng gǔ fǎ dài zhī yě. huò dí jiàng shàn yòng gǔ fǎ, wǒ zé nì yòng gǔ fǎ dài zhī yě. fū yòng bīng zhī qí, mò qí yú shè fú. shè fú zhī qí, mò qí yú xīn zhì. xīn zhì zhě, fēi bù shī gǔ yě, yīn gǔ ér fǎn zhī ěr. gǔ rén liào dí, yǐ qí shǐ lái zhàn zhèn wèi hé, xiān yǐ jiàn ér yǒng zhě tiāo zhī, guān qí hào lìng qí gǔ zhī zhěng yǔ luàn, shì mǎ zhī qiáng ruò, yíng zhèn zhī piān zhèng, háng wǔ zhī qí sù sǎn luàn, yán yǔ zhī xuān huá jiān mò, yǐ dìng shèng fù yān. shì yǐ gǔ fǎ yuē: ruò qí zhòng xuān qí luàn, qí zú zì xíng zì zhǐ, qí bīng huò zòng huò héng, qí zhuī bài kǒng bù jí, jiàn lì kǒng bù dé, rú cǐ zhě jiāng bì wú móu, suī zhòng kě huò yǐ. xǔ dòng yuē: rú gǔ rén yǐ cǐ qǔ gōng, gǒu dí rén néng liào, wǒ dāng shùn qí suǒ liào, fú bīng dài zhī, yǐ zhà shì zhī qí bǐ chū shī, zé fā fú gōng zhī. gǔ fǎ yuē: zhàng ér lì zhě jī yě, jí ér xiān yǐn zhě kě yě, jiàn lì bù jìn zhě láo yě, jūn rǎo zhě jiāng bù zhòng yě, qí dòng zhě luàn yě, lì yuàn zhě juàn yě, xuán píng bù fǎn qí shě zhě qióng kòu yě, zhūn zhūn xī xī xú yú rén yán zhě shī qí zhòng yě, shù gù zhě shī qí qún yě, lái wěi xiè zhě yù xiū xī yě. xǔ dòng yuē: guān gǔ rén yǐ cǐ liào dí, jīn zé bù rán, dāng lìng jīng ruì lì shì fēn ér fú yú yào chōng, shǐ qí láo juàn cán shāng zhě rú jī kě shī qún zhī zhuàng, huò shù yáo dòng qí qí, huò shù jīng rǎo qí zhòng, shǐ lì shì xuān huá, yìng dí rén suǒ liào. gǒu chū shī xí wǒ, zé qián fā suǒ fú, chū qí bù yì jī zhī. gǔ fǎ yuē: dí rú lái dào, xíng zhèn wèi dìng, kě jī yě bá shè zhǎng dào, hòu xíng wèi xī, kě jī yě xíng bǎn shè xiǎn, bàn yǐn bàn chū, kě jī yě shè shuǐ bàn dù, kě jī yě xiǎn dào xiá lù, kě jī yě jīng qí luàn dòng, kě jī yě zhèn shù dòng yí, kě jī yě. xǔ dòng yuē: zài wǒ zé bù rán: rú yǐ xíng zhèn wèi dìng, sì miàn kě shè fú yě zhǎng dào yí háng wèi xī, zhōng kě shè fú yě shān bǎn bàn yǐn bàn chū, cháng lín tǔ gǔ kě shè fú yě shè shuǐ bàn dù, zé yá àn pō bǎn kě shè fú yě xiá lù xiǎn dào, zé qián hòu kě shè fú yě qí shù luàn dòng, zhèn shù dòng yí, qián hòu kě shè fú yě. rú huò dí rén bài zǒu, wǒ shī wèi gǎn zhú zhī zhě, fáng yǒu fú yě. gǔ fǎ yuē: niǎo qǐ zhě fú yě, zhòng shù dòng zhě lái yě. bù rú cǐ, wèi bì fú yǔ lái yě, yù wèi yí bīng yě. wǒ yǐ bēn dùn, duō lìng lǎo ruò zhě dòng qí zhòng shù, jí jīng niǎo qǐ zhī lèi yě. yòu yuē: wú yuē ér qǐng hé zhě, móu yě bàn jìn bàn tuì zhě, yòu yě. cǐ yì dà bīng yǐ qián dùn, kǒng hòu rén zhú zhě, shè cǐ wèi yí yě. xǔ dòng yuē: liào dí yǐ shì zhě, duō lǜ wèi fǎn gǔ zhī fǎ yě, duō zhōng wéi qī, yòng zhī yú rén yě. shì yǐ bīng fǎ rú chē zhī zài qí wù, zé chē zhī zhuǎn zhě yóu lún yě, jí yǒu chē zhī yòng, zé dōng xī nán běi zhě yóu rén yě. gù bīng fǎ bù kě zhí ér yòng zhī yě, míng yǐ.
举兵用武,率以古法为用执之,与胶柱鼓瑟无异尔,未见决中者也。兵家之利,利在变通之机,观其逆顺。夫兴师之际,当先探敌将才不才。设若敌将不能以兵法使众,惟以勇敢为己任,我则顺用古法待之也。或敌将善用古法,我则逆用古法待之也。夫用兵之奇,莫奇于设伏。设伏之奇,莫奇于新智。新智者,非不师古也,因古而反之尔。古人料敌,以其始来、战阵未合,先以贱而勇者挑之,观其号令、旗鼓之整与乱,士马之强弱,营阵之偏正,行伍之齐肃散乱,言语之喧哗缄墨,以定胜负焉。是以古法曰:若其众喧旗乱,其卒自行自止,其兵或纵或横,其追败恐不及,见利恐不得,如此者将必无谋,虽众可获矣。许洞曰:如古人以此取功,苟敌人能料,我当顺其所料,伏兵待之,以诈示之;俟彼出师,则发伏攻之。古法曰:杖而立者饥也,汲而先饮者渴也,见利不进者劳也,军扰者将不重也,旗动者乱也,吏怨者倦也,悬瓶不反其舍者穷寇也,谆谆翕翕徐与人言者失其众也,数顾者失其群也,来委谢者欲休息也。许洞曰:观古人以此料敌,今则不然,当令精锐吏士分而伏于要冲,使其劳倦残伤者如饥渴失群之状,或数摇动其旗,或数惊扰其众,使吏士喧哗,应敌人所料。苟出师袭我,则潜发所伏,出其不意击之。古法曰:敌如来到,行阵未定,可击也;跋涉长道,后行未息,可击也;行坂涉险,半隐半出,可击也;涉水半渡,可击也;险道狭路,可击也;旌旗乱动,可击也;阵数动移,可击也。许洞曰:在我则不然:如以行阵未定,四面可设伏也;长道移行未息,中可设伏也;山坂半隐半出,长林土谷可设伏也;涉水半渡,则崖岸坡坂可设伏也;狭路险道,则前后可设伏也;旗数乱动,阵数动移,前后可设伏也。如或敌人败走,我师未敢逐之者,防有伏也。古法曰:鸟起者伏也,众树动者来也。不如此,未必伏与来也,欲为疑兵也。我已奔遁,多令老弱者动其众树,及惊鸟起之类也。又曰:无约而请和者,谋也;半进半退者,诱也。此亦大兵已潜遁,恐后人逐者,设此为疑也。许洞曰:料敌以事者,多虑为反古之法也,多中为期,用之于人也。是以兵法如车之载其物,则车之转者由轮也,及有车之用,则东西南北者由人也。故兵法不可执而用之也,明矣。