strong shuǐ zhàn dì sì shí bā strong
水戰第四十八

fán shuǐ zhàn zhī jù, chuán kuò xiá zhǎng duǎn dà xiǎo, zài rén duō shǎo, yǐ mǐ wèi zé. yī rén zhòng mǐ yī shí, zé rén shù jī ér kě zhī yě. zhào gāo lǔ fān xí zǔ shéng suǒ chén shí diào dù, yǔ cháng chuán bù shū. chuán shàng ān lóu sān chóng, liè nǚ qiáng zhàn gé, shù fān zhì, kāi nǔ chuāng máo xué pào chē, zhì lěi mù tiě zhī, zhuàng rú shǒu chéng. wáng fá wú, zuò dà chuán, zhǎng èr bǎi sì shí bù, jiàn fēi yán gé dào, kě yǐ bēn mǎ chí chē. hū yù dà fēng, zé rén lì bù néng zhì, shén bù biàn zhàn dòu. rán wèi shuǐ jūn, bù kě bù shè, yǐ zhāng xíng shì. méng chōng, yǐ xī měng fù chuán, jiē liǎng xiāng kāi zhì zhào kǒng, qián hòu zuǒ yòu yǒu nǔ chuāng máo xué, dí bù dé jìn, shǐ shí bù néng bài. cǐ bù yòng dà chuán, wù yú sù jìn tuì, zhàn chuán yě. dòu jiàn, jiàn chuán xián shàng shè qiáng, kě bì bàn shēn, qiáng xià kāi zhì kǒng. xián nèi wǔ chǐ jiàn shān wèi nǚ qiáng, zhòng liè zhàn gé, shàng wú fù bèi. qián hòu zuǒ yòu shù yá qí jīn gǔ, zhàn chuán yě. zǒu gě, xián shàng zhòng liè nǚ qiáng zhào gāo, duō zhàn zú, xuǎn xiāo yǒng jīng ruì zhě, bēn zǒu wǎng fǎn rú fēi ōu, chéng rén bù jí, qí zhì jīn gǔ liè zhī yú shàng, zhàn chuán yě. yóu tǐng, xiǎo tǐng chuán, wú nǚ qiáng, chuán shàng zhì mù chuáng, zuǒ yòu suí tǐng dà xiǎo zhǎng duǎn, sì chǐ yī chuáng. jì huì jìn zhǐ, huí jūn zhuǎn zhèn, qí jí rú fēi, yú hòu jū zhǐ zhī, fēi zhàn chuán yě. hǎi gú, tóu dī wěi gāo, qián xiǎo hòu dà, rú gú zhī zhuàng. zuǒ yòu zhì fú bǎn, rú gú chì yì. suī fēng bō zhǎng dà, wú qīng dào yě. fù bèi shàng zuǒ yòu jiē zhāng shēng niú pí wèi zhī, jiàn yá qí jīn gǔ rú cháng fǎ, jiāng hǎi zhī zhōng zhàn chuán yě.
凡水戰之具，船闊狹長短大小，載人多少，以米為則。一人重米一石，則人數積而可知也。棹、篙、櫓、帆、席、組、繩索、沉石、調度，與常船不殊。船上安樓三重，列女牆戰格，樹幡幟，開弩窗、矛穴、炮車，置壘木、鐵汁，狀如守城。王伐吳，作大船，長二百四十步，建飛檐閣道，可以奔馬馳車。忽遇大風，則人力不能制，甚不便戰鬥。然為水軍，不可不設，以張形勢。蒙沖，以犀蒙覆船，皆兩廂開制棹孔，前後左右有弩窗、矛穴，敵不得近，矢石不能敗。此不用大船，務於速進退，戰船也。鬥艦，艦船舷上設牆，可蔽半身，牆下開制孔。舷內五尺建柵為女牆，重列戰格，上無覆背。前後左右樹牙旗、金鼓，戰船也。走舸，舷上重列女牆、棹篙，多戰卒，選驍勇精銳者，奔走往反如飛鷗，乘人不及，旗幟金鼓列之於上，戰船也。遊艇，小艇船，無女牆，船上置木床，左右隨艇大小長短，四尺一床。計會進止，回軍轉陣，其疾如飛，虞候居止之，非戰船也。海鶻，頭低尾高，前小後大，如鶻之狀。左右置浮板，如鶻翅翼。雖風波漲大，無傾倒也。覆背上左右皆張生牛皮為之，建牙旗、金鼓如常法，江海之中戰船也。

strong shuǐ lì dì sì shí jiǔ strong
水利第四十九

bīng fǎ yuē: yǐ shuǐ zuǒ gōng zhě qiáng. shàn yòng shuǐ zhě, qí dào yǒu sì: yī yuē yīn, èr yuē nì, sān yuē zéi, sì yuē jué. yīn shuǐ zhī yòng, qí dào yǒu èr: huò dí jué zhōng liú ér shān, wǒ dé shàng yóu, yīn fēng zhī lì, kě yǐ gǔ zhào zòng huǒ, shùn liú chōng zhī, shān jué ér guò, fēng zhuǎn zé zhǐ yòu ruò dí zài xià, shì mǎ nì liú, wǒ dé shàng yóu, kě yǐ gōng zhī. cǐ èr zhě, suǒ wèi yīn zhě yě. nì shuǐ zhī yòng yě, zé wèi chóng dī yǐ zhàng qí xià, zhù yì yú nèi, rán hòu yǐn zhī yǐ guàn, suǒ wèi nì zhě yě. zéi shuǐ zhī yòng yě, dí suǒ yǐ lài shuǐ yě, dāng qián yǐ shuǐ gōng, shěn dì lǐ, yīn wèi quǎn huì, dǎo zhī tā chù, jié dí suǒ lài, suǒ wèi zéi yě. jué shuǐ zhī yòng yě, huò yǐ xīn mù tǔ shí, shí zhōu shěn zhī yú shàng, bié wèi zhǎng qú xiè zhī huò wèi shā náng yú shàng liú yǐ yōng qí shuǐ, yù shuǐ xíng zé yǐ jué náng, suǒ wèi jué zhě yě. yòng shuǐ zhī dào, yǒu qí dì fēi suǒ yòng ér bì yòng, fǎn wèi suǒ hài, shùn zé shàn yǐ.
兵法曰：以水佐攻者強。善用水者，其道有四：一曰因，二曰逆，三曰賊，四曰絕。因水之用，其道有二：或敵絕中流而柵，我得上游，因風之利，可以鼓棹縱火，順流沖之，柵絕而過，風轉則止；又若敵在下，士馬逆流，我得上游，可以攻之。此二者，所謂因者也。逆水之用也，則為崇堤以障其下，注溢於內，然後引之以灌，所謂逆者也。賊水之用也，敵所以賴水也，當潛以水攻，審地理，陰為畎澮，導之他處，竭敵所賴，所謂賊也。絕水之用也，或以薪木土石，實舟沈之於上，別為長渠泄之；或為沙囊於上流以壅其水，欲水行則以決囊，所謂絕者也。用水之道，有其地非所用而必用，反為所害，順則善矣。

strong shuǐ gōng dì wǔ shí strong
水攻第五十

xiān liàng shuǐ zhī gāo xià, shuǐ píng shuǐ cáo zhǎng èr chǐ sì cùn, liǎng tóu jí zhōng jiān záo wèi sān chí, héng kuò yī cùn èr fēn. chí jiān xiāng qù yī chǐ wǔ fēn. jiān yǒu tōng shuǐ qú, kuò èr fēn, shēn yī cùn sān fēn. sān chí gè zhì fú mù, kuò xiá wēi shǎo yú chí. xiāng hòu èr fēn, shàng jiàn lì chǐ, gāo bā fēn, kuò yī cùn qī fēn, hòu yī fēn. cáo wèi zhuǎn kāi, jiǎo gāo xià yǔ yǎn děng. yǐ shuǐ zhù zhī, sān chí fú mù qí qǐ, miǎo mù shì zhī, sān chǐ qí píng, zé wèi tiān xià zhǔn. huò shí bù, huò yī lǐ, nǎi dào shù shí lǐ, yīn mù lì suǒ jí, zhì zhào bǎn dù gān, yǐ bái shéng jì qí chǐ cùn, zé gāo xià zhàng chǐ fēn cùn kě zhī. zhào bǎn xíng rú fāng shàn, zhǎng sì chǐ, xià èr chǐ, shàng èr chǐ, miàn kuò sān chǐ, bǐng zhǎng yī chǐ, dà kě wò. dù gān zhǎng èr zhàng, kè zuò èr bǎi cùn, èr qiān fēn. měi cùn nèi xiǎo kè. suí suǒ xiàng yuǎn jìn gāo xià zhì gān, yǐ zhào bǎn yìng zhī, miǎo mù shì zhī, sān fú mù chǐ jí zhào bǎn yǐ dù gān shàng chǐ cùn wèi gāo xià, dì ér wǎng lái, chǐ cùn xiāng chéng, zé shān yuān shuǐ yuán gāo xià qiǎn shēn, kě yǐ fēn cùn dù yǐ.
先量水之高下，水平水槽長二尺四寸，兩頭及中間鑿為三池，橫闊一寸二分。池間相去一尺五分。間有通水渠，闊二分，深一寸三分。三池各置浮木，闊狹微少於池。箱厚二分，上建立齒，高八分，闊一寸七分，厚一分。槽為轉開，腳高下與眼等。以水注之，三池浮木齊起，眇目視之，三齒齊平，則為天下准。或十步，或一里，乃到數十里，因目力所及，置照板、度竿，以白繩計其尺寸，則高下丈尺分寸可知。照板形如方扇，長四尺，下二尺，上二尺，面闊三尺，柄長一尺，大可握。度竿長二丈，克作二百寸，二千分。每寸內小克。隨所向遠近高下置竿，以照板映之，眇目視之，三浮木齒及照板以度竿上尺寸為高下，遞而往來，尺寸相乘，則山淵水源高下淺深，可以分寸度矣。

strong guò shuǐ dì wǔ shí yī strong
過水第五十一

yīng fá yī, fán fù yīng wèng wèi fá, wèng jiān kuò wǔ cùn, shēn shòu sān shí mǐ, lì shèng yī. dǐ yǐ gōu shéng lián zhī, biān qiāng yú shàng, xíng zhǎng ér fāng, qián zhì bǎn tóu, hòu zhì bǎn shāo, zuǒ yòu diào zhī. qiāng fá: qiāng shí gēn wèi yī shù, lì shèng yī rén, sì qiān yī bǎi liù shí gēn wèi yī fá, qù zuān rèn shù wèi yú lín cì, héng kuò ér fù zhī. kě dù sì bǎi yī shí liù rén. wèi sān fá, jì yòng yī wàn èr qiān wǔ shí gēn, dù rén yī qiān èr bǎi wǔ shí rén. shí dù zé yī jūn jì yǐ. xié, yǐ shàn shuǐ zhě xì xiǎo shéng yú yào chù, xiān fú dà mù, cì yǐn dà. yú liǎng àn lì dà jué jí xì yú shù, jí dìng shǐ rén xié fú dù. dà jūn kě fēn wèi shí dào dù zhī. fú náng, yǐ hún tuō yáng pí, chuī qì lìng mǎn, xì qí kǒng, shù yú yè xià, liǎng fú ér dù.
罌筏一，凡縛罌瓮為筏，瓮間闊五寸，深受三石米，力勝一。底以勾繩連之，編槍於上，形長而方，前置板頭，後置板梢，左右掉之。槍筏：槍十根為一束，力勝一人，四千一百六十根為一筏，去鑽刃束為魚鱗次，橫括而縛之。可渡四百一十六人。為三筏，計用一萬二千五十根，渡人一千二百五十人。十渡則一軍濟矣。挾ㄌ，以善水者系小繩於要處，先浮大木，次引大ㄌ。於兩岸立大橛及繫於樹，急定ㄌ使人挾ㄌ浮渡。大軍可分為十道渡之。浮囊，以渾脫羊皮，吹氣令滿，系其孔，束於腋下，兩浮而渡。

strong xún shuǐ mài dì wǔ shí èr strong
尋水脈第五十二

wú shuǐ zhī dì, zé dì yǒu huáng yáng fèn zhě bì yǒu shuǐ. shā lǔ gān rùn zhě, xià yǒu shuǐ. xì cǎo méng róng, yǔ wú shuǐ chù bù tóng zhě, yì rú zhī.
無水之地，擇地有黃羊糞者必有水。砂鹵甘潤者，下有水。細草蒙茸，與無水處不同者，亦如之。

strong huǒ lì dì wǔ shí sān strong
火利第五十三

jiāng yǒu huǒ zhī yòng, xiān zhī qí rì rì zhě wèi chūn bǐng dīng xià wù jǐ qiū rén guǐ dōng jiǎ yǐ, cǐ rì yǒu dà fēng yǔ gù yě, cì shùn qí fēng wǒ dé shàng fēng zé fàng huǒ shāo, xià fēng yī zuò qǐ mǎ. gōng chéng kòu zhài, fēng zhù shùn, lì wèi fēi huǒ fēi huǒ zhě, wèi huǒ pào huǒ jiàn zhī lèi yě. xiāng shǒu bù dòng, lì yú jiān huǒ jiān huǒ zhě, yīn qí rén fén qí jī jù jiǎ bīng yě. liǎng zhèn xiāng hé, yù fēng zhī biàn yáng yī zuò xiāo chén gǔ yān, lì wèi suì niú yǐ qí zhī. ruò dí yú shàng fēng fàng huǒ, wǒ yì zòng huǒ wèi jiě huǒ fǎ dí shāo mén kǒng huǒ kǒng huǒ wēi, wǒ shǐ jī xīn yǐ wǔ wài huǒ yì cǐ lèi yě. fán rù dí jìng, jùn yì qióng guì, chéng huáng tuí mí, shān chuān fēi shè xiǎn zhī dì ér fēi dí suǒ shì zhě, zé cún zhī. gǒu bá dí suǒ shì zhī yì, jiē huǒ zhī, yǐ jué qí wàng yān. dí jìng zhī lín mù mào cǎo, jiē huǒ zhī. gù huǒ wèi bīng zhī dà lì yě.
將有火之用，先知其日（日者謂春丙丁、夏戊己、秋壬癸、冬甲乙，此日有大風雨故也），次順其風（我得上風則放火燒，下風一作起馬）。攻城寇寨，風助順，利為飛火（飛火者，謂火炮火箭之類也）。相守不動，利於奸火（奸火者，因其人焚其積聚甲兵也）。兩陣相合，御風之便揚（一作枵）塵鼓煙，利為燧牛以俟之。若敵於上風放火，我亦縱火為解火法（敵燒門恐火恐火威，我使積薪以伍外火亦此類也）。凡入敵境，郡邑窮匱，城隍頹靡，山川非設險之地而非敵所恃者，則存之。苟拔敵所恃之邑，皆火之，以絕其望焉。敵境之林木茂草，皆火之。故火為兵之大利也。

strong huǒ gōng dì wǔ shí sì strong
火攻第五十四

yuè duì yī zuò zài dōng bì nán jī zhěn zhī xī, zé shè huǒ hòu fēng yǐ fén zhī sì shí yì qí huǒ lì piān gōng. yǐ xiāo qí yè xián méi fù mǎ kǒu, rén fù xīn jí shù, huǒ zhí dǐ dí yíng. yī shí jǔ huǒ, yíng zhōng jīng luàn, jí ér chéng zhī jìng ér bù dòng, wù gōng. huǒ shòu, yǐ ài wēn zhì piáo zhōng, kāi sì kǒng, xì yě zhū zhāng lù xiàng xià, zhēn qí wěi duān, wàng dí yíng ér zòng zhī, bēn zǒu rù cǎo nèi, zé huǒ qǐ. huǒ qín, yǐ hú táo kōng zhōng shí ài, kāi liǎng kǒu, fù hé zhī, xì yě jī xiàng xià, zhēn qí wěi ér zòng zhī, fēi sù yú cǎo shàng, zé huǒ fā.
月對（一作在）東壁、南箕、軫之夕，則設火候風以焚之（四時亦其火利偏攻）。以驍騎夜銜枚縛馬口，人負薪及束，カ火直抵敵營。一時舉火，營中驚亂，急而乘之；靜而不動，勿攻。火獸，以艾溫置瓢中，開四孔，系野豬、獐、鹿項下，針其尾端，望敵營而縱之，奔走入草內，則火起。火禽，以胡桃空中實艾，開兩口，複合之，系野雞項下，針其尾而縱之，飛宿於草上，則火發。

strong shǒu chéng fǎ dì wǔ shí wǔ strong
守城法第五十五

chéng bù shǒu zhě: dà ér rén shào xiǎo ér rén zhòng liáng kuān ér chái shuǐ bù gōng lěi báo ér gōng jù bù zú tǔ shū dì xià, gài guàn kě shè rén hù pí cuì, xiū jī wèi jiù. fán cǐ lèi zhě, sù tú zhī. yíng lěi gāo hòu, chéng jiān gōu shēn, liáng shí zhòng duō, dì lì xiǎn zǔ, suǒ wèi wú shǒu wú bù shǒu yě. gù yuē: shàn shǒu zhě, dí bù zhī qí suǒ gōng.
城不守者：大而人少；小而人眾；糧寬而柴水不供；壘薄而攻具不足；土疏地下，溉灌可設；人戶疲悴，修緝未就。凡此類者，速徒之。營壘高厚，城堅溝深，糧食眾多，地利險阻，所謂無守無不守也。故曰：善守者，敵不知其所攻。

strong zhú chéng dì wǔ shí liù strong
築城第五十六

fán zhú chéng, xià kuò yǔ gāo bèi, shàng kuò yǔ xià bèi. chéng gāo wǔ zhàng, xià kuò èr zhàng wǔ chǐ, shàng kuò yī zhàng èr chǐ wǔ cùn. gāo xià kuò xiá, yǐ cǐ wèi zhǔn. liào gōng: shàng kuò xià jiā kuò, dé sān zhàng qī chǐ wǔ cùn bàn zhī, dé yī zhàng bā chǐ qī cùn wǔ fēn yǐ gāo wǔ zhàng chéng zhī, yī chǐ zhī chéng jī shù jī shù yī zuò lì dé jiǔ shí sān zhàng qī chǐ wǔ cùn. měi yī gōng, jiù zhú tǔ èr zhàng, jì gōng yuē sì shí qī rén. yī bù wǔ chǐ zhī chéng, jì yì èr bǎi sān shí wǔ rén. bǎi bù zhī chéng, jì gōng èr wàn sān qiān wǔ bǎi rén. sān bǎi liù yī zuò jiǔ shí bù, jì gōng bā wàn sì qiān liù bǎi rén. lǜ yī lǐ, zé shí lǐ kě zhī yě. qí chū tǔ fù kuì, bìng jì zhī yú gōng nèi yǐ. chéng nèi miàn, bié chuān jǐng sì suǒ, zhì shuǐ chē dà wèng èr shí kǒu, zào qiān suǒ. què dí tái shàng jiàn hòu lóu, yǐ tiào bǎn chū wèi lǔ, yǔ sì wài fēng shù zhòu yè zhān shì, yǐ bèi jǐng jí.
凡築城，下闊與高倍，上闊與下倍。城高五丈，下闊二丈五尺，上闊一丈二尺五寸。高下闊狹，以此為準。料工：上闊下加闊，得三丈七尺五寸；半之，得一丈八尺七寸五分；以高五丈乘之，一尺之城積數（積數一作利）得九十三丈七尺五寸。每一工，舊築土二丈，計工約四十七人。一步五尺之城，計役二百三十五人。百步之城，計工二萬三千五百人。三百六（一作九）十步，計工八萬四千六百人。率一里，則十里可知也。其出土負簣，並計之於工內矣。城內面，別穿井四所，置水車大瓮二十口，灶千所。卻敵台上建候樓，以跳板出為櫓，與四外烽戍晝夜瞻視，以備警急。

strong chéng háo dì wǔ shí qī strong
城壕第五十七

záo háo zhī fǎ, miàn kuò èr zhàng, shēn yī zhàng, dǐ kuò yī zhàng. yǐ miàn kuò èr zhàng jiā dǐ kuò yī zhàng, jī shù dà bàn dé zhī, dé shù yī zhàng wǔ chǐ. yǐ shēn yī zhàng chéng zhī, záo háo yī zhàng, dé shù yī shí wǔ zhàng. měi gōng rì chū sān zhàng, jì gōng wǔ rén. yī bù wǔ chǐ, jì gōng èr shí wǔ rén. shí bù, jì gōng èr bǎi wǔ shí rén. bǎi bù, jì gōng èr qiān wǔ bǎi rén. sān bǎi liù shí bù, jì gōng jiǔ qiān rén. lǜ yī lǐ, zé bǎi lǐ kě zhī yě.
鑿壕之法，面闊二丈，深一丈，底闊一丈。以面闊二丈加底闊一丈，積數大半得之，得數一丈五尺。以深一丈乘之，鑿壕一丈，得數一十五丈。每工日出三丈，計工五人。一步五尺，計工二十五人。十步，計工二百五十人。百步，計工二千五百人。三百六十步，計工九千人。率一里，則百里可知也。

strong fáng chéng dì wǔ shí bā strong
防城第五十八

chéng shàng yī bù yī zuò lǐ yī jiǎ zú, shí bù jiā wǔ rén, yǐ bèi zá gōng zhī yào. wǔ bù yǒu wǔ zhǎng, shí bù yǒu shí zhǎng, wǔ shí bù bǎi bù jiē yǒu jiāng zhǎng. wén wǔ xiāng jiān, liàng cái shòu rèn, ér tǒng lǐng jīng ruì xiāo yǒng, huò shí duì, huò èr shí duì, sān shí duì. dà jiāng fù jiāng gè yī zuò wèi lǐng duì xún chéng, xiǎo yù jī quàn fù yì. chéng shàng fèn sì duì, bié lì sì biǎo yǐ wèi gōng chéng zhī hòu yān. ruò dí yù gōng zhī chù, qù chéng wǔ liù shí bù, jí jǔ yī biǎo zhuàng tī bī chéng, jǔ èr biǎo dí ruò dēng tī, jǔ sān biǎo yù pān nǚ qiáng, jǔ sì biǎo. yè zé jǔ huǒ rú biǎo fǎ. chéng shàng sì duì zhī jiān, gè yī zuò wèi zhì bā qí. ruò xū shuǐ fāng bǎn, jǔ cāng qí xū huī tàn tóng tiě, jǔ chì qí xū tián mù qiáo wěi, jǔ huáng qí xū shā shí zhuān wǎ, jǔ bái qí xū shuǐ tāng bù jié zhī wù, jǔ hēi qí xū máo zhān má suǒ jīn tiě qiāo huò fǔ záo, jǔ shuāng tù qí xū zhàn shì ruì zú, jǔ xióng hǔ qí xū gē jǐ shǐ gōng dāo jiàn, jǔ zhì qí. dāng zhǔ zhī guān, suí sè ér gōng. chéng nèi lǎo shào fù nǚ chú yíng shí wài, jiē lìng yīng yì yú chéng shàng, fēn wèi bā duì, shǐ shí wén zì zhě diǎn jiǎn cháng qí wù yǔ bā bù yě.
城上一步（一作里）一甲卒，十步加五人，以備雜供之要。五步有五長，十步有十長，五十步、百步皆有將長。文武相兼，量才授任，而統領精銳驍勇，或十隊，或二十隊，三十隊。大將、副將各（一作為）領隊巡城，曉諭激勸赴役。城上分四隊，別立四表以為攻城之候焉。若敵欲攻之處，去城五六十步，即舉一表；撞梯逼城，舉二表；敵若登梯，舉三表；欲攀女牆，舉四表。夜則舉火如表法。城上四隊之間，各（一作為）置八旗。若須水В、枋板，舉蒼旗；須灰炭、銅鐵，舉赤旗；須田木、樵葦，舉黃旗；須砂石、磚瓦，舉白旗；須水湯不潔之物，舉黑旗；鬚毛氈、麻索、釒鐵、鍬鑊、斧鑿，舉雙兔旗；須戰士銳卒，舉熊虎旗；須戈戟矢弓刀劍，舉鷙旗。當主之官，隨色而供。城內老少婦女除營食外，皆令應役於城上，分為八隊，使識文字者點檢常旗物與八部也。

strong fǎn jìn dì wǔ shí jiǔ strong
反浸第五十九

wǒ chéng ruò jū bēi xià zhī dì, dí rén yōng shuǐ guàn chéng, sù zhú qiáng yōng zhū mén jí xiàn chù. gèng yú chéng nèi cù wèi zhōu zā, shì shuǐ gāo xià xiá kuò, zhú qiáng, wài qǔ tǔ gāo yī zhàng yǐ shàng. chéng lì, yú qiáng wài qǔ tǔ ér báo zhú zhī. jīng bīng bèi shǒu, bù dé róng zá sè rén. rú yǒu xiè shuǐ zhī chù, zé shí bù wèi yī jǐng, jǐng nèi qián tōng yǐn xiè lòu. chéng zhōng sù zào chuán yī èr shí zhī, mù jiě zhōu jí zhě, zài yǐ gōng nǔ qiāo jīn qú, měi sān shí rén zì àn mén xué xián méi ér chū, jué qí dī yàn. dí jué, jí jí yú chéng shàng gǔ zào, yǐ jīng ruì jí chū zhù zhī.
我城若居卑下之地，敵人擁水灌城，速築牆壅諸門及陷處。更於城內促為周匝，視水高下狹闊，築牆，外取土高一丈以上。城立，於牆外取土而薄築之。精兵備守，不得容雜色人。如有泄水之處，則十步為一井，井內潛通引泄漏。城中速造船一二十隻，募解舟楫者，載以弓弩鍬釒瞿，每三十人自暗門穴銜枚而出，決其堤堰。敵覺，即急於城上鼓譟，以精銳急出助之。

strong nǔ tái dì liù shí strong
弩台第六十

gāo xià yǔ chéng děng, qù chéng bǎi bù, měi tái xiāng qù yì rú zhī. xià kuò sì zhàng, gāo wǔ zhàng, shàng kuò èr zhàng. shàng jiàn nǚ qiáng, nèi tōng àn dào, ān qū xī tī, rén shàng biàn juǎn shōu zhī. zhōng shè zhān mù, zhì nǔ shǒu wǔ rén, bèi liáng shuǐ huǒ.
高下與城等，去城百步，每台相去亦如之。下闊四丈，高五丈，上闊二丈。上建女牆，內通暗道，安屈膝梯，人上便卷收之。中設氈幕，置弩手五人，備糧水火。

strong fēng huǒ tái dì liù shí yī strong
烽火台第六十一

gāo shān sì gù xiǎn jué chù zhì zhī, wú shān yì yú gū huí píng dì zhì zhī. zhú yáng mǎ chéng, gāo dī biàn cháng yǐ sān shí wǔ wèi duī. tái gāo wǔ zhàng, xià kuò èr zhàng, shàng kuò yī zhàng, xíng yuán. shàng jiàn yuán wū fù zhī. wū jìng yǒu liù chǐ, yī miàn tiào chū sān chǐ, yǐ bǎn wèi zhī shàng fù xià zhàn wū. shàng zhì tū zào sān suǒ, tái xià yì zhì sān suǒ, bìng yǐ shí huī shì qí biǎo lǐ. fù zhì chái lóng sān suǒ, liú huǒ shéng sān tiáo, zài tái cè jìn. shàng xià yòng qū xī tī, shàng qì shōu zhī. wū sì bì kāi dǔ zéi kǒng jí ān shì huǒ tǒng. zhì qí èr kǒu, gǔ yī miàn, nǔ liǎng zhāng, pào shí, tián mù, tíng shuǐ wèng, gān liáng, má, huǒ zuān, huǒ jiàn, hāo ài, láng fèn. měi chén jí yè píng ān, jǔ yī huǒ wén jǐng jué, jǔ èr huǒ jiàn yān chén, jǔ sān huǒ. jiàn zéi, shāo chái lóng. rú měi chén jí yè píng ān, huǒ bù lái, jí fēng zi wèi rén suǒ zhuō. yī fēng liù rén, wǔ rén wèi fēng zi, dì zhī gèng kè, guān shì dòng jìng yī rén wèi fēng shī, zhī wén shū fú dié zhuǎn dì.
高山四顧險絕處置之，無山亦於孤回平地置之。築羊馬城，高低便常以三十五為堆。台高五丈，下闊二丈，上闊一丈，形圓。上建圓屋覆之。屋徑有六尺，一面跳出三尺，以板為之上覆下棧屋。上置突灶三所，台下亦置三所，並以石灰飾其表里。復置柴籠三所，流火繩三條，在台側近。上下用屈膝梯，上訖收之。屋四壁開睹賊孔及安視火筒。置旗二口，鼓一面，弩兩張，炮石，田木，停水瓮，乾糧，麻カ，火鑽，火箭，蒿艾，狼糞。每晨及夜平安，舉一火；聞警覺，舉二火；見煙塵，舉三火。見賊，燒柴籠。如每晨及夜平安，火不來，即烽子為人所捉。一烽六人，五人為烽子，遞知更刻，觀視動靜；一人為烽師，知文書符牒轉遞。

strong wàng lóu dì liù shí èr strong
望樓第六十二

yá zhàng qián lì bǎi chǐ gān, shàng zhì bǎn wū, sì miàn kāi mén, zhuàng rú dòu. lìng rén shàng wàng zéi, zéi yǒu suǒ gōng, suí qí fāng miàn yǐ xiǎo bái qí zhāo zhī. zhòng zéi wǎng lái, jù sàn yuǎn jìn, jiē shěn ér guān zhī, yǐ gào yú xià.
牙帳前立百尺竿，上置板屋，四面開門，狀如斗。令人上望賊，賊有所攻，隨其方面以小白旗招之。眾賊往來，聚散遠近，皆審而觀之，以告於下。

strong mǎ pù dì liù shí sān strong
馬鋪第六十三

měi pù xiāng qù sān shí lǐ, yú yào lù shān gǔ jiān mù mǎ liǎng pǐ, shè yóu yì jì huì. yǒu shì jǐng jí, yān chén rù jìng, jí bào tàn. shè tǔ hé yú shān gǔ kǒu, dāng zéi lù héng duàn, kuò èr zhàng, shēn èr chǐ, yǐ xì shā tǔ tián píng. měi rì jiǎn xíng jī, sǎo lìng jìng píng. rén mǎ rù jìng, jí zhī zú jī duō shǎo.
每鋪相去三十里，於要路山谷間牧馬兩匹，設游奕計會。有事警急，煙塵入境，即報探。設土河於山谷口，當賊路橫斷，闊二丈，深二尺，以細沙土填平。每日檢行跡，掃令淨平。人馬入境，即知足跡多少。

strong yóu yì dì liù shí sì strong
游奕第六十四

jūn zhōng xuǎn xiāo yǒng ān shān chuān quán jǐng zhě chōng zhī, cháng yǔ tǔ hé fēng pù jì huì jiāo pái. rì xī luó hòu yú tíng zhàng zhī wài, zhuō shēng shì wèn. qí jūn zhōng xū shí tǐ yòng, wù shǐ yóu yì rén zhī. qí fù shǐ zi jiāng bìng yòng jiǔ zài jūn zhōng xíng rén yī zuò shàn qí shè zhě chōng zhī.
軍中選驍勇諳山川泉井者充之，常與土河、烽、鋪計會交牌。日夕邏候於亭障之外，捉生事問。其軍中虛實體用，勿使游奕人知。其副使子將並用久在軍中行人（一作善）騎射者充之。

strong shǒu chéng jù dì liù shí wǔ strong
守城具第六十五

zá wù, shǒu chéng zhī shí, qí shí wù wǔ gǔ qiǔ yú yán bù bó yī yào gōng qiǎo róng jù duàn yě jiē gǎo fēi lú wěi huī tàn chái xīn sōng huà hāo ài zhī nǎi má pí zhān tǎn jīng jí bì lí fǔ huò pén wèng tián mù chuí záo dāo jù zhǎng fǔ zhǎng dāo yī zuò máo zhǎng zhuī zhǎng tī duǎn tī dà gōu lián suǒ, dàn rén suǒ yòng zhī wù, yī yī yù bèi. réng lìng xiū jī, bù dé sǔn huài. zá bèi, shàng bā duì zhī jiān ān zhuǎn guān xiǎo pào yī zuò zhǎng èr, jī guān dà pào yī. yún tī zhuàng pào děng jiān. xiān cóng chéng shēn yòng mù tiào chū wèi zhòng nǚ qiáng, gāo yú tǔ nǚ qiáng wǔ cùn yǐ shàng, yǐ bǎn fù zhī, suí shì huǎn jí ér kāi bì zhī. dí ruò yǐ dà shí jī qiáng lóu, shí xià zhī chù, chū tiào kōng zhōng, xuán shēng niú pí huò zhān tǎn děng dài, yǐ chéng qí shí. chéng nèi rén jiā, xián lìng zhì shuǐ fáng huǒ, xiān yuē xiān yī zuò dàn shī huǒ zhě zhǎn. huǒ fā zhī chù, duō kǒng jiān rén fàng huǒ, dàn lìng jìn biàn zhǔ dāng bā bù guān rén lǐng lǎo shào fù nǚ jiù zhī. huǒ qǐ suǒ bù, jí bái dà jiāng, dà jiāng qīn lǐng xìn rén zuǒ yòu jiù huǒ. chéng zhōng yǒu zú jǐng jí zá rén, chéng shàng bù dé zhé lí zhí zhǎng, luàn zǒu jiē xiàng. wéi zhě zhǎn zhī. dí ruò tuī lún pái lái gōng, xiān yǐ shǒu pào dǎ, shǒu pào jì zhòng, suǒ zhōng shāng bì duō. lái zhě bèi shāng, zé lì bù qí yǐ. xuán mén, xuán bǎn wèi mén yě. tiě gān zhī rú zhàn bǎn, yòng zhī xuán zhōng, bǎn rào chéng yú dí shān shàng, shàng jiē xuán bǎn. shòu dí zhī shí, zé bǎn qǐ fā shǐ. tū mén, yú chéng zhōng duì dí yíng zì záo nèi wèi àn dào, duō shǎo lín shí, rù wǔ liù cùn, lì chuān. huò yú zhōng yè, yú dí chū lái yíng zé wèi dìng, jīng qí cóng tū mén yuè chū, jī qí bù yì. tú shàn, yǐ ní ní chéng mén, kě hòu sān chǐ, bèi huǒ. záo mén, wèi dí suǒ bī, xiān zì záo mén shàn shí shù kǒng, chū nǔ shè zhī, zhǎng máo lá zhī, dí qiě bù dé jìn. mén zhàn tú, yǐ ní tú mén shàng dà zhàn, kě hòu wǔ cùn, bèi huǒ. bì lí zhàn gé, yú nǚ qiáng shàng tiào chū, chuán qù qiáng sān chǐ, héng zhě jiǎn. chuán ān xiá, yǐ jīng liǔ biān zhī, zhǎng èr chǐ, kuò wǔ chǐ, xuán chuán duān, yǐ zhē shǐ shí. bù màn, yǐ fù bù wèi màn, yòng ruò gān xuán dào yú nǚ qiáng wài, qù qiáng qī bā chǐ, róu shí zhī shì, zé shǐ shí bù fù jìn qiáng yǐ. lián tǐng, rú dǎ hé lián jiā zhuàng, dǎ nǚ qiáng wài shàng chéng rén. chā gān, rú qiāng rèn, wèi liǎng qí, yòng chā fēi tī jí rén. gōu gān, rú qiāng rèn, piān yǒu qū, kě yǐ gōu rén. zhǎng bǐng gōu, chéng shàng yǐ mù wèi péng, kè bīng yī duì, zuò zhǎng bǐng tiě gōu, suí ān biàn yǐ wèi zhī bèi. ruò dí pān nǚ qiáng yǒng shēn, dài qí shēn chū, zhòng gōu qí shí, chè rù chéng zhōng, bǎi dāo zhuī fǔ zhù zhī. ruò dí yǐ mù lǘ gōng chéng, wǒ yòng tiě jí lí ér rù zhī. qí fǎ: yǐ shú tiě wèi zhī, kuò jìng yī chǐ, sì tiáo zòng héng rú jí lí xíng, yǐ shēng tiě zhī guàn qí zhōng yāng, zhòng wǔ shí jīn, shàng ān bí suǒ suǒ zhí xià dūn qì, yǐ lù lú ǎo shàng. ruò mù lǘ yǒu niú pí bìng ní, dūn zhe jí sù fàng huǒ jù, guàn yóu shāo zhī. tiě líng, zhuàng shì xiǎo tiě jí lí, yào lù sā zhī. chuàn huán, dí ruò tuī zhuàng chē gōng chéng, wǒ yǐ cū tiě huán, bìng wū chéng zi wèi zhī, yòng suǒ xiāng lián. yù zhuàng tóu shì dào, wǒ sù yǐ huán chuàn zhuàng tóu, yú qí cì biàn chù, jiāng shì qiān suǒ zé zhuàng chē fān dǎo, gōng nǔ qí shè, zì rán bài zǒu. mī dí, shí tàn kāng bǐ, huí fēng yī zuò luó yú chéng shàng yǐ mī dí rén mù, yīn yǐ jīn zhī sǎ zhī. zhuǎn guān qiáo, yī liáng wèi qiáo liáng, duān zhe héng guā. bá qù guā yī zuò héng, qiáo zhuǎn guān, rén mǎ bù dé dù, jiē qīng shuǐ zhōng. zhuǎn guān qiáng, fán gōng chéng zhī bīng, yù hàn shǐ shí, tóu dài lí mào, qīng shì ér bù biàn yì jiǎ zhòng hòu, jìn tuì yòu nán qián jì bù dé shàng chéng, tuì zé shī bī pò, rén zhòng fán nào. wǒ zuò zhuǎn guān nǚ qiáng, téng chū chéng wài, lù lú zhuì tiě suǒ, suǒ tóu ān chī jiǎo, dāng jù nào chù zhì xià. bō dà mù nǔ, yǐ huáng yáng sāng zhè wèi gōng, zhǎng yī zhàng èr chǐ, zhōng jìng qī cùn, liǎng shāo sān cùn, jiǎo chē zhāng zhī, dà shǐ yī fā, shēng rú léi hǒu. jī mù bèi tián mù, jìng yī chǐ xiǎo, tóu liù qī cùn, zhǎng wǔ chǐ, hòu dí rén shàng chéng, zé zhì xià tián zhī. jī shí bèi pào shí, dà xiǎo suí shēn, xià cóng dí rén. dì tàn, yú chéng xī yú chuān jǐng, gè shēn èr zhàng, lìng fù xīn wèng yú jǐng shàng, zuò ér tīng zhī, chéng wài zéi dào, yǒu kǒng chéng dì dào, bìng wén wèng zhōng, biàn yuǎn jìn yǐ. tiān jǐng, yú chéng nèi bā fāng chuān jǐng, gè shēn èr zhàng, yǐ xīn wèng báo pí pí kǒu rú gǔ, lìng cōng ěr zhě yú jǐng zhōng zhěn wèng ér tīng, zé qù chéng wǔ bǎi bù xī zhī zhī. jì shěn qí chù, wǒ zé suí dì záo xué jìn zhī, yǐ gàn ài yī shí, shāo lìng yān chū, nǎi yòng bǎn yú xué xià fēng zhī, ér lìng yān xiè. gèng yǐ bèi gǔ zhī, zé dí rén jiāo zhuó yǐ. jǐng huǒ, měi chéng sì miàn, yè jiān shè yǒu jǐng huǒ. yóu náng, shèng shuǐ, yú chéng shàng zhì ān huǒ shàng, náng bài huǒ miè. jiù huǒ, yòng shuǐ tǒng. dí ruò zòng huǒ fén lóu dié, yǐ wèng zhú zhǎng yī zhàng, sōu qù jié, yǐ shēng báo pí wèi dài, lìng zhù shuǐ èr sān shí, jiāng tǒng nà yú dài nèi, jí fù rú jī tǒng, lìng jiāng shì sān wǔ rén cuō shuǐ kǒu, jí zhù zhī jiù huǒ. měi mén cháng zhì liǎng jù. wú zhú, jí yǐ mù hé tǒng, qī zhī ér yòng. jǐng shuǐ jiàn tǒng èr shí yī zuò bǎi jù zhù zhī, mén nèi cháng yǐ wèng zhù. huǒ jù, yòng yàn wěi jù fù wěi cǎo wèi jù, fēn wèi liǎng qí, rú yàn wěi zhuàng, yǐ yóu là guàn zhī, jiā huǒ zòng zhuì chéng xià, shǐ qí mù lǘ ér shāo zhī. sōng míng jù, yǐ sōng mù wèi zhī, shāo lìng míng, zhí zhuì xià suí chéng zhào zhī, kǒng dí rén chéng àn shàng chéng. zhī yóu zhú jù, rán zhī bǐng zhú yú chéng sì yú yào lù mén xià, chén yè bù dé jué míng, yòng bèi fēi cháng. xíng lú, róng tiě zhī lú, yú xíng yú chéng shàng yǐ sǎ dí. yóu huǒ, tiě xiāng shèng huǒ jiā zhī là, TX07 chuí xià, shāo xué kǒng zhōng rén. dú jǐng, shǒu chéng zhī shí, chéng wài yǒu jǐng xiān shěn yǐ dú yào. xiàn mǎ kēng, kǒng zhǎng wǔ chǐ, kuò yī zhàng, shēn sān chǐ. kēng zhōng mái lù qiāng zhú jǐ, shěn yī zuò kēng shí zì xiāng lián, zhuàng rú gōu TX07, fù yǐ chú cǎo máo hé, jiā tǔ zhǒng cǎo, lìng shēng miáo měng fù qí shàng. jūn chéng tián bì yào lù jiē shè zhī. jù mǎ qiāng, yǐ mù jìng èr chǐ, zhǎng duǎn suí shí, shí zì záo kǒng, zòng héng ān guā, zhǎng yī zhàng, ruì qí duān, kě yòng sāi chéng mén, yào lù. mù shān, wèi dí suǒ bī, bù jí zhú chéng tián, huò yīn shān hé xiǎn ài, duō shí shǎo tǔ, bù rèn bǎn zhú, zé jiàn lì mù wèi péng, fāng yuán gāo xià suí shí. shēn mái mù gùn, mí fèng qí shū kuò. nèi zhòng zhù wèi gé dào, wài zhòng zhù zhǎng chū nǚ qiáng, jiē rù ní qī bā cùn. yòu lì gé dào, nèi zhù shàng bù bǎn wèi zhàn, lì lán gàn, xíng yú shān shàng xuán mén. yōng qiáng háo qiàn jù mǎ, yī rú shǒu chéng fǎ.
雜物，守城之時，其什物、五穀、糗Я、魚鹽、布帛、醫藥、工巧戎具、鍛冶、秸稿、菲、蘆葦、灰炭、柴薪、松樺、蒿艾、脂乃、麻皮、氈毯、荊棘、篦籬、釜鑊、盆瓮、田木、槌、鑿刀、鋸、長斧、長刀（一作矛）、長錐、長梯、短梯、大鈎、連鎖，但人所用之物，一一預備。仍令修緝，不得損壞。雜備，上八隊之間安轉關小炮（一作仉）二，機關大炮一。雲梯撞炮等間。先從城身用木跳出為重女牆，高於土女牆五寸以上，以板覆之，隨事緩急而開閉之。敵若以大石擊牆樓，石下之處，出跳空中，懸生牛皮或氈毯等袋，以乘其石。城內人家，咸令置水防火，先約（先一作但）失火者斬。火發之處，多恐奸人放火，但令近便主當八部官人領老少婦女救之。火起所部，急白大將，大將親領信人、左右救火。城中有卒警及雜人，城上不得輒離職掌，亂走街巷。違者斬之。敵若推輪排來攻，先以手炮打，手炮既眾，所中傷必多。來者被傷，則力不齊矣。懸門，懸板為門也。鐵甘之如棧板，用之懸鐘，板繞城於敵柵上，上皆懸板。受敵之時，則板起發矢。突門，於城中對敵營自鑿內為暗道，多少臨時，入五六寸，力穿。或於中夜，於敵初來營則未定，精騎從突門躍出，擊其不意。塗扇，以泥泥城門，可厚三尺，備火。鑿門，為敵所逼，先自鑿門扇十數孔，出弩射之，長矛剌之，敵且不得近。門棧塗，以泥塗門上大棧，可厚五寸，備火。篦籬戰格，於女牆上跳出，椽去牆三尺，橫者檢。椽安轄，以荊柳編之，長二尺，闊五尺，懸椽端，以遮矢石。布幔，以復布為幔，用弱竿懸倒於女牆外，去牆七八尺，柔石之勢，則矢石不復近牆矣。連梃，如打禾連枷狀，打女牆外上城人。叉竿，如槍刃，為兩歧，用叉飛梯及人。鈎竿，如槍刃，偏有曲，可以鈎人。長柄鈎，城上以木為棚，客兵一隊，作長柄鐵鈎，隨安便以為之備。若敵攀女牆踴身，待其身出，眾鈎齊拾，掣入城中，百刀錐斧助之。若敵以木驢攻城，我用鐵蒺藜而入之。其法：以熟鐵為之，闊徑一尺，四條縱橫如蒺藜形，以生鐵汁灌其中央，重五十斤，上安鼻索鎖直下敦訖，以轆轤拗上。若木驢有牛皮並泥，敦著即速放火炬，灌油燒之。鐵菱，狀似小鐵蒺藜，要路撒之。串環，敵若推撞車攻城，我以粗鐵環，並屋乘子為之，用索相連。遇撞頭適到，我速以環串撞頭，於其次便處，將士牽索則撞車翻倒，弓弩齊射，自然敗走。眯敵，石炭、糠比，迴風（一作羅）於城上以眯敵人目，因以金汁灑之。轉關橋，一梁為橋樑，端著橫栝。拔去栝（一作橫），橋轉關，人馬不得渡，皆傾水中。轉關牆，凡攻城之兵，御捍矢石，頭戴蠡帽，傾視而不便；衣甲重厚，進退又難；前既不得上城，退則師逼迫，人眾煩鬧。我作轉關女牆，騰出城外，轆轤墜鐵索，索頭安鴟腳，當聚鬧處擲下。撥大木弩，以黃楊、桑、柘為弓，長一丈二尺，中徑七寸，兩梢三寸，絞車張之，大矢一發，聲如雷吼。積木備田木，徑一尺小，頭六七寸，長五尺，候敵人上城，則擲下田之。積石備炮石，大小隨身，下從敵人。地探，於城西隅穿井，各深二丈，令覆新瓮於井上，坐而聽之，城外賊到，有孔城地道，並聞瓮中，辨遠近矣。天井，於城內八方穿井，各深二丈，以新瓮薄皮皮口如鼓，令聰耳者於井中枕瓮而聽，則去城五百步悉知之。既審其處，我則隨地鑿穴近之，以干艾一石，燒令煙出，乃用板於穴下封之，而令煙泄。更以鞴鼓之，則敵人焦灼矣。警火，每城四面，夜間設有警火。油囊，盛水，於城上擲安火上，囊敗火滅。救火，用水筒。敵若縱火焚樓堞，以瓮竹長一丈，鎪去節，以生薄皮為袋，令貯水二、三石，將筒納於袋內，急縛如唧筒，令將士三五人撮水口，急注之救火。每門常置兩具。無竹，即以木合筒，漆之而用。井水踐筒二十（一作百）具助之，門內常以瓮貯。火炬，用燕尾炬縛葦草為炬，分為兩歧，如燕尾狀，以油蠟灌之，加火縱墜城下，使騎木驢而燒之。松明炬，以松木為之，燒令明，直墜下隨城照之，恐敵人乘暗上城。脂油燭炬，燃脂秉燭於城四隅、要路門下，晨夜不得絕明，用備非常。行轤，熔鐵汁轤，舁行於城上以灑敵。游火，鐵箱盛火加脂蠟，[TX07]錘下，燒穴孔中人。毒井，守城之時，城外有井先沈以毒藥。陷馬坑，孔長五尺，闊一丈，深三尺。坑中埋鹿槍、竹戟，沈（一作坑）十字相連，狀如鈎[TX07]，覆以芻草、茆禾，加土種草，令生苗蒙覆其上。軍城、田壁、要路皆設之。拒馬槍，以木徑二尺，長短隨時，十字鑿孔，縱橫安栝，長一丈，銳其端，可用塞城門，要路。木柵，為敵所逼，不及築城田，或因山河險隘，多石少土，不任板築，則建立木為棚，方圓高下隨時。深埋木棍，彌縫其疏闊。內重柱為閣道，外重柱長出女牆，皆入泥七八寸。又立閣道，內柱上布板為棧，立闌干，行於柵上懸門。擁牆、濠塹、拒馬，一如守城法。

strong gōng chéng jù dì liù shí liù strong
攻城具第六十六

bì chē, sì lún chē, shàng yǐ shéng wèi jí, xī gé méng zhī, xià kě cáng shí rén. tián huáng tuī zhī, zhí dǐ chéng xià, kě yǐ gōng jué, jīn mù shuǐ huǒ shí suǒ yī zuò jù bù néng bài. fēi yún tī, yī dà mù wèi chuáng, chuáng xià zhì liù lún, shàng lì shuāng yá, yá yǒu guā, tī zhǎng yī zhàng èr chǐ, yǒu sì guāng, guāng xiāng qù sān chǐ, shì wēi qǔ dì xiāng guā. fēi yú yún jiān, yǐ kuī chéng zhōng. qí shàng chéng, shǒu guān shuāng lù lú, zhěn chéng ér shàng. pào chē, yǐ dà mù wèi chuáng, chuáng xià ān sì lún, shàng jiàn shuāng bì, bì jiān héng guā, zhōng lì dú gān, gān shǒu rú jié gāo zhuàng. qí gān gāo xià zhǎng duǎn dà xiǎo, yǐ chéng wèi zhǔn. gān shǒu yǐ kē shèng shí, dà xiǎo duō shǎo, suí gān lì suǒ zhì. rén wǎn qí duān ér tóu zhī. qí chē tuī lún, zhú biàn ér yòng zhī, yì kě mái jiǎo zhe dì ér yòng zhī. qí xuán fēng sì jiǎo, yì suí shì ér yòng. chē nǔ, wèi zhóu zhuǎn chē, chē shàng dìng shí sì shí nǔ gōng, yǐ tiě gōu shéng lián zhóu, chē xíng zhóu zhuǎn, yǐn nǔ gōng chí mǎn xián guà yá shàng. nǔ wèi qī qú, zhōng qú dà jiàn yī, zú rèn zhǎng qī cùn guǎng wǔ cùn, zhǎng sān chǐ wéi wǔ cùn, yǐ tiě yè wèi yǔ. zuǒ yòu gè sān jiàn, cì xiǎo yú zhōng jiàn. qí yá yī fā, zhū jiàn jiē qǐ, jí qī bǎi bù, suǒ zhōng chéng tián wǎng yī zuò wú bù bēng kuì lǔ yǐ biàn diān zhuì. jiān tóu mù lǘ, yǐ mù wèi jí, zhǎng yī zhàng, jìng yī chǐ wǔ cùn, xià ān liù jiǎo. xià kuò ér shàng jiān, tóu gāo qī chǐ, nèi kě róng liù rén, yòng shī niú pí méng zhī. bì rén qí xià, gòng yú zhì dí chéng xià, mù shí tiě huǒ jiē bù néng bài, yòng gōng qí chéng. tǔ shān, yú chéng wài qǐ tǔ wèi shān, chéng chéng ér shàng. dì dào, záo dì wèi dào, xíng yú chéng xià, yīn yǐ gōng chéng. wǎng wǎng jiàn zhù, jī xīn yú zhù, xián ér fén zhī, zhù zhé ér chéng bēng. bǎn wū, yǐ bā lún chē, shàng shù gāo gān, gān xià ān lù lú, yǐ shéng wǎn bǎn wū, shàng gān shǒu yǐ kuī chéng zhōng. bǎn wū fāng sì chǐ, gāo wǔ chǐ, yǒu shí èr kǒng, sì miàn liè bù. chē kě jìn tuì, wéi chéng ér xíng, yú yíng zhōng yuǎn wàng, wèi zhī cháo chē, yán rú niǎo cháo yě. mù màn, yǐ bǎn wèi màn, lì jié gāo yú sì lún chē shàng, xuán zhàng bī chéng qí jiān, shǐ zú bì zhī, yǐ fù ér shàng, shǐ shí yì bù néng jí. fā huǒ jiàn, yǐ xiǎo piáo shèng yóu guàn shǐ duān, shè chéng lóu lǔ bǎn mù shàng, piáo bài yóu sàn, yīn yǐ huǒ jiàn shè yóu sàn chù, huǒ lì rán, fù yǐ yóu piáo xù zhī, zé lóu lǔ jǐn fén. què xìng, mó xìng zǐ zhōng kōng, yǐ ài shí zhī, xì què zú shàng, jiā huǒ, yú báo mò qún fēi rù chéng lěi zhōng qī sù, qí jī jù lú shě xū yú huǒ fā. shǔ tiě jīn qú chú, shǔ jīn qú duǎn bǐng, zhe gāng tiě zàn, yǐ chú qí chéng. jiāng jūn pào, zhì sì zhù, zhǎng duǎn wèi zhī, qí xià sì miàn zhe héng guā, bàn zhī zé qián jí zuǒ yòu zhe guā hòu, qí xià zhe qí dǐng shàng, zuǒ yòu yì dǐng zhuǎn lún zhì zú qí gān, suí qí jià suǒ yí wèi zhī. qí suǒ zhī lèi, suí qí pào dà xiǎo zēng jiǎn. gān shāo xuán qí shéng zhì kē, zhōng shèng pào, qí jià biān quán zhú wèi yī, yǐ yù dí shǐ shí. gǒu dūn pào, qián zhì liǎng zhǎng zhù, zhōng zhe héng gān, rú qián pào zhuàng, yǔ yī yì rán. xuán fēng pào, zuǒ yòu zhe èr fāng mù, yì rú zhī záo yī kǒng tōng guàn xià zhù, zuǒ yòu qián hòu jiē kě yùn zhuǎn, mái zhī yú dì, qí dǐng zhuǎn lún zhe gān rú qián zhuàng. cǐ pào bù yòng yī.
賁せ車，四輪車，上以繩為脊，犀革蒙之，下可藏十人。填隍推之，直抵城下，可以攻掘，金、木、水、火、石所（一作俱）不能敗。飛雲梯，一大木為床，床下置六輪，上立雙牙，牙有栝，梯長一丈二尺，有四桄，桄相去三尺，勢微曲遞相栝。飛於雲間，以窺城中。其上城，首冠雙轆轤，枕城而上。炮車，以大木為床，床下安四輪，上建雙陛，陛間橫栝，中立獨竿，竿首如桔槔狀。其竿高下、長短、大小，以城為準。竿首以窠盛石，大小多少，隨竿力所制。人挽其端而投之。其車推輪，逐便而用之，亦可埋腳著地而用之。其旋風四腳，亦隨事而用。車弩，為軸轉車，車上定十四石弩弓，以鐵鈎繩連軸，車行軸轉，引弩弓持滿弦掛牙上。弩為七衢，中衢大箭一，鏃刃長七寸廣五寸，長三尺圍五寸，以鐵葉為羽。左、右各三箭，次小於中箭。其牙一發，諸箭皆起，及七百步，所中城田罔（一作無）不崩潰ソ櫓以便顛墜。尖頭木驢，以木為脊，長一丈，徑一尺五寸，下安六腳。下闊而上尖，頭高七尺，內可容六人，用濕牛皮蒙之。蔽人其下，共舁至敵城下，木、石、鐵、火皆不能敗，用攻其城。土山，於城外起土為山，乘城而上。地道，鑿地為道，行於城下，因以攻城。往往建柱，積薪於柱，閒而焚之，柱折而城崩。板屋，以八輪車，上樹高竿，竿下安轆轤，以繩挽板屋，上竿首以窺城中。板屋方四尺，高五尺，有十二孔，四面列布。車可進退，圍城而行，於營中遠望，謂之巢車，言如鳥巢也。木幔，以板為幔，立桔槔於四輪車上，懸帳逼城其間，使し卒蔽之，蟻附而上，矢石亦不能及。發火箭，以小瓢盛油灌矢端，射城樓櫓板木上，瓢敗油散，因以火箭射油散處，火立燃，復以油瓢續之，則樓櫓盡焚。雀杏，磨杏子中空，以艾實之，系雀足上，加火，於薄莫群飛入城壘中棲宿，其積聚廬舍須臾火發。蜀鐵釒瞿鋤，蜀釒瞿短柄，著鋼鐵鏨，以鋤其城。將軍炮，置四柱，長短為之，其下四面著橫栝，半之則前及左右著栝後，其下著其頂上，左右亦頂轉輪致卒其竿，隨其架所宜為之。其ㄌ索之類，隨其炮大小增減。竿稍懸其繩置窠，中盛炮，其架編全竹為衣，以禦敵矢石。狗蹲炮，前置兩長柱，中著橫竿，如前炮狀，與衣亦然。旋風炮，左右著二方木，亦如之鑿一孔通貫下柱，左右前後皆可運轉，埋之於地，其頂轉輪著竿如前狀。此炮不用衣。

strong dì tīng dì liù shí qī strong
地聽第六十七

lìng shǎo shuì zhě zhěn kōng hú lú wò, yǒu rén xíng, sì shí lǐ wài, dōng xī nán běi jiē zhī zhī.
令少睡者枕空葫蘆臥，有人行，四十里外，東西南北皆知之。

strong shī dào dì liù shí bā strong
失道第六十八

yè shī dào, yǐ běi dǒu jiàn wèi zhèng, yǐ sì shí dìng zhī, rán hòu zhī sì fāng zhī lù yǐ. rú běn lù, zé fàng lǎo mǎ yǐ cóng zhī.
夜失道，以北斗建為正，以四時定之，然後知四方之路矣。如本路，則放老馬以從之。