yuè ruò jī gǔ, tiān huáng shì dì huáng shì rén huáng shì fēn yǒu shí jì. yī yuē jiǔ tóu, èr yuē wǔ lóng, sān yuē kuò dī, sì yuē hé luò, wǔ yuē lián tōng, liù yuē xù mìng, qī yuē xiū fēi, bā yuē yīn mù, jiǔ yuē chán tōng, shí yuē shū qì. róng chéng shì dà tíng shì bǎi huáng shì zhōng yāng shì lì lù shì lí lián shì hè sū shì zōng lú shì zhù hé shì hún dùn shì hào yīng shì yǒu cháo shì zhū xiāng shì gé tiān shì yīn kāng shì wú huái shì.
粵若稽古,天皇氏、地皇氏、人皇氏、分有十紀。一曰九頭,二曰五龍,三曰括堤,四曰合雒,五曰連通,六曰序命,七曰修飛,八曰因穆,九曰禪通,十曰疏訖。容成氏、大庭氏、柏皇氏、中央氏、栗陸氏、驪連氏、赫蘇氏、宗盧氏、祝和氏、渾沌氏、昊英氏、有巢氏、朱襄氏、葛天氏、陰康氏、無懷氏。
tài hào dì páo xī shì, fēng xìng yě, mǔ yuē huá xū. suì rén zhī shì, yǒu dà jī chū léi zé, huá xū lǚ zhī, shēng páo xī. shé shēn rén shǒu, yǒu shèng dé. suì rén shì méi, páo xī shì dài zhī, jì tiān ér wáng shǒu, dé yú mù, wèi bǎi wáng zhī xiān, dōu chén. zhì yú qí gōng, bà ér bù yǐ.
太昊帝庖犧氏,風姓也,母曰華胥。燧人之世,有大跡出雷澤,華胥履之,生庖犧。蛇身人首,有聖德。燧人氏沒,庖犧氏代之,繼天而王首,德於木,為百王之先,都陳。至於其工,霸而不已。
yán dì shén nóng shì, jiāng xìng yě, mǔ yuē nǚ dēng, wèi shǎo diǎn fēi. yóu huá yáng, yǒu shén lóng gǎn nǚ dēng, shēng yán dì, rén shēn niú shǒu, yǒu shèng dé, yǐ huǒ chéng mù, dōu chén, qiān lǔ. jiā hé shēng, lǐ quán chū. zài wèi bǎi èr shí nián.
炎帝神農氏,姜姓也,母曰女登,為少典妃。游華陽,有神龍感女登,生炎帝,人身牛首,有聖德,以火承木,都陳,遷魯。嘉禾生,醴泉出。在位百二十年。
huáng dì yǒu xióng shì, hào xuān yuán, yì yuē dì hóng, shǎo diǎn zhī zǐ, jī xìng yě. yòu xìng gōng sūn. shǎo diǎn qǔ yǒu qiáo nǚ fù bǎo, jiàn dà diàn guāng rào běi dǒu shū xīng zhào jiāo yě, fù bǎo yùn èr shí yuè shēng huáng dì. lóng yán, yǒu shèng dé. shēng ér shén líng, ruò ér néng yán, yòu ér xún qí, zhǎng ér dūn mǐn, chéng ér cōng míng. shòu guó yú yǒu xióng, jū xuān yuán zhī qiū, nǎi yǔ yán dì zhàn yú bǎn quán zhī yě, sān zhàn rán hòu de xíng qí zhì. qū yì cǎo shēng tíng, nìng rén rù zé zhǐ zhī. yòu yǒu jǐng xīng lín fèng zhī ruì, nǎi yǐ fēng hòu pèi shàng tái, tiān lǎo pèi zhōng tái, wǔ shèng pèi xià tái, wèi zhī sān gōng. zhì zuǒ yòu dà jiān yǐ zhì rén. dé bǎo dǐng, xìng fēng chán, dì zuò yú yuán hù zhī shàng, tài yī xià lái, yǒu dà lóu rú yáng. dì yuē, tǔ qì shèng, gù yǐ tǔ dé wáng. zài wèi yī bǎi nián, yǒu sì fēi, shēng èr shí wǔ zǐ.
黃帝有熊氏,號軒轅,亦曰帝鴻,少典之子,姬姓也。又姓公孫。少典娶有喬女附寶,見大電光繞北斗樞星照郊野,附寶孕二十月生黃帝。龍顏,有聖德。生而神靈,弱而能言,幼而循齊,長而敦敏,成而聰明。受國於有熊,居軒轅之邱,乃與炎帝戰於阪泉之野,三戰然後得行其志。屈軼草生庭,佞人入則指之。又有景星、麟鳳之瑞,乃以風后配上台,天老配中台,五聖配下台,謂之三公。置左右大監以治人。得寶鼎,興封禪,帝座於元扈之上,太一下來,有大螻如羊。帝曰,土氣勝,故以土德王。在位一百年,有四妃,生二十五子。
shǎo hào dì jīn tiān shì, yī hào qióng sāng, èr yuē bái dì zhū xuān dì, huáng dì zhī zǐ, jī xìng. mǔ yuē nǚ jié. huáng dì shí yǒu dà xīng rú hóng, xià liú huá zhǔ. yì gǎn shēng shǎo hào yú qióng sāng, shì wèi yuán xiāo, xìng jī shì, huò yún jǐ shì. jiàng jū jiāng shuǐ, yǐ dēng dì wèi. yǐ jīn chéng tǔ, dōu qū fù, yǒu fèng niǎo zhī ruì. yǐ niǎo jì guān. fèng niǎo shì wèi sī lì zhèng, yuán niǎo shì wèi sī fēn bó, zhào shì wèi sī zhì, qīng niǎo shì wèi sī kāi, dān niǎo shì wèi sī bì, zhù jiū shì wèi sī tú, jū jiū shì wèi sī kōng, shuǎng jiū shì wèi sī kòu, gú jiū shì wèi sī shì, wǔ zhì wèi wǔ gōng zhèng, jiǔ hù wèi jiǔ nóng zhèng, tiān xià dà zhì yān.
少昊帝金天氏,一號窮桑,二曰白帝朱宣帝,黃帝之子,姬姓。母曰女節。黃帝時有大星如虹,下流華渚。意感生少昊於窮桑,是為元囂,姓姬氏,或雲己氏。降居江水,以登帝位。以金承土,都曲阜,有鳳鳥之瑞。以鳥紀官。鳳鳥氏為司歷正,元鳥氏為司分伯,趙氏為司至,青鳥氏為司開,丹鳥氏為司閉,祝鳩氏為司徒,雎鳩氏為司空,爽鳩氏為司寇,鶻鳩氏為司事,五雉為五工正,九扈為九農正,天下大治焉。
dì zhuān xū gāo yáng shì, huáng dì zhī sūn, chāng yì zhī zǐ. mǔ yuē nǚ shū, jīn tiān shì zhī mò, yáo guāng zhī xīng guàn rì rú hóng, gǎn nǚ shū yú yōu fáng zhī gōng. yòu xié yǒu jiǔ sè máo, shēng zhuān xū. yǐ shuǐ chéng jīn, shǐ dōu qióng sāng, xǐ shāng qiū.
帝顓頊高陽氏,黃帝之孫,昌意之子。母曰女樞,金天氏之末,瑤光之星貫日如虹,感女樞於幽房之宮。右脅有九色毛,生顓頊。以水承金,始都窮桑,徙商邱。
dì kù gāo xīn shì, shǎo hào zhī sūn, qiáo jí zhī zǐ. shēng ér shén líng, zì yán qí míng yuē qūn, chǐ bìng chǐ. yǐ mù chéng huǒ, dōu bó. zài wèi shí nián. yuán fēi yǒu tái shì, nǚ yuē jiāng yuán, shēng hòu jì. cì fēi yǒu shì, nǚ yuē jiǎn dí, shēng qì. cì chén fēng fù shì nǚ yuē qìng dōu, shēng yáo. cì zōu zī shì, nǚ yuē cháng yí, shēng zǐ zhì. zhì lì bù shàn, nǎi lì yáo.
帝嚳高辛氏,少昊之孫,喬極之子。生而神靈,自言其名曰逡,〈齒並〉齒。以木承火,都亳。在位十年。元妃有邰氏,女曰姜原,生后稷。次妃有氏,女曰簡翟,生契。次陳豐阝氏女曰慶都,生堯。次陬訾氏,女曰常儀,生子摯。摯立不善,乃立堯。
dì yáo, zì fàng xūn, yī míng tóng chéng yù, táo táng shì dì kù zhī zǐ. yī qí xìng yě. mǔ yuē qìng dōu, wèi kù fēi, chū guān hé zhǔ, yù chì lóng ér yùn. jì yī zhǎng rú jiā chǎn, jiǎ shēn suì ér shēng yáo, dān líng yě. yáo méi bā cǎi, rì jiǎo fāng mù, zú yǒu yuán wǔ zhī zì, shǒu yǒu sān hé zhī wén. fēng xià ruì shàng, jiù zhī rú rì, wàng zhī rú yún. huáng shōu chún yī, tóng chē bái mǎ. dōng zé lù qiú, xià zé gé. cǎi chuán bù zhuó, tǔ jiē sān děng, kè míng jùn dé, yǐ qīn jiǔ zú. jiǔ zú jì mù, píng zhāng bǎi xìng. bǎi xìng zhāo míng, xié hé wàn bāng. jiāo jiǎo shì lái xiàn méi yǔ, cháng nián zhī rén de shén xiàn ruò yáng míng yuē xiè zhì, yáo nǎi jī qí pí yǐ wèi zhàng, fēn mìng xī zhòng hé zhòng, rì zhōng xīng niǎo, yǐ yīn zhòng chūn, rì yǒng xīng huǒ, yǐ dìng zhòng xià. xiāo zhōng xīng xū, yǐ zhèng zhòng qiū. rì duǎn xīng mǎo, yǐ zhèng zhòng dōng. shí xǔ ěr zhī zǐ míng yuē yóu, zì dào kāi, yī zì zhòng wǔ, zhòng wǔ huáng bái sè, zhǎng bā chǐ jiǔ cùn, xiōng dì qī rén, shí jiǔ ér yǐn. yáo yù chán zhī, yóu nǎi xǐ ěr. shì hòu jǐng xīng yào yú tiān, gān lù jiàng yú dì, zhū cǎo shēng yú yòu, fèng huáng zhǐ yú tíng. yǐ cao pú jiá zhī ruì, dōu yú píng yáng, mìng xī zhòng xī shū hé zhòng hé shū zhǎng sì fāng, zài wèi sì shí yī nián. hóng shuǐ tāo tiān, huái shān xiāng líng, sì yuè jǔ gǔn zhì shuǐ, jiǔ nián jī yōng bù chéng. wǔ shí nián nǎi gèng zī sì yuè, dé shùn, nǎi zài jī yù héng, yǐ qí qī zhèng. lèi yú shàng dì, yú liù zōng, wàng yú shān chuān, biàn yú qún ruì. yáo bēng, nǎi zàng jì yīn chéng, miào jū qí jùn. yǒu bǎi shù sǐ ér gēng shēng yān. shùn shè zhèng èr shí bā nián, yáo nǎi cú. sān nián, lǐ bì, shùn bì dān zhū yú hé nán, zhū hóu cháo jìn, sòng yù zhě bù zhī dān zhū ér zhī shùn, shùn yuē: nǎi tiān mìng yě. chū yáo jiào dān zhū qí, yǐ wén sāng wèi jú, xī xiàng wèi zi.
帝堯,字放勛,一名同成育,陶唐氏帝嚳之子。伊祁姓也。母曰慶都,為嚳妃,出觀河渚,遇赤龍而孕。寄伊長儒家產,甲申歲而生堯,丹陵也。堯眉八采,日角方目,足有元武之字,手有三河之文。豐下銳上,就之如日,望之如雲。黃收純衣,彤車白馬。冬則鹿裘,夏則葛。采椽不斫,土階三等,克明俊德,以親九族。九族既睦,平章百姓。百姓昭明,協和萬邦。焦僥氏來獻沒羽,常年之人得神獻若羊名曰獬豸,堯乃緝其皮以為帳,分命羲仲、和仲,日中星鳥,以殷仲春,日永星火,以定仲夏。宵中星虛,以正仲秋。日短星昴,以正仲冬。時許耳之子名曰由,字道開,一字仲武,仲武黃白色,長八尺九寸,兄弟七人,十九而隱。堯欲禪之,由乃洗耳。是後景星曜於天,甘露降於地,朱草生於囿,鳳凰止於庭。以{艹}莆莢之瑞,都於平陽,命羲仲、羲叔、和仲、和叔掌四方,在位四十一年。洪水滔天,懷山襄陵,四岳舉鯀治水,九年績庸不成。五十年乃更咨四岳,得舜,乃在璣玉衡,以齊七政。類於上帝,於六宗,望於山川,辨於群瑞。堯崩,乃葬濟陰城,廟居齊郡。有柏樹死而更生焉。舜攝政二十八年,堯乃殂。三年,禮畢,舜避丹朱於河南,諸侯朝覲,訟獄者不之丹朱而之舜,舜曰:「乃天命也。」初堯教丹朱棋,以文桑為局,犀象為子。
dì shùn yǒu yú shì, lóng yán dà kǒu, yuán tiān rì jiǎo, chū é zhòng bí, zú lǚ guī wén, mù zhòng tóng zi, shēn zhǎng jiǔ chǐ yī cùn, cháng mèng jī tiān gǔ. mǔ yuē wò dēng, zǎo zhōng. gǔ sǒu gèng qǔ, shēng xiàng. xiàng ào, gǔ sǒu wán, hòu mǔ xiāo. xián yù shā shùn, shǐ shùn rù jǐng, záo jǐng páng xíng èr shí lǐ. yǐ xiào wén. sān shí ér dì yáo wèn kě yòng zhě, sì yuè xián jǔ shùn. yáo yú shì jiàng yǐ nǚ é huáng nǚ yíng pèi zhī, qī shùn, yǐ guān qí nèi. shǐ jiǔ nán yǔ chù yǐ guān qí wài. èr nǚ bù gǎn yǐ guì jiāo shì shùn qīn qī, shén yǒu fù dào. yáo jiǔ nán jiē yì dǔ. shùn gēng yú lì shān, lì shān zhī rén jiē ràng pàn. gēng dì dé jīn zhī yín jié. yú yú líng zé, tǔ rén jiē ràng jū. táo yú hé bīn, hé bīn qì jiē bù kǔ yǔ. yī nián ér suǒ jū chéng jù, èr nián chéng yì, sān nián chéng dū. yáo nǎi shì shùn wǔ diǎn, bǎi guān jiē zhì, bù wǔ jiào yú sì fāng. yáo nǎi lǎo, shǐ shùn shè xíng tiān zǐ zhèng xún shòu, dé jǔ yòng shì, qīng yún chū, jǐng xīng jiàn. xī wáng mǔ shǐ shǐ chéng bái lù, jià yǔ chē, jiàn zǐ qí, lái xiàn bái huán zhī, yì dì zhī tú, chéng huáng zhī sì. suī ěr guàn xiōng zhī mín lái xiàn zhū xiā. jì zhì dì wèi, yǐ tǔ chéng huǒ, dōu píng yáng, mìng yǔ wèi sī kōng, qì wèi hòu jì, qì wèi sī tú, jiù yáo wèi shì, chuí wèi gòng gōng, yì wèi zhèn yú, bó yí wèi zhì zōng, kuí wèi diǎn lè, lóng wèi nà yán. shù jī xián xī, qún ruì bì jí, xiāo sháo jiǔ chéng, fèng huáng lái yí, jī shí fǔ shí, bǎi xiàn lǜ wǔ. shēng zǐ shāng jūn, bù xiào, shùn fù chán yǔ, rù jiǔ yí shān, zhì tóng jiàn yī méi, huà wèi lì. jīn jì nán lì chéng yǒu cí, tài yáng shān yǒu yú shì sān shí què yě. yǔ jí wèi hòu shí wǔ nián, shùn nǎi cú. yǔ ràng shāng jūn, bì zhī yáng chéng. tiān xià bù guī shāng jūn ér zhī yǔ. chū shāng jūn yī míng zhāng
帝舜有虞氏,龍顏大口,圓天日角,出額重鼻,足履龜文,目重瞳子,身長九尺一寸,常夢擊天鼓。母曰握登,早終。瞽叟更娶,生象。象傲,瞽叟頑,後母囂。咸欲殺舜,使舜入井,鑿井旁行二十里。以孝聞。三十而帝堯問可用者,四岳咸舉舜。堯於是降以女娥皇女瑩配之,妻舜,以觀其內。使九男與處以觀其外。二女不敢以貴驕事舜親戚,甚有婦道。堯九男皆益篤。舜耕於歷山,歷山之人皆讓畔。耕地得金枝銀節。漁於靈澤,土人皆讓居。陶於河濱,河濱器皆不苦窳。一年而所居成聚,二年成邑,三年成都。堯乃試舜五典,百官皆治,布五教於四方。堯乃老,使舜攝行天子政巡狩,得舉用事,卿雲出,景星見。西王母使使乘白鹿,駕羽車,建紫旗,來獻白環之,益地之圖,乘黃之駟。綏耳貫胸之民來獻珠蝦。既陟帝位,以土承火,都平陽,命禹為司空,棄為后稷,契為司徒,咎繇為士,垂為共工,益為朕虞,伯夷為秩宗,夔為典樂,龍為納言。庶績咸熙,群瑞畢集,簫韶九成,鳳凰來儀,擊石拊石,百獻率舞。生子商均,不肖,舜復禪禹,入九疑山,置銅劍一枚,化為礫。今濟南歷城有祠,太陽山有虞氏三石闕也。禹即位後十五年,舜乃殂。禹讓商均,避之陽城。天下不歸商均而之禹。初商均一名章
dì yǔ xià hòu shì, míng yuē wén mìng, zì gāo mì. mǔ xiū yǐ, shān xíng jiàn liú xīng guàn mǎo, yì gǎn, yòu tūn shén zhū yì yǐ, xiōng chè ér shēng yǔ yú shí ào, yè yǒu shén guāng, zhǎng yú lǒng xī dà xià xiàn. lóng jiǎo zhū tíng, hǔ bí dà kǒu, liǎng ěr cān lòu, shǒu dài gōu qián, shēn zhǎng jiǔ chǐ jiǔ cùn, xiōng yǒu hēi zǐ rú yù dòu yān, shǒu zhǎng zhì xī, jìng wú máo, zuǒ shǒu zhōng shí qī hēi zǐ. wèi rén mǐn gěi kè qín, qí dé bù wéi, qí yán kě xìn. shēng wèi lǜ, shēn wèi dù. nǎi suì yǔ yì hòu jì fèng dì lìng zhū hóu bǎi xìng. shāng xiān rén fù gǔn zhī gōng bù chéng shòu zhū, nǎi láo shēn jiāo sī, guò mén bù rù ér hóng shuǐ píng. jì zhì yuán hòu, yǐ jīn chéng tǔ, dōu píng yáng, huò yíng ān yì, báo yī shí ér zhì xiào yú guǐ shén, bēi gōng shì ér zhì měi yú fú miǎn. lù xíng chéng chē, shuǐ xíng chéng zhōu, ní xíng chéng qiāo, shān xíng chéng jú. shén lù chū yú hé shuǐ, tiān xī yuán guī. gān wú guó xiàn qiú, máo yǒu wǔ cǎi, fù jiàn jiù yáo yú tiān, jiāng yǐ zhì chán. huì jiù yáo zhōng, fù jiàn yì. yǔ cú, zàng huì jī. miào zhōng yǒu tiě tiě jiá shí chuán, miào lǐ yǒu tú shān shén gū zhī xiàng, zhū jī wèi zhàng, bǎo yù zhōu huá, zhū miào mò jí. dāng zhōng shān shuǐ zhī shèng, liáng chén jí rì, luó qǐ fú, mǎn qiáo liáng zhī shàng, jiē jīn cuì wèi shì, shén yòu shén líng, bǐ rén suǒ jìng. chū, yǔ qǔ tú shān shì zhī nǚ, shēng qǐ, sān nián lǐ bì, yì bì qǐ, rén bù guī yì ér guī qǐ. yī míng jiàn, yī míng yú, mǔ huà ér wèi shí. qǐ jí wèi, fá yǒu hù shì, qǐ shù xiōng yě. xià yǔ shì jué, shào kāng chū yú dòu zhī zhōng, fù yǔ jī yě.
帝禹夏后氏,名曰文命,字高密。母修已,山行見流星貫昴,意感,又吞神珠薏苡,胸坼而生禹於石坳,夜有神光,長於隴西大夏縣。龍角珠庭,虎鼻大口,兩耳參鏤,首戴鈎鈐,身長九尺九寸,胸有黑子如玉斗焉,手長至膝,脛無毛,左手中十七黑子。為人敏給克勤,其德不違,其言可信。聲為律,身為度。乃遂與益、后稷奉帝令諸侯百姓。傷先人父鯀之功不成受誅,乃勞身焦思,過門不入而洪水平。既陟元後,以金承土,都平陽,或營安邑,薄衣食而致孝於鬼神,卑宮室而致美於黻冕。陸行乘車,水行乘舟,泥行乘橇,山行乘 檋。神鹿出於河水,天錫元圭。乾吾國獻裘,毛有五采,復薦咎繇於天,將以致禪。會咎繇終,復薦益。禹殂,葬會稽。廟中有鐵さ鐵莢石船,廟裡有塗山神姑之象,珠璣為帳,寶玉周華,諸廟莫及。當中山水之盛,良辰吉日,羅綺ㄚ服,滿橋樑之上,皆金翠為飾,神又甚靈,彼人所敬。初,禹娶塗山氏之女,生啟,三年禮畢,益避啟,人不歸益而歸啟。一名建,一名余,母化而為石。啟即位,伐有扈氏,啟庶兄也。夏禹氏絕,少康出於竇之中,復禹跡也。
chéng tāng xìng zi, míng lǚ, zì tiān yǐ. láng xīng zhī jīng gǎn hēi lóng ér shēng. gāo tiān guǎng jiǎo lóng zhǔn, shǒu yǒu zòng lǐ, rú yìn shòu zhī wén. fēng xià duì shàng, xī ér yǒu xū, zhǎng jiǔ chǐ sì cùn bā zhǒu. fán yǒu qī hào: yī míng xìng shēng, èr yún lǚ zhǎng, sān yún jí dù, sì yún tiān chéng, wǔ yún tiān yǐ, liù yún dì jiǎ, qī yún chéng tāng. chéng tāng shǐ jū bó, cóng xiān wáng jū, zuò shāng gào. tāng zhēng zhū hóu, gé bó bù sì, tāng shǐ fá zhī. tāng yuē: rǔ bù néng jìng mìng, yǔ dà fá jí zhī, wú yǒu yōu shè. zuò tāng zhēng. yī yǐn hào ā héng, ā héng yù gàn tāng ér wú yóu, nǎi wèi yǒu shēn shì yìng chén, fù dǐng zǔ yǐ zī wèi shuō tāng, zhì yú wáng dào. tāng wèi zhī yuē: zì jìn fēi dào yě. nǎi lìng hái qí běn jū, shǐ rén pìn yíng zhī, wǔ fǎn rán hòu cóng zhī, rèn yǐ guó zhèng. bái láng xián jiàn, yǒu shén rén shēn hǔ shǒu, xiàn yù jìng bái hú jiǔ wěi. zhū guó gòng yù pán, rù zì běi mén, yù nǚ fáng, zuò nǚ fáng zhī gē. lín shù jiǔ bù huā, yī dàn shēng rú huáng yì. tāng chū, jiàn yě zhāng wǎng sì miàn, zhù yuē: zì shàng xià sì fāng jiē rù wú wǎng. tāng yuē: yī! jǐn zhī yǐ! nǎi qù qí sān miàn, zhù zhī yuē: yù zuǒ zuǒ, yù yòu yòu, bù yòng mìng, nǎi rù wú wǎng. zhū hóu wén zhī yuē: tāng dé zhì yǐ, jí yú qín xiàn. dāng shì shí, xià jié wèi nüè zhèng yín huāng ér zhū hóu kūn wú shì wèi luàn. tāng nǎi xìng shī lǜ zhū hóu fá jié, bài yú yǒu shì zhī xū, bēn yú míng tiáo zhī yě, nǎi gǎi zhēng shuò fú sè, cháo zhū hóu. bēng, zàng yú jì yīn bó xiàn dōng běi guō, qù xiàn sān lǐ, zhǒng gāo qī chǐ. hàn āi dì shí qiǎn dà sī kōng xíng tāng zhǒng. yòu shuō yuē: yīn tāng wú zàng chù. cǐ yán fēi yān. wǔ dīng dà wù, bìng xián jūn yě. zhōu wén wáng chāng, láng xīng zhī jīng. mǔ yuē dà rèn, mèng zhǎng rén gǎn jǐ, yǒu tāi. mù bù shì è sè, ěr bù tīng yín shēng, yǐ tāi jiào zhī. sōu yú shǐ láo, shēng wén wáng. lóng yán hǔ méi, shēn zhǎng shí chǐ, xiōng yǒu sì rǔ. jí wèi wèi xī bó, yǒu què shēng yú yīn chéng yú. wén wáng zēng xiū zhèng, sān nián, sì fāng zhū hóu jiē fú. chóng hóu zèn zhī yú zhòu, zhòu bù nà. fèi zhòng yòu yán yú zhòu, yù zhū zhī, zhòu bù cóng. jiǔ nián chūn sān yuè, lǜ liù zhōu zhū hóu cháo yú yīn. chóng hóu hǔ yòu zèn zhī, zhòu nù. qiú wén wáng yú lǐ, suī yǒu yōu huàn, fāng xiū xiān shèng zhī yè, guǎng jiě liù shí sì guà, zhe qí guà cí, wèi wèi zhōu yì, shí wèi xī bó wèi shèng. zhòu yí ér wèi wéi. zhǎng zi bó yì kǎo zhì yú yīn, wèi zhòu yù, zhòu pēng zhī wèi gēng, cì wén wáng yǐ shì zhī. shí shèng dāng bù shí zi gēng. wén wáng dé ér shí yān, zhòu xiào yuē: shuí wèi xī bó shèng zhě? shí qí zi ér shàng bù zhī. zhòu wèi xī bó yuē: zèn rǔ zhě, zhǎng bí jué ěr yě. wén wáng yuē: cǐ chóng hóu hǔ zhī zhuàng. zhòu shè wén wáng. sì shí sān nián chūn zhēng yuè gēng zǐ shuò, wén wáng zài fēng fù, jiǔ zhōu zhū hóu xián cháo, wǔ wěi jù fáng xīn, zhōu zhī fēn yě. shí yǒu niǎo xián dān shū, jí yú zhōu shè. wáng nǎi xiàn luò xī chì rǎng zhī guó fāng qiān lǐ, qǐng chú páo luò zhī xíng, zhòu xǔ yān. cì yǐ gōng shǐ yuè, shǐ zhuān zhēng. tiān xià dà yuè, yǒu fèng huáng xián shū ér zhì, wén wáng qǐ shǒu shòu mìng. shì suì jí wèi, huà bèi jiāng hàn zhī yù. yǐ shòu mìng zhī shǐ nián yě.
成湯姓子,名履,字天乙。狼星之精感黑龍而生。高天廣角隆準,手有縱理,如印綬之文。豐下兌上,皙而有須,長九尺四寸八肘。凡有七號:一名姓生,二雲履長,三雲瘠肚,四雲天成,五雲天乙,六雲地甲,七雲成湯。成湯始居亳,從先王居,作《商誥》。湯征諸侯,葛伯不祀,湯始伐之。湯曰:「汝不能敬命,予大伐殛之,無有攸赦。」作《湯征》。伊尹號阿衡,阿衡欲干湯而無由,乃為有莘氏媵臣,負鼎俎以滋味說湯,致於王道。湯謂之曰:「自進非道也。」乃令還其本居,使人聘迎之,五反然後從之,任以國政。白狼銜劍,有神人身虎首,獻玉鏡、白狐九尾。諸國貢玉盤,入自北門,遇女房,作《女房之歌》。林樹久不花,一旦生如凰翼。湯出,見野張網四面,祝曰:「自上下四方皆入吾網。」湯曰:「噫!盡之矣!」乃去其三面,祝之曰:「欲左左,欲右右,不用命,乃入吾網。」諸侯聞之曰:「湯德至矣,及於禽獻。」當是時,夏桀為虐政淫荒而諸侯昆吾氏為亂。湯乃興師率諸侯伐桀,敗於有氏之墟,奔於鳴條之野,乃改正朔服色,朝諸侯。崩,葬於濟陰亳縣東北郭,去縣三里,冢高七尺。漢哀帝時遣大司空行湯冢。又說曰:殷湯無葬處。此言非焉。武丁大戊,並賢君也。周文王昌,狼星之精。母曰大任,夢長人感己,有胎。目不視惡色,耳不聽淫聲,以胎教之。溲於豕牢,生文王。龍顏虎眉,身長十尺,胸有四乳。即位為西伯,有雀生於殷城隅。文王增修政,三年,四方諸侯皆服。崇侯譖之於紂,紂不納。費仲又言於紂,欲誅之,紂不從。九年春三月,率六州諸侯朝於殷。崇侯虎又譖之,紂怒。囚文王於里,雖有憂患,方修先聖之業,廣解六十四卦,著其卦詞,謂為《周易》,時謂西伯為聖。紂疑而未違。長子伯邑考質於殷,為紂御,紂烹之為羹,賜文王以試之。實聖當不食子羹。文王得而食焉,紂笑曰:「誰謂西伯聖者?食其子而尚不知。」紂謂西伯曰:「譖汝者,長鼻決耳也。」文王曰:「此崇侯虎之狀。」紂赦文王。四十三年春正月庚子朔,文王在豐阝,九州諸侯咸朝,五緯聚房心,周之分野。時有鳥銜丹書,集於周社。王乃獻洛西赤壤之國方千里,請除炮烙之刑,紂許焉。賜以弓矢鉞,使專征。天下大悅,有鳳凰銜書而至,文王稽首受命。是歲即位,化被江漢之域。以受命之始年也。
zhōu wǔ wáng fā, wàng yáng gāo shì chǐ bìng chǐ, shēng ér yǒu guāng. tài gōng zhōu gōng zuò fǔ. wǔ wáng dù hé fá zhòu, zhōng liú, bái yú yuè rù zhōu, zhǎng yī chǐ sì cùn. yī shuō yún dān lǐ, wèi zhī shú shì. wǔ wáng fǔ qǔ yǐ jì. jì dù, yǒu huǒ zhì yú wáng wū, liú wèi wū, qí sè chì, qí shēng pò yún. shì shí zhū hóu bù qī ér huì méng jīn zhě bā bǎi, zhū hóu jiē yuē: zhòu kě fá yě. wǔ wáng yuē wèi kě. nǎi hái guī. jū èr nián, wén zhòu hūn luàn bào nüè zī shén. shā wáng zǐ bǐ gàn, qiú jī zǐ. tài shī cī shǎo shī jiàng bào qí lè qì ér bēn zhōu. wù wǔ, shī dù méng jīn, zhū hóu xián huì, gòng xíng tiān fá. jiǎ zǐ mèi shuǎng, wǔ wáng cháo zhì yú shāng jiāo mù yě, nǎi shì. wǔ wáng zuǒ zhàng huáng yuè, yòu bǐng bái máo. zhòu wén wǔ wáng lái, yì fā bīng qī shí wàn rén jù wǔ wáng. zhòu shī suī zhòng, jiē wú zhàn xīn, xīn yù wǔ wáng jí rù. jí zhòu shī jiē dào bīng yǐ zhàn, yǐ kāi wǔ wáng, wǔ wáng chí zhī, chí tài bái qí yǐ huī. zhū hóu bì bài wǔ wáng, wáng nǎi yī zhū hóu. zhū hóu bì cóng wǔ wáng zhì shāng guó. shāng bǎi xìng dài yú jiāo. yú shì tiān xī huáng niǎo zhī qí, suì rù zhì zhòu sǐ suǒ, wǔ wáng shēn shè zhī, sān fā ér hòu xià chē, yǐ qīng jiàn jī zhī, yǐ huáng yuè zhǎn zhòu tóu, xuán zhī dà bái zhī qí. sù shì xiàn shí kǔ shǐ, kǔ tíng zhī guó xiàn wén xī tuó. mìng shì bǎi xìng zhī qiú, biǎo shāng róng zhī lǘ, mìng nán gōng kuò sàn lù tái zhī cái, fā jù qiáo zhī sù yǐ zhèn pín ruò. shí yí yōng zhī zǐ míng bó yí shū qí, bù shí zhōu sù, è yú shǒu yáng, yī mí lù yǐ wèi qún. shū qí qǐ hài lù, lù sǐ, bó yí huì zhī ér sǐ.
周武王發,望羊高視〈齒並〉齒,生而有光。太公、周公作輔。武王渡河伐紂,中流,白魚躍入舟,長一尺四寸。一說雲丹鯉,未知孰是。武王俯取以祭。既渡,有火至於王屋,流為烏,其色赤,其聲魄雲。是時諸侯不期而會盟津者八百,諸侯皆曰:紂可伐也。武王曰未可。乃還歸。居二年,聞紂昏亂暴虐滋甚。殺王子比干,囚箕子。太師疵、少師彊抱其樂器而奔周。戊午,師渡盟津,諸侯咸會,共行天罰。甲子昧爽,武王朝至於商郊牧野,乃誓。武王左仗黃鉞,右秉白旄。紂聞武王來,亦發兵七十萬人距武王。紂師雖眾,皆無戰心,心欲武王亟入。及紂師皆倒兵以戰,以開武王,武王馳之,持太白旗以麾。諸侯畢拜武王,王乃揖諸侯。諸侯畢從武王至商國。商百姓待於郊。於是天錫黃鳥之旗,遂入至紂死所,武王身射之,三發而後下車,以輕劍擊之,以黃鉞斬紂頭,懸之大白之旗。肅■氏獻石苦矢,苦庭之國獻文犀駝。命釋百姓之囚,表商容之閭,命南宮括散鹿台之財,發鉅橋之粟以賑貧弱。時夷雍之子名伯夷、叔齊,不食周粟,餓於首陽,依麋鹿以為群。叔齊起害鹿,鹿死,伯夷恚之而死。
hàn gāo zǔ liú jì, fù míng zhí jiā, mǔ yuē hán shǐ, rù chí zhōng yù, jiàn yù jī xián chì zhū, míng yuē yù yīng, tūn zhī yǒu yùn. xī kǒng zǐ mèng sān huái jiān fēng pèi bāng yǒu chì shé, huà wèi huáng yù, shàng yǒu wén yuē mǎo jīn dāo zì, cǐ qí ruì yǐ. dì měi xū rán, lóng zhǔn, róng shòu zhí yán, hǎo móu duō yù, píng qín chǔ zhī nán, bō luàn fǎn zhèng, suī bù xiū wén xué, ér xìng míng dá cōng. zì jiān mén shù zú, jiàn zhī rú jiù. chū cóng mín xīn, zuò sān zhāng zhī yuē. tiān xià jì dìng, mìng xiāo hé cì lǜ lìng, hán xìn shēn jūn fǎ, zhāng cāng dìng zhāng chéng, shū sūn tōng dìng lǐ yí, lù jiǎ zào xīn yǔ, yòu yǔ gōng chén pōu fú zuò shì, dān shū tiě quàn, jīn guì shí shì, cáng zhī zōng miào. suī rì bù xiá gěi, guī mó hóng yuǎn yǐ.
漢高祖劉季,父名執嘉,母曰含始,入池中浴,見玉雞銜赤珠,名曰玉英,吞之有孕。昔孔子夢三槐間豐沛邦有赤蛇,化為黃玉,上有文曰「卯金刀」字,此其瑞矣。帝美須髯,隆準,容受直言,好謀多欲,平秦楚之難,撥亂反正,雖不修文學,而性明達聰。自監門戍卒,見之如舊。初從民心,作三章之約。天下既定,命蕭何次律令,韓信申軍法,張蒼定章程,叔孫通定禮儀,陸賈造《新語》,又與功臣剖符作誓,丹書鐵券,金匱石室,藏之宗廟。雖日不暇給,規模宏遠矣。
hàn tài zōng héng jí wèi, gōng shì yuàn yòu chē qí fú yù wú suǒ zēng yì, yǒu bù biàn zhé chí yǐ lì mín. cháng yù zuò lù tái, tái jī yǐ chéng, jiāng gòu, zhào jiàng jì zhī, zhí bǎi jīn, nǎi yuē: bǎi jīn, zhōng rén shí jiā zhī chǎn yě. wú fèng xiān dì gōng shì, cháng kǒng xiū zhī, hé yǐ tái wèi? shēn yī yì tí, suǒ xìng shèn fū rén, yī bù yè dì, wéi zhàng wú wén xiù, cháng jí shàng shū náng yǐ wèi diàn wéi. bīng qì wú rèn, yǐ shì dūn pǔ wèi tiān xià xiān. zàng bà líng, jiē wǎ wū, bù yǐ jīn yín tóng tiě wèi shì. yīn shān bù qǐ fén. nán yuè wèi tuó zì lì wèi dì, zhào tuó xiōng dì yǐ dé huái zhī, tuó suì chēng chén. yǔ xiōng nú jié hé qīn, ér bèi yuē rù dào, lìng biān bèi shǒu, bù fā bīng shēn rù, kǒng fán bǎi xìng. wú wáng bì zhà bìng bù cháo, cì yǐ jǐ zhàng. qún chén yuán àng děng jiàn shuō suī qiè, cháng jiǎ jiè nà yòng yān. zhāng wǔ děng shòu lù jīn qián, jué, gèng jiā shǎng cì yǐ kuì qí xīn. zhuān wù yǐ dé huà mín, shì yǐ hǎi nèi yīn fù, xìng yú lǐ yì. duàn yù shù bǎi, jǐ zhì xíng cuò. zhì yú zhōng zōng xuān dì, shū jī zhōu mì, pǐn shì bèi jù, gōng qiǎo qì xiè, xiān dài mò jí. mín wèi qí fǎ, lì fèng qí zhí yǐ.
漢太宗恆即位,宮室、苑囿、車騎、服御無所增益,有不便輒弛以利民。嘗欲作露台,台基已成,將構,召匠計之,直百金,乃曰:「百金,中人十家之產也。吾奉先帝宮室,嘗恐羞之,何以台為?」身衣弋綈,所幸慎夫人,衣不曳地,幃帳無文繡,常集上書囊以為殿帷。兵器無刃,以示敦樸為天下先。葬霸陵,皆瓦屋,不以金銀銅鐵為飾。因山不起墳。南粵尉佗自立為帝,召佗兄弟以德懷之,佗遂稱臣。與匈奴結和親,而背約入盜,令邊備守,不發兵深入,恐煩百姓。吳王濞詐病不朝,賜以几杖。群臣袁盎等諫說雖切,常假借納用焉。張武等受賂金錢,覺,更加賞賜以愧其心。專務以德化民,是以海內殷富,興於禮義。斷獄數百,幾致刑措。至於中宗宣帝,樞機周密,品式備具,工巧器械,先代莫及。民畏其法,吏奉其職矣。
hàn shì zǔ wén shū, jiàn píng yuán nián shí èr yuè jiǎ zǐ yè shēng yú wǔ dì gù gōng, yǒu chì guāng zhào shì, yǐng rú wǔ lín qī fèng. hòu wàng qì sū bó ā wèi wáng mǎng. shǐ zhì nán yáng, yáo jiàn chōng líng chéng guō, yuē: jiā zāi měi qì, yù yù cōng cōng. dì měi xū méi, shēn zhǎng bā chǐ qī cùn, jiǎo xià yǒu wén sè rú yín yìn, hòu yī fēn. gēng shǐ qǐ bīng, hái chūn líng, yuǎn wàng shě nèi huǒ, guāng hè rán shǔ tiān. mèng chéng chì lóng dēng tiān shàng, zhū bì yù tà, nǎi yǐ sān qiān rén pò wáng mǎng bǎi wàn zhòng. jí jí wèi, gù néng píng kuí qì gōng sūn shù děng. zài bīng jì jiǔ, yàn wǔ shì, cháng sī xī jiān. huáng tài zǐ dāng wèn gōng zhàn zhī shì, dì yù yuē: wèi líng gōng wèn chén yú kǒng zǐ, kǒng zǐ bù duì fēi ěr suǒ jí yě. měi dàn shì shì, rì zè nǎi bà. duàn yuǎn fāng xiǎng yì wèi qí zhēn. gōng chén gāo zhěn wú suǒ zhū shā. yǐn gōng qīng jiǎng lùn jīng lǐ, yè fēn nǎi mèi. tài zǐ jiàn yuē: bì xià yǒu yǔ tāng zhī míng, shī péng dān zhī fú, yuàn gù ài jīng shén. dì yuē: wǒ zì lè zhī, bù wèi pí yě. suī shēn jì dà yè, jīng jīng rú bù jí. gù néng míng shèn zhèng tǐ, zǒng lǎn quán gāng. cháng yǒu xiàn qiān lǐ mǎ zhě, dì yuē: luán qí zài qián, shǔ chē zài hòu, zhèn chéng cǐ ān zhī. nǎi yǐ jià gǔ chē. chū, xún shòu chōng líng, fù lǎo yuē: qǐ juān shí nián. dì yuē: tiān xià jiān nán, sān nián yǐ wài, qǐ néng zì bǎo? nǎi juān sān nián. tuì xūn chén, jìn wén lì, shēn yī dà liàn, sè wú zhòng cǎi. ěr bù tīng zhèng wèi zhī yīn, shǒu bù chí zhū yù zhī shàn. gōng fáng wú sī ài, zuǒ yòu wú piān ēn. sǔn chí, fèi gē liè, cì zhōu guó, bìng jiē yī zhá shí háng, xì shū chéng wén. qín yuē zhī fēng, xíng yú shàng xià. cháng zhe ruì huǒ lóng fù, nèi wài fěi xiè. bǎi xìng kuān xī, jí gōng shǐ, sàn mǎ niú, xìn zhǐ gē wèi wǔ yě.
漢世祖文叔,建平元年十二月甲子夜生於武帝故宮,有赤光照室,影如五麟七鳳。後望氣蘇伯阿為王莽。使至南陽,遙見舂陵城郭,曰:「佳哉美氣,鬱鬱蔥蔥。」帝美鬚眉,身長八尺七寸,腳下有文色如銀印,厚一分。更始起兵,還春陵,遠望舍內火,光赫然屬天。夢乘赤龍登天上,珠陛玉闥,乃以三千人破王莽百萬眾。及即位,故能平隗器公孫述等。在兵既久,厭武事,嘗思息肩。皇太子當問攻戰之事,帝諭曰:「衛靈公問陳於孔子,孔子不對」非爾所及也。每旦視事,日仄乃罷。斷遠方餉異味奇珍。功臣高枕無所誅殺。引公卿講論經理,夜分乃寐。太子諫曰:「陛下有禹湯之明,失彭聃之福,願顧愛精神。」帝曰:「我自樂之,不為疲也。」雖身濟大業,兢兢如不及。故能明慎政體,總覽權綱。嘗有獻千里馬者,帝曰:「鑾旗在前,屬車在後,朕乘此安之。」乃以駕鼓車。初,巡狩舂陵,父老曰:「乞蠲十年。」帝曰:「天下艱難,三年已外,豈能自保?」乃蠲三年。退勛臣,進文吏,身衣大練,色無重采。耳不聽鄭衛之音,手不持珠玉之扇。宮房無私愛,左右無偏恩。損池,廢戈獵,賜州國,並皆一札十行,細書成文。勤約之風,行於上下。嘗著瑞火籠賦,內外匪懈。百姓寬息,戢弓矢,散馬牛,信止戈為武也。
wèi wǔ dì cáo cāo, yòng shī dà jiào yī sūn wú zhī fǎ. ér yīn shì shè qí, liàng dí zhì shèng, biàn huà rú shén. zì zhe bīng shū shí yú wàn yán. zhū jiāng zhēng fá, jiē yǐ xīn shū cóng shì, lín shí yì shǒu wèi jié dù. cóng lìng zhě kè jié, wéi jiào zhě fù bài. yǔ lǔ fēng zhèn, yì sī ān xián, rú bù yù zhàn rán. jí zhì jué jī chéng lì, qì shì yíng yì. gù měi zhàn bì kè, qǔ zhāng liáo xú cháo yú wáng lǔ zhī zhōng, jiē zuǒ mìng lì gōng, liè wèi míng jiāng. qí yú bá chū xì wēi, dēng wèi mù shǒu zhě, bù kě shèng shù. shì yǐ chuàng zào dà yè, wén wǔ bìng shī. yù shì sān shí yú nián, shǒu bù shě shū. zhòu zé jiǎng jūn cè, yè zé sī jīng chuán. dēng gāo bì fù, bèi zhī guǎn xián, jiē chéng lè zhāng, cái lì jué rén. shǒu shè fēi niǎo, gōng qín měng shòu. cháng yú nán pí yī rì shè zhì liù shí sān tóu. jí zào gōng shì, shàn zhì qì xiè, wú bù wèi zhī fǎ zé. jiē jǐn qí yì. yǎ xìng jié jiǎn, bù hǎo huá lì. gōng chéng bá yì, dé mí lì zhī wù, zé xī yǐ cì yǒu gōng. xūn láo yí shǎng, bù lìn qiān jīn wú gōng wàng shī, fēn háo bù yǔ. sì fāng suǒ xiàn, yǔ qún xià gòng zhī. yù zì zhì sòng zhōng yī fú, sì qiè ér yǐ.
魏武帝曹操,用師大較依孫吳之法。而因事設奇,量敵制勝,變化如神。自著兵書十餘萬言。諸將征伐,皆以新書從事,臨時義手為節度。從令者克捷,違教者負敗。與虜封陣,意思安閒,如不欲戰然。及至決機乘利,氣勢盈溢。故每戰必克,取張遼徐晁於亡虜之中,皆佐命立功,列為名將。其餘拔出細微,登為牧守者,不可勝數。是以創造大業,文武並施。御事三十餘年,手不舍書。晝則講軍策,夜則思經傳。登高必賦,被之管弦,皆成樂章,才力絕人。手射飛鳥,躬擒猛獸。嘗於南皮一日射雉六十三頭。及造宮室,繕治器械,無不為之法則。皆盡其意。雅性節儉,不好華麗。攻城拔邑,得靡麗之物,則悉以賜有功。勳勞宜賞,不吝千金;無功望施,分毫不與。四方所獻,與群下共之。豫自製送終衣服,四篋而已。
jìn shì zǔ ān shì, shǎo lì gāo xíng, zào cì bì yú rén shù, wèi zēng yǒu guò shī yán sè yú rén. rán ér míng dá shàn móu, néng duàn dà shì. jì dēng dà zuò zhī rì, zhì qiáng guó, yù xià yǒu lǐ. suǒ yǐ zhèn yā nèi wài, jí jìng sì fāng, wēi huì cān qià, wén wǔ bì jǔ, gù tiān xià fú yān. chéng wèi shì shē chǐ yuán dāo bì zhī hòu, bǎi xìng sī gǔ zhī yí fēng. dì jì qiān jiǎn guǎ yù, yì yǎ shí shí biàn, lín cháo huái kǎi tì, wù chóng jiǎn tài. yǒu rén xiǎng zhì tóu qiú zhě, jí lìng shāo zhī. cháo tíng jí mù, xìng jū kě guān. gù wēi fú qiáng wú, guī mó hóng yuǎn, suī xiǎng guó wèi jiǔ, dé qià yú mín yǐ. qí hòu huì huái sàng luàn, zhōng zōng dōng dù, suǒ wèi wǔ mǎ jù dù jiāng, yī mǎ huà wèi lóng zhě yě.
晉世祖安世,少厲高行,造次必於仁恕,未曾有過失言色於人。然而明達善謀,能斷大事。暨登大阼之日,制強國,御下有禮。所以鎮壓內外,輯靜四方,威惠參洽,文武必舉,故天下服焉。承魏氏奢侈元刂弊之後,百姓思古之遺風。帝既謙儉寡慾,亦雅識時變,臨朝懷愷悌,務崇簡泰。有人餉雉頭裘者,即令燒之。朝廷輯睦,興居可觀。故威服強吳,規模宏遠,雖饗國未久,德洽於民矣。其後惠懷喪亂,中宗東渡,所謂五馬俱渡江,一馬化為龍者也。
sòng gāo zǔ dé yú, qīng jiǎn guǎ yù, yán zhěng yǒu fǎ dù. wèi cháng shì zhū yù yú mǎ zhī shì, hòu tíng wú wán qǐ sī zhú zhī yīn. xuān zhōu cháng xiàn hǔ pò zhěn, guāng sè shén lì. shí zhū jiāng běi zhēng, yǐ hǔ pò zhì jīn chuāng. dì dà yuè, mìng dǎo fēn cì zhū jiāng. píng guān zhōng, dé yáo xìng cóng nǚ, yǒu shèng chǒng yǐ fèi shì. xiè huì jiàn, jí shí qiǎn chū. cái bó jiē zài wài fǔ, nèi wú sī cáng. sòng tái jiàn, yǒu sī zòu dōng xī táng shī jú jiǎo chuáng yín tú dīng, dì bù xǔ. shǐ yòng zhí jiǎo chuáng, dīng yòng tiě. zhū zhǔ chū shì, qiǎn sòng bù guò èr shí wàn, wú jǐn xiù jīn yù, nèi wài fèng jìn, mò bù jié jiǎn. hòu xiào wǔ dì dà míng zhōng, huài dì suǒ jū yīn shì, yú qí chù qǐ yù zhú diàn, yǔ qún chén guān zhī, chuáng tóu yǒu tǔ zhàng, bì shàng guà gé dēng lóng. guǎng zhōu suǒ bù èr qiān dàn, yǒu xiàn rù tǒng xì bù, yī duān bā zhàng. dì jì jiàn, è qí jīng lì láo mín lì, jí fù suǒ sī dàn mù shǒu, yǐ bù hái zhī, bìng zhì lǐng nán wù zuò cǐ bù. dì sù yǒu rè jí, bìng huàn jīn chuāng, mò nián yóu jù. zuò wò cháng xū lěng wù, ér wèi néng dé. hòu rén xiàn shí chuáng. dì jiàn shàn zhī, qǐn qí shàng, jí jué jí yǐ wèi jiā. nǎi tàn yuē: mù chuáng yóu yòng gōng bù shǎo, kuàng nǎi juān shí. jí hái qí rén, yì lìng huǐ zhī. dì shǐ yóu jūn péng chéng, zhì jiǔ mìng zhǐ bǐ, fù shī yuē: xiān dàng lín zī kòu, què qīng hé luò chén. huá yáng yǒu yì jì, táo lín wú fú lún. yú shì qún cái bìng zuò yě.
宋高祖德輿,清簡寡慾,嚴整有法度。未嘗視珠玉輿馬之飾,後庭無紈綺絲竹之音。宣州嘗獻琥珀枕,光色甚麗。時諸將北征,以琥珀治金瘡。帝大悅,命搗分賜諸將。平關中,得姚興從女,有盛寵以廢事。謝晦諫,即時遣出。財帛皆在外府,內無私藏。宋台建,有司奏東西堂施局腳床銀塗釘,帝不許。使用直腳床,釘用鐵。諸主出適,遣送不過二十萬,無錦鏽金玉,內外奉禁,莫不節儉。後孝武帝大明中,壞帝所居陰室,於其處起玉燭殿,與群臣觀之,床頭有土障,壁上掛葛燈籠。廣州所部二千石,有獻入筒細布,一端八丈。帝既見,惡其精麗勞民力,即付所司彈牧守,以布還之,並制領南勿作此布。帝素有熱疾,並患金瘡,末年尤劇。坐臥常須冷物,而未能得。後人獻石床。帝見善之,寢其上,即覺極以為佳。乃嘆曰:「木床猶用功不少,況乃鐫石。」即還其人,亦令毀之。帝始游軍彭城,置酒命紙筆,賦詩曰:「先盪臨淄寇,卻清河洛塵。華陽有逸驥,桃林無伏輪。」於是群才並作也。
sòng tài zǔ yì lóng, nián shí sì, shēn zhǎng qī chǐ wǔ cùn, hǎo dú shǐ shū, shàn kǎi lì, néng wén zhāng. wēn hé yǒu rén jūn zhī dé, jí nán miàn fù, shēn yǐ zǐ mín wèi xiān, tái diàn táng yǔ, wú suǒ gǎi yì, wèi lì zhǎng zi sūn, jū guān chéng xìng, hào míng fǎ lìng. shí rén wèi yǒu jiàn ān yǒng píng zhī fēng. měi zhì zhū hóu wáng yàn jí, bì xiān lùn guó jiā zhèng wù. zì cháo qì bū, nǎi shè shí, lìng ér yǔ rén yuē: qiān shèng zhī jūn, yòu jū rén guì, wú suǒ yǐ wèi biàn shè shí, lìng cǐ bèi shāo zhī jī hán yě. jīng xún lì zhì shàng kù, wèi zuǒ yòu yuē: cǐ kù nèi dà yǒu qián, shū kě xiàn yuàn. zuǒ yòu yuē: cǐ xiàn guān zhī wù ěr, hé xiàn yuàn yé? dì yuē: cǐ jiē guó jiā zhī wù, wú fèng xiān dì zhī sì, cháng jù xiū zhī. sì fāng fēng rěn, cāng sù jiē hóng, shěng zū fù mǐ wǔ qián yě.
宋太祖義隆,年十四,身長七尺五寸,好讀史書,善楷隸,能文章。溫和有人君之德,及南面負,深以子民為先,台殿堂宇,無所改易,為吏長子孫,居官成姓,號明法令。時人謂有建安永平之風。每至諸侯王宴集,必先論國家政務。自朝訖晡,乃設食,令而語人曰:「千乘之君,幼居人貴,吾所以未便設食,令此輩稍知饑寒也。」經巡歷至上庫,謂左右曰:「此庫內大有錢,殊可羨願。」左右曰:「此縣官之物耳,何羨願耶?」帝曰:「此皆國家之物,吾奉先帝之祀,常懼羞之。四方豐稔,倉粟皆紅,省租賦米五錢也。」
liáng gāo zǔ wǔ huáng dì, shēng ér líng yì, yǒu shèng dé. jǐng guāng lóng yè, shé wén bā zì, dǐng chuí dài zhòng qiū, é zhào rì xiàng, yǒu wén zài shǒu yuē wǔ dì bìng shàng huì sān zì. shǐ zài tiáo fā, biàn ài qín shū, róng zhǐ jìn tuì, zì rán hé lǐ. cháng yǔ ér tóng dòu jì, shǒu wú suǒ chí, niè kōng ér lì, guān zhě jī jié, xián gòng chēng shén. jí zāo xiàn tài hòu yōu, kū yǒng dà zhì, jū sàng zhī āi, gāo chái bù néng guò yě. měi dú xiào zǐ chuán, wèi zēng zhōng zhóu zhé chuò shū bēi tòng. yóu shì jiā mén ài zhòng, bù shǐ chuí táng. dēng yú wǎn nián, tàn zé suǒ yǐn, qióng lǐ jǐn xìng, jiū lǎn fén jí, shén wù zhī jī. dú shū bù dài wēn gù, yī yuè jiē néng chéng sòng yì. suǒ yǐ chí pìn gǔ jīn, bèi gāi nèi wài, biàn jiě lián huán, lùn jīng jiān bái. pèi guó liú, dāng shí mǎ zhèng. shàng měi xī yí yì, yǎ xiàng tuī yī, shēn shěn jìng mò, bù zá jiāo yóu, suǒ yǔ wǎng lái, yī shí cái juàn. zhì yú dé rén, mén chēng duō shì. jū yǔ jīng sù, cháng yǒu yān wù. chuí lián gǒng zhàng, wàng zhě sǒng rán. liù yì sì shǐ, yóu jiě lǐ tǐ dēng gāo bì fù, mò fēi jǐng cè. ruò guàn shēng cháo, lìng wèn jí shén. tài wèi wáng jiǎn, qí guó ā héng, qīn shàng fēng yǎ, qǐng wèi hù cáo shǔ. sī tú jìng líng wáng, qí shì biāo qí, zhāo nà shì lín, dài shàng bīn yǒu zhī lǐ. fàn yún shí wèi sī tú jì shì, shēn mù shàng dé, zì jié shén yóu, qū chē dào mén. qǐng rì zhòu zhì, shàng cháng dàn wǎng bào yún, yún wén jiē qú sǎ sǎo, huàn hū qīng dào. é wén jiā gǔ zhī shēng. yún yì tiān zǐ chū xìng nán yuàn, xún nǎi shàng qiǎn tōng yān. xīn dú guài zhī, wèi gǎn yán yě. shàng zhé yú zhī rén, lǜ wú yí shì. lì sī tú fǎ cáo jì jiǔ yuàn, huì yǒu fǔ rén zhī zhí. yǒng míng jiǔ nián, chū wèi zhèn xī fěng yì, xī shàng shù zhí. xíng guò niú zhǔ, zhí bào fēng zú qǐ, rù pō lóng dú, jì bō làng bù kě jìng, dēng àn xiāo yáo, sì wàng liáng shān, zhān tiào xū luò. jiàn yī zhǎng lǎo, pī rú fú zhì, yī shàng yuē: jūn lóng yán hǔ bù, xiāng bù kě yán. tiān xià fāng luàn, sì hǎi wèi yī, ān cāng shēng zhě qí zài jūn hū? shàng xiào zhī yuē: guān gōng zhǎng zhě, bù róng jiàn xì. é ér fēng jìng, cǐ xī jìng jiè gū shú. yǒng míng shí nián, tài zǔ dēng xiá. shàng shǐ chéng bù yù, biàn jí yán guī. qīng zhōu réng fā, zhōu fǔ zèng yí, yī wú suǒ shòu. qí suí jùn wáng kǔ liú yī xiǔ bù xǔ. dé dān tǐng wàng xīng shàng lù, fàn fēng mào làng, jiān xíng bù xī. suī kuáng biāo dì fā, gāo làng tiān yǒng. chuán xíng píng zhèng, cháng ruò ān liú. zhōu zhōng zhī rén jiē chēng shén yì. jí zhōu lòu lín méi, jiào bù chuò shēng, què tóu shù zhǔ zhōu dá fèng shàng yī chuán, bēn bō jiù lù, zhì jīng bù yú èr xún, zì zài tú biàn bù guàn zhì, qǐn shí jù fèi, jiāo yōu yì xíng, shì rén bù shí. wàng zhái fèng huì, qì jué liáng jiǔ. jì zàng, ǒu xuè shù shēng, shuǐ jiāng bù rù kǒu zhě sì rì, yōu fú zhī nèi, bù fù cháng mǐ, suǒ zī cū mài, rì zhōng èr yì. zài bài shān líng, zhàng ér hòu qǐ, tì lèi suǒ sǎ, sōng wèi biàn sè. jí hào sī lú shì, wèi dāng jiàn chǐ, réng liú shān líng. yīn yù yǐn dùn. tài fù xuān wǔ wáng kǔ jiàn nǎi zhǐ. yǒu sāng mén shì sēng huī, bù zhī cóng hé lái yě. zì yún yǒu xǔ fù zhī fǎ, tōng míng yì shàng, jiàn ér jīng yuē: tán yuè dǐng yǒu fú lóng, cǐ fēi rén chén zhī xiāng. pín dào suǒ wèi jiàn yě. ruò fēng tài shān, yuàn néng jiàn mì. shàng xiào ér bù dá. cǐ hòu mò zhī suǒ zhī. qí míng mì chì shàng wèi yōng zhōu lǐng bīng, wǎng jiù xīn yě. réng jí fā yǐn, zhèn lǚ zhǎng tú, hào lìng qīng yán, suǒ guò qiū háo bù fàn, xìn shǎng fēn míng. shì zú xián sī jǐn mìng. fán gōng sī xíng lǚ, duō tíng dà léi, zhé yú xìn cì, bù kěn shí fā. shàng jūn pǔ kǒu, zhí fēng qǐ làng shēng, yán liú sù bō, wú gǎn xíng zhě. jūn zhí bīng qǐ: fēng làng dà, bù kě mào, yí rù pǔ dài jìng, jiān yīng jiě zhōu hé láng shén. shàng yuē: zhōu gōng jǐn hé wú jì. zài xī qín wáng, rú wǒ jīn rì, yì fù hé yì? ěr ruò yǒu líng, dāng lìng fēng jìng. yīn dǎ shàng gǔ cuī jìn. xíng tú wèi yuǎn, biàn bō tián fēng xī. yú shì lì shè, cháng chéng biàn fēng. hàn miǎn gǔ guì, bǎi xìng duō jī. shàng zhèn jiù fá jué, hé jìng bù guì. jiǔ yuè jiǔ rì, shàng chū jiǎng wǔ, shí shì nǚ guān zhě yuǎn jìn bì zhì. zhōng jiān hū bào fēng qǐ, yān chén sì hé. dāng shàng suǒ jū, dú bái rì qīng zhào, yǒu zǐ yún tè qǐ. shǐ qí gāo zài fǔ mèng zhe jī, shàng tài jí diàn, sān rén cóng, yī cóng qí wǔ, yī rén qí míng, yī rén zhāng tiān dì tú ér bù shí. yì yán shì tài zǔ zǐ dì. jí jiàn zuò, cháng yǔ tài zǔ mì móu, wèi tài zū yuē: wǒ xīn kǔ dé tiān xià, ér zuò bù chuán sūn. wǒ sǐ, lóng zi dāng dé. lóng zi sǐ, dāng shǔ ā dù. cǐ hòu dāng hái xiāng. zi sūn suì zhì dà bà. jí tài fù yuán jīng yì, yè zài yuè chéng jiǎ mèi, hū mèng jiàn yī dà rén, zhe zhū yī, qiān sān pǐ mǎ lái. tài fù yīn qí yī pǐ, téng kōng bàn tiān ér zhuì. cì héng yáng wáng, yī mǎ yǒng guò wū ér luò. hòu shàng qí yī pǐ, yīn huà chéng lóng, suì fēi shàng tiān. cǐ yōu zàn shén míng, jí zhī xiān jiàn. jí shòu zhōng tài zǔ, yǔn gōng bǎo lì. tái chéng nèi qǐ zhì jìng diàn, shù xiū bǎi pǐn, ruò yīn jiàn yān. qí zhōng suí zhū hé bì, yuán yuān fāng jǐng, móu yú zōng miào. shàng huì shuò héng hào tòng gěng jué, gōng zhì qǐn mén, ruò wén wáng zhī wèi shì zǐ yě. yòu fèng wèi tài zǔ, yú zhōng shān qǐ dà ài jìng sì. yòu fèng wèi xiàn hòu, qǐ dà zhì dù sì. jí wèi wǔ shí nián, zhì yú ān shàng zhì mín, yí fēng yì sú, dù yuè zhōng gǔ, wú dé ér chēng yān. yòu zuò lián zhū wǔ shí shǒu yǐ míng xiào dào yún. fú xún wǒ huáng zhī wèi xiào yě. sì yùn tuī yí, bù yǐ róng luò qiān mào, wǔ dé gèng yòng, bù yǐ guì jiàn gé xīn. lín cháo duān mò, guò xì zhī sī mí cán chuí gǒng yán láng, fēng shù zhī bēi yú qiè. qí jié zōng miào, qián shì jiāo. yán wèi fā ér tì líng, róng fú gǎi ér shāng tòng. suǒ wèi zhōng shēn zhī yōu zhě, shì zhī wèi yě. gài yú shùn xià yǔ, zhōu wén liáng dì, wàn zài zhī zhōng, sì rén ér yǐ.
梁高祖武皇帝,生而靈異,有聖德。頸光龍液,舌文八字,頂垂帶重丘,額照日象,有文在手曰武帝並上諱三字。始在髫發,便愛琴書,容止進退,自然合禮。常與兒童鬥技,手無所持,躡空而立,觀者擊節,咸共稱神。及遭獻太后憂,哭踴大至,居喪之哀,高柴不能過也。每讀孝子傳,未曾終軸輒輟書悲慟。由是家門愛重,不使垂堂。登於晚年,探賾索隱,窮理盡性,究覽墳籍,神悟知機。讀書不待溫故,一閱皆能成誦憶。所以馳聘古今,備該內外,辨解聯環,論精堅白。沛國劉,當時馬鄭。上每析疑義,雅相推揖,深沈靜默,不雜交遊,所與往來,一時才雋。至於得人,門稱多士。居宇精肅,常有煙霧。垂廉拱帳,望者竦然。六義四始,尤解禮體;登高必賦,莫非警策。弱冠升朝,令問籍甚。太尉王儉,齊國阿衡,欽上風雅,請為戶曹屬。司徒竟陵王,齊室驃騎,招納士林,待上賓友之禮。范雲時為司徒記室,深慕上德,自結神遊,驅車到門。頃日驟至,上嘗旦往報雲,雲聞街衢灑掃,喚呼清道。俄聞笳鼓之聲。雲意天子出幸南苑,尋乃上遣通焉。心獨怪之,未敢言也。上哲於知人,慮無遺事。歷司徒法曹祭酒掾,會友輔仁之職。永明九年,出為鎮西諷議,西上述職。行過牛渚,直暴風卒起,入泊龍瀆,既波浪不可靜,登岸逍遙,四望梁山,瞻眺墟落。見一長老,披儒服至,揖上曰:「君龍顏虎步,相不可言。天下方亂,四海未一,安蒼生者其在君乎?」上笑之曰:「觀公長者,不容見戲。」俄而風靜,此夕竟屆姑熟。永明十年,太祖登遐。上始承不豫,便即言歸。輕舟仍發,州府贈遺,一無所受。齊隨郡王苦留一宿不許。得單艇望星上路,犯風冒浪,兼行不息。雖狂飆地發,高浪天涌。船行平正,常若安流。舟中之人皆稱神異。及舟漏臨沒,叫不輟聲,鵲頭戍主周達奉上一船,奔波就路,至京不逾二旬,自在途便不盥櫛,寢食俱廢,焦憂易形,視人不識。望宅奉諱,氣絕良久。既葬,嘔血數升,水漿不入口者四日,憂服之內,不復嘗米,所資粗麥,日中二溢。再拜山陵,杖而後起,涕淚所灑,松為變色。及號思廬室,未當見齒,仍留山陵。因欲隱遁。太傅宣武王苦諫乃止。有桑門釋僧輝,不知從何來也。自雲有許負之法,通名詣上,見而驚曰:「檀越頂有伏龍,此非人臣之相。貧道所未見也。若封泰山,願能見覓。」上笑而不答。此後莫知所之。齊明密敕上為雍州領兵,往救新野。仍即發引,振旅長途,號令清嚴,所過秋毫不犯,信賞分明。士卒咸思盡命。凡公私行旅,多停大雷,輒逾信次,不肯時發。上軍浦口,值風起浪生,沿流溯波,無敢行者。軍直兵啟:風浪大,不可冒,宜入浦待靜,兼應解周何郎神。上曰:「周公瑾何無忌。在昔勤王,如我今日,亦復何異?爾若有靈,當令風靜。」因打上鼓催進。行途未遠,便波恬風息。於是利涉,常乘便風。漢沔谷貴,百姓多飢。上賑救乏絕,闔境不匱。九月九日,上出講武,時士女觀者遠近畢至。中間忽暴風起,煙塵四合。當上所居,獨白日清照,有紫雲特起。始齊高在府夢著屐,上太極殿,三人從,一從齊武,一人齊明,一人張天地圖而不識。意言是太祖子弟。及踐阼,嘗與太祖密謀,謂太租曰:「我辛苦得天下,而祚不傳孫。我死,龍子當得。龍子死,當屬阿度。此後當還鄉。」子孫遂至大霸。及太傅援京邑,夜在越城假寐,忽夢見一大人,著朱衣,牽三匹馬來。太傅因騎一匹,騰空半天而墜。次衡陽王,一馬踴過屋而落。後上騎一匹,因化成龍,遂飛上天。此幽贊神明,吉之先見。及受終太祖,允恭寶曆。台城內起至敬殿,庶羞百品,若殷薦焉。其中隋珠和璧,圓淵方井,侔於宗廟。上晦朔恆號慟哽絕,躬至寢門,若文王之為世子也。又奉為太祖,於鍾山起大愛敬寺。又奉為獻後,起大智度寺。即位五十年,至於安上治民,移風易俗,度越終古,無得而稱焉。又作聯珠五十首以明孝道雲。伏尋我皇之為孝也。四運推移,不以榮落遷貿,五德更用,不以貴賤革心。臨朝端默,過隙之思彌慚;垂拱岩廊,風樹之悲逾切。齊潔宗廟,虔事郊。言未發而涕零,容弗改而傷慟。所謂終身之憂者,是之謂也。蓋虞舜夏禹,周文梁帝,萬載之中,四人而已。