jīng diǎn xù lù: hé jiān rén dà máo gōng wèi shī gù xùn chuán, yī yún lǔ rén. shī qí míng. chū xué jì: xún qīng shòu lǔ guó máo hēng, zuò gǔ xùn chuán yǐ shòu zhào guó máo cháng. shí rén wèi hēng wèi dà máo gōng, cháng wèi xiǎo máo gōng. dà máo gōng zhī míng, wéi jiàn yú cǐ. zhèng yì yún: rú lín chuán máo gōng, zhào rén. bù yán qí míng. hòu hàn shū zhào rén máo cháng xù lù yì yún míng zhǎng, jīn hòu hàn shū zuò cháng, cǐ xiǎo máo gōng yě. chéng zǐ yuē: máo cháng zuì dé shèng xián zhī yì.
《經典序錄》:河間人大毛公為《詩故訓傳》,一雲魯人。失其名。《初學記》:荀卿授魯國毛亨,作《詁訓傳》以授趙國毛萇。時人謂亨為大毛公,萇為小毛公。大毛公之名,唯見於此。《正義》云:「《儒林傳》毛公,趙人。」不言其名。《後漢書》趙人毛萇《序錄》亦云「名長」,今《後漢書》作「萇」,此小毛公也。程子曰:「毛萇最得聖賢之意。」
xú zhěng yún: zi xià shòu gāo háng zǐ. jí shī xù jí mèng zǐ suǒ wèi gāo zi yě. yǐ sī yī yì bīn shī wèi líng xīng zhī shī, yǐ xiǎo biàn wèi xiǎo rén zhī shī, zé yǐ shī qí yì yǐ. zhào qí yún: gāo zi, qí rén. wèi yǔ zhī shēng shàng wén wáng zhī shēng, yì gāo zi yě.
徐整云:「子夏授高行子。」即《詩序》及《孟子》所謂高子也。以《絲衣》繹賓屍為靈星之屍,以《小弁》為小人之詩,則已失其義矣。趙歧云:「高子,齊人。」謂禹之聲尚文王之聲,亦高子也。
xù lù: zi xià chuán céng shēn, shēn chuán lǐ kè. dú shī jì yǐn lù jī cǎo mù shū, yǐ céng shēn wèi shēn gōng, yǐ kè wèi kè, jiē wù.
《序錄》:子夏傳曾申,申傳李克。《讀詩記》引陸璣《草木疏》,以曾申為申公,以克為尅,皆誤。
shī liù yì, sān jīng sān wěi, zhèng shì zhù zhōu lǐ liù shī jí kǒng shì zhèng yì, qí shuō shàng yǐ, zhū zǐ jí chuán cóng zhī. ér chéng zǐ wèi: shī zhī liù tǐ suí piān qiú zhī, yǒu jiān bèi zhě, yǒu piān de yī èr zhě. dú shī jì wèi: fēng fēi wú yǎ, yǎ fēi wú sòng. gài yīn zhèng jiān bīn yǎ bīn sòng zhī shuō. rán zhū zǐ yí chǔ cí zhì dà tián sì piān wèi bīn yǎ, sī wén chén gōng yī xī fēng nián dài shān liáng sì děng piān wèi bīn sòng, yì wèi zhī shì fǒu yě. lǚ chéng gōng yún: bīn yǎ sòng kǒng yì.
《詩》六義,三經三緯,鄭氏注《周禮》「六詩」及孔氏《正義》,其說尚矣,朱子《集傳》從之。而程子謂:《詩》之六體隨篇求之,有兼備者,有偏得一二者。《讀詩記》謂:風非無雅,雅非無頌。蓋因《鄭箋》「豳雅」、「豳頌」之說。然朱子疑《楚茨》至《大田》四篇為「豳雅」,《思文》、《臣工》、《噫嘻》、《豐年》、《戴芟》、《良耜》等篇為「豳頌」,亦未知是否也。呂成公云:「豳雅、頌恐逸。」
yì shī piān míng, ruò lí shǒu shè yì. lí jū dà dài lǐ hàn shū zhù. qí zhāo zuǒ chuán. pèi zhī róu yǐ, zuǒ chuán zhōu shū. jiē yǒu qí cí, wéi cǎi jì zhōu lǐ. hé shuǐ xīn gōng máo chī zuǒ chuán. jiū fēi guó yǔ. wú cí. huò wèi hé shuǐ, miǎn shuǐ yě xīn gōng, sī gàn yě jiū fēi, xiǎo wǎn yě. zhōu zi chún lè fǔ shí yí yuē: kǒng zǐ shān shī, yǒu quán piān shān zhě, lí jū shì yě. yǒu shān liǎng jù zhě, yuè lí yú bì, bǐ pāng tuó yǐ. yuè lí yú jī, fēng yáng shā yǐ shì yě. yǒu shān yī jù zhě, sù yǐ wèi xuàn xī shì yě. yú kǎo zhī zhōu lǐ shū yǐn chūn qiū wěi yún: yuè lí yú jī, fēng yáng shā, fēi shī yě. sù yǐ wèi xuàn xī, zhū wén gōng wèi: shuò rén shī sì zhāng, ér zhāng jiē qī jù, bù yīng cǐ zhāng dú duō yī jù, gài bù kě zhī qí hé shī, rán zé fēi shān yī jù yě. ruò quán piān zhī shān, yì bù zhǐ lí jū. lùn yǔ táng dì zhī huá zhī lèi.
《逸詩》篇名,若《貍首》、《射義》。《驪駒》、《大戴禮》、《漢書注》。《祈招》、《左傳》。《轡之柔矣》,《左傳》、《周書》。皆有其辭,唯《采薺》、《周禮》。《河水》、《新宮》、《茅鴟》、《左傳》。《鳩飛》《國語》。無辭。或謂《河水》,《沔水》也;《新宮》,《斯干》也;《鳩飛》,《小宛》也。周子醇《樂府拾遺》曰:「孔子刪《詩》,有全篇刪者,《驪駒》是也。有刪兩句者,「月離於畢,俾滂沱矣。月離於箕,風揚沙矣」是也。有刪一句者,「素以為絢兮」是也。愚考之《周禮疏》引《春秋緯》云:「月離於箕,風揚沙」,非詩也。「素以為絢兮」,朱文公謂:《碩人》詩四章,而章皆七句,不應此章獨多一句,蓋不可知其何詩,然則非刪一句也。若全篇之刪,亦不止《驪駒》。《論語》《唐棣之華》之類。
jìn shì shuō shī zhě, yǐ guān jū wèi bì gōng zuò, wèi dé zhī zhāng chāo, huò wèi dé zhī cài yōng. wèi xiáng suǒ chū.
近世說《詩》者,以《關雎》為畢公作,謂得之張超,或謂得之蔡邕。未詳所出。
hè lín wú shì lùn shī yuē: xìng zhī tǐ zú yǐ gǎn fā rén zhī shàn xīn. máo shì zì guān jū ér xià, zǒng bǎi shí liù piān, shǒu xì zhī xìng: fēng qī shí, xiǎo yǎ sì shí, dà yá sì, sòng èr. zhù yuē: xìng yě. ér bǐ fù bù chēng yān, gài wèi fù zhí ér xìng wēi, bǐ xiǎn ér xìng yǐn yě. zhū shì yòu yú qí jiān zēng bǔ shí jiǔ piān, ér zhāi qí bù hé yú xìng zhě sì shí bā tiáo, qiě yuē: guān jū, xìng shī yě, ér jiān yú bǐ lǜ yī, bǐ shī yě, ér jiān yú xìng kuǐ biàn yī shī, ér xìng bǐ fù jiān zhī. zé xī yì yù jīng yǐ. lǐ zhòng méng yuē: xù wù yǐ yán qíng wèi zhī fù, qíng wù jǐn yě. suǒ wù yǐ tuō qíng wèi zhī bǐ, qíng fù wù yě. chù wù yǐ qǐ qíng wèi zhī xìng, wù dòng qíng yě. wén xīn diāo lóng yuē: máo gōng shù chuán, dú biāo xìng tǐ, yǐ bǐ xiǎn ér xìng yǐn. hè lín zhī yán běn yú cǐ.
鶴林吳氏《論詩》曰:「興之體足以感發人之善心。毛氏自《關雎》而下,總百十六篇,首系之興:《風》七十,《小雅》四十,《大雅》四,《頌》二。注曰:『興也。』而比、賦不稱焉,蓋謂賦直而興微,比顯而興隱也。朱氏又於其間增補十九篇,而摘其不合於興者四十八條,且曰:『《關雎》,興詩也,而兼於比;《綠衣》,比詩也,而兼於興;《頍弁》一詩,而興、比、賦兼之。』則析義愈精矣。」李仲蒙曰:「敘物以言情謂之賦,情物盡也。索物以托情謂之比,情附物也。觸物以起情謂之興,物動情也。」《文心雕龍》曰:「毛公述傳,獨標興體,以比顯而興隱。」鶴林之言本於此。
tài shǐ gōng yún: zhōu dào quē ér guān jū zuò. ài xuān wèi: sān jiā shuō shī, gè yǒu shī chéng. jīn qí hán zhī shī, zì yǔ yì duō bù tóng. máo gōng wèi zhào rén, wèi bì bù chū yú hán shī. tài shǐ gōng suǒ yǐn, nǎi yī jiā zhī shuō. gǔ wén shàng shū yǔ zi zhǎng bìng chū, jīn suǒ yǐn fēi gǔ wén, rú zǔ jī wéi xíng zhī mì, dāng yǒu lái chù, fēi kǒu chuán zhī shī yě. cháo jǐng yū yuē: qí lǔ hán sān jiā, yǐ guān jū gé tán juǎn ěr què cháo cǎi fán cǎi píng zōu yú lù míng sì mǔ huáng huáng zhě huá zhī lèi, jiē wèi kāng wáng shī, wáng fēng wèi lǔ shī. xuē shì lóng yuē: guān jū zuò cì zhī shuō, shì fù qí shī zhě.
太史公云:「周道缺而《關雎》作。」艾軒謂:三家說《詩》,各有師承。今齊、韓之《詩》,字與義多不同。毛公為趙人,未必不出於《韓詩》。太史公所引,乃一家之說。《古文尚書》與子長並出,今所引非古文,如「祖飢」、「惟刑之謐」,當有來處,非口傳之失也。晁景迂曰:「齊、魯、韓三家,以《關雎》、《葛覃》、《卷耳》、《鵲巢》、《采繁》、《采苹》、《騶虞》、《鹿鳴》、《四牡》、《皇皇者華》之類,皆為康王詩,《王風》為魯詩。」薛士龍曰:「《關雎》作刺之說,是賦其詩者。」
ài xuān wèi: shī zhī méng yá, zì chǔ rén fā zhī, gù yún: jiāng hàn zhī yù, shī yī biàn ér wèi chǔ cí, qū yuán wèi zhī chàng. shì wén zhāng gǔ chuī, duō chū yú chǔ yě.
艾軒謂:《詩》之萌芽,自楚人發之,故云:「江、漢之域,《詩》一變而為《楚辭》,屈原為之唱。」是文章鼓吹,多出於楚也。
zhōu nán zhī shī, yuē gōng hóu gān chéng, yuē wáng shì rú huǐ, dāng wén wáng yǔ zhòu zhī shì, yú jūn chén zhī fēn yán yǐ. cǐ zhōu zhī suǒ yǐ wèi zhì dé.
《周南》之詩,曰「公侯干城」,曰「王室如燬」,當文王與紂之事,於君臣之分嚴矣。此周之所以為至德。
zhū zǐ shī chuán yún: jiù shuō fú fēng yōng xiàn nán yǒu zhào tíng. jīn yōng xiàn xī wèi qí shān tiān xìng liǎng xiàn, wèi zhī zhào tíng de zài hé xiàn. yú àn: shǐ jì zhèng yì yǐn kuò dì zhì, zhào tíng zài qí shān xiàn xī nán.
朱子《詩傳》云:「舊說扶風雍縣南有召亭。今雍縣析為岐山、天興兩縣,未知召亭的在何縣。」愚按:《史記正義》引《括地誌》,召亭在岐山縣西南。
héng qú cè wèn yún: hú zhōu xué xìng, qiè yì yí shēng yù zhī xūn yuè, yīn zé qǔ èr nán xiǎo yǎ shù shí piān, shǐ xué zhě zhāo xī yǒng gē. jīn qí shēng wú chuán yān. zhū zǐ yí lǐ tōng jiě yǒu fēng yǎ shí èr shī pǔ, nǎi zhào yàn sù suǒ chuán yún, jí kāi yuán yí shēng yě.
橫渠《策問》云:「湖州學興,竊意遺聲寓之塤龠,因擇取二《南》、《小雅》數十篇,使學者朝夕詠歌。今其聲無傳焉。」朱子《儀禮通解》有《風雅十二詩譜》,乃趙彥肅所傳雲,即開元遺聲也。
shī zhèng yì yuē: yí lǐ gē zhào nán sān piān, yuè cǎo chóng ér qǔ cǎi píng, gài cǎi píng jiù zài cǎo chóng zhī qián. cáo shì shī shuō wèi: qí shī xiān cǎi píng ér hòu cǎo chóng.
《詩正義》曰:「《儀禮》歌《召南》三篇,越《草蟲》而取《采苹》,蓋《采苹》舊在《草蟲》之前。」曹氏《詩說》謂:齊詩先《采苹》而後《草蟲》。
mǎ yǒng qīng wèn liú yuán chéng yuē: wáng shǔ lí zài bèi yōng wèi zhī hòu, qiě tiān zǐ kě zài zhū hóu hòu hū? yuē: fēi zhū hóu yě. zhōu jì miè shāng, fēn jī nèi wèi sān guó, bèi yōng wèi shì yě. xù shī zhě, yǐ qí dì běn shāng zhī jī nèi, gù zài wáng shǔ lí shàng.
馬永卿問劉元城曰:「《王·黍離》在《邶》、《鄘》、《衛》之後,且天子可在諸侯後乎?」曰:「非諸侯也。周既滅商,分畿內為三國,邶、鄘、衛是也。序《詩》者,以其地本商之畿內,故在《王·黍離》上。」
xīn xù yún: wèi xuān gōng zǐ shòu, mǐn qí xiōng jí zhī jiàn hài, zuò yōu sī zhī shī, shǔ lí shì yě. lǔ shī chū yú fú qiū bó, yǐ shòu chǔ yuán wáng jiāo. liú xiàng nǎi jiāo zhī sūn, qí shuō gài běn lǔ shī. rán shǔ lí, wáng fēng zhī shǒu, kǒng bù kě yǐ wèi wèi shī yě. hán shī yún: shǔ lí, bó fēng zuò. chén sī wáng zhí lìng qín è niǎo lùn yuē: xī yǐn jí fǔ xìn hòu qī zhī chán ér shā xiào zǐ bó qí, qí dì bó fēng qiú ér bù dé, zuò shǔ lí zhī shī. qí hán shī zhī shuō yú. bó fēng shì, wéi jiàn yú cǐ.
《新序》云:「衛宣公子壽,閔其兄伋之見害,作憂思之詩,《黍離》是也。」《魯詩》出於浮丘伯,以授楚元王交。劉向乃交之孫,其說蓋本《魯詩》。然《黍離》,《王風》之首,恐不可以為衛詩也。《韓詩》云:「《黍離》,伯封作。」陳思王植《令禽惡鳥論》曰:「昔尹吉甫信後妻之讒而殺孝子伯奇,其弟伯封求而不得,作《黍離》之詩。」其《韓詩》之說歟。伯封事,唯見於此。
nán fēng wèi: liè nǚ chuán chēng shī fú yǐ bǎi zhōu dà chē zhī lèi, yǔ lìng xù shī zhě zhī shuō yóu guāi yì. shì wēi yī piān, yòu wèi èr rén zhī zuò.
南豐謂:《列女傳》稱《詩》、《芣苢》、《柏舟》、《大車》之類,與令序《詩》者之說尤乖異。《式微》一篇,又謂二人之作。
hán wén gōng wèi shī shì gài míng yuē: xiān shēng míng máo zhèng shī, tōng chūn qiū zuǒ shì chuán, shàn jiǎng shuō, cháo zhī xián shì dài fū cóng ér zhí jīng kǎo yí zhě jì yú mén. táng yǔ lín yún: liú yǔ xī yǔ hán liǔ yì shì gài tīng shuō shī, yuē: gān táng wù bài, rú rén shēn zhī bài, xiǎo dī qū yě. wù bài zé bù zhǐ wù jiǎn, yán zhào bó jiàn yuǎn, rén sī bù kě jí. dú shī jì dǒng shì yǐn shì gài shuō.
韓文公為《施士丐銘》曰:「先生明毛、鄭《詩》,通《春秋左氏傳》,善講說,朝之賢士大夫從而執經、考疑者繼於門。」《唐語林》云:「劉禹錫與韓、柳詣士丐聽說《詩》,曰:『《甘棠》勿拜,如人身之拜,小低屈也。勿拜則不止勿翦,言召伯漸遠,人思不可及。』」《讀詩記》董氏引士丐說。
zhōu yǒu fáng zhōng zhī lè, yàn lǐ zhù wèi: xián gē zhōu nán zhào nán zhī shī. hàn ān shì fáng zhōng lè, táng shān fū rén suǒ zuò. wèi móu xí wèi ān shì gē shén lái yàn xiǎng, yǒng shòu jué fú, wú yǒu èr nán hòu fēi fēng huà tiān xià zhī yán. wèi fáng zhōng wèi hòu fēi zhī gē, kǒng shī qí yì. tōng diǎn: píng diào qīng diào sè diào, jiē zhōu fáng zhōng zhī yí shēng.
周有《房中》之樂,《燕禮注》謂:弦歌《周南》、《召南》之詩。漢《安世房中樂》,唐山夫人所作。魏繆襲謂《安世歌》「神來燕享,永受厥福」,無有二《南》后妃風化天下之言。謂《房中》為后妃之歌,恐失其意。《通典》:平調、清調、瑟調,皆周《房中》之遺聲。
bái hǔ tōng jiàn zhèng piān: qī dé jiàn fū zhě, fū fù róng chǐ gòng zhī. shī yún: xiāng shǔ yǒu tǐ, rén ér wú lǐ. rén ér wú lǐ, hú bù chuán sǐ? cǐ qī jiàn fū zhī shī yě. yì qí lǔ hán zhī shuō yú.
《白虎通·諫諍篇》:妻得諫夫者,夫婦榮恥共之。《詩》云:「相鼠有體,人而無禮。人而無禮,胡不遄死?」此妻諫夫之詩也。亦齊、魯、韓之說歟。
hán shī wài chuán: gāo zi wèn yú mèng zǐ yuē: fū jià qǔ zhě, fēi jǐ suǒ zì qīn yě, wèi nǚ hé yǐ dé biān yú shī yě? mèng zǐ yuē: yǒu wèi nǚ zhī zhì zé kě, wú wèi nǚ zhī zhì zé dài. ruò yī yǐn yú tài jiǎ, yǒu yī yǐn zhī zhì zé kě, wú yī yǐn zhī zhì zé cuàn.
《韓詩外傳》:高子問於孟子曰:「夫嫁娶者,非己所自親也,衛女何以得編於《詩》也?」孟子曰:「有衛女之志則可,無衛女之志則怠。若伊尹於太甲,有伊尹之志則可,無伊尹之志則篡。」
cháo jǐng yū shī xù lùn yún: xù zōu yú: wáng dào chéng yě, fēng qí wèi yǎ yú! xù yú lì: kě yǐ gào shén míng, yǎ qí wèi sòng yú! jiě yí xīn yǔ yún: wén wáng zhī fēng zhōng yú zōu yú, xù yǐ wèi wáng dào chéng zé jìn yú yǎ yǐ. wén wǔ zhī yǎ zhōng yú yú lì, xù yǐ wèi kě gào shén míng zé jìn yú sòng yǐ. yù shuǐ lǐ shì yuē: xiǎo yǎ suī yán zhèng, yóu yǒu fēng zhī tǐ. dà yá zhī zhèng, jǐ yú sòng yǐ.
晁景迂《詩序論》云:「序《騶虞》:『王道成也』,風其為雅歟!序《魚麗》:『可以告神明』,雅其為頌歟!」《解頤新語》云:「文王之風終於《騶虞》,《序》以為王道成則近於雅矣。文、武之雅終於《魚麗》,《序》以為可告神明則近於頌矣。」潏水李氏曰:「《小雅》雖言政,猶有風之體。《大雅》之正,幾於頌矣。」
ōu yáng gōng yuē: bà zhě xìng, biàn fēng xī yān. rán shī zhǐ yú chén líng, zài huán wén zhī hòu.
歐陽公曰:「霸者興,變風息焉。」然《詩》止於陳靈,在桓、文之後。
bā néng zhī shì, jiàn yì wěi tōng guà yàn: huò diào huáng zhōng, huò diào liù lǜ, huò diào wǔ yīn, huò diào wǔ shēng, huò diào wǔ xíng, huò diào lǜ lì, huò diào yīn yáng, huò diào zhèng dé suǒ xíng. dài fū jiǔ néng, jiàn máo shī dìng zhī fāng zhōng chuán: jiàn bāng néng mìng guī, tián néng shī mìng, zuò qì néng míng, shǐ néng zào mìng, shēng gāo néng fù, shī lǚ néng shì, shān chuān néng shuō, sàng jì néng lěi, jì sì néng yǔ. jūn zǐ néng cǐ jiǔ zhě, kě wèi yǒu dé yīn, kě yǐ wèi dài fū.
八能之士,見《易緯通卦驗》:或調黃鐘,或調六律,或調五音,或調五聲,或調五行,或調律歷,或調陰陽,或調正德所行。大夫九能,見《毛詩·定之方中傳》:建邦能命龜,田能施命,作器能銘,使能造命,升高能賦,師旅能誓,山川能說,喪紀能誄,祭祀能語。君子能此九者,可謂有德音,可以為大夫。
dìng zhī fāng zhōng chuán yǐn zhòng liáng zǐ yuē: chū lì chǔ gōng yě. zhèng zhì zhāng yì wèn: zhòng liáng zǐ hé shí rén? dá yuē: zhòng liáng zǐ, xiān shī lǔ rén, dāng liù guó shí, zài máo gōng qián. zhèng yì: chūn qiū shí, lǔ yǒu zhòng liáng huái, gù yán lǔ rén. hán fēi zi bā rú, yǒu zhòng liáng shì zhī rú. táo yuān míng qún fǔ lù yún: zhòng liáng shì chuán lè wèi dào, yǐ hé yīn yáng, wèi yí fēng yì sú zhī rú. shǐ shī qí míng.
《定之方中傳》引仲梁子曰:「初立楚宮也。」《鄭志》張逸問:「仲梁子何時人?」答曰:「仲梁子,先師魯人,當六國時,在毛公前。」《正義》:春秋時,魯有仲梁懷,故言魯人。《韓非子》八儒,有仲良氏之儒。陶淵明《群輔錄》云:「仲梁氏傳樂為道,以和陰陽,為移風易俗之儒。」史失其名。
liú xiào sūn wèi máo shī zhèng lùn, yǎn máo zhī jiǎn, pò zhèng zhī guài. lǐ bāng zhí yì wèi máo zhī shuō jiǎn ér shēn, cǐ hé jiān xiàn wáng suǒ yǐ gāo qí xué yě. zhèng zhī shì fán sāi ér duō shī. zhèng xué zhǎng yú lǐ, yǐ lǐ xùn shī, shì àn jī ér yì xìng qíng yě. lǜ yī, yǐ wèi tuàn bù jiàn yì rù, yǐ wèi rù zōng miào tíng liáo, yǐ wèi bù shè jī rén zhī guān. cǐ lèi bù kě xī jǔ.
劉孝孫為《毛詩正論》,演毛之簡,破鄭之怪。李邦直亦謂毛之說簡而深,此河間獻王所以高其學也。鄭之釋繁塞而多失。鄭學長於《禮》,以《禮》訓《詩》,是案跡而議性情也。「綠衣」,以為褖;「不諫亦入」,以為入宗廟;「庭燎」,以為不設雞人之官。此類不可悉舉。
ài xuān yún: dú fēng shī bù jiě fú yǐ, dú yǎ shī bù jiě hè míng, cǐ wèi wú dé yú shī zhě. chuán zhì lè dú shī zhì yuān yāng zhī èr zhāng, yīn wù bǐ xìng zhī tǐ.
艾軒云:「讀《風詩》不解《芣苢》,讀《雅詩》不解《鶴鳴》,此為無得於《詩》者。傳至樂讀《詩》至《鴛鴦》之二章,因悟比興之體。
jiāng hàn zhī nǚ, bù kě fàn yǐ fēi lǐ, kě yǐ jiàn zhōu sú zhī měi fàn pāng zhī mǔ, miǎn qí zi yǐ míng jié, kě yǐ jiàn hàn sú zhī měi.
「江漢之女,不可犯以非禮」,可以見周俗之美;「范滂之母,勉其子以名節」,可以見漢俗之美。
dà yá zhī biàn, zuò yú dà chén, zhào mù gōng wèi wǔ gōng zhī lèi shì yě. xiǎo yǎ zhī biàn, zuò yú qún chén, jiā fù mèng zǐ zhī lèi shì yě. fēng zhī biàn yě, pǐ fū pǐ fù jiē dé yǐ fēng cì. qīng yì zài xià, ér shì dào yì jiàng yǐ.
《大雅》之變,作於大臣,召穆公、衛武公之類是也。《小雅》之變,作於群臣,家父、孟子之類是也。《風》之變也,匹夫匹婦皆得以風刺。清議在下,而世道益降矣。
zōu yú zōu wú zōu yá, yī wù yě, shēng xiāng jìn ér zì yì. jiě yí xīn yǔ jì yǐ yú wèi yú rén, yòu wèi wén wáng yǐ zōu yá míng yòu, gài huò yú yì shuō. lǔ shī chuán yuē: liáng zōu, tiān zǐ zhī tián. jiàn hòu hàn zhù yǔ jiǎ yì shū tóng, bù bì yǐ zōu yá wèi zhèng.
騶虞、騶吾、騶牙,一物也,聲相近而字異。《解頤新語》既以「虞」為「虞人」,又謂「文王以騶牙名囿」,蓋惑於異說。《魯詩傳》曰:「梁鄒,天子之田。」見《後漢注》與《賈誼書》同,不必以「騶牙」為證。
shè yì tiān zǐ yǐ zōu yú wèi jié, lè guān bèi yě. zhèng kāng chéng zhù yún: yú jiē hū zōu yú! tàn rén rén yě. zhōu lǐ shū yǐn hán lǔ shuō: zōu yú, tiān zǐ zhǎng niǎo shòu guān. qí shuō yǔ shè yì hé. wén xuǎn zhù yǐn qín cāo yuē: zōu yú, shào guó zhī nǚ suǒ zuò yě. gǔ zhě yì bù yú shí, bù shī jiā huì. mò zǐ yuē: chéng wáng yīn xiān wáng zhī lè, mìng yuē zōu wú. qǐ jí shī zōu yú yú?
《射義》天子以《騶虞》為節,樂官備也。鄭康成注云:「於嗟乎騶虞!嘆仁人也。」《周禮疏》引《韓、魯說》:騶虞,天子掌鳥獸官。其說與《射義》合。《文選注》引《琴操》曰:「《鄒虞》,邵國之女所作也。古者役不逾時,不失嘉會。」《墨子》曰:「成王因先王之樂,命曰《騶吾》。」豈即《詩·騶虞》歟?
dà dài lǐ tóu hú yún: fán yǎ èr shí liù piān, qí bā piān kě gē, gē lù míng lí shǒu què cháo cǎi fán cǎi píng fá tán bái jū zōu yú bā piān fèi, bù kě gē qī piān shāng qí kě gē yě sān piān xián gē. shàng lín fù yǎn qún yǎ, zhāng yī zhù yún: shī xiǎo yǎ zhī cái qī shí sì rén, dà yá zhī cái sān shí yī rén. yú wèi: bā piān kě gē zhě, wéi lù míng bái jū zài xiǎo yǎ, lí shǒu jīn wáng. zhèng shì yǐ wèi shè yì suǒ yǐn céng sūn hòu shì zhī shī, yú jiē fēng yě, ér yì wèi zhī yǎ, qǐ fēng yì yǒu yǎ yú? liú shì xiǎo chuán huò yuē: lí shǒu, què cháo yě, zhuàn wén shì zhī. cǐ yǒu lí shǒu, yòu yǒu què cháo, zé huò shuō fēi yǐ. zhāng yī yán èr yǎ zhī cái, wèi zhī suǒ chū.
《大戴禮·投壺》云:「凡雅二十六篇,其八篇可歌,歌《鹿鳴》、《貍首》、《鵲巢》、《采蘩》、《采苹》、《伐檀》、《白駒》、《騶虞》;八篇廢,不可歌;七篇《商》、《齊》可歌也;三篇閒歌。《上林賦》掩群雅,張揖注云:「《詩·小雅》之材七十四人,《大雅》之材三十一人。」愚謂:八篇可歌者,唯《鹿鳴》、《白駒》在《小雅》,《貍首》今亡。鄭氏以為《射義》所引曾孫侯氏之詩,余皆風也,而亦謂之雅,豈風亦有雅歟?劉氏《小傳》或曰:「《貍首》,《鵲巢》也,篆文似之。」此有《貍首》,又有《鵲巢》,則或說非矣。張揖言「二雅之材」,未知所出。
wú yī fēi měi jìn, gài mǐn zhōu yě. zì xī wáng mìng qǔ wò bó wèi jìn hóu, ér cuàn chén wú suǒ jì. wēi liè wáng zhī mìng, jìn dài fū xí xī zhī jī yě. yǒu qǔ wò zhī mìng, zé yǒu sān dài fū zhī mìng, chū ěr fǎn ěr yě.
《無衣》非美晉,蓋閔周也。自僖王命曲沃伯為晉侯,而篡臣無所忌。威烈王之命,晉大夫襲僖之跡也。有曲沃之命,則有三大夫之命,出爾反爾也。
shī wáng rán hòu chūn qiū zuò. hú wén dìng wèi: zì shǔ lí jiàng wèi guó fēng, tiān xià bù fù yǒu yǎ. chūn qiū zuò yú yǐn gōng, shì dāng yǎ wáng zhī hòu. mèng zǐ jí zhù tóng. lǚ chéng gōng wèi: gài zhǐ bǐ xuē chūn qiū zhī shí, fēi wèi chūn qiū zhī suǒ shǐ yě. shī jì wáng, zé rén qíng bù zhǐ yú lǐ yì, tiān xià wú fù gōng hǎo è, chūn qiū suǒ yǐ bù dé bù zuò yú. ài xuān yuē: wén zhōng zǐ yǐ wèi shī zhě mín zhī qíng xìng, rén zhī qíng xìng bù yīng wáng. shǐ mèng zǐ fù chū, bì cóng sī yán.
《詩》亡然後《春秋》作。胡文定謂:自《黍離》降為《國風》,天下不復有《雅》。《春秋》作於隱公,適當《雅》亡之後。《孟子集注》同。呂成公謂:蓋指筆削《春秋》之時,非謂《春秋》之所始也。《詩》既亡,則人情不止於禮義,天下無復公好惡,《春秋》所以不得不作歟。艾軒曰:「《文中子》以為詩者民之情性,人之情性不應亡。使孟子復出,必從斯言。」
quán shuǐ yún: chū sù yú gàn, yǐn jiàn yú yán. shuō shī zhě, wèi xiáng qí dì. suí zhì xíng zhōu nèi qiū xiàn, yǒu gàn yán shān. lǐ gōng xù jì yún: bǎi rén xiàn yǒu gàn shān yán shān. bǎi rén, xíng zhōu yáo shān xiàn. lǔ sòng cú lái zhī sōng, hòu hàn zhù: yǎn zhōu bó chéng xiàn yǒu cú lái shān. yī míng yóu lái. xīn fǔ zhī bǎi, chuán zhù bù yán shān zhī suǒ zài, wéi hòu wèi dì xíng zhì lǔ jùn wèn yáng xiàn yǒu xīn fǔ shān. tōng diǎn: hàn wèn yáng gù chéng zài yǎn zhōu sì shuǐ xiàn dōng nán. tài shǐ gōng wén zhī dǒng shēng yuē: shī jì shān chuān xī gǔ, qín shòu cǎo mù, zé shān chuān bù kě bù kǎo yě.
《泉水》云:「出宿於干,飲餞於言。」說《詩》者,未詳其地。《隋志》邢州內丘縣,有干言山。李公《緒記》云:「柏人縣有干山、言山。柏人,邢州堯山縣。」《魯頌》徂來之松,《後漢注》:兗州博城縣有徂來山。一名尤來。新甫之柏,《傳注》不言山之所在,唯《後魏·地形志》魯郡汶陽縣有新甫山。《通典》:漢汶陽故城在兗州泗水縣東南。太史公聞之董生曰:「《詩》記山川溪谷,禽獸草木,則山川不可不考也。」
guì yǒu jí zì zhī shī, zhōu yǔ fù chén yuē: kuài zhī wáng, yóu shū yún.
檜有疾恣之詩,《周語》富辰曰:「鄶之亡,由叔妘。」
bīn fēng yú shí yuè, yún yuē wèi gǎi suì, yán nóng shì zhī bì yě. jì yì yú sān yuè, yún suì jì dān yǐ, yán cán shì zhī bì yě. nóng sāng yī suì zhī dà wù, gù jiē yǐ suì yán zhī.
《豳風》於十月,雲「曰為改歲」,言農事之畢也。《祭義》於三月,雲「歲既單矣」,言蠶事之畢也。農桑一歲之大務,故皆以歲言之。
qī yuè jiān chuán yán bīn tǔ wǎn hán zhě sān. sūn yù yún: hán xiāng lǜ zǎo hán, běi fāng shì yě. rè xiāng nǎi wǎn hán, nán fāng shì yě. máo chuán yán wǎn hán zhě, bīn tǔ hán duō, suī wǎn yóu hán, fēi wèi hán lái wǎn yě.
《七月箋、傳》言豳土晚寒者三。孫毓云:「寒鄉率早寒,北方是也。熱鄉乃晚寒,南方是也。」《毛傳》言晚寒者,豳土寒多,雖晚猶寒,非謂寒來晚也。
zhèng zhì shí yī juàn, wèi shì zhōng zhèng xiǎo tóng zhuàn. shī qī yuè zhèng yì: wú zhì sūn hào wèn: yuè lìng jì xià huǒ xīng zhōng, dá yuē: rì yǒng xīng huǒ, jǔ zhōng ér yán, fēi xīn xīng yě. shì zhèng yǐ rì yǒng xīng huǒ, yǔ xīn xīng bié. jīn àn: kāng chéng dá wèn, gài zhèng zhì suǒ zài, sūn hào nǎi kāng chéng dì zǐ, hòu rén yīn sūn hào míng shì, suì gǎi zhèng zhì wèi wú zhì. kāng chéng bù yǔ wú sūn hào tóng shí, wú zhì yì wú cǐ yǔ.
《鄭志》十一卷,魏侍中鄭小同撰。《詩·七月正義》:《吳志》孫皓問:《月令》季夏火星中,答曰:「日永星火,舉中而言,非心星也。是鄭以日永星火,與心星別。」今按:康成答問,蓋《鄭志》所載,孫皓乃康成弟子,後人因孫皓名氏,遂改《鄭志》為《吳志》。康成不與吳孫皓同時,《吳志》亦無此語。
yì yào xiāo xíng, chuán yún: yì yào, lín yě. zhū zǐ wèi: yì yào, míng bù dìng mào. xiāo xíng, chóng míng, rú cán yè xíng, yǒu guāng rú yíng. qí shuō běn dǒng shì. shuō wén yǐn shī yì yào xiāo xíng, yì, shèng guāng yě. mò zhāng yún: cāng gēng yú fēi, yì yào qí yǔ. qí yì yī yě.
熠燿宵行,《傳》云:「熠燿,燐也。」朱子謂:熠燿,明不定貌。宵行,蟲名,如蠶夜行,有光如螢。其說本董氏。《說文》引《詩》熠燿宵行,熠,盛光也。末章云:「倉庚於飛,熠燿其羽。」其義一也。
qī yuè, jiàn wáng yè zhī nán, yì jiàn wáng dào zhī yì. mèng zǐ yǐ nóng sāng yán wáng dào, zhōu gōng zhī xīn yě.
《七月》,見王業之難,亦見王道之易。孟子以農桑言王道,周公之心也。
fēng zhōng yú zhōu gōng, yǎ zhōng yú zhào mín. yǒu zhōu zhào zhī chén, zé biàn zhě kě yǐ fù yú zhèng.
《風》終於周公,《雅》終於《召旻》。有周、召之臣,則變者可以復於正。
zi jī hǎo chén fēng shǔ lí, ér cí fù gǎn wù zhōu pán sòng rǔ fén zú zhāng, ér wèi qīn cóng shì wáng póu dú liǎo é, ér sān fù liú tì péi ān zǔ jiǎng lù míng, ér xiōng dì tóng shí, kě wèi xìng yú shī yǐ. lǐ nán hé bó yì zì yán: wú yú shī fǔ tián wù jìn xué, héng mén shí chù shì. hé bó dì chū yū zhòng, lǚ chéng gōng suǒ wèi èr lǐ bó zhòng yě. cǐ kě wèi xué shī zhī fǎ.
子擊好《晨風》、《黍離》,而慈父感悟;周磐誦《汝墳》卒章,而為親從仕;王裒讀《蓼莪》,而三複流涕;裴安祖講《鹿鳴》,而兄弟同食,可謂興於《詩》矣。李楠和伯亦自言:吾於《詩·甫田》悟進學,《衡門》識處世。和伯弟樗迂仲,呂成公所謂二李伯仲也。此可為學《詩》之法。
tài shǐ gōng wèi: rén yì líng chí, lù míng cì yān. cài yōng qín cāo: lù míng, zhōu dà chén suǒ zuò yě. wáng dào shuāi, dà chén zhī xián zhě yōu yǐn, dàn xián fēng jiàn. hàn tài lè shí jǔ shí sān qǔ: yī yuē lù míng. dù kuí chuán jiù yǎ lè sì qū: yī yuē lù míng, èr yuē zōu yú, sān yuē fá tán, sì yuē wén wáng, jiē gǔ shēng cí. qín cāo yuē: gǔ qín yǒu shī gē wǔ qū, yuē: lù míng fá tán zōu yú què cháo bái jū. cài yōng qín fù yún: lù míng sān zhāng. lù míng zài xiāo yǎ zhī shǒu. mǎ cài yǐ wèi fēng cì, gài qí lǔ hán sān jiā zhī shuō, yóu guān jū cì shí zuò fěng yě. lǚ yuán jūn wèi: chén gǔ yǐ fěng, fēi wèi sān shī zuò yú shuāi zhōu.
太史公謂:仁義陵遲,《鹿鳴》刺焉。蔡邕《琴操》:《鹿鳴》,周大臣所作也。王道衰,大臣知賢者幽隱,彈弦風諫。漢太樂食舉十三曲:一曰《鹿鳴》。《杜夔傳》舊雅樂四曲:一曰《鹿鳴》,二曰《騶虞》,三曰《伐檀》,四曰《文王》,皆古聲辭。《琴操》曰:「古琴有詩歌五曲,曰:《鹿鳴》、《伐檀》、《騶虞》、《鵲巢》、《白駒》。」蔡邕《琴賦》云:「《鹿鳴》三章。」《鹿鳴》在《宵雅》之首。馬、蔡以為風刺,蓋齊、魯、韓三家之說,猶《關雎》刺時作諷也。呂元鈞謂:陳古以諷,非謂三詩作於衰周。
xiāo yǎ yì sān, lì zé lùn shuō yǐ wèi yè sòng, cǐ mén rén jì lù zhī shī. dú shī jì qǔ zhèng dǒng èr zi, yǐ xiāo wèi xiǎo, zé yè sòng zhī shuō fēi yǐ.
宵雅肄三,《麗澤論說》以為夜誦,此門人記錄之失。《讀詩記》取鄭、董二子,以「宵」為「小」,則夜誦之說非矣。
liú yuán fù yuē: nán gāi yǐ xià liù piān, yǒu shēng wú shī, gù yún shēng, bù yún gē. yǒu qí yì wáng qí cí, fēi wáng shī zhī wáng, nǎi wú yě. zhū zǐ wèi: gǔ jīng piān tí zhī xià, bì yǒu pǔ yān. rú tóu hú lǔ xuē gǔ zhī jié, ér wáng zhī. yí lǐ shū yuē: táng shàng gē zhě bù wáng, táng xià shēng zhě jí wáng.
劉原父曰:「《南陔》以下六篇,有聲無詩,故云笙,不雲歌。有其義亡其辭,非亡失之亡,乃無也。」朱子謂:古經篇題之下,必有譜焉。如《投壺》魯、薛鼓之節,而亡之。《儀禮疏》曰:「堂上歌者不亡,堂下笙者即亡。」
shī qǐ yǒu sān: báo yán cǎi qǐ, cài yě fēng shuǐ yǒu qǐ, cǎo yě wéi mí wéi qǐ, bái liáng sù yě. lǐ jì yǐn fēng shuǐ yǒu qǐ, zhèng shì zhù: qǐ, gǒu jì yě. qǐ yǒu sān: wú zhé wǒ shù qǐ, liǔ shǔ yě nán shān yǒu qǐ zài bǐ qǐ jí, zǐ qǐ yě jí yú bāo qǐ yán cǎi qí qǐ xí yǒu qǐ yí, gǒu jì yě. tú yǒu sān: shuí wèi tú kǔ, kǔ cài yě yǒu nǚ rú tú, máo xiù yě yǐ hāo tú liǎo, lù cǎo yě.
《詩》芑有三:「薄言采芑」,菜也;「豐水有芑」,草也;「維糜維芑」,白粱粟也。《禮記》引「豐水有芑」,鄭氏註:芑,枸檵也。杞有三:「無折我樹杞」,柳屬也;「南山有杞」、「在彼杞棘」,梓杞也;「集於苞杞」、「言采其杞」、「隰有杞桋」,枸檵也。荼有三:「誰謂荼苦」,苦菜也;「有女如荼」,茅秀也;「以薅荼蓼」,陸草也。
báo fá wěng yǔn, zhì yú tài yuán. hòu hàn xī qiāng chuán: mù wáng xī zhēng quǎn róng, qiān róng yú tài yuán. yí wáng shuāi ruò, huāng fú bù cháo. nǎi mìng guó gōng lǜ liù shī fá tài yuán, ér róng zhì yú yú quán. xuān wáng qiǎn bīng fá tài yuán róng, bù kè. gài zì mù wáng qiān róng yú tài yuán, ér tài yuán wèi róng dí zhī jū, xuān wáng jǐn néng qū zhī chū jìng ér yǐ. qí hòu liào mín tài yuán, ér róng huàn yì shēn. lì shān zhī huò, yǐ zhào yú cǐ. qí duān zì mù wáng qiān róng shǐ, xī zhōu zhī wáng, yóu xī jìn yě. jí tán yuē: jìn jū shēn shān, róng dí zhī yǔ lín, ér yuǎn yú wáng shì. wáng líng bù jí, bài róng bù xiá. tài yuán, jìn dì. shū cǐ yǐ bǔ shī shuō zhī yí.
薄伐瞈狁,至於太原。《後漢·西羌傳》:穆王西征犬戎,遷戎於太原。夷王衰弱,荒服不朝。乃命虢公率六師伐太原,而戎至於俞泉。宣王遣兵伐太原戎,不克。蓋自穆王遷戎於太原,而太原為戎狄之居,宣王僅能驅之出境而已。其後料民太原,而戎患益深。酈山之禍,已兆於此。其端自穆王遷戎始,西周之亡,猶西晉也。籍談曰:「晉居深山,戎狄之與鄰,而遠於王室。王靈不及,拜戎不暇。太原,晉地。書此以補《詩說》之遺。
shǐ jì zhōu jì: yì wáng zhī shí, wáng shì suì shuāi, shī rén zuò cì. hàn xiōng nú chuán: yì wáng shí, wáng shì suì shuāi, róng dí jiāo qīn, bào nüè zhōng guó, zhōng guó bèi qí kǔ. shī rén shǐ zuò, jí ér gē zhī yuē: mí shì mí jiā, xiǎn yǔn zhī gù. qǐ bù rì jiè, xiǎn yǔn kǒng jí. zhù yún: xiǎo yǎ cǎi wēi zhī shī yě. gǔ jīn rén biǎo yì wáng jiān shī zuò, zhù: zhèng dào jì shuāi, yuàn cì zhī shī shǐ zuò. rán zé cǎi wēi wèi yì wáng zhī shī yǐ. shǐ jì xiōng nú chuán bù yún yì wáng. shī pǔ xù: yì wáng shǐ shòu zèn pēng qí āi gōng, yí wáng shī lǐ zhī hòu, bèi bù zūn xián. zhèng yì wèi: biàn fēng zhī zuò, qí wèi wèi xiān. qí āi gōng dāng yì wáng, wèi qǐng gōng dāng yí wáng, gù xiān yán cǐ yě. yú wèi: cǎi wēi zhèng yǎ, dāng cóng máo shì, ruò biàn fēng zé shǐ yú yì wáng.
《史記·周紀》:懿王之時,王室遂衰,詩人作刺。《漢·匈奴傳》:懿王時,王室遂衰,戎狄交侵,暴虐中國,中國被其苦。詩人始作,疾而歌之曰:「靡室靡家,獫允之故。豈不日戒,獫允孔棘。」注云:「《小雅·採薇》之詩也。」《古今人表》懿王堅詩作,註:「政道既衰,怨刺之詩始作。」然則《採薇》為懿王之詩矣。《史記·匈奴傳》不雲懿王。《詩譜序》:懿王始受譖烹齊哀公,夷王失禮之後,邶不尊賢。《正義》謂:變風之作,齊、衛為先。齊哀公當懿王,衛頃公當夷王,故先言此也。愚謂:《採薇》正雅,當從毛氏,若變風則始於懿王。
shǐ jì xiōng nú chuán zhōu xiāng wáng yǔ róng dí fá zhèng, róng dí zhú xiāng wáng, yú shì róng dí huò jū yú lù hún, dōng zhì yú wèi, qīn dào bào nüè zhōng guó, zhōng guó jí zhī. gù shī rén gē zhī yuē: róng dí shì yīng báo fá xiǎn yǔn, zhì yú tài yuán chū yú bāng bāng, chéng bǐ shuò fāng. hàn xiōng nú chuán zé yuē: xuān wáng xìng shī mìng jiāng, yǐ zhēng fá zhī. shī rén měi dà qí gōng yuē: báo fá xiǎn yǔn, zhì yú tài yuán chū chē bāng bāng, chéng bǐ shuò fāng. yǐ liù yuè wèi xuān wáng shī shì yě. yǐ lǔ sòng liù yuè chū chē wèi xiāng wáng shī, yǐ chū chē wèi xuān wáng shī, ér shǐ hàn yòu bù tóng, jiē wèi xiáng.
《史記·匈奴傳》周襄王與戎狄伐鄭,戎狄逐襄王,於是戎狄或居於陸渾,東至於衛,侵盜暴虐中國,中國疾之。故詩人歌之曰:「戎狄是應」、「薄伐獫狁,至於太原」、「出輿彭彭,城彼朔方。」《漢·匈奴傳》則曰:「宣王興師命將,以征伐之。詩人美大其功曰:『薄伐獫允,至於太原』、『出車彭彭,城彼朔方。』」以《六月》為宣王詩是也。以《魯頌》、《六月》、《出車》為襄王詩,以《出車》為宣王詩,而《史》、《漢》又不同,皆未詳。
wén wáng zhī shī yuē: wén wáng sūn zi, běn zhī bǎi shì. fán zhōu zhī shì, bù xiǎn yì shì. cǐ zhōu suǒ yǐ xìng yě. xuān wáng zhī hòu wèi yōu wáng, sī gàn zhī xiáng, shǔ lí zhī méng yě. tài shī huáng fù zhī hòu wèi huáng fù qīng shì, yǐn jí fǔ zhī hòu wèi yǐn shì tài shī, jué fù zhī hòu wèi jué wéi qù mǎ, shēn bó zhī hòu wèi shēn hóu, zé yǔ quǎn róng miè zōng zhōu yǐ. jūn chén jiē fú kè shào, zhōu yān dé bù tì hū!
《文王》之詩曰:「文王孫子,本支百世。凡周之士,不顯亦世。」此周所以興也。宣王之後為幽王,《斯干》之祥,《黍離》之萌也。太師皇父之後為皇父卿士,尹吉甫之後為尹氏太師,蹶父之後為蹶維趣馬,申伯之後為申侯,則與犬戎滅宗周矣。君臣皆弗克紹,周焉得不替乎!
jí fǔ zuò sòng, měi shī yǐ míng zhù zhě yě. jiā fù zuò sòng, yǐ jiū wáng xiōng. sì rén mèng zǐ zuò wèi cǐ shī, cì shī yǐ míng zhù zhě yě. wèi jí fǔ yì, wèi jiā fù mèng zǐ nán.
吉甫作誦,美詩以名著者也。家父作誦,以究王訩。寺人孟子作為此詩,刺詩以名著者也。為吉甫易,為家父、孟子難。
huáng fù kǒng shèng, zì wèi shèng yě. jù yuē yǔ shèng, jūn chén jù zì wèi shèng yě. zì shèng zhě, luàn wáng zhī yuán. guāng wǔ zhào: shàng shū zhě bù dé yán shèng. dà zāi yán hū!
「皇父孔聖」,自謂聖也。「具曰予聖」,君臣俱自謂聖也。自聖者,亂亡之原。光武詔:上書者不得言聖。大哉言乎!
jì kè yǒu dìng, mí rén fú shèng, yán tiān zhī shèng rén yě. miǎo miǎo hào tiān, wú bù kè gǒng, yán tiān zhī zhōng dìng yě. shēn bāo xū yuē: rén zhòng zhě shèng tiān. rén hé cháng néng shèng tiān zāi? tiān dìng yǒu chí sù ěr. shī suǒ yǐ míng tiān lǐ yě, gù bù yún rén shèng tiān.
「既克有定,靡人弗勝」,言天之勝人也。「藐藐昊天,無不克鞏」,言天之終定也。申包胥曰:「人眾者勝天。」人曷嘗能勝天哉?天定有遲速耳。《詩》所以明天理也,故不雲「人勝天」。
fán bǎi jūn zǐ, gè jìng ěr shēn. hú bù xiāng wèi? bù wèi yú tiān? jīng gōng wèi: shì suī hūn luàn, jūn zǐ bù kě yǐ wèi è. zì jìng gù yě, wèi rén gù yě, wèi tiān gù yě. yú wèi: shī yún zhōu zōng jì miè, āi tòng shēn yǐ, yóu yǐ jìng wèi xiāng jiè. shèng xián xīn xué, shǒu ér wù shī. zhōng xià suī wáng, ér yì lǐ wèi cháng wáng shì dào suī huài, ér běn xīn wèi cháng huài, jūn zǐ xiū shēn yǐ qí mìng ér yǐ.
凡百君子,各敬爾身。胡不相畏?不畏於天?荊公謂:世雖昏亂,君子不可以為惡。自敬故也,畏人故也,畏天故也。愚謂:《詩》雲「周宗既滅」,哀痛深矣,猶以敬畏相戒。聖賢心學,守而勿失。中夏雖亡,而義理未嘗亡;世道雖壞,而本心未嘗壞,君子修身以俟命而已。
qǐ bù yù wǎng, wèi wǒ yǒu péng, wèi rén yě. hú bù xiāng wèi? bù wèi yú tiān? wèi tiān yě. bù wèi rén zé yì yún kě shǐ, yuàn jí péng yǒu. wèi tiān zé shén zhī tīng zhī, jiè ěr jǐng fú.
「豈不欲往,畏我友朋」,畏人也。「胡不相畏?不畏於天?」畏天也。不畏人則亦云可使,怨及朋友。畏天則神之聽之,介爾景福。
zhèng yòng sān liáng wèi kě jiān, wèi duō jūn zǐ wèi yǒu huàn, jì liáng zhōng móu qiáng dí wèi, jí zhí shǒu jié luàn méng mǐ, shī yuē: wú jìng wéi rén, sì fāng qí xùn zhī. zhèng xiān jiàn zhū yíng yùn cù, lǐ yún zhōng yǔn hàn zōng fù, zhāng huá lí lù chén yè huī, zhāo tú yīng huò táng dǐng yí, shī yuē: céng shì mò tīng, dà mìng yǐ qīng.
「鄭用三良未可間」,「衛多君子未有患」,「季梁忠謀強敵畏」,「汲直守節亂萌弭」,《詩》曰:「無競維人,四方其訓之。」「正先諫誅嬴運促」,「李雲忠隕漢宗覆」,「章華罹僇陳業隳」,「昭圖嬰禍唐鼎移」,《詩》曰:「曾是莫聽,大命以傾。」
jūn zǐ zài xià wèi, yóu zú yǐ měi fēng sú, hàn zhī qīng yì shì yě. xiǎo rén zài xià wèi, yóu zú yǐ huài fēng sú, jìn zhī fàng kuàng shì yě. shī yún: jūn zǐ shì zé shì xiào.
君子在下位,猶足以美風俗,漢之清議是也。小人在下位,猶足以壞風俗,晉之放曠是也。《詩》云:「君子是則是效。」
qiǎo yán rú huáng, yán zhī hòu yǐ, xiū è zhī xīn wèi wáng yě. bù kuì yú rén, bù wèi yú tiān, wú xiū è zhī xīn yǐ. tiān rén yī yě, bù kuì zé bù wèi.
「巧言如簧」,顏之厚矣,羞惡之心未亡也。「不愧於人,不畏於天」,無羞惡之心矣。天人一也,不愧則不畏。
chē gōng dōng yǒu fǔ cǎo, zhèng jiān yún: zhèng yǒu fǔ tián. wèi pǔ tián, zhèng sǒu yě. zhǐ zhāi zhōu lǐ shuō yún: shī bù yǐ pǔ tián xì zhèng. yú wèi: xuān wáng fēng dì yǒu yú zhèng, zài jī nèi xián lín. jīn huá zhōu zhèng xiàn. pǔ tián zé, zuǒ shì wèi zhī yuán pǔ. zài jīn kāi fēng zhī zhōng mù. xuān wáng shí fēi zhèng dì, xiǎo yǎ ān dé xì yú zhèng hū? ěr yǎ zhèng yǒu pǔ tián, gài zhǐ dōng qiān hòu zhī zhèng yán zhī.
《車攻》東有甫草,鄭《箋》云:「鄭有甫田。」謂圃田,鄭藪也。止齋《周禮說》云:「《詩》不以圃田系鄭。」愚謂:宣王封弟友於鄭,在畿內咸林。今華州鄭縣。圃田澤,《左氏》謂之原圃。在今開封之中牟。宣王時非鄭地,《小雅》安得繫於鄭乎?《爾雅》鄭有圃田,蓋指東遷後之鄭言之。
shī xiǎo chuán yún: shī yǒu xià zhèng, wú zhōu zhēng. qī yuè chén wáng yè liù yuè běi fá shí yuè zhī jiāo, cì chún yīn yòng shì ér rì shí. sì yuè wéi xià, liù yuè cú shǔ, yán shǔ zhī jí qí zhì, jiē xià zhèng yě, ér dú wèi shí yuè zhī jiāo wèi zhōu zhēng kě hū? hàn lì yōu wáng wú bā yuè shuò shí, ér táng lì zé yǒu zhī. shí zhě yí qí fù huì ér wèi cǐ yě. yú àn: zhèng yì wèi xiào zhī wú shù, ér dà yǎn lì rì shí yì yún: yú guǎng dāo yǐ lì tuī zhī, zài yōu wáng liù nián. yú guǎng dāo zào liáng dà tóng lì, fēi shǐ yú táng yě. zhèng jiān wèi zhōu zhī shí yuè, xià zhī bā yuè, gù lì jiā yīn zhī. sūn shēn lǎo jiě chūn qiū yòng zhèng shuō, wèi bā yuè qiū zhī fēn, rì shí qiū fēn, ér shī rén chǒu zhī, ān dé yuē fēn zhì bù wèi zāi yě? sū zi yóu chén shǎo nán jiē yǐ shí yuè wèi yáng yuè, zhū wén gōng cóng zhī. sòng shū lǐ zhì zài wèi shǐ guān zhī yán yuē: huáng dì zhuān xū xià yīn zhōu lǔ liù lì, jiē wú tuī rì shí fǎ, dàn yǒu kǎo kè shū mì ér yǐ. dà yǎn lì yì yún: huáng chū yǐ lái, zhì lì zhě shǐ kè rì shí shū mì, jí zhāng zi xìn ér yì xiáng. cháng kǎo tōng jiàn huáng jí jīng shì, qín shǐ huáng bā nián, suì zài rén xū. lǚ shì chūn qiū yún: wéi qín bā nián, suì zài dàng tān. shēn. lì yǒu èr nián zhī chà, hòu zhī suàn lì zhě, yú xià zhī chén fú jí fáng, zhōu zhī shí yuè zhī jiāo, jiē yù yǐ shù tuī zhī, yì yǐ shū yǐ. shěn cún zhōng yún: rì shí zhèng yáng zhī yuè, xiān rú zhǐ wèi sì yuè, fēi yě. zhèng wèi sì yuè, yáng wèi shí yuè. zi yóu shī shuō yǔ cún zhōng tóng.
《詩小傳》云:「《詩》有夏正,無周正。七月陳王業、六月北伐、十月之交,刺純陰用事而日食。四月維夏,六月徂暑,言暑之極其致,皆夏正也,而獨謂十月之交為周正可乎?漢歷幽王無八月朔食,而唐歷則有之。識者疑其傅會而為此也。」愚按:《正義》謂校之無術,而《大衍曆·日蝕議》云:「虞[廣刂]以歷推之,在幽王六年。」虞[廣刂]造《梁大同歷》,非始於唐也。《鄭箋》謂周之十月,夏之八月,故歷家因之。孫莘老解《春秋》用鄭說,謂八月秋之分,日食秋分,而詩人丑之,安得曰「分至不為災也」?蘇子由、陳少南皆以十月為陽月,朱文公從之。《宋書·禮志》載魏史官之言曰:「黃帝、顓頊、夏、殷、周、魯六歷,皆無推日蝕法,但有考課疏密而已。」《大衍曆議》云:「黃初已來,治歷者始課日蝕疏密,及張子信而益詳。」嘗考《通鑑》、《皇極經世》,秦始皇八年,歲在壬戌。《呂氏春秋》云:「維秦八年,歲在瞊灘。」申。歷有二年之差,後之算曆者,於夏之辰弗集房,周之十月之交,皆欲以術推之,亦已疏矣。沈存中云:「日食正陽之月,先儒止謂四月,非也。正謂四月,陽謂十月。」子由《詩說》與存中同。
yuán chéng wèi: hán shī yǒu yǔ wú jí piān, xù yún: yǔ wú jí, zhèng dài fū cì yōu wáng yě. piān shǒu duō yǔ wú qí jí, shāng wǒ jià sè bā zì. zhū zǐ yuē: dì yī èr zhāng jiē shí jù, zēng zhī zé zhǎng duǎn bù qí. yòu cǐ shī zhèng dài fū lí jū zhī hòu, zhí yù zhī chén suǒ zuò. qí yuē zhèng dài fū cì yōu wáng zhě, fēi shì. jiě yí xīn yǔ yì yún: hán shī shì hǎn yǒu qí shū, huò chū yú hào shì zhě zhī fù huì.
元城謂:《韓詩》有《雨無極篇》,序云:「《雨無極》,正大夫刺幽王也。」篇首多「雨無其極,傷我稼穡」八字。朱子曰:「第一、二章皆十句,增之則長短不齊。又此詩正大夫離居之後,執御之臣所作。其曰『正大夫刺幽王者』,非是。」《解頤新語》亦云:「《韓詩》世罕有其書,或出於好事者之傅會。」
yán tiě lùn yǐn shī yuē: fāng shū yuán lǎo, kè zhuàng qí yóu, gù shāng shī ruò wū, zhōu shī wèi tú. gài wèi shāng yòng shǎo ér zhōu yòng lǎo yě.
《鹽鐵論》引《詩》曰:「『方叔元老,克壯其猶』,故商師若烏,周師為荼。」蓋謂商用少而周用老也。
xiǎo biàn, zhào qí wèi bó qí zhī shī. bó qí rén rén ér fù nüè zhī, gù zuò xiǎo biàn zhī shī yuē: hé gū yú tiān? qīn qīn ér bēi yuàn zhī cí yě. yòu wèi chī xiāo zhī piān cì bīn jūn. gài hàn rú yán shī duō yì shuō. lùn héng yì yún: bó qí fàng liú, shǒu fā zǎo bái. shī yún: wéi yōu yòng lǎo.
《小弁》,趙岐謂伯奇之詩。伯奇仁人而父虐之,故作《小弁》之詩曰:「何辜於天?」親親而悲怨之辭也。又謂《鴟鴞》之篇刺邠君。蓋漢儒言詩多異說。《論衡》亦云:「伯奇放流,首發早白。《詩》云:『惟憂用老』。」
hán shī dào bǐ fǔ tián, dào, zhuō yě. ěr yǎ shì gǔ: dào, dà yě. guō pú zhù yún: dào yì wèi wén, qǐ wèi jiàn hán shī gù xié? shū yǐn hán shī.
《韓詩》箌彼甫田,箌,卓也。《爾雅·釋詁》:箌,大也。郭璞注云:「箌義未聞,豈未見《韓詩》故邪?」《疏》引《韓詩》。
dà dōng wéi běi yǒu dòu, huò yǐ wèi nán dòu, huò yǐ wèi běi dǒu, zhū zǐ jí chuán jiān qǔ èr shuō.
《大東》維北有斗,或以為南斗,或以為北斗,朱子《集傳》兼取二說。
lǚ shì chūn qiū wèi: shùn zì wèi shī yuē: pǔ tiān zhī xià, mò fēi wáng tǔ. lǜ tǔ zhī bīn, mò fēi wáng chén. yí yǔ xián qiū méng tóng yī shuō, ér tuō zhī yú shùn.
《呂氏春秋》謂:舜自為詩曰:「普天之下,莫非王土。率土之濱,莫非王臣。」疑與咸丘蒙同一說,而托之於舜。
yuán xiào zhèng shì liú zǐ yuē: wèi wǔ gōng xìn chán, shī cì zhī yuē: yíng yíng qīng yíng, zhǐ yú fān. qǐ dì jūn zǐ, wú xìn chán yán. cǐ xiǎo yǎ yě, wèi zhī wèi shī kě hū?
袁孝政釋《劉子》曰:「魏武公信讒,詩刺之曰:『營營青蠅,止於藩。豈弟君子,無信讒言。』此《小雅》也,謂之魏詩可乎?」
zhū zǐ shī chuán: cǎi shū, tiān zǐ suǒ yǐ dá yú zǎo yě. shǔ miáo, xuān wáng shí měi zhào mù gōng zhī shī, jiē fēi cì shī. yú àn: guó yǔ zhù: cǎi shū, wáng cì zhū hóu mìng fú zhī lè yě. shǔ miáo, dào zhào bó shù zhí, láo lái zhū hóu yě. wéi zhāo yǐ yǒu shì shuō.
朱子《詩傳》:《采菽》,天子所以答《魚藻》也。《黍苗》,宣王時美召穆公之詩,皆非刺詩。愚按:《國語注》:《采叔》,王賜諸侯命服之樂也。《黍苗》,道召伯述職,勞來諸侯也。韋昭已有是說。
zhèng kāng chéng xiān tōng hán shī, gù zhù èr lǐ, yǔ jiān shī yì. rú xiān jūn zhī sī, yǐ chù guǎ rén, wèi dìng jiāng zhī shī. shēng fǔ jí shēn, wèi zhòng shān fǔ shēn bó. yòu bù rú qí yì wéi yǔ zhèn zhī shàng tiān zhī zài fěi gé qí yóu ruì jú zhī jí zhì yú tāng qí, shì yě. zhù lǐ jì yǔ zhù yì yì, rú dōng lín xī lín shì yě.
鄭康成先通《韓詩》,故注二《禮》,與箋《詩》異。如「先君之思,以畜寡人」,為定姜之詩。「生甫及申」,為仲山甫、申伯。又「不濡其翼」、「惟禹敶之」、「上天之載」、「匪革其猶」、「汭泦之即」、「至於湯齊」,是也。注《禮記》與注《易》異,如「東鄰西鄰」是也。
luàn lí mò yǐ, yuán qí shì guī, xīn jīng yì yún: luàn chū hū shàng, ér shòu huàn cháng zài xià. jí qí jí yě, nǎi shì guī hū qí suǒ chū yǐ. yī, xuān jìng zhī jì, qí yán yàn yǐ. ér zhào luàn zhě shuí yú? yán yǔ xíng wéi, xīn yǔ jī yì, jīng shū zhī wèi yě.
亂離瘼矣,爰其適歸,《新經義》云:「亂出乎上,而受患常在下。及其極也,乃適歸乎其所出矣。」噫,宣、靖之際,其言驗矣。而兆亂者誰歟?言與行違,心與跡異,荊舒之謂也。
dān mù gōng yuē: hàn lù zhī zhēn hù zhí, gù jūn zǐ dé yǐ yì lè gàn lù yān. ruò fú shān lín guì jié, lín lù sàn wáng, sǒu zé sì jì, jūn zǐ jiāng xiǎn āi zhī bù xiá, ér hé yì lè zhī yǒu yān? sòng xiǎn āi èr zì, cǐ wén zhōng zǐ suǒ yǐ yǒu dì shěng qí shān zhī tàn yě. tiān dì biàn huà, cǎo mù fān, kuàng xián zhě ér bù lè qí shēng hū! tiān dì bì, xián rén yǐn, kuàng cǎo mù ér dé suì qí xìng hū!
單穆公曰:「旱麓之榛楛殖,故君子得以易樂干祿焉。若夫山林匱竭,林麓散亡,藪澤肆既,君子將險哀之不暇,而何易樂之有焉?」誦「險哀」二字,此《文中子》所以有「帝省其山」之嘆也。天地變化,草木蕃,況賢者而不樂其生乎!天地閉,賢人隱,況草木而得遂其性乎!
hàn lù máo shì yún: hàn, shān míng yě. cáo shì àn: hàn dì lǐ zhì hàn zhōng nán zhèng xiàn yǒu hàn shān, tuó shuǐ suǒ chū, dōng běi rù hàn. hàn shān zài liáng zhōu zhī jìng, yǔ hàn guǎng xiāng jìn, gù qǔ yǐ xìng yān.
《旱麓》毛氏云:「旱,山名也。」曹氏按:《漢·地理志》漢中南鄭縣有旱山,沱水所出,東北入漢。旱山在梁州之境,與漢廣相近,故取以興焉。
tuó míng rú gǔ, xīn jīng zhī shuō yě. jiě yí xīn yǔ qǔ zhī, záo yǐ.
鼉鳴如鼓,《新經》之說也。《解頤新語》取之,鑿矣。
jiǎ yì shū róng jīng piān yàn yuē: jūn zǐ zhòng xí, xiǎo rén wú yóu rù. zhèng rén shí bèi, xié pì wú yóu lái. gǔ zhī rén, qí jǐn yú suǒ jìn hū! shī yuē: péng péng yù pǔ, xīn zhī yǒu zhī. jì jì pì wáng, zuǒ yòu qū zhī. cǐ yán zuǒ yòu rì yǐ shàn qū yě. cǐ jí xuǎn zuǒ yòu zhī shuō. yuán yán yì yún: shàn rén tóng chù, zé rì wén jiā xùn è rén cóng yóu, zé rì shēng xié qíng.
《賈誼書·容經篇》諺曰:「君子重襲,小人無由入。正人十倍,邪辟無由來。」古之人,其謹於所近乎!《詩》曰:「芃芃棫樸,薪之槱之。濟濟辟王,左右趨之。」此言左右日以善趨也。此即選左右之說。爰延亦云:「善人同處,則日聞嘉訓;惡人從游,則日生邪情。」
wéi shēn jí fǔ, wéi zhōu zhī hàn. shēn fǔ zhī dì, wèi xíng shì kòng è zhī yào. fǔ jí lǚ yě, lǚ xíng yī yuē fǔ xíng. shǐ bó yuē: dāng chéng zhōu zhě, nán yǒu shēn lǚ. zuǒ shì chuán: chǔ zi zhòng qǐng shēn lǚ yǐ wèi shǎng tián. shēn gōng wū chén yuē: bù kě. cǐ shēn lǚ suǒ yǐ yì yě, shì yǐ wèi fù, yǐ yù běi fāng. gài chǔ dé shēn lǚ ér shǐ qiáng, zī suǒ yǐ wèi zhōu shì zhī píng hàn yú. hàn dì lǐ zhì nán yáng wǎn xiàn, shēn bó guó. shī shū jí zuǒ shì zhù bù yán lǚ guó suǒ zài. shǐ jì zhèng yì yǐn kuò dì zhì yún: gù lǚ chéng zài dèng zhōu nán yáng xiàn xī. xú guǎng yún: lǚ zài wǎn xiàn. shuǐ jīng zhù yì wèi: wǎn xī lǚ chéng, sì yuè shòu fēng. rán zé shēn lǚ, hàn zhī wǎn xiàn yě. gāo dì rù guān, guāng wǔ qǐ bīng, jiē xiān qǔ wǎn, qí xíng shì kě jiàn. lǐ zhōng dìng yuē: tiān xià xíng shì, guān zhōng wèi shàng, xiāng dèng cì zhī. yú dì guǎng jì yún: cài zhōu xīn cài, gǔ lǚ guó. jīn àn xīn cài zhī dì, shǔ cài, wèi cháng shǔ chǔ. zi zhòng bù dāng qǐng wèi shǎng tián, zé lǚ guó zài wǎn míng yǐ.
維申及甫,維周之翰。申甫之地,為形勢控扼之要。「甫」即「呂」也,《呂刑》一曰《甫刑》。史伯曰:「當成周者,南有申、呂。」《左氏傳》:楚子重請申、呂以為賞田。申公巫臣曰:「不可。此申、呂所以邑也,是以為賦,以御北方。」蓋楚得申、呂而始強,茲所以為周室之屏翰歟。《漢·地理志》南陽宛縣,申伯國。《詩》、《書》及《左氏注》不言呂國所在。《史記正義》引《括地誌》云:「故呂城在鄧州南陽縣西。」徐廣云:「呂在宛縣。」《水經注》亦謂:宛西呂城,四岳受封。然則申、呂,漢之宛縣也。高帝入關,光武起兵,皆先取宛,其形勢可見。李忠定曰:「天下形勢,關中為上,襄、鄧次之。」《輿地廣記》云:「蔡州新蔡,古呂國。今按新蔡之地,屬蔡,未嘗屬楚。子重不當請為賞田,則呂國在宛明矣。」
lǐ jì kǒng zǐ xián jū: shī yuē: wéi yuè jiàng shén, shēng fǔ jí shēn. zhèng kāng chéng zhù: yán zhōu dào jiāng xìng, wǔ yuè wèi zhī shēng xián fǔ zuǒ. zhòng shān fǔ jí shēn bó, wèi zhōu zhī gàn chén. zhèng yì yún: àn zhèng zhì zhù lǐ zài xiān, wèi dé máo chuán. yú wèi: zhòng shān fǔ, yóu yí lǐ suǒ wèi bó mǒu fǔ yě. zhōu yǔ yún: fán zhòng shān fù, gài fǔ yǔ fù tóng. ruò yǐ zhòng shān fǔ wèi fǔ, zé yǐn jí fǔ jué fù huáng fù chéng bó xiū fù, yì kě yǐ yán fǔ yǐ. jìn shì shuō shī zhě, nǎi qǔ cǐ ér shě jiān chuán, ài qí zhī guò yě. quán dé yú jí yún: lǔ xiàn gōng zhòng zǐ yuē shān fǔ, rù fǔ yú zhōu, shí cǎi yú fán.
《禮記·孔子閒居》:《詩》曰:「惟岳降神,生甫及申。」鄭康成註:言周道將興,五嶽為之生賢輔佐。仲山甫及申伯,為周之干臣。《正義》云:案《鄭志》注《禮》在先,未得《毛傳》。愚謂:仲山甫,猶《儀禮》所謂伯某甫也。《周語》云:「樊仲山父」,蓋「甫」與「父」同。若以仲山甫為「甫」,則尹吉甫、蹶父、皇父、程伯休父,亦可以言「甫」矣。近世說《詩》者,乃取此而舍《箋》、《傳》,愛奇之過也。《權德輿集》云:「魯獻公仲子曰山甫,入輔於周,食采於樊。」
zuǒ shì chuán yuē: zhū hóu shì wèi, yǐ jiān wáng zhèng. xuān wáng yǒu zhì ér hòu xiào guān. yún hàn zhī xù yuē: nèi yǒu bō luàn zhī zhì, fēi lì zhì hé yǐ chéng zhōng xìng zhī gōng?
《左氏傳》曰:「諸侯釋位,以間王政。宣王有志而後效官。」《雲漢》之序曰:「內有撥亂之志,非立志何以成中興之功?」
xuān wáng yàn qǐ, jiāng hòu qǐng qiān, zé tíng liáo zhī zhēn, shǐ qín zhōng dài kě jiàn yǐ. shā qí chén dù bó ér fēi qí zuì, zé miǎn shuǐ zhī guī, chán yán qí xìng kě jiàn yǐ.
宣王晏起,姜後請愆,則《庭燎》之箴,始勤終怠可見矣。殺其臣杜伯而非其罪,則《沔水》之規,讒言其興可見矣。
qí fù chuán wèi: xuān wáng zhī mò, sī mǎ zhí fèi, qiāng róng wèi bài. àn tōng jiàn wài jì: sān shí sān nián, wáng fá tài yuán róng, bù kè. sān shí bā nián, wáng fá tiáo róng bēn róng, wáng shī bài jī. sān shí jiǔ nián, zhàn yú qiān mǔ, wáng shī bài jī yú jiāng shì zhī róng. sì shí yī nián, wáng zhēng shēn róng, pò zhī, zhuǎn yǔ yú xù. gài wèi cǐ sì yì yě.
《祈父傳》謂:宣王之末,司馬職廢,羌戎為敗。按《通鑑外紀》:三十三年,王伐太原戎,不克。三十八年,王伐條戎、奔戎,王師敗績。三十九年,戰於千畝,王師敗績於姜氏之戎。四十一年,王征申戎,破之,轉予於恤。蓋謂此四役也。
yǐn shì bù píng, cǐ yōu wáng suǒ yǐ wáng. chūn qiū yú píng wáng zhī mò, shū yǐn shì zú, jiàn quán chén zhī jì shì yě. yú jǐng wáng zhī hòu, shū yǐn shì lì wáng zǐ cháo, jiàn quán chén zhī wēi guó yě. shī zhī suǒ cì, chūn qiū zhī suǒ jī, yǐ cǐ fāng mín, yóu yǒu wǔ hóu shàn hàn sān mǎ shí cáo zhī huò.
尹氏不平,此幽王所以亡。《春秋》於平王之末,書尹氏卒,見權臣之繼世也。於景王之後,書尹氏立王子朝,見權臣之危國也。《詩》之所刺,《春秋》之所譏,以此坊民,猶有五侯擅漢、三馬食曹之禍。
zhào bǐ gù lǎo, xùn zhī zhàn mèng, yú shì jí wǒ yù shì, wǎng huò qí shòu, jùn zài jué fú yǐ. hǎo chán tè àn mèi, jìn wán tóng qióng gù yǐ. shāng zhī fú qí gǒu zhǎng, wú zhī bō qì lí lǎo, yǔ luàn tóng shì yě.
召彼故老,訊之占夢,於是即我御事,罔或耆壽,俊在厥服矣。好讒慝暗昧,近頑童窮固矣。商之咈其耇長,吳之播棄黎老,與亂同事也。
xuān sān shí nián, yǒu tù wǔ yú hào jīng, ér hè hè zōng zhōu, yǒu jìn wēi zhī xiàng yǐ. yōu èr nián, sān chuān jié, qí shān bēng, ér líng gǔ yì chù, yǒu jiāng wáng zhī xíng yǐ. fěi jiàng zì tiān, zhí jìng yóu rén. zhì cǐ zhě rén yě, qǐ tiān suǒ wèi zāi?
宣三十年,有兔舞於鎬京,而赫赫宗周,有寖微之象矣。幽二年,三川竭,岐山崩,而陵谷易處,有將亡之形矣。匪降自天,職競由人。致此者人也,豈天所為哉?
shang shang zhě huá, xìng xián zhě gōng chén zhī zǐ sūn, shì chén yǔ guó shēng jiàng zhě yě. wáng cháo zé zhōu zhào èr gōng jiā fǔ wáng shì, jiā fù réng shū, èr yǎ jiù rén. lì fén wáng zhī luàn, píng wáng zhī qiān, yóu zài yě. hóu guó zé yì zhī jiǔ zōng, suì zhī sì shì, yǔ fēng jiàn zhī fǎ xiāng wéi chí. bǐ hàn zhī yù qún, wèi zhī xún hé, jiāng zuǒ zhī yuān jiǎn, táng jì zhī cuī liǔ, qǐ shì chén zhī wèi hū?
《裳裳者華》,興賢者功臣之子孫,世臣與國升降者也。王朝則周、召二公夾輔王室,家父仍叔,二《雅》舊人。歷汾王之亂,平王之遷,猶在也。侯國則翼之九宗,遂之四氏,與封建之法相維持。彼漢之彧、群,魏之荀、何,江左之淵、儉,唐季之崔、柳,豈世臣之謂乎?
zhí wǒ chóu chóu, yì bù wǒ lì, zhōu suǒ yǐ tì yě. suī bù néng yòng, wú yìn zhì zhī yú ěr, chǔ suǒ yǐ luàn yě. jūn qiě xiū yǐ, wú jiāng sī zhī, hàn suǒ yǐ wēi yě.
「執我仇仇,亦不我力」,周所以替也。「雖不能用,吾憗寘之於耳」,楚所以亂也。「君且休矣,吾將思之」,漢所以微也。
zé sān yǒu shì, dǎn hóu duō cáng, tān mò zhī chén wèi máo zéi xiǎo dōng dà dōng, zhù zhóu qí kōng, jù liǎn zhī chén wèi fǔ jīn, wén hóu zhī mìng suǒ wèi tiǎn zī zé yú xià mín yě. shì shí guó shí fù hǎo lì yòng shì, ér huáng fù yǐ qīng shì wèi qún xié zhī zōng.
「擇三有事,亶侯多藏」,貪墨之臣為蟊賊;「小東大東,杼柚其空」,聚斂之臣為斧斤,《文侯之命》所謂「殄資澤於下民」也。是時虢石父好利用事,而皇父以卿士為群邪之宗。
shén zhī tīng zhī, zhōng hé qiě píng, péng yǒu zhī xìn, kě zhì yú shén míng. shén zhī tīng zhī, shì gǔ yǐ nǚ, zhèng zhí zhī dào, wú kuì yú yōu yǐn.
「神之聽之,終和且平」,朋友之信,可質於神明。「神之聽之,式榖以女」,正直之道,無愧於幽隱。
yáng quán wù lǐ lùn yuē: dào liáng shū gè èr shí zhǒng wèi liù shí, shū guǒ zhī shí zhù gǔ gè èr shí, fán wèi bǎi gǔ. gù shī yuē: bō jué bǎi gǔ.
楊泉《物理論》曰:「稻粱菽各二十種為六十,疏果之實助谷各二十,凡為百穀。故《詩》曰:『播厥百穀』。」
shī pǔ yǐn chuán yuē: wén wáng jī zhī, wǔ wáng záo zhī, zhōu gōng nèi zhī. shū yún: wèi zhī cǐ chuán zài hé shū.
《詩譜》引《傳》曰:「文王基之,武王鑿之,周公內之。」《疏》云:「未知此《傳》在何書。」
sān dài zhī lǐ yǒu sǔn yì, ér suǒ yīn zhě wèi zhī yǒu gǎi yě. yǐ gōng liú zhī shī kǎo zhī: jūn zhī zōng zhī, zōng fǎ shǐ yú cǐ qí jūn sān dān, jūn zhì shǐ yú cǐ chè tián wèi liáng, chè fǎ shǐ yú cǐ. zhōu lǐ yǒu zì lái yǐ.
三代之禮有損益,而所因者未之有改也。以《公劉》之詩考之:「君之宗之」,宗法始於此;「其軍三單」,軍制始於此;「徹田為糧」,徹法始於此。《周禮》有自來矣。
zī nǚ yīn shāng, yóu jiǎ shān zhī jiè qín wèi yù yě. zhōu gōng jiè chéng wáng wú ruò yīn wáng shòu, yòu yuē: yí jiān yú yīn, jùn mìng bù yì. rén jūn cháng wén wēi wáng zhī yán, zé kě bǎo qí ān cún yǐ.
咨女殷商,猶賈山之借秦為諭也。周公戒成王「無若殷王受」,又曰:「宜監於殷,駿命不易。」人君常聞危亡之言,則可保其安存矣。
mí zhé bù yú, sī kōng tú zhī nài rǔ yě. shàn rén zài shī, péi dù zhī wǎn jié yě.
「靡哲不愚」,司空圖之耐辱也。「善人載屍」,裴度之晚節也。
kǒng zǐ yú zhēng mín, jiā sì zì ér yì zì míng yú mín mán yuē: yú zhǐ zhī qí suǒ zhǐ, kě yǐ rén ér bù rú niǎo hū? cǐ shuō shī zhī fǎ. hán zi yú jīng jīng zhě é, xiè xiè xùn shì, gài shǎo zuò yě. wǎn suì yǐn shī, yán lǎo chéng rén zhòng yú diǎn xíng, jiǎn ér dāng yǐ.
孔子於《烝民》,加四字而意自明;於《緡蠻》曰:「於止知其所止,可以人而不如鳥乎?」此說《詩》之法。韓子於「菁菁者莪」,屑屑訓釋,蓋少作也。晚歲引《詩》,言「老成人重於典刑」,簡而當矣。
kǎo zhī zhōu yǔ lì lǔ gōng zǐ xì, zé zhòng shān fǔ jiàn. liào mín tài yuán, zé zhòng shān fǔ yòu jiàn. rán tīng zhī miǎo miǎo yě. dāng shí gōng qīng, wéi guó wén gōng jiàn bù jí qiān mǔ, ér tā wú wén yān. cǐ shī rén suǒ yǐ yǒu ài mò zhù zhī zhī tàn.
考之《周語》立魯公子戲,則仲山甫諫。料民太原,則仲山甫又諫。然聽之藐藐也。當時公卿,唯虢文公諫「不籍千畝」,而他無聞焉。此詩人所以有愛莫助之之嘆。
pǔ bǐ hán chéng, yàn shī suǒ wán. zhèng jiān yǐ yàn wèi yàn ān wáng sù yún: jīn zhuō jùn fāng chéng xiàn yǒu hán hóu chéng. jiàn shuǐ jīng zhù. yàn, běi yàn guó. yú wèi: shī yún: yǎn shòu běi guó. sù shuō wèi zhǎng.
溥彼韓城,燕師所完。《鄭箋》以「燕」為「燕安」;王肅云:「今涿郡方城縣有韓侯城。見《水經注》。燕,北燕國。」愚謂:《詩》云:「奄受北國。」肅說為長。
hán hóu chū zǔ, chū sù yú tú, máo shì yuē: tú, dì míng. bù yán suǒ zài. yù shuǐ lǐ shì yǐ wèi tóng zhōu tú fù gǔ. jīn àn shuō wén yǒu zuǒ féng yì tú fù yáng tíng, tóng dōu qiè. féng yì jí tóng zhōu yě. yù shuǐ zhī yán xìn yǐ.
韓侯出祖,出宿於屠,《毛氏》曰:「屠,地名。」不言所在。潏水李氏以為同州[屠阝]谷。今按《說文》有左馮翊[屠阝]陽亭,同都切。馮翊即同州也。潏水之言信矣。
hàn ēn zé hóu biǎo yuē: dì jiù yuán dà yá shēn bó zhī yì. hòu zhī chǒng wài qī zhě, lǜ yǐ shì jiè kǒu. zì xuān wáng bāo shēn bó, ér shēn hóu zhōng yǐ zhào róng huò, yóu kě yǐ wèi wàn shì fǎ hū? wài qī bǐng zhèng, wèi huò bù wáng. hàn wáng yú wáng mǎng hé jìn, jìn wáng yú jiǎ mì, táng jǐ wáng yú yáng guó zhōng, shí jìn wáng yú féng yù.
《漢·恩澤侯表》曰:「帝舅緣《大雅》申伯之意。」後之寵外戚者,率以是藉口。自宣王褒申伯,而申侯終以召戎禍,猶可以為萬世法乎?外戚秉政,未或不亡。漢亡於王莽、何進,晉亡於賈謐,唐幾亡於楊國忠,石晉亡於馮玉。
dào yán kǒng gān, kòu rǎng shì nèi, jiē mèng zǐ suǒ wèi mín zéi yě. yǒu mín zéi, zé zéi mín xìng. hàn fù xiè yuē: tiān xià zhī huò, bù yóu yú wài, jiē xìng yú nèi. táng péi dù yuē: yù píng zéi, dāng xiān qīng cháo tíng. zhēn wén zhōng gōng yuē: nèi yǒu yì guān zhī dào, ér hòu wài yǒu gān gē zhī dào.
「盜言孔甘,寇攘式內」,皆孟子所謂民賊也。有民賊,則賊民興。漢傅燮曰:「天下之禍,不由於外,皆興於內。」唐裴度曰:「欲平賊,當先清朝廷。」真文忠公曰:「內有衣冠之盜,而後外有干戈之盜。」
dà shī wéi yuán, zhèng jiān yǐ wèi sān gōng, wáng jiè fǔ yǐ wèi dà zhòng. zhū zǐ jí chuán cóng wáng shuō.
大師維垣,《鄭箋》以為三公,王介甫以為大眾。朱子《集傳》從王說。
wéi tiān zhī mìng chuán yǐn mèng zhòng zǐ yuē: dà zāi! tiān mìng zhī wú jí, ér měi zhōu zhī lǐ yě. shī pǔ yún: zi sī lùn shī yú mù bù yǐ, mèng zhòng zǐ yuē: yú mù bù shì. zhòng zi, zi sī zhī dì zǐ. bì gōng chuán yǐn mèng zhòng zǐ yuē: shì méi gōng yě. xù lù yún: zi xià chuán céng shēn, shēn chuán wèi rén lǐ kè, kè chuán lǔ rén mèng zhòng zi. mèng zǐ zhù: mèng zhòng zi, mèng zǐ zhī cóng kūn dì. xué yú mèng zǐ zhě, qǐ míng shì zhī tóng yú?
《維天之命傳》引孟仲子曰:「大哉!天命之無極,而美周之禮也。」《詩譜》云:「子思論《詩》於穆不已,孟仲子曰:『於穆不似』。」仲子,子思之弟子。《閟宮傳》引孟仲子曰:「是禖宮也。」《序錄》云:「子夏傳曾申,申傳魏人李克,克傳魯人孟仲子。」《孟子注》:孟仲子,孟子之從昆弟。學於孟子者,豈名氏之同歟?
bǐ tán yún: bǐ cú yǐ qí, yǒu yí zhī xíng, zhū fú chuán zuò bǐ qū zhě qí, yǒu yí zhī xíng. jīn àn hòu hàn zhū fú chuán wú cǐ yǔ. xī nán yí chuán zhū fǔ shàng shū yuē: shī yún: bǐ cú zhě qí, yǒu yí zhī xíng. zhù yǐn hán shī xuē jūn chuán yuē: cú, wǎng yě. gài wù yǐ zhū fǔ wèi zhū fú, yì wú qū zì.
《筆談》云:「彼徂矣岐,有夷之行,《朱浮傳》作『彼岨者岐,有夷之行。』」今按《後漢·朱浮傳》無此語。《西南夷傳》朱輔上疏曰:「《詩》云:彼徂者岐,有夷之行。」注引《韓詩·薛君傳》曰:「徂,往也。」蓋誤以「朱輔」為「朱浮」,亦無「岨」字。
ōu yáng gōng shí shì lùn yuē: hào tiān yǒu chéng mìng èr hòu shòu zhī, chéng wáng bù gǎn kāng, suǒ wèi èr hòu zhě, wén wǔ yě, zé chéng wáng zhě, chéng wáng yě. dāng shì kāng wáng yǐ hòu zhī shī. zhí jìng bù xiǎn chéng kāng, suǒ wèi chéng kāng zhě, chéng wáng kāng wáng yě. dāng shì zhāo wáng yǐ hòu zhī shī. yī xī yuē yī xī chéng wáng zhě, yì chéng wáng yě. fàn shǔ gōng zhèng shū yuē: hào tiān yǒu chéng mìng yán wén wǔ shòu tiān mìng yǐ yǒu tiān xià, ér chéng wáng bù gǎn yǐ yì yù wèi yě. cǐ yáng xióng suǒ wèi kāng wáng zhī shí, sòng shēng zuò yú xià. zì bǐ chéng kāng, yǎn yǒu sì fāng, sì wǔ wáng ér shù chéng kāng, jiàn zi sūn zhī shàn jì yě. bān mèng jiān yuē: chéng kāng méi ér sòng shēng qǐn. yán zì chéng kāng zhī hòu, bù fù yǒu jiàn yú sòng yě. zhū zǐ jí chuán yǔ ōu fàn zhī shuō hé.
歐陽公《時世論》曰:「《昊天有成命》『二後受之,成王不敢康』,所謂二後者,文、武也,則成王者,成王也。當是康王已後之詩。《執競》『不顯成、康』,所謂成、康者,成王、康王也。當是昭王已後之詩。《噫嘻》曰『噫嘻成王』者,亦成王也。」范蜀公《正書》曰:「《昊天有成命》言文、武受天命以有天下,而成王不敢以逸豫為也。此揚雄所謂『康王之時,頌聲作於下』。『自彼成、康,奄有四方』,祀武王而述成、康,見子孫之善繼也。班孟堅曰:『成、康沒而頌聲寢。』言自成、康之後,不復有見於頌也。」朱子《集傳》與歐、范之說合。
hào tiān yǒu chéng mìng èr hòu shòu zhī, chéng wáng bù gǎn kāng. zhū zǐ yǐn guó yǔ shū xiàng yuē: shì dào chéng wáng zhī dé yě. chéng wáng néng míng wén zhāo, dìng wǔ liè zhě yě. qí wèi sì chéng wáng zhī shī wú yí. yú guān jiǎ yì shū lǐ róng yǔ yǐn shū xiàng yuē: èr hòu, wén wáng wǔ wáng. chéng wáng zhě, wǔ wáng zhī zǐ, wén wáng zhī sūn yě. wén wáng yǒu dà dé ér gōng wèi jiù, wǔ wáng yǒu dà gōng ér zhì wèi chéng, jí chéng wáng chéng sì, rén yǐ lín mín, gù chēng hào tiān yān. qí yì yóu míng.
《昊天有成命》二後受之,成王不敢康。朱子引《國語》叔向曰:「是道成王之德也。成王能明文昭,定武烈者也。其為祀成王之詩無疑。」愚觀《賈誼書·禮容語》引叔向曰:「二後,文王、武王。成王者,武王之子,文王之孫也。文王有大德而功未就,武王有大功而治未成,及成王承嗣,仁以臨民,故稱昊天焉。」其義尤明。
ōu yáng gōng shī lùn: gǔ jīn zhū rú wèi lái móu wèi mài zhě, gèng wú tā shū suǒ jiàn, zhí yòng èr sòng máo zhèng zhī shuō. lái móu wèi mài, shǐ chū yú máo zhèng, ér èr jiā suǒ jù, nǎi yì duó wěi dà shì bù kě zhī zhī yán. yú àn: liú xiàng fēng shì, yǐn yí wǒ lí móu, lí móu, mài yě, shǐ zì tiān jiàng. wén xuǎn zhù yǐn hán shī yí wǒ jiā wù mài, xuē jūn yuē: wù mài, dà mài yě. máo zhèng zhī shuō, wèi kě yǐ wèi fēi. máo shì chuán: móu, mài yě. zhèng jiān: chì wū yǐ móu mài jù lěi. guǎng yǎ: shǐ yǐ wèi lěi xiǎo mài, móu dà mài. yǐ liú xiàng shuō cān kǎo, dāng cóng gǔ zhù.
歐陽公《詩論》:古今諸儒謂「來牟為麥」者,更無他書所見,直用二《頌》毛、鄭之說。「來牟為麥」,始出於毛、鄭,而二家所據,乃臆度偽《大誓》不可知之言。愚按:劉向《封事》,引「飴我釐麰」,釐麰,麥也,始自天降。《文選注》引《韓詩》「貽我嘉[敄麥]」,薛君曰:「[敄麥],大麥也。」毛、鄭之說,未可以為非。《毛氏傳》:牟,麥也。《鄭箋》:赤烏以牟麥俱耒。《廣雅》:始以為耒小麥,牟大麥。以劉向說參考,當從古注。
chén shǎo nán bù qǔ lǔ sòng, rán sī wú xié yī yán, yì zài suǒ qù hū?
陳少南不取《魯頌》,然「思無邪」一言,亦在所去乎?
jìn jiāng dǐng míng yuē: bǎo qí sūn zi, sān shòu shì lì. lǔ sòng sān shòu zuò péng, gài gǔ yǔ yě. xiān rú yǐ wèi sān qīng, kǒng fēi.
《晉姜鼎銘》曰:「保其孫子,三壽是利。」《魯頌》「三壽作朋」,蓋古語也。先儒以為「三卿」,恐非。
shāng zhōu zhī sòng, jiē yǐ gào shén míng. tài shǐ gōng yuē: chéng wáng zuò sòng, tuī jǐ chéng ài, bēi bǐ jiā nán. zhì lǔ sòng shǐ wèi yì měi zhī yán, suǒ wèi shàn sòng shàn dǎo zhě, fēi shāng zhōu zhī tǐ yě. hòu shì zuò sòng, xiào lǔ ér jìn yú, yòu xià yǐ.
商、周之《頌》,皆以告神明。太史公曰:「成王作《頌》,推己懲艾,悲彼家難。」至《魯頌》始為溢美之言,所謂善頌、善禱者,非商、周之體也。後世作頌,效魯而近諛,又下矣。
huò wèi: wén zhī fán jiǎn, shì shì zhī wén zhì. rán shāng zhì ér zhōu wén, shāng sòng fán ér zhōu sòng jiǎn, wén bù kě yǐ yī tǐ guān yě.
或謂:文之繁簡,視世之文質。然商質而周文,《商頌》繁而《周頌》簡,文不可以一體觀也。
fǎ yán yuē: zhèng kǎo fǔ cháng xī yǐn jí fǔ yǐ, gōng zǐ xī sī cháng xī zhèng kǎo fǔ yǐ. sī mǎ gōng zhù yáng zi, wèi zhèng kǎo fǔ zuò shāng sòng, xī sī zuò bì gōng zhī shī, gù yún rán. yú àn: shǐ jì sòng shì jiā: xiāng gōng zhī shí, xiū rén xíng yì, yù yǔ méng zhǔ. qí dài fū zhèng kǎo fǔ měi zhī, gù zhuī dào qì tāng gāo zōng, yīn suǒ yǐ xìng, zuò shāng sòng. zhù yún: hán shī zhāng jù měi xiāng gōng. lè jì: wēn liáng ér néng duàn zhě, yí gē shāng. zhèng kāng chéng zhù: wèi shāng sòng shī. gài yòng hán shī shuō yě. kǎo zhī zuǒ chuán zhèng kǎo fǔ zuǒ dài wǔ xuān. shì běn: zhèng kǎo fǔ shēng kǒng fù jiā, wèi sòng sī mǎ, huá dū shā zhī ér jué qí shì. jiē zài xiāng gōng zhī qián, ān dé zuò sòng yú xiāng gōng zhī shí hū? hòu hàn cáo bāo chuán xī sī sòng lǔ, kǎo fǔ yǒng yīn, zhù yǐn hán shī xīn miào yì yì, xī sī suǒ zuò. xuē jūn chuán yún: shì shī, gōng zǐ xī sī suǒ zuò. zhèng kǎo fǔ, kǒng zǐ zhī xiān yě, zuò shāng sòng shí èr piān. shī zhèng yì yún: xī sī zuò xīn miào, ér hàn shì wén rén bān gù wáng yán shòu wèi lǔ sòng xī sī zuò, miù yǐ. rán yáng zi zhī yán, jiē běn hán shī, shí máo shī wèi xíng yě. xuē hàn shì xí hán shī, fù zǐ yǐ zhāng jù zhù míng. féng yǎn chuán zhù yǐn xuē fū zǐ hán shī zhāng jù, jí hàn yě.
《法言》曰:「正考甫常睎尹吉甫矣,公子奚斯常睎正考甫矣。」司馬公注《楊子》,謂正考甫作《商頌》,奚斯作《閟宮》之詩,故云然。愚按:《史記·宋世家》:襄公之時,修仁行義,欲與盟主。其大夫正考甫美之,故追道契、湯、高宗,殷所以興,作《商頌》。注云:「《韓詩章句》美襄公。」《樂記》:溫良而能斷者,宜歌《商》。鄭康成註:謂商宋詩。蓋用《韓詩》說也。考之《左傳》正考甫佐戴武、宣。《世本》:正考甫生孔父嘉,為宋司馬,華督殺之而絕其世。皆在襄公之前,安得作《頌》於襄公之時乎?《後漢·曹褒傳》奚斯頌魯,考甫詠殷,注引《韓詩》「新廟奕奕,奚斯所作。」《薛君傳》云:「是詩,公子奚斯所作。」正考甫,孔子之先也,作《商頌》十二篇。《詩正義》云:「奚斯作新廟,而漢世文人班固、王延壽謂《魯頌》奚斯作,謬矣。」然揚子之言,皆本《韓詩》,時《毛詩》未行也。薛漢世習《韓詩》,父子以章句著名。《馮衍傳》注引薛夫子《韓詩章句》,即漢也。
zhǎng fā, dà dì, jiān yún: jiāo, jì tiān yě. yōng, dì tài zǔ, jiān yún: dà jì yě, dà yú sì shí ér xiǎo yú xiá. zhèng kāng chéng yǐ jì tiān wèi dì, yǔ zōng miào dà jì tóng míng. chūn qiū zuǎn lì zhào zi yǐ biàn qí shī yǐ. wáng sù yǐ dì xiá wèi yī jì, yì fēi yě. dì yǔ xiá yì, xiá zé tài zǔ dōng xiàng, huǐ miào jí qún miào zhī zhǔ, zhāo nán mù běi, hé shí yú tài zǔ. dì zé zǔ zhī suǒ zì chū zhě, dōng xiàng wéi yǐ zǔ pèi zhī. jīn hùn dì yú xiá, zōng miào yǒu xiá wú dì.
「《長發》,大禘」,《箋》云:「郊,祭天也。」「《雝》,禘太祖」,《箋》云:「大祭也,大於四時而小於祫。」鄭康成以祭天為禘,與宗廟大祭同名。《春秋纂例》趙子已辯其失矣。王肅以禘、祫為一祭,亦非也。禘與祫異,祫則太祖東向,毀廟及群廟之主,昭南穆北,合食於太祖。禘則祖之所自出者,東向惟以祖配之。今混禘於祫,宗廟有祫無禘。
fàn níng gǔ liáng xù: kǒng zǐ jiù tài shī zhèng yǎ sòng, yīn lǔ shǐ xiū chūn qiū, liè shǔ lí yú guó fēng, qí wáng dé yú bāng jūn, míng qí bù néng fù yǎ, zhèng huà bù zú yǐ bèi qún hòu yě. rán zuǒ chuán xiāng èr shí jiǔ nián, jì zhá guān lè yú lǔ, yǐ wèi zhī gē wáng yǐ. kǒng zǐ zhì āi shí yī nián, shǐ zì wèi fǎn lǔ, lè zhèng, yǎ sòng dé suǒ, zé jiàng wáng yú guó fēng, fēi kǒng zǐ yě.
范寧《穀梁序》:孔子就太師正《雅》、《頌》,因魯史修《春秋》,列《黍離》於《國風》,齊王德於邦君,明其不能復《雅》,政化不足以被群後也。然《左傳》襄二十九年,季札觀樂於魯,已為之歌《王》矣。孔子至哀十一年,始自衛反魯,樂正,《雅》、《頌》得所,則降《王》於《國風》,非孔子也。
xí yǒu cháng chǔ jiān yún: rén shǎo ér duān què, zé zhǎng dà wú qíng yù. hú bāng héng jiě xué jì qǔ zhī.
《隰有萇楚》箋云:「人少而端愨,則長大無情慾。」胡邦衡《解學記》取之。
lǚ shì chūn qiū: níng qī fàn niú, jū chē xià, wàng huán gōng ér bēi, jī niú jiǎo jí gē. gāo yòu zhù yǐ wèi gē shuò shǔ, bù zhī hé suǒ jù? sān qí jì zài níng qī gē, suǒ wèi nán shān gān, bái shí làn zhě shì yě.
《呂氏春秋》:寧戚飯牛,居車下,望桓公而悲,擊牛角疾歌。高誘注以為歌《碩鼠》,不知何所據?《三齊記》載寧戚歌,所謂「南山矸,白石爛」者是也。
sì yuè xiù yāo, zhū rú bù xiáng qí míng, wéi shuō wén yǐn liú xiàng shuō, yǐ wèi kǔ yāo. cáo shì yǐ ěr yǎ běn cǎo zhèng zhī, zhī qí wèi yuǎn zhì.
四月秀葽,諸儒不詳其名,唯《說文》引劉向說,以為苦葽。曹氏以《爾雅》、《本草》證之,知其為遠志。
dǒng shì jǔ hóu bāo yán: wèi wǔ gōng zuò yì shī, shǐ rén rì sòng yú qí cè. zhū zǐ wèi: bù zhī cǐ chū zài hé chù? yú kǎo hóu bāo zhī shuō, jiàn yú shī zhèng yì. suí jīng jí zhì: hán shī yì yào shí juǎn, hóu bāo zhuàn. rán zé bāo xué hán shī zhě yě.
董氏舉侯包言:衛武公作《抑》詩,使人日誦於其側。朱子謂:不知此出在何處?愚考侯包之說,見於《詩正義》。《隋經籍志》:《韓詩翼要》十卷,侯包撰。然則包學《韓詩》者也。
qín shī zài qí bǎn wū, xī róng dì hán, gù yǐ bǎn wèi wū. zhāng xuān gōng nán yuè chàng chóu xù yún: fāng guǎng sì jiē bǎn wū, wèn lǎo sù, yún: yòng wǎ zhé wèi bīng xuě dòng liè. zì cǐ rú gāo tái shàng fēng jiē rán. hàn dì lǐ zhì: tiān shuǐ lǒng xī, mín yǐ bǎn wèi wū. yǐ nán yuè guān zhī, fēi dú xī chuí yě.
《秦詩》在其板屋,西戎地寒,故以板為屋。張宣公《南嶽唱酬序》云:「方廣寺皆板屋,問老宿,云:用瓦輒為冰雪凍裂。自此如高台上封皆然。」《漢·地理志》:天水隴西,民以板為屋。以南嶽觀之,非獨西陲也。
táng dì zhī huá wéi cháng zhī huá, xié chē zì shǔ jì fāng huá, xié tú zì xí yǒu hé huá, xié qiě zì. cáo shì wèi: huá dāng zuò huā, yīn fū. gài gǔ chē běn yīn jū. yì yuē: kuí gū jiàn shǐ fù tú, zài guǐ yī chē. lái xú xú, kùn yú jīn chē. qí yīn jiē rán. zhì shuō wén yǒu chǐ zhē zhī yīn, nǎi zì hàn ér zhuǎn qí shēng. yú àn: hé bǐ nóng yǐ, shì wén huò yún gǔ dú huá wèi fū, yǔ jū wèi yùn. hòu fǎng cǐ. zhū wén gōng jí chuán bìng zhe èr yīn, ér yǐ yīn fū wèi xiān.
《唐棣之華》維常之華,協「車」字;《黍稷》方華,協「塗」字;隰有荷華,協「且」字。曹氏謂:「華」當作「花」,音「敷」。蓋古「車」本音「居」。《易》曰:「睽孤見豕負塗,載鬼一車。」「來徐徐,困於金車。」其音皆然。至《說文》有尺遮之音,乃自漢而轉其聲。愚按:《何彼穠矣》,《釋文》或雲「古讀『華』為『敷』」,與「居」為韻。後仿此。朱文公《集傳》並著二音,而以音「敷」為先。
yě yǒu màn cǎo, líng lù tuán xī. yǒu měi yī rén, qīng yáng wǎn xī. tuán, yīn tuán, jí chuán yè shàng yǎn fǎn. yán shì zhèng sú yún: àn lǚ shì zì lín zuò zhuān, shàng yǎn fǎn. xùn yún: lù mào. yīn yǔ wǎn lèi.
野有蔓草,零露漙兮。有美一人,清揚婉兮。漙,音「團」,《集傳》葉上兗反。顏氏《正俗》云:「按呂氏《字林》作『專』,上兗反。訓云:露貌。音與『婉』類。」
yì má rú zhī hé? héng cóng qí mǔ. yán shì yún: lǐ jīn yě héng fèng, héng, jí héng yě, bù láo jiè yīn. xú shì yīn héng, shī zhī yǐ.
藝麻如之何?衡從其畝。顏氏云:「《禮》今也衡縫,衡,即『橫』也,不勞借音。徐氏音『橫』,失之矣。」
gàn máo sì mǎ, zhì yú wǔ zhī liù zhī, yóu zī yī zhī gǎi wèi yě. quán yú sì guǐ, zhì yú měi shí bù bǎo, yóu lǐ jiǔ zhī bù shè yě. jūn zǐ zhī qù jiù, yú qí xīn, bù yú qí lǐ.
《干旄》四馬,至於五之、六之,猶《緇衣》之「改為」也。《權輿》四簋,至於每食不飽,猶《醴酒》之「不設」也。君子之去就,於其心,不於其禮。
yíng xiè shù shēn, qí dǔ yú mǔ jiā yī yě. yī měi yān, yī cì yān. xuān wáng qīn qīn, píng wáng wàng chóu yě.
營謝戍申,其篤於母家一也。一美焉,一刺焉。宣王親親,平王忘讎也。
xiào jīng yán qīng dài fū zhī xiào yuē: fēi xiān wáng zhī fǎ, fú bù gǎn fú fēi xiān wáng zhī fǎ, yán bù gǎn dào fēi xiān wáng zhī dé, xíng bù gǎn xíng. mèng zǐ wèi cáo jiāo yuē: fú yáo zhī fú, sòng yáo zhī yán, xíng yáo zhī xíng. shèng xián zhī xùn, jiē yǐ fú zài yán xíng zhī xiān, gài fú zhī bù zhōng, zé yán bì bù zhōng xìn, xíng bì bù dǔ jìng. zhōng yōng xiū shēn, yì xiān yǐ qí míng shèng fú, dōu rén shì zhī hú qiú huáng huáng, suǒ yǐ chū yán yǒu zhāng, xíng guī yú zhōu yě.
《孝經》言卿大夫之孝曰:「非先王之法,服不敢服;非先王之法,言不敢道;非先王之德,行不敢行。」孟子謂曹交曰:「服堯之服,誦堯之言,行堯之行。」聖賢之訓,皆以服在言行之先,蓋服之不衷,則言必不忠信,行必不篤敬。《中庸》修身,亦先以齊明盛服,《都人士》之「狐裘黃黃」,「所以出言有章,行歸於周」也。
zhào gōng shì shì, nán zhòng dà zǔ, shì jì qí měi yě. kuí yǒu chōng, chāo pàn jiàn, sū wén zhōng kǎi yān. yù fù cáo, qún wàng hàn, zhū wén gōng xī yān.
「召公是似」,「南仲大祖」,世濟其美也。「逵有充,超叛鑒」,蘇文忠慨焉。「彧附曹,群忘漢」,朱文公悕焉。
jìng zhī, qún chén jìn jiè sì wáng. xún zǐ yún: tiān zǐ jí wèi, shàng qīng jìn yuē: néng chú huàn zé wèi fú. zhōng qīng jìn yuē: xiān shì lǜ shì, xiān huàn lǜ huàn. xià qīng jìn yuē: jìng jiè wú dài. qún chén jìn jiè shǐ yǐ jìng, sān qīng shòu cè zhōng yǐ jìng, cǐ xīn xué zhī yuán yě. yī yǐn xùn tài jiǎ yuē: zhī jué shēn. zhào bì gào kāng wáng yuē: jīn wáng jìng zhī zāi! jiē yǐ cǐ wèi gào jūn dì yī yì.
敬之,群臣進戒嗣王。《荀子》云:「天子即位,上卿進曰:『能除患則為福。』中卿進曰:『先事慮事,先患慮患。』下卿進曰:『敬戒無怠。』」群臣進戒始以敬,三卿授策終以敬,此心學之原也。伊尹訓太甲曰:「祗厥身。」召、畢告康王曰:「今王敬之哉!」皆以此為告君第一義。
yè shì yún: hàn shì wén zhāng, wèi yǒu yǐn shī xù zhě. wèi huáng chū sì nián mìng yún: cáo shī cì yuǎn jūn zǐ, jìn xiǎo rén. gài shī xù zhì cǐ shǐ xíng.
葉氏云:「漢世文章,未有引《詩序》者。魏黃初四年詺云:『《曹詩》刺遠君子,近小人。』蓋《詩序》至此始行。」
zhū zǐ shī xù biàn shuō duō qǔ zhèng yú zhòng shī biàn wàng. ài xuān wèi: ōu yáng gōng shī běn yì bù dāng wèi zhī běn yì, gǔ rén zhǐ yì jīng cuì, hé cháng rú cǐ fèi cí?
朱子《詩序辯說》多取鄭漁仲《詩辯妄》。艾軒謂:歐陽公《詩本義》不當謂之《本義》,古人旨意精粹,何嘗如此費辭?
táng zhì: máo shī cǎo mù chóng yú tú èr shí juǎn. kāi chéng zhōng, wén zōng mìng jí xián yuàn xiū zhuàn, bìng huì wù xiàng. xué shì yáng sì fù zhāng cì zōng shàng zhī. àn míng xián huà lù: tài hé zhōng, wén zōng hào gǔ zhòng dào, yǐ jìn míng dì cháo, wèi xié huà máo shī tú, cǎo mù niǎo shòu gǔ xián jūn chén zhī xiàng, bù dé qí zhēn, zhào chéng xiū jǐ tú zhī. jiē jù jīng dìng míng, rèn yì cǎi duō. yóu shì guān miǎn zhī zhì, shēng zhí zhī zī, yuǎn wú bù xiáng, yōu wú bù xiǎn. rán zé suǒ tú fēi zhǐ cǎo mù chóng yú yě. suí zhì: liáng yǒu máo shī gǔ xián shèng tú èr juǎn.
《唐志》:《毛詩草木蟲魚圖》二十卷。開成中,文宗命集賢院修撰,並繪物象。學士楊嗣復、張次宗上之。按《名賢畫錄》:太和中,文宗好古重道,以晉明帝朝,衛協畫《毛詩圖》,草木鳥獸、古賢君臣之像,不得其真,召程修己圖之。皆據經定名,任意采掇。由是冠冕之制,生植之姿,遠無不詳,幽無不顯。然則所圖非止草木蟲魚也。《隋志》:梁有《毛詩古賢聖圖》二卷。
gé wù zhī xué, mò jìn yú shī. guān guān zhī jū, zhì yǒu bié yě yōu yōu zhī lù, shí xiāng hū yě. dé rú liú jiū, yán jūn yī yě dé rú gāo yáng, qǔ chún jié yě rén rú zōu yú, bù shì shā yě. yuān yāng zài liáng, dé suǒ zhǐ yě sāng hù zhuó sù, shī qí xìng yě. cāng gēng, yáng zhī hòu yě míng láo, yīn zhī zhào yě. jiān jiā lù shuāng, biàn yě táo chóng pàn fēi, huà yě. hè míng yú jiǔ gāo, shēng wén yú yě, chéng bù kě yǎn yě yuān fēi lì tiān, yú yuè yú yuān, dào wú bù zài yě. nán yǒu qiáo mù, zhèng nǚ zhī cāo yě xí yǒu hé huá, jūn zǐ zhī dé yě. fěi zhān fěi wěi, bì wēi nán yě fěi sì fěi hǔ, kǎi láo yì yě. liǎo é cháng dì, zhī xiào yǒu yě fán píng xíng wěi, jiàn zhōng xìn yě. gé jù biǎn, ér gāo qiú dài yě xī shuài jiǎn, ér fú yóu shē yě. yuán yǒu shù tán, qí xià wéi gǔ, měi bì yǒu è yě zhōu yuán hū hū, jǐn tú rú yí, è kě wèi měi yě. shǔ yǐ wèi jì, xīn xuàn yú shì yě yíng yǐ wèi jī, xīn huò yú tīng yě. lǜ zhú yī yī, wén zhāng zhe yě jiǎo jiǎo bái jū, xián rén yǐn yě. zèng yǐ sháo yào, yí wǒ wò jiāo, fāng xīn zhī rǔ yě yān dé xuān cǎo, yán cǎi qí méng, yōu sī zhī shēn yě. zhà yù sī bá, hóu xīn hóu zhēng, shèng shuāi zhī xiàng yě fèng huáng yú fēi, zhì lí yú luó, zhì luàn zhī fú yě. xiāng shǔ shuò shǔ, jí è yě cǎi gé cǎi líng, shāng chán yě. yǐn ér shēn zhī, chù lèi ér zhǎng zhī, yǒu duō shí zhī yì yě.
格物之學,莫近於《詩》。「關關之雎」,摯有別也;「呦呦之鹿」,食相呼也。「德如癅鳩」,言均一也;「德如羔羊」,取純潔也;「仁如騶虞」,不嗜殺也。「鴛鴦在梁」,得所止也;「桑扈啄粟」,失其性也。「倉庚」,陽之候也;「鳴癆」,陰之兆也。「蒹葭露霜」,變也;「桃蟲拚飛」,化也。「鶴鳴於九皋,聲聞於野」,誠不可掩也;「鳶飛戾天,魚躍於淵」,道無不在也。「南有喬木」,正女之操也;「隰有荷華」,君子之德也。「匪鱣匪鮪」,避危難也;「匪兕匪虎」,慨勞役也。「蓼莪、常棣」,知孝友也;「蘩苹、行葦」,見忠信也。「葛屨」褊,而「羔裘」怠也;「蟋蟀」儉,而「蜉蝣」奢也。「爰有樹檀,其下維榖」,美必有惡也;「周原膴膴,堇荼如飴」,惡可為美也。「黍以為稷」,心眩於視也;「蠅以為雞」,心惑於聽也。「綠竹猗猗」,文章著也;「皎皎白駒」,賢人隱也。「贈以勺藥,貽我握椒」,芳馨之辱也;「焉得諼草,言采其虻」,憂思之深也。「柞棫斯拔,侯薪侯蒸」,盛衰之象也;「鳳凰于飛,雉離於羅」,治亂之符也。「相鼠、碩鼠」,疾惡也;「采葛、采苓」,傷讒也。引而伸之,觸類而長之,有多識之益也。
sòng shī sān bǎi, bù néng zhuān duì, bù zú yǐ yī xiàn. jiē sòng yán ér wàng wèi zhě yě. zì cì shāng zhī hòu, yán shī mò ruò mèng zǐ, qí shù kǒng zǐ zhī yán, yǐ wèi zhī dào zhě èr: chī xiāo zhēng mín shì yě. rú líng tái huáng yǐ běi shān yún hàn xiǎo biàn kǎi fēng, shēn dé shī rén zhī xīn, yǐ yì nì zhì, yī yán ér jǐn shuō shī zhī yào. xué shī bì zì mèng zǐ shǐ.
誦《詩》三百,不能專對,不足以一獻。皆誦言而忘味者也。自賜、商之後,言《詩》莫若孟子,其述孔子之言,以為知道者二:《鴟鴞》、《烝民》是也。如《靈台》、《皇矣》、《北山》、《雲漢》、《小弁》、《凱風》,深得詩人之心,以意逆志,一言而盡說《詩》之要。學《詩》必自孟子始。
shēn máo zhī shī jiē chū yú xún qīng zi, ér hán shī wài chuán duō shù xún shū. jīn kǎo qí yán cǎi cǎi juǎn ěr liú jiū zài sāng bù gǎn bào hǔ, bù gǎn féng hé, dé fēng yǎ zhī zhǐ. ér yǐn yì shī yóu duō, qí kǒng bǐ suǒ shān yú?
申、毛之《詩》皆出於荀卿子,而《韓詩外傳》多述《荀書》。今考其言「采采卷耳」、「癅鳩在桑」、「不敢暴虎,不敢馮河」,得《風》、《雅》之旨。而引《逸詩》尤多,其孔筆所刪歟?
fǎ yán yuē: shǒu rú: yuán gù, shēn gōng. èr zi wú kuì yú yán shī yǐ. wáng shì yǐ sān bǎi wǔ piān jiàn, yì qí cì yě. bǐ yǔ shī jiě yí zhě, néng wú kuì hū?
《法言》曰:「守儒:轅固,申公。」二子無愧於言《詩》矣。王式以《三百五篇》諫,亦其次也。彼語《詩》解頤者,能無愧乎?
cǎo mù niǎo shòu chóng yú shū, lù jī zì yuán kè suǒ zhuàn, fēi lù jī yě.
《草木鳥獸蟲魚疏》,陸璣字元恪所撰,非陸機也。
zhèng shì shī pǔ, xú zhěng chàng, tài shū qiú yǐn. jiàn shì wén xù lù. suí zhì: tài shū qiú jí liú xuàn zhù. gǔ jīn shū lù yún: xú zhèng yáng zhù. guǎn gé shū mù wèi: zhù zhě wèi tài shū qiú, ér bù kǎo xù lù. xú zhèng yáng, yí jí xú zhěng, wù yǐ zhěng wèi zhèng, chàng wèi yáng yě. zhěng, zì wén cāo, wú tài cháng qīng.
鄭氏《詩譜》,徐整暢,太叔裘隱。見《釋文序錄》。《隋志》:太叔求及劉炫注。《古今書錄》云:「徐正陽注。」《館閣書目》謂:注者為太叔求,而不考《序錄》。徐正陽,疑即徐整,誤以「整」為「正」,「暢」為「陽」也。整,字文操,吳太常卿。
shī wěi hán shén wù yuē: jí wēi kuí zhe, shàng tǒng yuán huáng, xià xù sì shǐ, luó liè wǔ jì. yòu yuē: shī zhě, tiān dì zhī xīn, jūn dé zhī zǔ, bǎi fú zhī zōng, wàn wù zhī hù yě. tuī duó zāi yuē: jiàn sì shǐ wǔ jì, ér bā jié tōng. fàn lì shū yuē: wǔ hài zhī jì wèi gé mìng, mǎo yǒu zhī jì wèi gǎi zhèng. chén zài tiān mén, chū rù hòu tīng. mǎo, tiān bǎo yě. yǒu, qí fù yě. wǔ, cǎi qǐ yě. hài, dà míng yě. dà míng zài hài, shuǐ shǐ yě. sì mǔ zài yín, mù shǐ yě. jiā yú zài sì, huǒ shǐ yě. hóng yàn zài shēn, jīn shǐ yě. yì fèng xué qí shī, wén wǔ jì zhī yào, shí yuè zhī jiāo piān. láng zhuān yuē: sì shǐ zhī quē, wǔ jì zhī è. wǔ jì běn yú qí shī, sì shǐ yǔ máo shī xù yì. gài xí wén qí shuō, ér shī zhī yě.
《詩緯含神霧》曰:「集微揆著,上統元皇,下序四始,羅列五際。」又曰:「《詩》者,天地之心,君德之祖,百福之宗,萬物之戶也。」《推度災》曰:「建四始五際,而八節通。」《泛歷樞》曰:「午亥之際為革命,卯酉之際為改正。辰在天門,出入候聽。卯,《天保》也。酉,《祈父》也。午,《采芑》也。亥,《大明》也。《大明》在亥,水始也。《四牡》在寅,木始也。《嘉魚》在巳,火始也。《鴻雁》在申,金始也。翼奉學《齊詩》,聞五際之要,《十月之交篇》。郎顓曰:「四始之缺,五際之厄。」五際本於《齊詩》,四始與《毛詩序》異。蓋習聞其說,而失之也。
cáo shì lùn shī yún: shī zhī zuò běn yú rén qíng, zì shēng mín yǐ lái zé rán: tài shǐ tiān huáng zhī cè, bāo xī wǎng gǔ zhī zhāng, gé tiān zhī bā què, kāng qú zhī mín yáo. yú àn: sù wèn tiān yuán jì dà lùn guǐ yú qū yuē: jī kǎo tài shǐ, tiān yuán cè wén yuē: tài xū liáo kuò, zhào jī huà yuán. wàn wù zī shǐ, wǔ yùn zhōng tiān. bù qì zhēn líng, zǒng tǒng kūn yuán. jiǔ xīng xuán lǎng, qī yào zhōu xuán. yuē yīn yuē yáng, yuē róu yuē gāng. yōu xiǎn jì wèi, hán shǔ chí zhāng. shēng shēng huà huà, pǐn wù xián zhāng. gài gǔ shī zhī tǐ shǐ yú cǐ, rán yī chuān wèi sù wèn chū yú zhàn guó zhī mò.
曹氏《論詩》云:「詩之作本於人情,自生民以來則然:太始天皇之策,包羲罔罟之章,葛天之八闋,康衢之民謠。」愚按:《素問·天元紀大論》鬼臾區曰:「積考太始,天元冊文曰:『太虛寥廓,肇基化元。萬物資始,五運終天。布氣真靈,總統坤元。九星懸朗,七曜周旋。曰陰曰陽,曰柔曰剛。幽顯既位,寒暑弛張。生生化化,品物咸章』。」蓋古詩之體始於此,然伊川謂《素問》出於戰國之末。
wén cuì lǐ xíng xiū yún: liú xùn shuō shī sān qiān yán, yán shī zhě shàng zhī. jīn kǎo xùn zuò liù shuō yǐ jì liù jīng, zì kǒng shì zhì kǎo luàn, fán bā shí jiǔ zhāng. qǔ hàn shǐ zhào shū jí qún chén zòu yì yǐ nǐ shàng shū. yòu qǔ fáng zhōng gē zhì hòu tíng dòu bǎi cǎo lín chūn lè xiǎo nián zi zhī lèi, fán yī bǎi sì shí èr piān, yǐ nǐ yǎ zhāng. yòu qǔ bā yú gē bái tóu yín zhé yáng liǔ zhì tán róng niáng, yǐ bǐ guó fēng zhī liú. rán wén zhōng zǐ cháng xù jīng yǐ. zhū zǐ wèi: gāo wén wǔ xuān zhī zhì, qǐ yǒu jīng yī zhí zhōng zhī chuán? cáo liú yán xiè zhī shī, qǐ yǒu wù zé bǐng yí zhī xùn? kuàng xùn hū!
《文粹》李行修云:「劉迅《說詩》三千言,言《詩》者尚之。」今考迅作《六說》以繼《六經》,自孔氏至考亂,凡八十九章。取漢史、詔書及群臣奏議以擬《尚書》。又取《房中歌》至《後庭鬥百草》、《臨春樂》、《小年子》之類,凡一百四十二篇,以擬《雅》章。又取《巴渝歌》、《白頭吟》、《折楊柳》至《談容娘》,以比《國風》之流。然文中子嘗續經矣。朱子謂:高、文、武、宣之制,豈有精一執中之傳?曹、劉、顏、謝之詩,豈有物則秉彝之訓?況迅乎!
ài xuān yuē: jiǔ dé jiǔ xià, yǎ sòng zhī liú yě. lí shǒu, fēng yě. bīn zhī yǎ sòng yóu lǔ sòng yě. xuē shì lóng yuē: shī zhī yīn lǜ, yóu yì zhī xiàng shù.
艾軒曰:「《九德》、《九夏》,《雅》、《頌》之流也。《貍首》,《風》也。豳之《雅》、《頌》猶《魯頌》也。」薛士龍曰:「《詩》之音律,猶《易》之象數。」
shuō shī zhě, wèi sòng xiāng gōng zuò yīn jīng zhōng zhī lè. àn bó gǔ tú yǒu sòng gōng chéng yīn jīng zhōng. dà chéng lè shū: yīng tiān de liù zhōng, zhuàn qí dài yuē jīng zhōng. zhào wèi: huò yīng jīng zhī qì yú shòu mìng zhī bāng. cǐ jiān yú fù huì zhī yán. sòng gōng chéng yì fēi xiāng gōng, yòng yǐ shuō shī, lòu yǐ.
說《詩》者,謂宋襄公作《[音巠]鍾》之樂。案《博古圖》有宋公成[音巠]鍾。《大晟樂書》:應天得六鍾,篆其帶曰「莖鍾」。詔謂:獲英莖之器於受命之邦。此奸諛傅會之言。宋公成亦非襄公,用以說《詩》,陋矣。
dà xué zhǐ yú zhì shàn, yǐn shī zhě wǔ qí jiā, yǐn shī zhě sān. zhū zǐ wèi: yǒng tàn yín yè, qí wèi shēn zhǎng, zuì yí qián wán. zhōng yōng mò zhāng, fán bā yǐn shī, zhū zǐ wèi: yī jǐn shàng jiōng zhì bù xiǎn wéi dé, shǐ xué chéng dé zhī xù yě. bù dà shēng yǐ sè zhì wú shēng wú chòu, zàn bù xiǎn zhī dé yě. fǎn fù shì rén, zhì shēn qiè yǐ. xiào jīng yǐn shī shí, yǐn shū yī, zhāng zi sháo yún: duō yǔ shī shū yì bù xiāng lèi, zhí qǔ shèng rén zhī yì ér yòng zhī. shì liù jīng yǔ shèng rén hé, fēi shèng rén hé liù jīng yě. huò yǐn huò fǒu, juǎn shū zì rán, fēi xiān kǎo shī shū ér hòu lì yì yě. liù jīng jí shèng rén zhī xīn, suí qí suǒ yòng, jiē qiè shì lǐ. cǐ yòng jīng zhī fǎ.
《大學》止於至善,引《詩》者五;齊家,引《詩》者三。朱子謂:詠嘆淫液,其味深長,最宜潛玩。《中庸》末章,凡八引《詩》,朱子謂:「衣錦尚絅」至「不顯維德」,始學成德之序也。「不大聲以色」至「無聲無臭」,贊不顯之德也。反覆示人,至深切矣。《孝經》引《詩》十,引《書》一,張子韶云:「多與《詩》、《書》意不相類,直取聖人之意而用之。是《六經》與聖人合,非聖人合《六經》也。或引或否,卷舒自然,非先考《詩》、《書》而後立意也。《六經》即聖人之心,隨其所用,皆切事理。此用經之法。」
shù lí bǔ wáng shī xún bǐ nán gāi, shì yuē: gāi, lǒng yě. qún jīng yīn biàn yún: xù yuē: xiào zǐ xiāng jiè yǐ yǎng. gāi dāng xùn jiè. xiāng yǐn jiǔ, yàn lǐ bīn zuì ér chū, zòu gāi xià, zhèng shì zhù: gāi zhī yán jiè yě, yǐ gāi wèi jié, míng wú shī lǐ. yǔ shī xù yì xié. yú àn: chūn guān lè shī zhèng sī nóng zhù: jīn shí xíng lǐ yú dà xué, bà chū, yǐ gǔ gāi wèi jié.
束睝《補亡詩》循彼南陔,釋曰:「陔,隴也。」《群經音辯》云:「序曰:『孝子相戒以養。』『陔』當訓『戒』。鄉飲酒,《燕禮》賓醉而出,奏《陔夏》,鄭氏註:陔之言戒也,以《陔》為節,明無失禮。與《詩序》義協。」愚按:《春官·樂師》鄭司農註:今時行禮於大學,罷出,以鼓《陔》為節。
xún zǐ yuē: shàn wèi shī zhě bù shuō. chéng zǐ zhī yōu yóu wán wèi, yín é shàng xià yě. dǒng zǐ yuē: shī wú dá gǔ. mèng zǐ zhī bù yǐ wén hài cí, bù yǐ cí hài zhì yě.
荀子曰:「善為《詩》者不說。」程子之優遊玩味,吟哦上下也。董子曰:「《詩》無達詁。」孟子之不以文害辭,不以辭害志也。
cáo zi jiàn biǎo: rěn gòu gǒu quán, zé fàn shī rén hú yán zhī jī. shī wú cǐ jù. lǐ shàn yǐn máo shī yuē: hé yán ér bù sù sǐ yě. jīn xiāng shǔ zhù wú zhī.
曹子建《表》:忍垢苟全,則犯詩人胡顏之譏。《詩》無此句。李善引《毛詩》曰:「何顏而不速死也。」今《相鼠》注無之。
shuō wén xù yún: qí chēng shī máo shì zhě, jiē gǔ wén yě. yǐ jīn shī kǎo zhī, qí wén duō yì. dé cǐ qiū jiǎn, wèi chán zhū shuò dà qiě jiù, wèi zhòng yí, jiē hán shī zhī shuō yě.
《說文敘》云:其稱《詩毛氏》者,皆古文也。以今《詩》考之,其文多異。「得此蠤蠒」,為「蟾蠩」;「碩大且媨」,為「重頤」,皆《韓詩》之說也。
cài yōng zhèng jiāo lùn yún: zhōu dé shǐ shuāi, sòng shēng jì qǐn, fá mù yǒu niǎo míng zhī cì. shì yǐ zhèng yǎ wèi cì yě.
蔡邕《正交論》云:「周德始衰,頌聲既寢,《伐木》有鳥鳴之刺。」是以《正雅》為刺也。
chūn qiū shí, zhū hóu jí gōng zhàn ér huǎn jiào huà, qí liú yì xué xiào zhě, wéi lǔ xī gōng néng xiū pàn gōng, wèi wén gōng jìng jiào quàn xué, tā wú wén yān. zhèng yǒu zǐ jīn chéng què zhī cì, zi chǎn jǐn néng bù huǐ xiāng xiào ér yǐ.
春秋時,諸侯急攻戰而緩教化,其留意學校者,唯魯僖公能修泮宮,衛文公敬教勸學,它無聞焉。鄭有《子衿》城闕之刺,子產僅能不毀鄉校而已。
wú cái lǎo shī yè yùn bǔ yīn xù yuē: shī yīn jiù yǒu jiǔ jiā, táng lù dé míng dìng wèi yī jiā zhī xué. kāi yuán zhōng, xiū wǔ jīng wén zì, wǒ xīn cǎn cǎn wèi cǎo, qī dào fǎn. fá gǔ yuān yuān wèi yuān. yú jīn fǎn. jiē yǔ shì wén yì. nǎi zhī dé míng zhī xué, dāng shí yì wèi bì jǐn yòng.
吳才老《詩叶韻補音序》曰:「《詩》音舊有九家,唐陸德明定為一家之學。開元中,修《五經文字》,「我心慘慘」為懆,七到反。「伐鼓淵淵」為鼘。於巾反。皆與《釋文》異。乃知德明之學,當時亦未必盡用。
qǔ xiāo jì zhī, yuē qí xiāng shǐ shēng wèi jiǔ wèi lǐ, yuē yǒu bì qí xiāng. gǔ suǒ wèi xiāng zhě rú cǐ. wéi tóng wǔ lǐ jīng yì yún: jì sì yòng xiāng, jīn gǔ zhī lǐ, bìng wú qí wén. suí zhì yuē: liáng tiān jiān chū, hé tóng zhī yì yù chàng xiāo guāng, suǒ yǐ dá shén. yǔ qí yòng xiāng, qí yì yī yě. kǎo zhī shū wú yī jù, kāi yuán kāi bǎo lǐ bù yòng.
取蕭祭脂,曰「其香始升」;為酒為醴,曰「有飶其香。」古所謂香者如此。韋彤《五禮精義》云:「祭祀用香,今古之禮,並無其文。《隋志》曰:『梁天監初,何佟之議郁鬯蕭光,所以達神。與其用香,其義一也。』考之殊無依據,開元、開寶禮不用。」
dàn hòu jì zhī sè, yǒu xiāng zhī dào. shū yún: zhǒng zhī bì hǎo, shì yǒu shén zhù. lǚ shì chūn qiū hòu jì yuē: zi néng shǐ zi zhī yě, jǐn wèi líng fēng hū? liù chǐ zhī sì, suǒ yǐ chéng mǔ yě. qí bó bā cùn, suǒ yǐ chéng zhèn yě. nòu bǐng chǐ, cǐ qí dù yě. qí nòu liù cùn, suǒ yǐ jiān jià yě. hàn zhào guò yuē: hòu jì shǐ zhèn tián.
誕后稷之穡,有相之道。疏云:「種之必好,似有神助。」《呂氏春秋》后稷曰:「子能使子之野,盡為泠風乎?六尺之耜,所以成畝也。其博八寸,所以成甽也。耨柄尺,此其度也。其耨六寸,所以間稼也。」漢趙過曰:「后稷始甽田。」
xìng yǔ qí qí, yǔ yù xú, xú zé rù tǔ. yán tiě lùn yún: zhōu gōng tài píng zhī shí, yǔ bù pò kuài, xún ér yī yǔ, yǔ bì yǐ yè.
「興雨祁祁」,雨欲徐,徐則入土。《鹽鐵論》云:「周公太平之時,雨不破塊,旬而一雨,雨必以夜。」
yǐ àn cú lǚ, mèng zǐ zuò yǐ è cú jǔ, hán fēi yún: wén wáng kè jǔ.
以按徂旅,《孟子》作「以遏徂莒」,《韓非》云:「文王克莒。」
xià wū qú qú, jiān yún: shè lǐ shí dà jù, qí yì qín qín. zhèng yì wáng sù yún: dà wū. cuī shǔ qī yī shuō gōng shì zhī měi yún: xià wū qú qú. wén xuǎn líng guāng diàn fù zhù yǐn qī yī zuò qú qú. tán gōng jiàn ruò fù xià wū zhě yǐ, zhù: xià wū, jīn zhī mén wǔ. qí xíng páng guǎng ér bēi. zhèng yì: yīn rén yǐ lái, shǐ wū sì ā. xià jiā zhī wū, wéi liǎng xià ér yǐ, wú sì ā, rú hàn zhī mén wǔ. zhèng kāng chéng yú shī lǐ zhù yì rú cǐ.
夏屋渠渠,《箋》云:「設禮食大具,其意勤勤。」《正義》王肅云:「大屋。」崔癙《七依》說宮室之美云:「夏屋渠渠。」《文選·靈光殿賦注》引《七依》作「蘧蘧。」《檀弓》見若覆夏屋者矣,註:「夏屋,今之門廡。其形旁廣而卑。」《正義》:「殷人以來,始屋四阿。夏家之屋,唯兩下而已,無四阿,如漢之門廡。」鄭康成於《詩》、《禮》注異如此。
wén wáng zhī zhì, yóu shēn jí jiā. fēng shǐ yú guān jū, yǎ shǐ yú dà míng, ér sī qí yòu guān jū zhī shǐ yě. jiā rén zhī jiǔ wǔ yuē: wáng jiǎ yǒu jiā. bù xiǎn yì lín. jǐn dú zhě, qí jiā zhī běn. gù jiā rén zhī jí, zài yú fǎn shēn.
文王之治,由身及家。《風》始於《關雎》,《雅》始於《大明》,而《思齊》又《關雎》之始也。《家人》之九五曰:「王假有家。」不顯亦臨。謹獨者,齊家之本。故《家人》之吉,在於反身。
wèi wǔ gōng zì jǐng yuē: shèn ěr chū huà, jìng ěr wēi yí, wú bù róu jiā. gǔ zhī jūn zǐ, gāng zhōng ér róu wài, zhòng shān fǔ zhī dé, róu jiā wéi zé, suí huì róu ér bù fàn. hán wén gōng wèi wáng zhòng shū míng yuē: qì ruì ér jiān, yòu gāng yǐ yán. zhé rén zhī cháng, yǔ qí yǒu chù, shùn ruò fù nǚ, hé dé zhī guāng!
衛武公自警曰:「慎爾出話,敬爾威儀,無不柔嘉。」古之君子,剛中而柔外,仲山甫之德,「柔嘉維則」,隨會「柔而不犯」。韓文公為王仲舒銘曰:「氣銳而堅,又剛以嚴。哲人之常,與其友處,順若婦女,何德之光!」
ěr tǔ yǔ bǎn zhāng, bì yuē: bǐ ěr mí ěr xìng. wù guǎng dì ér bù wù guǎng dé zhě, rén jūn zhī shēn jiè yě. bù wù dé ér qín yuǎn lüè, qí zhī bà suǒ yǐ shuāi. dí zhī guǎng mò yú jìn wèi dōu, jìn zhī luàn suǒ yǐ méng.
「爾土宇昄章」,必曰:「俾爾彌爾性。」務廣地而不務廣德者,人君之深戒也。不務德而勤遠略,齊之霸所以衰。狄之廣莫於晉為都,晉之亂所以萌。
fēng sú, shì dào zhī yuán qì yě. guān gé shēng zhī shī, yáo zhī yí fēng biàn wèi běi fāng zhī qiáng yǐ. guān sì tiě xiǎo róng zhī shī, wén wǔ hǎo shàn zhī mín biàn wèi shān xī zhī yǒng měng yǐ. jìn qín yǐ shì qiáng yú zhū hóu, rán jìn zhī fēn wèi sān, qín zhī èr shì ér wáng, fēng sú shǐ rán yě. shì yǐ xiān wáng zhī wèi zhì, wēi qiáng bù zú ér dé yì yǒu yú. shāng zhī jì yě, yǒu gù jiā yí sú yān. zhōu zhī shuāi yě, huái qí jiù sú yān.
風俗,世道之元氣也。觀《葛生》之詩,堯之遺風變為北方之強矣。觀《駟鐵》、《小戎》之詩,文、武好善之民變為山西之勇猛矣。晉、秦以是強於諸侯,然晉之分為三,秦之二世而亡,風俗使然也。是以先王之為治,威強不足而德義有餘。商之季也,有故家遺俗焉。周之衰也,懷其舊俗焉。
huáng huáng hòu dì, huáng zǔ hòu jì. lǔ yǐ jì pèi tiān, zhōu zhī dōng qiān, shǐ jiàn lǐ yǐ. fū zǐ yǐ wèi zhōu gōng zhī shuāi, ér shǐ kè hé měi yān? qí bǎi tíng liáo, jìn qǐng wáng zhāng, xí yǐ wèi cháng, lǐ lè ān dé bù zì dài fū chū hū?
皇皇后帝,皇祖后稷。魯以稷配天,周之東遷,始僭禮矣。夫子以為周公之衰,而史克何美焉?齊百庭燎,晉請王章,習以為常,禮樂安得不自大夫出乎?
zhū zǐ fā yuē: shī quán piān xuē qù zhě èr qiān liù bǎi jiǔ shí sì piān, rú lí shǒu céng sūn zhī lèi shì yě. piān zhōng shān zhāng zhě, rú táng dì zhī huá, piān qí fǎn ér. qǐ bù ěr sī? shì shì yuǎn ér zhī lèi shì yě. zhāng zhōng shān jù zhě, rú qiǎo xiào qiàn xī, měi mù pàn xī, sù yǐ wèi xuàn xī shì yě. jù zhōng shān zì zhě, rú shuí néng bǐng guó chéng, bù zì wèi zhèng, zú láo bǎi xìng shì yě.
朱子發曰:「《詩》全篇削去者二千六百九十四篇,如《貍首》、《曾孫》之類是也。篇中刪章者,如『唐棣之華,偏其反而。豈不爾思?室是遠而』之類是也。章中刪句者,如『巧笑倩兮,美目盼兮,素以為絢兮』是也。句中刪字者,如『誰能秉國成,不自為政,卒勞百姓』是也。」
zhǐ zhāi yuē: guó fēng zuò ér èr nán zhī zhèng biàn yǐ. bèi yōng cáo kuài, tè wēi guó yě, ér guó fēng yǐ zhī zhōng shǐ. gài bèi yōng zì bié yú wèi, ér zhū hóu qīn wú tǒng jì, jí qí yàn luàn sī zhì, zhuī huái xiān wáng xiān gōng zhī shì, yǒu rú cáo kuài rán, jūn zǐ yǐ wèi shì èr nán zhī kě fù. shì wú zhōu gōng, shuí néng zhèng zhī? shì gù yǐ bīn zhōng.
止齋曰:「《國風》作而二《南》之正變矣。邶、鄘、曹、鄶,特微國也,而《國風》以之終始。蓋邶、鄘自別於衛,而諸侯侵無統紀,及其厭亂思治,追懷先王先公之世,有如曹、鄶然,君子以為是二《南》之可復。世無周公,誰能正之?是故以豳終。」