xià hóu zhàn, zì xiào ruò, qiào guó qiào rén yě. zǔ wēi, wèi yǎn zhōu cì shǐ. fù zhuāng, huái nán tài shǒu. zhàn yòu yǒu shèng cái, wén zhāng hóng fù, shàn gòu xīn cí, ér měi róng guān, yǔ pān yuè yǒu shàn, měi xíng zhǐ tóng yú jiē yīn, jīng dū wèi zhī lián bì.
夏侯湛,字孝若,譙國譙人也。祖威,魏兗州刺史。父莊,淮南太守。湛幼有 盛才,文章宏富,善構新詞,而美容觀,與潘岳友善,每行止同輿接茵,京都謂之 「連璧」。
shǎo wèi tài wèi yuàn. tài shǐ zhōng, jǔ xián liáng, duì cè zhōng dì, bài láng zhōng, lěi nián bù diào, nǎi zuò dǐ yí yǐ zì guǎng. qí cí yuē:
少為太尉掾。泰始中,舉賢良,對策中第,拜郎中,累年不調,乃作《抵疑》 以自廣。其辭曰:
dāng lù zi yǒu yí xià hóu zhàn zhě ér wèi zhī yuē: wú wén yǒu qí cái ér bù yù zhě, shí yě yǒu qí shí ér bù yù zhě, mìng yě. wú zi tóng yòu ér qí lì, ruò guàn ér zhe dé, shǎo ér liú shēng, zhǎng ér chuí míng. bá cuì shǐ lì, ér dēng zǎi xiàng zhī cháo huī yì chū yí, ér shòu qīng yǐn zhī jǔ. dàng diǎn jí zhī huá, tán xiān wáng zhī yán. rù chāng hé, niè dan chi, rǎn tóng guǎn, tǔ hóng huī, gàn dāng shì zhī wù, chù rén zhǔ zhī wēi, yǒu xiào yǐ. ér guān bù guò sàn láng, jǔ bù guò xián liáng. fèng qī wǔ qī, lóng pán liù nián, yīng yào tū luò, yǔ yí cuī cán. ér dú yōng róng yì wén, dàng tái rú lín, zhì bù hōng zhe shù zhī yè, kǒu bù shì yǎ sòng zhī yīn, tú fèi qíng ér hào lì, láo shén ér kǔ xīn, cǐ shù yì yǐ báo yǐ. ér zhōng mò zhī biàn, yí wú zi zhī lù shěn yě. qiě yǐ yán hū cái, zé wú zi yōu yǐ. yǐ yán hū shí, zé zi zhī suǒ yǔ èr sān gōng zhě, yì zé gǔ ròu zhī gù, jiāo zé míng dào zhī guān yě. fù yú dé, guì yú guān, qí suǒ fā míng, suī kòu niú cāo zhú zhī kè, yōng lìn jū guān zhī lì, fù sú huái jī zhī shì, yóu jiāng dēng wèi dài fū, xiǎn wèi qīng yǐn. yú hé yǒu bǎo hāi tuò zhī yīn, ài zī zhū zhī lì? xiàng ruò chuí yī lín, huí yī yì, lìng wú zi pān qí fēi téng zhī shì, guà qí yǔ yì zhī mò, yóu fèn xùn yú yún xiāo zhī jì, téng xiāng yú sì jí zhī wài. jīn nǎi jīn kǒu yù yīn, mò rán shěn mò. shǐ wú zi qī chí qióng xiàng, shǒu cǐ kùn jí, xīn yǒu qióng zhì, mào yǒu jī sè. lìn jiāng hé zhī liú, bù yǐ zhuó zhōu chuán zhī pàn xī dōng bì zhī guāng, bù yǐ yù pín fù zhī mù. yì fēi èr sān gōng zhī bì xián yě, shí wú zi zhī zhuō huò yě.
當路子有疑夏侯湛者而謂之曰:「吾聞有其才而不遇者,時也;有其時而不遇 者,命也。吾子童幼而岐立,弱冠而著德,少而流聲,長而垂名。拔萃始立,而登 宰相之朝;揮翼初儀,而受卿尹之舉。盪典籍之華,談先王之言。入閶闔,躡丹墀, 染彤管,吐洪煇,幹當世之務,觸人主之威,有效矣。而官不過散郎,舉不過賢良。 鳳棲五期,龍蟠六年,英耀禿落,羽儀摧殘。而獨雍容藝文,盪駘儒林,志不轟著 述之業,口不釋《雅》《頌》之音,徒費情而耗力,勞神而苦心,此術亦以薄矣。 而終莫之辯,宜吾子之陸沈也。且以言乎才,則吾子優矣。以言乎時,則子之所與 二三公者,義則骨肉之固,交則明道之觀也。富於德,貴於官,其所發明,雖叩牛 操築之客,傭賃拘關之隸,負俗懷譏之士,猶將登為大夫,顯為卿尹。於何有寶咳 唾之音,愛錙銖之力?向若垂一鱗,回一翼,令吾子攀其飛騰之勢,掛其羽翼之末, 猶奮迅於雲霄之際,騰驤於四極之外。今乃金口玉音,漠然沈默。使吾子棲遲窮巷, 守此困極,心有窮志,貌有飢色。吝江河之流,不以濯舟船之畔;惜東壁之光,不 以寓貧婦之目。抑非二三公之蔽賢也,實吾子之拙惑也。」
xià hóu zǐ yuē: yī! zhàn yě xìng, yǒu guò, rén bì zhī zhī yǐ. wú zi suǒ yǐ bāo shì zhī tài yǐ. zhēn zhuó zhī yù, fēi xiǎo chǒu zhī suǒ kān yě. rán guò chéng gǔ rén zhī huì, yì yīn zǐ dài fū zhī tiǎn zài bì shì yě, gǎn bù qí fù xīn, qǐ néng yǐn jǐ yǐ lǎn qí gài hū!
夏侯子曰:「噫!湛也幸,有過,人必知之矣。吾子所以褒飾之太矣。斟酌之 喻,非小丑之所堪也。然過承古人之誨,抑因子大夫之忝在弊室也,敢布其腹心, 豈能隱几以覽其概乎!」
kè yuē: gǎn zhī yǐ tīng.
客曰:「敢祗以聽。」
xià hóu zǐ yuē: wú wén xiān dài fū kǒng shèng zhī yán: dé zhī bù xiū, xué zhī bù jiǎng, wén yì bù néng xǐ, bù shàn bù néng gǎi, shì wú yōu yě. sì dé jù ér míng wèi bù zhì zhě, fēi wú rèn yě. shì yǐ jūn zǐ qiú zhū jǐ, xiǎo rén qiú zhū rén. pū yě chéng mén hù zhī yè, shòu guò tíng zhī xùn, shì yǐ dé jiē guān dài zhī mò, chōng hū shì dài fū zhī liè, pō kuī liù jīng zhī wén, lǎn bǎi jiā zhī xué. ruò nián ér rù gōng cháo, méng bì ér dāng xiǎn jǔ, jìn bù néng bá qún chū cuì, què bù néng kàng pái dāng shì, zhì zé zhà xiǎn zhà mèi, wén zé zhà yōu zhà wèi. zhī zhī zhě zé wèi zhī yù xiāo yáo yǐ yǎng shēng, bù zhī zhī zhě zé wèi zhī yù huáng huáng yǐ qiú dá, cǐ jiē wèi shì pū zhī suǒ guì yě.
夏侯子曰:「吾聞先大夫孔聖之言:『德之不修,學之不講,聞義不能徙,不 善不能改,是吾憂也。』四德具而名位不至者,非吾任也。是以君子求諸己,小人 求諸人。仆也承門戶之業,受過庭之訓,是以得接冠帶之末,充乎士大夫之列,頗 窺《六經》之文,覽百家之學。弱年而入公朝,蒙蔽而當顯舉,進不能拔群出萃, 卻不能抗排當世,志則乍顯乍昧,文則乍幽乍蔚。知之者則謂之欲逍遙以養生,不 知之者則謂之欲遑遑以求達,此皆未是仆之所匱也。
pū yòu wén, shì yǒu dào, zé shì wú suǒ zhí qí jié chù zhì míng, zé xià bù zài liàng qí lì. shì yǐ dāng jǔ ér bù cí, rù cháo ér chóu wèn. pū, dōng yě zhī bǐ rén, wán zhí zhī lòu shēng yě. bù shí dāng shì zhī biàn, bù dá cháo tíng zhī qíng, bù néng yǐ mí róng yuè, chū rù qí qīng, zhú qiǎo diǎn yán, ǒu yóng biàn nìng. suí qún bān zhī cì, fú jiǎn mò zhī hòu. dāng cǐ zhī shí, ruò shī shuǐ zhī yú, sàng jiā zhī gǒu, xíng bù shèng yī, yán bù chū kǒu, ān néng gàn dāng shì zhī wù, chù rén zhǔ zhī wēi, shì zú yǐ lù kuáng jiǎn ér zēng chén gòu. zòng shǐ xīn yǒu zhì yán, yán yǒu piān zhí, cǐ wěi xiàng zhī chéng, fēi cháo tíng zhī yù yě.
仆又聞,世有道,則士無所執其節;黜陟明,則下不在量其力。是以當舉而不 辭,入朝而酬問。仆,東野之鄙人,頑直之陋生也。不識當世之便,不達朝廷之情, 不能倚靡容悅,出入崎傾,逐巧點妍,嘔喁辯佞。隨群班之次,伏簡墨之後。當此 之時,若失水之魚,喪家之狗,行不勝衣,言不出口,安能幹當世之務,觸人主之 威,適足以露狂簡而增塵垢。縱使心有至言,言有偏直,此委巷之誠,非朝廷之欲 也。
jīn tiān zǐ yǐ mào dé lín tiān xià, yǐ bā fāng liù hé wèi sì jìng, hǎi nèi wú yú, wàn guó xuán jìng, jiǔ yí zhī cóng wáng huà, yóu hóng shēng zhī shōu qīng xiǎng lí miáo zhī lè hán xià, ruò yóu xíng zhī zhāo huì jǐng. xiāng qū zhī tú, yī jiè zhī shì, céng fěng jí jiù xí jiǎ zǐ zhě, jiē fèn bǐ yáng wén, yì zhì lùn dào. chū cǎo miáo, qǐ lín sǒu, yù qīng suǒ, rù jīn yōng zhě, wú rì bù yǒu. chōng sān tái zhī sì, yíng zhōng shū zhī gé. yǒu sī bù néng jìng qí wén, dāng nián bù néng biān qí jí, cǐ zhí zhèng zhī suǒ yàn wén yě. ruò nǎi qún gōng bǎi pì, qīng shì cháng bó, bèi zhū pèi zǐ, yào jīn dài bái, zuò ér lùn dào zhě, yòu chōng lù yíng qǐn, huáng wò yù jiē zhī nèi, bǎo qí chǐ dú yǐ. ruò pū zhī yán, jiē fèn tǔ zhī shuō, xiāo mó huī làn, gòu rǔ zhāo huì, shì kě chōng wèi shì zhī cuàn, yíng sǎo chú zhī qì. pì yóu tóu yíng cùn zhī jiāo, ér yù shǐ jiāng hǎi yì sè shāo yī yǔ zhī máo, ér yù lìng dà lú zēng shì. ruò liáo yuán zhī yān, mí tiān zhī yún, xū zhī bù yì qí rè, xī zhī bù jiǎn qí qì. jīn zi jiàn pū rù cháo zàn duì, biàn yù zuò wàng gāo wèi, tǔ yán shù bǎi, wèi líng céng yī shì, hé wú zi zhī shī píng yě! pū gù zhī chē yǐ xū fàng, mò mǎ yǐ dài què, fǎn gēng yú zhǐ luò, guī zhì hū wō lài, cóng róng hū nóng fū, yōu yóu hū zú suì yǐ.
今天子以茂德臨天下,以八方六合為四境,海內無虞,萬國玄靜,九夷之從王 化,猶洪聲之收清響;黎苗之樂函夏,若游形之招惠景。鄉曲之徒,一介之士,曾 諷《急就》、習甲子者,皆奮筆揚文,議制論道。出草苗,起林藪,御青瑣,入金 墉者,無日不有。充三台之寺,盈中書之閣。有司不能竟其文,當年不能編其籍, 此執政之所厭聞也。若乃群公百辟,卿士常伯,被硃佩紫,耀金帶白,坐而論道者, 又充路盈寢,黃幄玉階之內,飽其尺牘矣。若仆之言,皆糞土之說,消磨灰爛,垢 辱招穢,適可充衛士之爨,盈掃除之器。譬猶投盈寸之膠,而欲使江海易色;燒一 羽之毛,而欲令大爐增勢。若燎原之煙,彌天之雲,噓之不益其熱,翕之不減其氣。 今子見仆入朝暫對,便欲坐望高位,吐言數百,謂陵曾一世,何吾子之失評也! 仆固脂車以須放,秣馬以待卻,反耕於枳落,歸志乎渦瀨,從容乎農夫,優遊乎卒 歲矣。
gǔ zhě tiān zǐ huà tǔ yǐ fēng qún hòu, qún hòu shòu guó yǐ lín qí bāng, xuán dà shǎng yǐ lè qí chéng, liè jiǔ fá yǐ tǎo qí wéi, xìng shuāi xiāng xíng, ān wēi xiāng qīng. gù zài wèi zhě yǐ qiú xián wèi wù, shòu rèn zhě yǐ jìn cái wèi jí. jīn yě zé jiǔ zhōu wèi yī jiā, wàn guó wèi bǎi jùn, zhèng yǒu cháng dào, fǎ yǒu héng xùn, yīn xún ér lǐ lè zì dìng, yī ràng ér tiān xià dà shùn. fū dào xué zhī guì yóu, lǘ yì zhī jìn shēn, jiē gāo mén zhī zǐ, shì chén zhī yìn, hóng fēng zhǎng yù, tuī chéng ér jìn, yōu yōu zhě jiē tiān xià zhī yàn yě. fěng gǔ xùn, chuán shī shū, jiǎng rú mò, shuō xuán xū, pū jiē bù rú yě. èr sān gōng zhī jiǎn pū yú fán yōng zhī sì, xiǎn pū yú xì wěi zhī zhōng, zé wèi gōng yě zhòng yǐ shí ér qīng tán, zé wèi qīn yě zhōu yǐ. qiě gǔ zhī jūn zǐ, bù zhī shì, zé bù míng bù ān. shì yǐ jū yì ér sī wēi, duì shí ér yáo gān. jīn yě zé fǒu. jū wèi zhě yǐ shàn shēn wèi jìng, yǐ guǎ jiāo wèi shèn, yǐ ruò duàn wèi zhòng, yǐ qiè yán wèi xìn. bù zhī shì zhě wú gōng fěi, bù dé shì zhě bù sī kuì. bǐ zài wèi zhě jiē jì qì jiù yì yī lǚ zhōu zhào zhī lún, shū bào zhòng xióng zhī chóu, jī gǔ zé yú huáng táng, jīng wěi zé yuè yú xià, miè kūn wú zhī gōng, chī huán wén zhī xūn, dǐ guǎn zhòng, cuō báo yàn yīng. qí yuǎn zé yù shēng dǐng hú, jìn zé yù chāo tài píng. fāng jiāng bǎo bǎo zhòng sè shén, dú shàn qí shēn, xuán bái chōng xū, gē ěr yǎng zhēn. suī lì xié tài shān, jiāng bù jǔ yī yǔ yáng bō wàn lǐ, jiāng bù zhuó yī lín. ké tuò chéng zhū yù, huī mèi chū fēng yún. qǐ kěn bì bì bǐ shì, qǔ cái jìn rén, cǐ yòu wú zi zhī shī yán yě. zi dú bù wén fū shén rén hū! xī fēng yǐn lù, bù shí wǔ gǔ. dēng tài qīng, yóu shān yuè, mí zhī cǎo, nòng bái yù. bù yīn ér dú bèi, wú jiǎ ér zì zú. bù yǔ rén lù tóng shì yù, bù yǔ shì wù qí róng rǔ. gù néng rù wú qióng zhī mén, xiǎng bù sǐ zhī nián. yǐ cǐ yán zhī, hé dài jìn xián!
古者天子畫土以封群後,群後受國以臨其邦,懸大賞以樂其成,列九伐以討其 違,興衰相形,安危相傾。故在位者以求賢為務,受任者以進才為急。今也則九州 為一家,萬國為百郡,政有常道,法有恆訓,因循而禮樂自定,揖讓而天下大順。 夫道學之貴游,閭邑之搢紳,皆高門之子,世臣之胤,弘風長譽,推成而進,悠悠 者皆天下之彥也。諷詁訓,傳《詩》《書》,講儒墨,說玄虛,仆皆不如也。二三 公之簡仆於凡庸之肆,顯仆於細猥之中,則為功也重矣;時而清談,則為親也周矣。 且古之君子,不知士,則不明不安。是以居逸而思危,對食而餚乾。今也則否。居 位者以善身為靜,以寡交為慎,以弱斷為重,以怯言為信。不知士者無公誹,不得 士者不私愧。彼在位者皆稷、契、咎、益、伊、呂、周、召之倫,叔豹、仲熊之儔, 稽古則逾黃、唐,經緯則越虞、夏,蔑昆吾之功,嗤桓文之勛,抵管仲,蹉雹晏 嬰。其遠則欲升鼎湖,近則欲超太平。方將保保重嗇神,獨善其身,玄白沖虛,仡 爾養真。雖力挾太山,將不舉一羽;揚波萬里,將不濯一鱗。咳唾成珠玉,揮袂出 風雲。豈肯敝薜鄙事,取才進人,此又吾子之失言也。子獨不聞夫神人乎!噏 風飲露,不食五穀。登太清,游山嶽,靡芝草,弄白玉。不因而獨備,無假而自足。 不與人路同嗜欲,不與世務齊榮辱。故能入無窮之門,享不死之年。以此言之,何 待進賢!」
kè yuē: shèng rén yǒu yán yuē: bāng yǒu dào, pín qiě jiàn yān, chǐ yě. jīn zi zhí yǒu dào zhī shì, dāng tài píng zhī huì, bù rǎng mèi fèn qì, fā móu chū qí. shǐ míng hè shòu hé, hǎo jué jiàn mí. yì nǎi shěn shēn láng shǔ, yuē zhì qín bēi, bù yì léi zāi! qiě yī yǐn zhī gàn chéng tāng, níng qī zhī wù huán gōng, huò tóu jǐ dǐng zǔ, huò yōng shēn fàn niú, míng fèi xìng zhī jī, gē bái shuǐ zhī liú, dé rù yīn wáng, yì gǎn qí hóu. gù yī yǐn qǐ páo chú ér dēng ā héng, níng qī chū chē xià ér jiē dài fū. wài wú wēi jiè, nèi wú qǐng yè, jiǎo shēn zhuó shǒu, jìng niè míng wèi. wú zi yì hé bù mù xián yǐ zì lì, xī gǔ yǐ kāng kǎi hū!
客曰:「聖人有言曰:『邦有道,貧且賤焉,恥也。』今子值有道之世,當太 平之會,不攘袂奮氣,發謀出奇。使鳴鶴受和,好爵見縻。抑乃沈身郎署,約志勤 卑,不亦羸哉!且伊尹之干成湯,寧戚之迕桓公,或投己鼎俎,或庸身飯牛,明廢 興之機,歌《白水》之流,德入殷王,義感齊侯。故伊尹起庖廚而登阿衡,寧戚出 車下而階大夫。外無微介,內無請謁,矯身擢手,徑躡名位。吾子亦何不慕賢以自 厲,希古以慷慨乎!」
xià hóu zǐ yuē: wū hū! shì hé yán yú! fù yǔ guì shì rén zhī suǒ yù, fēi pū zhī suǒ è yě. fū gàn jiāng zhī jiàn, lù duàn gǒu mǎ, shuǐ jié jiāo lóng, ér jīn gōng dāo bù néng rù ní. qí jì huá liú zhī chéng, yī rì ér zhì qiān lǐ, ér nú jiǎn bù néng mài mǔ. bǎi liàn zhī jiān, bié xū méi zhī shù, ér bì tǔ bù jiàn tài shān. hóng hú yī jǔ, héng sì hǎi zhī qū, chū qīng yún zhī wài, ér chǐ yàn bù líng sāng yú. cǐ lì dùn zhī jué, yōu liè zhī jué yě, fū yù jìn qí shēn zhě, bù guò qiān wàn chéng, ér pū yǐ shàng cháo táng, dá shì wèn, bù guò xiǎn suǒ zhī. pū yǐ jié xīn sī, jǐn cái xué, yì wú yǎ zhèng kě zhǔn, lùn wú piàn yán kě cǎi, shì yǐ dùn yú bǐ liè ér mò zhī néng qǐ yě. yǐ cǐ yán zhī, pū hé wèi qí bù zì xuàn zāi! zi bù xián pū dé zhī bù shào, ér yí qí wèi zhī bú dào, shì yóu fǎn jìng ér suǒ zhào, dēng mù ér xià diào, pū wèi yǐ cǐ wèi bù xiào yě.
夏侯子曰:「嗚呼!是何言歟!富與貴是人之所欲,非仆之所惡也。夫干將之 劍,陸斷狗馬,水截蛟龍,而釒公刀不能入泥。騏驥驊騮之乘,一日而致千里,而 駑蹇不能邁畝。百鍊之監,別鬚眉之數,而壁土不見泰山。鴻鵠一舉,橫四海之區, 出青雲之外,而尺鷃不陵桑榆。此利鈍之覺,優劣之決也,夫欲進其身者,不過千 萬乘,而仆以上朝堂,答世問,不過顯所知。仆以竭心思,盡才學,意無雅正可准, 論無片言可采,是以頓於鄙劣而莫之能起也。以此言之,仆何為其不自衒哉!子不 嫌仆德之不劭,而疑其位之不到,是猶反鏡而索照,登木而下釣,仆未以此為不肖 也。
ruò nǎi yī yǐn fù dǐng yǐ gàn tāng, lǚ shàng yǐn yóu yǐ jiǎo wén, fù shuō cāo zhú yǐ wù zhǔ, níng qī jī jiǎo yǐ yào jūn, cǐ fēi pū suǒ néng yě. zhuāng zhōu tái dàng yǐ fàng yán, jūn píng mài bo yǐ zì xián, jiē yú yáng kuáng yǐ bì shēn, méi fú qì jiā yǐ qiú xiān, cǐ yòu fēi pū zhī suǒ ān yě. ruò nǎi jì zhá kàng jié yú yán líng, yáng xióng tán sī yú tài xuán, bó yù hé róu yú rén huái, liǔ huì sān chù yú shì guān, pū suī bù mǐn, qiè pō fǎng fú qí qīng chén.
若乃伊尹負鼎以干湯,呂尚隱游以徼文,傅說操築以寤主,寧戚擊角以要君, 此非仆所能也。莊周駘蕩以放言,君平賣卜以自賢,接輿陽狂以蔽身,梅福棄家以 求仙,此又非仆之所安也。若乃季札抗節於延陵,楊雄覃思於《太玄》,伯玉和柔 於人懷,柳惠三絀於士官,仆雖不敏,竊頗仿佛其清塵。」
hòu xuǎn bǔ tài zǐ shè rén, zhuǎn shàng shū láng, chū wèi yě wáng lìng. yǐ xuè fù yǐn wèi jí, ér huǎn yú gōng diào. zhèng qīng wù xián, yōu yóu duō xiá, nǎi zuò kūn dì gào. qí cí yuē:
後選補太子舍人,轉尚書郎,出為野王令。以血阝隱為急,而緩於公調。政清 務閒,優遊多暇,乃作《昆弟誥》。其辭曰:
wéi zhēng yuè cái shēng pò, zhàn ruò yuē: zī ěr dì chún wǎn tāo mó zǒng zhān: gǔ rén yǒu yán, xiào hū wéi xiào, yǒu yú xiōng dì. sǐ sàng zhī qī, xiōng dì kǒng huái. yòu yuē, zhōu zhī yǒu zhì dé yě, mò rú xiōng dì. yú xì! gǔ zhī zài yú xùn jí, chuán yú shī shū zhě, jué nǎi bù sī, bù kě bù xíng. ěr qí zhuān nǎi xīn, yī nǎi tīng, dǐ lì nǎi xìng, yǐ tīng wǒ zhī gé yán. chún děng bài shǒu qǐ shǒu.
惟正月才生魄,湛若曰:「咨爾弟淳、琬、瑫、謨、總、瞻:古人有言,『孝 乎惟孝,友於兄弟。』『死喪之戚,兄弟孔懷。』又曰,『周之有至德也,莫如兄 弟。』於戲!古之載於訓籍,傳於《詩》《書》者,厥乃不思,不可不行。爾其專 乃心,一乃聽,砥礪乃性,以聽我之格言。」淳等拜手稽首。
zhàn ruò yuē: wū hū! wéi wǒ huáng nǎi zǔ téng gōng, zhào lí jué dé jué gōng, yǐ zuǒ yòu hàn zǔ, hóng jì yú sì jūn, yòng chuí zuò yú hòu. shì shì zēng fū qián guǐ, jì qí hǎo xíng měi dé. míng yǔn xiāng jì, guān miǎn xū jí. yǐ dǎi yú huáng zēng zǔ mǐn hóu, yín liàng wèi zǔ, yòng kāng yì jué shì, suì qǐ tǔ yǔ, yǐ dà zōng jué xūn yú jiā. wǒ huáng zǔ mù hóu, chóng jué jī yǐ yǔn lí xiǎn zhì, yòng huī chǎn wǒ lìng yè. wéi wǒ hòu fǔ jūn hóu, zhī fú zhé mìng, qīn míng wén sī, yǐ xī róu wǒ jiā dào, pī lóng wǒ xiān xù. qīn ruò jī gǔ xùn, yòng fū xùn diǎn jí, nǎi zōng qí wēi yán. wū hū! zì sān fén wǔ diǎn bā suǒ jiǔ qiū, tú wěi liù yì, jí bǎi jiā zhòng liú, wǎng bù tàn zé suǒ yǐn, gōu shēn zhì yuǎn. hóng fàn jiǔ chóu, yí lún yōu xù. nǎi mìng shì lì yán, yuè yòng jì ní fù zhī dà yè, sī wén zài zī. qiě jiǔ líng ér wǒ wáng mǔ xuē fēi dēng xiá, wǒ hòu xiào sī wǎng jí, wéi yǐ fèng yú mù hóu zhī jì shì cài jī, yǐ zhì qí zǐ dào. cài jī dēng xiá, ài yú mù hóu zhī mìng, jué lǐ nǎi bù dé chéng, yòng bù fù yú zǔ gū. wéi nǎi yòng chěng qí yǒng mù, jué nǎi yǐ jí cí wèi, yòng xùn yú jué jiā, bù yī xí gǎo, yǐ zhōng yú sān zài. jué nǎi gǔ xùn wú wén, wǒ hòu pī xiào qí xīn, yòng jiǎ yú jué zhì, yǐ mù yú shì fù shǐ jūn hóu. wéi bó hòu cōng míng ruì zhì, yì shì zài dé, yòng cí yǒu yú wǒ hòu. wǒ wéi zhēng zhēng shì qián, wǎng bù kè chéng jué huì, yòng zēng mào wǒ dūn dǔ, yǐ bō xiū měi yú yī shì, jué nǎi kě bù zūn. wéi wǒ yòng sù yè fěi xiè, rì zuān qí dào, ér yǎng zhī mí gāo, zuān zhī mí jiān, wǒ yòng yù bà bù gǎn. qǐ wéi yǔ gōng shì jù, shí lìng jī shì fèng. jué nǎi zhòu fēn ér shí, yè fēn ér qǐn. qǐ wéi lìng jī shì wèi, shí ěr yóu shì yí. wū hū, yǔ qí jìng zāi! yú! yǔ wén zhī, zhōu zhī yǒu zhì dé, yǒu fù rén yān. wǒ mǔ shì yáng jī, xuān cí kǎi tì, míng cuì dǔ chéng, yǐ fǔ xùn qún zǐ. jué nǎi wǒ chèn chǐ, zé shòu jué jiào yú shū xué, bù huáng wéi níng. dūn shī shū lǐ lè, zī zī fú juàn. wǒ yǒu shí wéi yǔ rǔ fú jué huì, wéi rén yì wéi xiào yǒu shì shàng, yōu shēn sī yuǎn, zhī yǐ fáng yú wēi. yì yì xíng yú sè, hòu ài píng shù, yǐ jì qí kuān yù. yòng jī hé wǒ qī zǐ, xùn xié wǒ wǔ mèi. wéi wǒ xiōng dì zǐ mèi shù xiū shèn xíng, yòng bù rǔ yú guān dài, shí mǔ shì shì píng. yǔ qí wèi zhèng zuì ěr, wéi mǔ shì rén zhī bù xíng shì qī, yǔ qí wàng sè sī kuān. yù zhī bù qíng, jiào zhī bù tài shì xùn, yǔ qí nà jiè sī xiáng. wū hū! wéi mǔ shì xìn zhe yú bù yán, xíng gǎn yú shén míng. ruò fú gōng shì yú cài jī, dūn mù yú jiǔ zú, nǎi gāo yú gǔ zhī rén. gǔ zhī rén jué nǎi qiān lǐ chéng shī, shěn wǒ wéi fù wéi mǔ shì dé zhī yú liè, fú yīng zhī fú kě jí, jǐng yǎng zhī fú kě jiē. rǔ qí niàn zāi! bǐ qún dì tiān zuò yú wǒ jiā, bǐ ěr xián xiū míng shì lǚ. chún yīng zāi wén míng róu shùn, wǎn nǎi shěn yì dǔ gù, wéi tāo jué qīng cuì píng lǐ, mó mào zāi rén juàn zhé yín liàng, zǒng qí hóng sù jiǎn yǎ, zhān nǎi chún shuò huì hé. wéi wǒ méng bì, jí fǒu yú yì xùn. jiē ěr liù dì, rǔ qí zī yì xǐ xīn, yǐ bǔ yǔ zhī yóu. yǔ nǎi yì bù gǎn wàng rǔ zhī què. wū hū! xiǎo zi zhān, rǔ qí jiàn yǔ zhī zhǎng yú rén, wèi jiàn yǔ zhī zhǎng yú yì yě.
湛若曰:「嗚呼!惟我皇乃祖滕公,肇厘厥德厥功,以左右漢祖,弘濟於嗣君, 用垂祚於後。世世增敷前軌,濟其好行美德。明允相繼,冠冕胥及。以逮於皇曾祖 愍侯,寅亮魏祖,用康乂厥世,遂啟土宇,以大綜厥勛於家。我皇祖穆侯,崇厥基 以允厘顯志,用恢闡我令業。維我後府君侯,祗服哲命,欽明文思,以熙柔我家道, 丕隆我先緒。欽若稽古訓,用敷訓典籍,乃綜其微言。嗚呼!自三墳、五典、八索、 九丘,圖緯六藝,及百家眾流,罔不探賾索隱,鈎深致遠。《洪範》九疇,彝倫攸 敘。乃命世立言,越用繼尼父之大業,斯文在茲。且九齡而我王母薛妃登遐,我後 孝思罔極,惟以奉於穆侯之繼室蔡姬,以致其子道。蔡姬登遐,隘於穆侯之命,厥 禮乃不得成,用不祔於祖姑。惟乃用騁其永慕,厥乃以疾辭位,用遜於厥家,布衣 席稿,以終於三載。厥乃古訓無文,我後丕孝其心,用假於厥制,以穆於世父使君 侯。惟伯後聰明睿智,奕世載德,用慈友於我後。我惟烝烝是虔,罔不克承厥誨, 用增茂我敦篤,以播休美於一世,厥乃可不遵。惟我用夙夜匪懈,日鑽其道,而仰 之彌高,鑽之彌堅,我用欲罷不敢。豈唯予躬是懼,實令跡是奉。厥乃晝分而食, 夜分而寢。豈唯令跡是畏,實爾猶是儀。嗚呼,予其敬哉!俞!予聞之,周之有至 德,有婦人焉。我母氏羊姬,宣慈愷悌,明粹篤誠,以撫訓群子。厥乃我齔齒,則 受厥教於書學,不遑惟寧。敦《詩》《書》禮樂,孳孳弗倦。我有識惟與汝服厥誨, 惟仁義惟孝友是尚,憂深思遠,祗以防於微。翳義形於色,厚愛平恕,以濟其寬裕。 用緝和我七子,訓諧我五妹。惟我兄弟姊妹束修慎行,用不辱於冠帶,實母氏是憑。 予其為政蕞爾,惟母氏仁之不行是戚,予其望色思寬。獄之不情,教之不泰是訓, 予其納戒思詳。嗚呼!惟母氏信著於不言,行感於神明。若夫恭事於蔡姬,敦穆於 九族,乃高於古之人。古之人厥乃千里承師,矧我惟父惟母世德之餘烈,服膺之弗 可及,景仰之弗可階。汝其念哉!俾群弟天祚於我家,俾爾咸休明是履。淳英哉文 明柔順,琬乃沈毅篤固,惟瑫厥清粹平理,謨茂哉亻雋哲寅亮,總其弘肅簡雅,瞻 乃純鑠惠和。惟我蒙蔽,極否於義訓。嗟爾六弟,汝其滋義洗心,以補予之尤。予 乃亦不敢忘汝之闕。嗚呼!小子瞻,汝其見予之長於仁,未見予之長於義也。」
zhān yuē: yú! yǐ rú hé? zhàn ruò yuē: wǒ zhī zhào yú zǒng jiǎo, yǐ dǎi yú ruò guàn, jì yú jīn zhī èr máo, shòu xué yú xiān zài, nà huì yú yán fù cí mǔ. yǔ qí jìng jì yú jué shēn, ér kuāng yǔ zhī xiān jiè, yì yǔ zhī xiǎo cī, shǐ yǔ yǒu guò wèi zēng bù zhī, yǔ zhī zhī yōu gǎi, wéi chōng zi shì lài. yǔ qīn yú xīn, ài yú zhōng, jìng yú mào. jué nǎi kǒu wú zé yán, róu huì qiě zhí, lián ér bù guì, sù ér bù lì, jué qí chéng yǔ zāi. yòng jí wǒ fù mǔ zhī xùn, shù míng lì yì, ěr kě yuǎn zài zī. zhān bài shǒu qǐ shǒu yuē: yú! zhàn yuē: dōu! zài xiū shēn, zài ài rén. zhān yuē: xū! wéi shèng qí nán zhī. zhàn yuē: dōu! jué bù xíng wéi nán, jué xíng wéi yì.
瞻曰:「俞!以如何?」湛若曰:「我之肇於總角,以逮於弱冠,暨於今之二 毛,受學於先載,納誨於嚴父慈母。予其敬忌於厥身,而匡予之纖介,翼予之小疵, 使予有過未曾不知,予知之逌改,惟沖子是賴。予親於心,愛於中,敬於貌。厥乃 口無擇言,柔惠且直,廉而不劌,肅而不厲,厥其成予哉。用集我父母之訓,庶明 厲翼,邇可遠在茲。」瞻拜手稽首曰:「俞!」湛曰:「都!在修身,在愛人。」 瞻曰:「吁!惟聖其難之。」湛曰:「都!厥不行惟難,厥行惟易。」
chún yuē: yú! míng ér mèi, chóng ér bēi, chōng ér héng, xiǎn ér xián, tóng ér yí, lì ér róu, hé ér jīn. zhàn yuē: yú! nǎi yán jué yǒu dào. chún yuē: yú! zhī fú xùn. zhàn yuē: lái! wǎn, rǔ yì chāng yán. wǎn yuē: yú! shēn bù jí yú rén, bù gǎn duò yú qín, jué gù wéi xīn. zhàn yuē: yú! tāo yì chāng yán. tāo yuē: yú! zī jìng yú jǐ, bù zī jìng yú jǐ, wéi jìng nǎi shì, wú wàng yǒu chǐ. zhàn yuē: yú! mó yì chāng yán. mó yuē: yú! wú wàng yú bù kě bù yú, xíng mào yǐ xīn, fǎng xīn yú yú. zhàn yuē: yú! zǒng yì chāng yán. zǒng yuē: yú! ruò yōu jué yōu yǐ xiū. zhàn yuē: yú! zhān yì chāng yán. zhān yuē: yú! fù wài wéi nèi, qǔ zhū nèi, bù wàng zhū wài. zhàn yuē: yú! xiū zāi chún děng bài shǒu qǐ shǒu, zhàn yì bài shǒu jī shǒu. nǎi gē yuē: míng dé fù zāi, jiā dào xiū zāi, shì zuò yōu zāi, bǎi lù zhōu zāi! yòu zuò gē yuē: xùn dé gōng zāi, xùn yì cóng zāi, nèi wài kāng zāi! jiē bài yuē: qīn zāi!
淳曰:「俞!明而昧,崇而卑,沖而恆,顯而賢,同而疑,厲而柔,和而矜。」 湛曰:「俞!乃言厥有道。」淳曰:「俞!祗服訓。」湛曰:「來!琬,汝亦昌言。」 琬曰:「俞!身不及於人,不敢墮於勤,厥故維新。」湛曰:「俞!瑫亦昌言。」 瑫曰:「俞!滋敬於己,不滋敬於己,惟敬乃恃,無忘有恥。」湛曰:「俞!謨亦 昌言。」謨曰:「俞!無忘於不可不虞,形貌以心,訪心於虞。」湛曰:「俞!總 亦昌言。」總曰:「俞!若憂厥憂以休。」湛曰:「俞!瞻亦昌言。」瞻曰:「俞! 復外惟內,取諸內,不忘諸外。」湛曰:「俞!休哉」淳等拜手稽首,湛亦拜手稽 首。乃歌曰:「明德復哉,家道休哉,世祚悠哉,百祿周哉!」又作歌曰:「訊德 恭哉,訓翼從哉,內外康哉!」皆拜曰:「欽哉!」
jū yì lěi nián, cháo yě duō tàn qí qū. chú zhōng shū shì láng, chū bǔ nán yáng xiāng. qiān tài zǐ pū, wèi jiù mìng, ér wǔ dì bēng. huì dì jí wèi, yǐ wèi sàn qí cháng shì. yuán kāng chū, zú, nián sì shí jiǔ. zhe lùn sān shí yú piān, bié wèi yī jiā zhī yán.
居邑累年,朝野多嘆其屈。除中書侍郎,出補南陽相。遷太子仆,未就命,而 武帝崩。惠帝即位,以為散騎常侍。元康初,卒,年四十九。著論三十餘篇,別為 一家之言。
chū, zhàn zuò zhōu shī chéng, yǐ shì pān yuè. yuè yuē: cǐ wén fēi tú wēn yǎ, nǎi bié jiàn xiào dì zhī xìng. yuè yīn cǐ suì zuò jiā fēng shī.
初,湛作《周詩》成,以示潘岳。岳曰:「此文非徒溫雅,乃別見孝弟之性。」 岳因此遂作《家風詩》。
zhàn zú wèi shèng mén, xìng pō háo chǐ, hóu fú yù shí, qióng zī jí zhēn. jí jiāng méi, yí mìng xiǎo guān báo liǎn, bù xiū fēng shù. lùn zhě wèi zhàn suī shēng bù dǐ lì míng jié, sǐ zé jiǎn yuē lìng zhōng, shì shēn dá cún wáng zhī lǐ.
湛族為盛門,性頗豪侈,侯服玉食,窮滋極珍。及將沒,遺命小棺薄斂,不修 封樹。論者謂湛雖生不砥礪名節,死則儉約令終,是深達存亡之理。
chún zì xiào chōng. yì yǒu wén zǎo, yǔ zhàn jù zhī míng. guān zhì yì yáng tài shǒu. zāo zhōng yuán qīng fù, zǐ zhí duō méi hú kòu, wéi xī chéng dù jiāng.
淳字孝沖。亦有文藻,與湛俱知名。官至弋陽太守。遭中原傾覆,子侄多沒胡 寇,唯息承渡江。
chéng zì wén zi. cān ān dōng jūn shì, shāo qiān nán píng tài shǒu. tài xìng mò, wáng dūn jǔ bīng nèi xiàng, chéng yǔ liáng zhōu cì shǐ gān zhuō bā dōng jiān jūn liǔ chún yí dū tài shǒu tán gāi děng, bìng lù xí yuǎn jìn, liè dūn zuì zhuàng. huì gān zhuō huái yí bù jìn, wáng shī bài jī, dūn xī zhū miè yì jǐ zhě, shōu chéng, yù shā zhī, chéng wài xiōng wáng gǎo kǔ qǐng dé miǎn. xún wèi sàn qí cháng shì.
承字文子。參安東軍事,稍遷南平太守。太興末,王敦舉兵內向,承與梁州刺 史甘卓、巴東監軍柳純、宜都太守譚該等,並露檄遠近,列敦罪狀。會甘卓懷疑不 進,王師敗績,敦悉誅滅異己者,收承,欲殺之,承外兄王暠苦請得免。尋為散騎 常侍。
pān yuè, zì ān rén, xíng yáng zhōng mù rén yě. zǔ jǐn, ān píng tài shǒu. fù pí, láng yá nèi shǐ. yuè shǎo yǐ cái yǐng jiàn chēng, xiāng yì hào wèi qí tóng, wèi zhōng jiǎ zhī chóu yě. zǎo pì sī kōng tài wèi fǔ, jǔ xiù cái.
潘岳,字安仁,滎陽中牟人也。祖瑾,安平太守。父芘,琅邪內史。岳少以才 穎見稱,鄉邑號為奇童,謂終賈之儔也。早辟司空太尉府,舉秀才。
tài shǐ zhōng, wǔ dì gōng gēng jí tián, yuè zuò fù yǐ měi qí shì, yuē:
泰始中,武帝躬耕藉田,岳作賦以美其事,曰:
yī jìn zhī sì nián zhēng yuè dīng wèi, huáng dì qīn lǜ qún hòu jí yú qiān mǔ zhī diān, lǐ yě. yú shì nǎi shǐ diān shī qīng jī, yě lú sǎo lù, fēng rén wěi gōng, zhǎng shě shè hù. qīng tán yù qí yuè lì xī, cuì mù dǎn yǐ yún bù. jié chóng jī zhī líng zhǐ xī, qǐ sì tú zhī guǎng zuò. wò yě fén yú, gāo rǎng píng dǐ. qīng luò zhuó qú, yǐn liú jī shuǐ. xiá qiān shéng zhí, ěr mò rú shǐ. cao jiè fú yú piǎo è xī, gàn yuán zhuì yú dài sì. yǎn chǔ jià yú chán zuǒ xī, qí wàn chéng zhī gōng lǚ. bǎi liáo xiān zhì, wèi yǐ zhí fēn, zì shàng xià xià, jù wéi mìng chén. xí chūn fú zhī qī qī xī, jiē yóu chē zhī lín lín. wēi fēng shēng yú qīng xiǎn xī, xiān āi qǐ hū zhū lún. sēn fèng zhāng yǐ jiē liè xī, wàng huáng xuān ér sù zhèn. ruò zhàn lù zhī xī cháo yáng xī, zhòng xīng zhī gǒng běi chén yě.
伊晉之四年正月丁未,皇帝親率群後藉於千畝之甸,禮也。於是乃使甸師清畿, 野廬掃路,封人壝宮,掌舍設枑。青壇郁其岳立兮,翠幕黕以雲布。結崇基之靈阯 兮,啟四塗之廣阼。沃野墳腴,膏壤平砥。清洛濁渠,引流激水。遐阡繩直,邇陌 如矢。{艹}犗服於縹軛兮,紺轅綴於黛耜。儼儲駕於廛左兮,俟萬乘之躬履。百 僚先置,位以職分,自上下下,具惟命臣。襲春服之萋萋兮,接游車之轔轔。微風 生於輕幰兮,纖埃起乎硃輪。森奉璋以階列兮,望皇軒而肅震。若湛露之晞朝陽兮, 眾星之拱北辰也。
yú shì qián qū yú lì, shǔ chē lín cuì, chāng hé dòng qǐ, cān tú fāng sì, cháng bó péi chéng, tài pú zhí pèi. hòu fēi xiàn zhǒng QXDV zhī zhǒng, sī nóng zhuàn bō zhí zhī qì, qiè hú zhǎng shēng jiàng zhī jié, gōng zhèng shè mén lǘ zhī bì. tiān zǐ nǎi yù yù niǎn, yìn huá gài, chōng yá zhēng qiāng, xiāo wán cuì sī cài. jīn gēn zhào yào yǐ jiǒng huǎng xī, lóng jì téng xiāng ér pèi ài. biǎo zhū xuán yú lí kǎn xī, fēi qīng gǎo yú zhèn duì. zhōng huáng yè yǐ fā huī xī, fāng cǎi fēn qí fán huì. wǔ lù wū luán, jiǔ qí yáng pèi, qióng sà rù ruǐ, yún hǎn àn ǎi. xiāo guǎn cháo zhé yǐ jiū cáo xī, gǔ pí hōng jí yǐ pēng gài, sǔn jù yí yǐ xuān zhù xī, hóng zhōng yuè hū qū wài. zhèn zhèn tián tián, chén wù lián tiān, yǐ xìng hū jí tián. chán miǎn jiǒng yǐ zhuó zhuó xī, bì sè sù qí qiān qiān. shì yè guāng zhī pōu jīng pú xī, ruò mào sōng zhī yī shān diān yě.
於是前驅魚麗,屬車鱗萃,閶闔洞啟,參途方駟,常伯陪乘,太僕執轡。后妃 獻穜[QXDV]之種,司農撰播殖之器,挈壺掌升降之節,宮正設門閭之蹕。天子乃御 玉輦,廕華蓋,沖牙錚鎗,綃紈綷糹蔡。金根照耀以烱晃兮,龍驥騰驤而沛艾。表 硃玄於離坎兮,飛青縞于震兌。中黃曄以發輝兮,方彩紛其繁會。五路嗚鑾,九旗 揚旆,瓊鈒入蘂,雲罕晻藹。簫管嘲哲以啾嘈兮,鼓鼙硡急以砰蓋,筍虡嶷以 軒翥兮,洪鐘越乎區外。震震填填,塵霧連天,以幸乎藉田。蟬冕熲以灼灼兮,碧 色肅其芊芊。似夜光之剖荊璞兮,若茂松之依山顛也。
yú shì wǒ huáng nǎi jiàng líng tán, fǔ yù ǒu, yóu chǎng rǎn jù, hóng mí zài shǒu. sān tuī ér shě, shù rén zhōng mǔ. guì jiàn yǐ bān, huò wǔ huò jiǔ. yú sī shí yě, jū mí dōu bǐ, rén wú huá yì, zhǎng yòu zá tà yǐ jiāo jí, shì nǚ bān bīn ér xián lì. bèi hè zhèn jū, chuí tiáo zǒng jì, niè zhǒng cè jiān, jǐ shang lián yì. huáng chén wèi zhī sì hé xī, yáng guāng wèi zhī qián yì. dòng róng fā yīn ér guān zhě, mò bù biàn wǔ hū kāng qú, ōu yín hū shèng shì. qíng xīn lè hū hūn zuò xī, lǜ jǐn lì hū shù yì. mí shuí dū ér cháng qín xī, mò zhī kè ér zì lì. gōng xiān láo ér yuè shǐ xī, qǐ yán xíng ér měng zhì zāi!
於是我皇乃降靈壇,撫御耦,游場染屨,洪縻在手。三推而舍,庶人終畝。貴 賤以班,或五或九。於斯時也,居靡都鄙,人無華裔,長幼雜遝以交集,士女頒斌 而咸戾。被褐振裾,垂髫總髻,躡踵側肩,掎裳連襼。黃塵為之四合兮,陽光為之 潛翳。動容發音而觀者,莫不抃舞乎康衢,謳吟乎聖世。情欣樂乎昏作兮,慮盡力 乎樹藝。靡誰督而常勤兮,莫之課而自厲。躬先勞而悅使兮,豈嚴刑而猛制哉!
yǒu yì lǎo tián fù, huò jìn ér chēng yuē: gài sǔn yì suí shí, lǐ yǒu cháng rán. gāo yǐ xià wèi jī, rén yǐ shí wèi tiān. zhèng qí mò zhě duān qí běn, shàn qí hòu zhě shèn qí xiān. fū jiǔ tǔ zhī yí fú rèn, sì yè zhī wù bù yī, yě yǒu cài shū zhī sè, cháo fá dài gēng zhī zhì. wú chǔ xù yǐ yú zāi, tú wàng suì yǐ zì bì. sān dài zhī shuāi, jiē cǐ wù yě. jīn shèng shàng mèi dàn pī xiǎn, xī tì ruò lì, tú guì yú fēng, fáng jiǎn yú yì, qīn zāi qīn zāi, wéi gǔ zhī xù. zhǎn sān shí zhī hóng wù, zhì cāng lǐn yú yíng yì, gù yáo tāng zhī yòng xīn, ér cún jiù zhī yào shù yě. ruò nǎi miào tiāo yǒu shì, zhù zōng zōu rì, fǔ guǐ pǔ nào, zé cǐ zhī zì shí, suō chàng xiāo máo, yòu yú shì hū chū. shǔ jì xīn xiāng, zhǐ jiǔ jiā lì. yí qí shí hé nián dēng, ér shén jiàng zhī jí yě. gǔ rén yǒu yán yuē: shèng rén zhī dé, wú yǐ jiā yú xiào hū! fū xiào zhě, tiān zhī xìng rén zhī suǒ yóu líng yě. xī zhě míng wáng yǐ xiào zhì tiān xià, qí huò jì zhī zhě, xiān zāi xī yǐ! dǎi wǒ huáng jìn, shí guāng sī dào, yí xíng fú yú wàn guó, ài jìng jǐn yú zǔ kǎo. gù gōng jià yǐ gōng zī shèng, suǒ yǐ zhì xiào yě quàn sè yǐ zú bǎi xìng, suǒ yǐ gù běn yě. néng běn ér xiào, shèng dé dà yè zhì yǐ zāi! cǐ yī yì yě, èr měi xiǎn yān, bù yì yuǎn hū, bù yì zhòng píng! gǎn zuò sòng yuē:
有邑老田父,或進而稱曰:「蓋損益隨時,理有常然。高以下為基,人以食為 天。正其末者端其本,善其後者慎其先。夫九土之宜弗任,四業之務不壹,野有菜 蔬之色,朝乏代耕之秩。無儲蓄以虞災,徒望歲以自必。三代之衰,皆此物也。今 聖上昧旦丕顯,夕惕若栗,圖匱於豐,防儉於逸,欽哉欽哉,惟谷之恤。展三時之 弘務,致倉廩於盈溢,固堯、湯之用心,而存救之要術也。」若乃廟祧有事,祝宗 諏日,簠簋普淖,則此之自實,縮鬯蕭茅,又於是乎出。黍稷馨香,旨酒嘉栗。宜 其時和年登,而神降之吉也。古人有言曰:「聖人之德,無以加於孝乎!」夫孝者, 天之性、人之所由靈也。昔者明王以孝治天下,其或繼之者,鮮哉希矣!逮我皇晉, 實光斯道,儀刑孚於萬國,愛敬盡於祖考。故躬稼以供粢盛,所以致孝也;勸穡以 足百姓,所以固本也。能本而孝,盛德大業至矣哉!此一役也,二美顯焉,不亦遠 乎,不亦重平!敢作頌曰:
sī lè diān jī, báo cǎi qí fāng. dà jūn lì zhǐ, yán jí qí nóng. qí nóng sān tuī, wàn guó yǐ zhī. nòu wǒ gōng tián, suì jí wǒ sī. wǒ fǔ sī shèng, wǒ guǐ sī qí. wǒ cāng rú líng, wǒ yǔ rú chí. niàn zī zài zī, yǒng yán xiào sī. rén lì pǔ cún, zhù shǐ zhèng cí. shén zhǐ yōu xīn, yì yù wú qī. yī rén yǒu qìng, zhào mín lài zhī.
「思樂甸畿,薄采其芳。大君戾止,言藉其農。其農三推,萬國以祗。耨我公 田,遂及我私。我簠斯盛,我簋斯齊。我倉如陵,我庾如坻。念茲在茲,永言孝思。 人力普存,祝史正辭。神只攸歆,逸豫無期。一人有慶,兆民賴之。」
yuè cái míng guān shì, wèi zhòng suǒ jí, suì qī chí shí nián. chū wèi hé yáng lìng, fù qí cái ér yù yù bù dé zhì. shí shàng shū pú shè shān tāo lǐng lì bù wáng jì péi kǎi děng bìng wèi dì suǒ qīn yù, yuè nèi fēi zhī, nǎi tí gé dào wèi yáo yuē: gé dào dōng, yǒu dà niú. wáng jì yāng, péi kǎi qiū, hé jiào cì cù bù dé xiū.
岳才名冠世,為眾所疾,遂棲遲十年。出為河陽令,負其才而鬱郁不得志。時 尚書僕射山濤、領吏部王濟、裴楷等並為帝所親遇,岳內非之,乃題閣道為謠曰: 「閣道東,有大牛。王濟鞅,裴楷鞧,和嶠刺促不得休。」
zhuǎn huái lìng. shí yǐ nì lǚ zhú mò fèi nóng, jiān yín wáng mìng, duō suǒ yī còu, bài luàn fǎ dù, chì dāng chú zhī. shí lǐ yī guān lí, shǐ lǎo xiǎo pín hù shǒu zhī, yòu chà lì zhǎng zhǔ, yī kè shè shōu qián. yuè yì yuē:
轉懷令。時以逆旅逐末廢農,姦淫亡命,多所依湊,敗亂法度,敕當除之。十 里一官樆,使老小貧戶守之,又差吏掌主,依客舍收錢。岳議曰:
jǐn àn: nì lǚ, jiǔ yǐ qí suǒ yóu lái yě. xíng zhě lài yǐ dùn zhǐ, jū zhě báo shōu qí zhí, jiāo yì mào qiān, gè dé qí suǒ. guān wú yì fù, yīn rén chéng lì, huì jiā bǎi xìng ér gōng wú mò fèi. yǔ yuē: xǔ yóu cí dì yáo zhī mìng, ér shě yú nì lǚ. wài chuán yuē: jìn yáng chù fù guò níng, shě yú nì lǚ. wèi wǔ huáng dì yì yǐ wèi yí, qí shī yuē: nì lǚ zhěng shè, yǐ tōng shāng jiǎ. rán zé zì yáo dào jīn, wèi yǒu bù dé kè shè zhī fǎ. wéi shāng yāng yóu zhī, gù fēi shèng shì zhī suǒ yán yě. fāng jīn sì hǎi huì tóng, jiǔ fú nà gòng, bā fāng yì yì, gōng sī mǎn lù. jìn jī fú còu, kè shè yì chóu. dōng yǒu wēn lú, xià yǒu liáng yìn, chú mò chéng háng, qì yòng qǔ gěi. pí niú bì tóu, chéng liáng jìn jìn, fā gé xiě ān, jiē yǒu suǒ qì.
「謹案:逆旅,久矣其所由來也。行者賴以頓止,居者薄收其直,交易貿遷, 各得其所。官無役賦,因人成利,惠加百姓而公無末費。語曰:『許由辭帝堯之命, 而舍於逆旅。』《外傳》曰:『晉陽處父過寧,舍於逆旅。』魏武皇帝亦以為宜, 其詩曰:『逆旅整設,以通商賈。』然則自堯到今,未有不得客舍之法。唯商鞅尤 之,固非聖世之所言也。方今四海會同,九服納貢,八方翼翼,公私滿路。近畿輻 輳,客舍亦稠。冬有溫廬,夏有涼廕,芻秣成行,器用取給。疲牛必投,乘涼近進, 發槅寫鞍,皆有所憩。
yòu zhū jié dào jiē qǐ yú jiǒng jué, zhǐ hū rén zhòng. shí lǐ xiāo tiáo, zé jiān guǐ shēng xīn lián mò jiē guǎn, zé kòu qíng zhèn shè. qiě wén shēng yǒu jiù, yǐ fā yǒu zhuī, bù jiù yǒu zuì, bù zhuī yǒu lù, jìn bào bǔ wáng, héng yǒu sī cún. fán cǐ jiē kè shè zhī yì, ér guān lí zhī suǒ fá yě. yòu xíng zhě tān lù, gào dí chuī cuàn, jiē yǐ hūn chén. shèng xià zhòu rè, yòu jiān xīng yè, jì xiàn zǎo bì, bù jí lí mén. huò bì wǎn guān, bèng zhú lù yú, qí shì màn cáng huì dào zhī yuán. gǒu yǐ kè shě duō bài fǎ jiào, guān shǒu jí lí, dú fù hé rén? bǐ hé qiáo mèng jīn, jiě quàn shū qián, gāo dì dū chá, shù rù xiào chū, pǐn láng liǎng àn xiāng jiǎn, yóu jù huò shī zhī. gù xuán yǐ lù lì, xǔ yǐ gōng bào. jīn jiàn lì pí rén, dú zhuān lí shuì, guǎn kāi bì zhī quán, jí bù xiào zhī shì, cǐ dào lù zhī dù, jiān lì suǒ zhí yě. lǜ lì dài zhī jiù sú, huò xíng liú zhī huān xīn, shǐ kè shè sǎ sǎo, yǐ dài zhēng lǚ zé jiā ér xī, qǐ fēi zhòng shù yóng yóng zhī wàng.
又諸劫盜皆起於迥絕,止乎人眾。十里蕭條,則奸軌生心;連陌接館,則寇情 震懾。且聞聲有救,已發有追,不救有罪,不追有戮,禁暴捕亡,恆有司存。凡此 皆客舍之益,而官樆之所乏也。又行者貪路,告糴炊爨,皆以昏晨。盛夏晝熱,又 兼星夜,既限早閉,不及樆門。或避晚關,迸逐路隅,祇是慢藏誨盜之原。苟以客 舍多敗法教,官守棘樆,獨復何人?彼河橋、孟津,解券輸錢,高第督察,數入校 出,品郎兩岸相檢,猶懼或失之。故懸以祿利,許以功報。今賤吏疲人,獨專樆稅, 管開閉之權,藉不校之勢,此道路之蠹,奸利所殖也。率歷代之舊俗,獲行留之歡 心,使客舍灑掃,以待征旅擇家而息,豈非眾庶顒顒之望。」
qǐng cáo liè shàng, cháo tíng cóng zhī.
請曹列上,朝廷從之。
yuè pín zǎi èr yì, qín yú zhèng jī. diào bǔ shàng shū dù zhī láng, qiān tíng wèi píng, yǐ gōng shì miǎn. yáng jùn fǔ zhèng, gāo xuǎn lì zuǒ, yǐn yuè wèi tài fù zhǔ bù. jùn zhū, chú míng. chū, qiào rén gōng sūn hóng shǎo gū pín, kè tián yú hé yáng, shàn gǔ qín, pō néng shǔ wén. yuè zhī wèi hé yáng lìng, ài qí cái yì, dài zhī shén hòu. zhì shì, hóng wèi chǔ wáng wěi zhǎng shǐ, zhuān shā shēng zhī zhèng. shí jùn gāng jì jiē dāng cóng zuò, tóng shǔ zhǔ bù zhū zhèn yǐ jiù lù. yuè qí xī qǔ jí zài wài, hóng yán zhī wěi, wèi zhī jiǎ lì, gù dé miǎn. wèi jǐ, xuǎn wèi zhǎng ān lìng, zuò xī zhēng fù, shù suǒ jīng rén wù shān shuǐ, wén qīng zhǐ yì, cí duō bù lù. zhēng bǔ bó shì, wèi zhào, yǐ mǔ jí zhé qù, guān miǎn. xún wèi zhù zuò láng, zhuǎn sàn qí shì láng, qiān gěi shì huáng mén shì láng.
岳頻宰二邑,勤於政績。調補尚書度支郎,遷廷尉評,以公事免。楊駿輔政, 高選吏佐,引岳為太傅主簿。駿誅,除名。初,譙人公孫宏少孤貧,客田於河陽, 善鼓琴,頗能屬文。岳之為河陽令,愛其才藝,待之甚厚。至是,宏為楚王瑋長史, 專殺生之政。時駿綱紀皆當從坐,同署主簿硃振已就戮。岳其夕取急在外,宏言之 瑋,謂之假吏,故得免。未幾,選為長安令,作《西征賦》,述所經人物山水,文 清旨詣,辭多不錄。征補博士,未召,以母疾輒去,官免。尋為著作郎,轉散騎侍 郎,遷給事黃門侍郎。
yuè xìng qīng zào, qū shì lì, yǔ shí chóng děng chǎn shì jiǎ mì, měi hòu qí chū, yǔ chóng zhé wàng chén ér bài. gòu mǐn huái zhī wén, yuè zhī cí yě. mì èr shí sì yǒu, yuè wèi qí shǒu. mì jìn shū xiàn duàn, yì yuè zhī cí yě. qí mǔ shù qiào zhī yuē: ěr dāng zhī zú, ér gān méi bù yǐ hū? ér yuè zhōng bù néng gǎi.
岳性輕躁,趨世利,與石崇等諂事賈謐,每候其出,與崇輒望塵而拜。構愍懷 之文,岳之辭也。謐二十四友,岳為其首。謐《晉書》限斷,亦岳之辭也。其母數 誚之曰:「爾當知足,而乾沒不已乎?」而岳終不能改。
jì shì huàn bù dá, nǎi zuò xián jū fù yuē:
既仕宦不達,乃作《閒居賦》曰:
yuè dú jí àn chuán zhì sī mǎ ān sì zhì jiǔ qīng, ér liáng shǐ shū zhī, tí yǐ qiǎo huàn zhī mù, wèi zēng bù kǎi rán fèi shū ér tàn yě. yuē: jiē hū! qiǎo chéng yǒu zhī, zhuō yì yí rán. gù cháng yǐ wèi shì zhī shēng yě, fēi zhì shèng wú guǐ wēi miào xuán tōng zhě, zé bì lì gōng lì shì, xiào dāng nián zhī yòng. shì yǐ zī zhōng lǚ xìn yǐ jìn dé, xiū cí lì chéng yǐ jū yè. pú shǎo qiè xiāng qū zhī yù, tiǎn sī kōng tài wèi zhī mìng, suǒ fèng zhī zhǔ, jí tài zǎi lǔ wǔ gōng qí rén yě. jǔ xiù cái wèi láng. dǎi shì shì zǔ wǔ huáng dì, wèi hé yáng huái lìng, shàng shū láng, tíng wèi píng. jīn tiān zǐ liàng àn zhī jì, lǐng tài fù zhǔ bù. fǔ zhǔ zhū, chú míng wèi mín. é ér fù guān, chú zhǎng ān lìng. qiān bó shì, wèi zhào bài, qīn jí zhé qù, guān miǎn. zì ruò guàn shè yú zhī mìng zhī nián, bā xǐ guān ér yī jìn jiē, zài miǎn, yī chú míng, yī bù bài zhí, qiān zhě sān ér yǐ yǐ. suī tōng sāi yǒu yù, yì yì zhuō zhī xiào yě. xī tōng rén hé zhǎng yú zhī lùn yú yě, gù yuē zhuō yú yòng duō. chēng duō zhě, wú qǐ gǎn yán zhuō, zé xìn ér yǒu zhēng. fāng jīn jùn yì zài guān, bǎi gōng wéi shí, zhuō zhě kě yǐ jué yì hū chǒng róng zhī shì yǐ. tài fū rén zài táng, yǒu léi lǎo zhī jí, shàng hé néng wéi xī xià sè yǎng, ér xiè xiè cóng dǒu shāo zhī yì? yú shì lǎn zhǐ zú zhī fēn, shù fú yún zhī zhì, zhú shì zhǒng shù, xiāo yáo zì dé. chí zhǎo zú yǐ yú diào, chōng shuì zú yǐ dài gēng. guàn yuán yù shū, gōng zhāo xī zhī shàn mù yáng gū lào, qí fú là zhī fèi. xiào hū wéi xiào, yǒu yú xiōng dì, cǐ yì zhuō zhě zhī wèi zhèng yě. nǎi zuò xián jū fù yǐ gē shì suì qíng yān. qí cí yuē:
岳讀《汲黯傳》至司馬安四至九卿,而良史書之,題以巧宦之目,未曾不慨然 廢書而嘆也。曰:嗟乎!巧誠有之,拙亦宜然。顧常以為士之生也,非至聖無軌微 妙玄通者,則必立功立事,效當年之用。是以資忠履信以進德,修辭立誠以居業。 僕少竊鄉曲之譽,忝司空太尉之命,所奉之主,即太宰魯武公其人也。舉秀才為郎。 逮事世祖武皇帝,為河陽、懷令,尚書郎,廷尉評。今天子諒暗之際,領太傅主簿。 府主誅,除名為民。俄而復官,除長安令。遷博士,未召拜,親疾輒去,官免。自 弱冠涉於知命之年,八徙官而一進階,再免,一除名,一不拜職,遷者三而已矣。 雖通塞有遇,抑亦拙之效也。昔通人和長輿之論余也,固曰「拙於用多」。稱多者, 吾豈敢;言拙,則信而有徵。方今俊乂在官,百工惟時,拙者可以絕意乎寵榮之事 矣。太夫人在堂,有羸老之疾,尚何能違膝下色養,而屑屑從斗筲之役?於是覽止 足之分,庶浮雲之志,築室種樹,逍遙自得。池沼足以漁釣,舂稅足以代耕。灌園 鬻蔬,供朝夕之膳;牧羊酤酪,俟伏臘之費。孝乎惟孝,友於兄弟,此亦拙者之為 政也。乃作《閒居賦》以歌事遂情焉。其辭曰:
áo fén sù zhī zhǎng pǔ, bù xiān zhé zhī gāo qú. suī wú yán zhī yún hòu, yóu nèi kuì yú níng qú. yǒu dào yú bù shì, wú dào wú bù yú. hé qiǎo zhì zhī bù zú, ér zhuō jiān zhī yǒu yú yě! yú shì tuì ér xián jū, yú luò zhī sì. shēn qí yì mín, míng zhuì xià shì. bèi jīng sù yī, miàn jiāo hòu shì. fú liáng yǒu yǐ jìng dù, líng tái jié qí gāo zhì. kuī tiān wén zhī mì ào, dǔ rén shì zhī zhōng shǐ. qí xī zé yǒu yuán róng jìn yíng, xuán mù lǜ huī, xī zi jù shǔ, yì juàn tóng guī, pào shí léi hài, jī shǐ méng fēi, yǐ xiān qǐ xíng, yào wǒ huáng wēi. qí dōng zé yǒu míng táng bì yōng, qīng mù chǎng xián, huán lín yíng yìng, yuán hǎi huí quán, yù zhuī xiào yǐ yán fù, zōng wén kǎo yǐ pèi tiān, zhī shèng jìng yǐ míng shùn, yǎng gēng lǎo yǐ chóng nián. ruò nǎi bèi dōng shè chūn, yīn xiè yáng shī, tiān zǐ yǒu shì yú chái liáo, yǐ jiāo zǔ ér zhǎn yì, zhāng jūn tiān zhī guǎng lè, bèi qiān shèng zhī wàn qí, fú chéng chéng yǐ qí xuán, guǎn jiū jiū ér bìng chuī, huáng huáng hū, yǐn yǐn hū, zī lǐ róng zhī zhuàng guān, ér wáng zhì zhī jù lì yě. liǎng xué qí liè, shuāng yǔ rú yī, yòu yán guó zhòu, zuǒ nà liáng yì. qí qí shēng tú, jì jì rú shù, huò shēng zhī táng, huò rù zhī shì. jiào wú cháng shī, dào zài zé shì. gù máo shì tóu fú, míng wáng huái xǐ, xùn ruò fēng xíng, yīng yóu cǎo mí. cǐ lǐ rén suǒ yǐ wèi měi, mèng mǔ suǒ yǐ sān xǐ yě.
遨墳素之長圃,步先哲之高衢。雖吾顏之雲厚,猶內愧於寧蘧。有道余不仕, 無道吾不愚。何巧智之不足,而拙艱之有餘也!於是退而閒居,於洛之涘。身齊逸 民,名綴下士。背京溯伊,面郊後市。浮梁黝以逕度,靈台傑其高峙。窺天文之秘 奧,睹人事之終始。其西則有元戎禁營,玄幕綠徽,溪子巨黍,異絭同歸,砲石雷 駭,激矢虻飛,以先啟行,耀我皇威。其東則有明堂辟雍,清穆敞閒,環林縈映, 圓海回泉,聿追孝以嚴父,宗文考以配天,祗聖敬以明順,養更老以崇年。若乃背 冬涉春,陰謝陽施,天子有事於柴燎,以郊祖而展義,張鈞天之廣樂,備千乘之萬 騎,服棖棖以齊玄,管啾啾而並吹,煌煌乎,隱隱乎,茲禮容之壯觀,而王制之巨 麗也。兩學齊列,雙宇如一,右延國胄,左納良逸。祁祁生徒,濟濟儒術,或升之 堂,或入之室。教無常師,道在則是。故髦士投紱,名王懷璽,訓若風行,應猶草 靡。此里仁所以為美,孟母所以三徙也。
yuán dìng wǒ jū, zhú shì chuān chí, zhǎng yáng yìng zhǎo, fāng zhǐ shù lí, yóu lín chán zhuó, hàn dàn fū pī, zhú mù wěng ǎi, líng guǒ cān chà. zhāng gōng dà gǔ zhī lí, liáng hóu wū bēi zhī shì, zhōu wén ruò zhī zhī zǎo, fáng líng zhū zhòng zhī lǐ, mí bù bì zhí. sān táo biǎo yīng hú zhī bié, èr nài yào dān bái zhī sè, shí liú pú táo zhī zhēn, lěi luò màn yán hū qí cè. méi xìng yù dì zhī shǔ, fán róng zǎo lì zhī shì, huá shí zhào làn, yán suǒ bù néng jí yě. cài zé cōng jiǔ suàn yù, qīng sǔn zǐ jiāng, jǐn jì gān zhǐ, liǎo suī fēn fāng, ráng hé yī yīn, shí huò xiàng yáng, lǜ kuí hán lù, bái xiè fù shuāng.
爰定我居,築室穿池,長楊映沼,芳枳樹樆,游鱗瀺灂,菡萏敷披,竹木蓊藹, 靈果參差。張公大谷之梨,梁侯烏椑之柿,周文弱枝之棗,房陵硃仲之李,靡不畢 植。三桃表櫻胡之別,二奈耀丹白之色,石榴蒲桃之珍,磊落蔓延乎其側。梅杏郁 棣之屬,繁榮藻麗之飾,華實照爛,言所不能極也。菜則蔥韭蒜芋,青筍紫薑,堇 薺甘旨,蓼荾芬芳,蘘荷依陰,時藿向陽,綠葵含露,白薤負霜。
yú shì lǐn qiū shǔ tuì, xī chūn hán wǎng, wēi yǔ xīn qíng, liù hé qīng lǎng. tài fū rén nǎi yù bǎn yú, shēng qīng xuān, yuǎn lǎn wáng jī, jìn zhōu jiā yuán, tǐ yǐ xíng hé, yào yǐ láo xuān, cháng shàn zài jiā, jiù ē yǒu quán. yú shì xí zhǎng yán, liè sūn zi liǔ chuí yìn, chē jié guǐ, lù zhāi zǐ fáng, shuǐ guà chēng lǐ, huò yàn yú lín, huò xì yú sì. kūn dì bān bái, ér tóng zhì chǐ, chēng wàn shòu yǐ xiàn shāng, xián yī jù ér yī xǐ. shòu shāng jǔ, cí yán hé, fú bēi lè yǐn, sī zhú pián luó, dùn zú qǐ wǔ, kàng yīn gāo gē, rén shēng ān lè, shú zhī qí tā. tuì qiú yǐ ér zì xǐng, xìn yòng báo ér cái liè. fèng zhōu rèn zhī gé yán, gǎn chén lì ér jiù liè. jǐ lòu shēn zhī bù bǎo, ér xī nǐ hū míng zhé, yǎng zhòng miào ér jué sī, zhōng yōu yóu yǐ yǎng zhuō.
於是凜秋暑退,熙春寒往,微雨新晴,六合清朗。太夫人乃御版輿,升輕軒, 遠覽王畿,近周家園,體以行和,藥以勞宣,常膳載加,舊痾有痊。於是席長筵, 列孫子柳垂廕,車結軌,陸摘紫房,水掛赬鯉,或宴於林,或禊於汜。昆弟斑白, 兒童稚齒,稱萬壽以獻觴,咸一懼而一喜。壽觴舉,慈顏和,浮杯樂飲,絲竹駢羅, 頓足起舞,抗音高歌,人生安樂,孰知其他。退求已而自省,信用薄而才劣。奉周 任之格言,敢陳力而就列。幾陋身之不保,而奚擬乎明哲,仰眾妙而絕思,終優遊 以養拙。
chū, pí wèi láng yá nèi shǐ, sūn xiù wèi xiǎo shǐ gěi yuè, ér jiǎo xiá zì xǐ. yuè è qí wèi rén, shù tà rǔ zhī, xiù cháng xián fèn. jí zhào wáng lún fǔ zhèng, xiù wèi zhōng shū lìng. yuè yú shěng nèi wèi xiù yuē: sūn lìng yóu yì chóu xī zhōu xuán bù? dá yuē: zhōng xīn cáng zhī, hé rì wàng zhī! yuè yú shì zì zhī bù miǎn. é ér xiù suì wū yuè jí shí chóng ōu yáng jiàn móu fèng huái nán wáng yǔn qí wáng jiǒng wèi luàn, zhū zhī, yí sān zú. yuè jiāng yì shì, yǔ mǔ bié yuē: fù ā mǔ! chū bèi shōu, jù bù xiāng zhī, shí chóng yǐ sòng zài shì, yuè hòu zhì, chóng wèi zhī yuē: ān rén, qīng yì fù ěr xié! yuè yuē: kě wèi bái shǒu tóng suǒ guī. yuè jīn gǔ shī yún: tóu fēn jì shí yǒu, bái shǒu tóng suǒ guī. nǎi chéng qí chèn. yuè mǔ jí xiōng shì yù shǐ shì dì yàn lìng bào sī tú yuàn jù jù dì shēn, xiōng dì zhī zǐ, jǐ chū zhī nǚ, wú zhǎng yòu yī shí bèi hài, wéi shì zi bó wǔ táo nán dé miǎn. ér bào nǚ yǔ qí mǔ xiāng bào hào hū bù kě jiě, huì zhào yuán zhī.
初,芘為琅邪內史,孫秀為小史給岳,而狡黠自喜。岳惡其為人,數撻辱之, 秀常銜忿。及趙王倫輔政,秀為中書令。岳於省內謂秀曰:「孫令猶憶疇昔周旋不?」 答曰:「中心藏之,何日忘之!」岳於是自知不免。俄而秀遂誣岳及石崇、歐陽建 謀奉淮南王允、齊王冏為亂,誅之,夷三族。岳將詣市,與母別曰:「負阿母!」 初被收,俱不相知,石崇已送在市,岳後至,崇謂之曰:「安仁,卿亦復爾邪!」 岳曰:「可謂白首同所歸。」岳《金谷詩》云:「投分寄石友,白首同所歸。」乃 成其讖。岳母及兄侍御史釋、弟燕令豹、司徒掾據、據弟詵,兄弟之子,己出之女, 無長幼一時被害,唯釋子伯武逃難得免。而豹女與其母相抱號呼不可解,會詔原之。
yuè měi zī yí, cí zǎo jué lì, yóu shàn wèi āi lěi zhī wén. shǎo shí cháng xié dàn chū luò yáng dào, fù rén yù zhī zhě, jiē lián shǒu yíng rào, tóu zhī yǐ guǒ, suì mǎn chē ér guī. shí zhāng zài shén chǒu, měi xíng, xiǎo ér yǐ wǎ shí zhì zhī, wěi dùn ér fǎn. yuè cóng zi ní.
岳美姿儀,辭藻絕麗,尤善為哀誄之文。少時常挾彈出洛陽道,婦人遇之者, 皆連手縈繞,投之以果,遂滿車而歸。時張載甚丑,每行,小兒以瓦石擲之,委頓 而反。岳從子尼。
ní zì zhèng shū. zǔ xù, hàn dōng hǎi xiàng. fù mǎn, píng yuán nèi shǐ. bìng yǐ xué xíng chēng. ní shǎo yǒu qīng cái, yǔ yuè jù yǐ wén zhāng jiàn zhī. xìng jìng tuì bù jìng, wéi yǐ qín xué zhù shù wèi shì. zhe ān shēn lùn yǐ míng suǒ shǒu, qí cí yuē:
尼字正叔。祖勖,漢東海相。父滿,平原內史。並以學行稱。尼少有清才,與 岳俱以文章見知。性靜退不競,唯以勤學著述為事。著《安身論》以明所守,其辭 曰:
gài chóng dé mò dà hū ān shēn, ān shēn mò shàng hū cún zhèng, cún zhèng mò zhòng hū wú sī, wú sī mò shēn hū guǎ yù. shì yǐ jūn zǐ ān qí shēn ér hòu dòng, yì qí xīn ér hòu yǔ, dìng qí jiāo ér hòu qiú, dǔ qí zhì ér hòu xíng. rán zé dòng zhě, jí xiōng zhī duān yě yǔ zhě, róng rǔ zhī zhǔ yě qiú zhě, lì bìng zhī jǐ yě xíng zhě, ān wēi zhī jué yě. gù jūn zǐ bù wàng dòng yě, dòng bì shì qí dào bù tú yǔ yě, yǔ bì jīng yú lǐ bù gǒu qiú yě, qiú bì zào yú yì bù xū xíng yě, xíng bì yóu yú zhèng. fū rán, yòng néng miǎn huò xì zhī xiōng, xiǎng zì tiān zhī yòu. gù shēn bù ān zé dài, yán bù cóng zé bèi, jiāo bù shěn zé huò, xíng bù dǔ zé wēi. sì zhě xíng hū zhōng, zé yōu huàn jiē hū wài yǐ. yōu huàn zhī jiē, bì shēng yú zì sī, ér xìng yú yǒu yù. zì sī zhě bù néng chéng qí sī, yǒu yù zhě bù néng jì qí yù, lǐ zhī zhì yě. yù gǒu bù jì, néng wú zhēng hū? sī gǒu bù cóng, néng wú fá hū? rén rén zì sī, jiā jiā yǒu yù, zhòng yù bìng zhēng, qún sī jiāo fá. zhēng, zé luàn zhī méng yě fá, zé yuàn zhī fǔ yě. yuàn luàn jì gòu, wēi hài jí zhī, dé bù jù hū?
蓋崇德莫大乎安身,安身莫尚乎存正,存正莫重乎無私,無私莫深乎寡慾。是 以君子安其身而後動,易其心而後語,定其交而後求,篤其志而後行。然則動者, 吉凶之端也;語者,榮辱之主也;求者,利病之幾也;行者,安危之決也。故君子 不妄動也,動必適其道;不徒語也,語必經於理;不苟求也,求必造於義;不虛行 也,行必由於正。夫然,用能免或系之凶,享自天之祐。故身不安則殆,言不從則 悖,交不審則惑,行不篤則危。四者行乎中,則憂患接乎外矣。憂患之接,必生於 自私,而興於有欲。自私者不能成其私,有欲者不能濟其欲,理之至也。欲苟不濟, 能無爭乎?私苟不從,能無伐乎?人人自私,家家有欲,眾欲並爭,群私交伐。爭, 則亂之萌也;伐,則怨之府也。怨亂既構,危害及之,得不懼乎?
rán qì běn yào me zhī tú, zhī jìn wàng tuì zhī shì, mò bù shì cái ruì zhì, chōu fēng zhuó yǐng, qīng cè hū shì lì zhī jiāo, chí chěng hū dāng tú zhī wù. cháo yǒu dàn guān zhī péng, yě yǒu jié shòu zhī yǒu, dǎng yǔ chì yú qián, róng míng shàn qí hòu. wò quán, zé fù zhě lín jí shī chǒng, zé sàn zhě wǎ jiě qiú lì, zé tuō wěn jǐng zhī huān zhēng lù, zé gòu kè gǔ zhī xì. yú shì fú wěi bō téng, qū biàn yún fèi, hán shǔ shū shēng, zhāo xī yì jià, nú jiǎn xī bēn fàng zhī jī, qiān dāo jìng yī gē zhī yòng. zhì yú ài è xiāng gōng, yǔ duó jiāo zhàn, fěi bàng zǔn dá, huǐ yù zòng héng, jūn zǐ wù néng, xiǎo rén fá jì, fēng tuí yú shàng, sú bì yú xià. huò jié ér hèn zhēng yě bù qiáng, huàn zhì ér huǐ fá zhī wèi biàn, dà zhě qīng guó sàng jiā, cì zé fù shēn miè sì. qí gù hé xié? qǐ bù shǐ yú sī yù ér zhōng yú zhēng fá zāi?
然棄本要末之徒,知進忘退之士,莫不飾才銳智,抽鋒擢穎,傾側乎勢利之交, 馳騁乎當塗之務。朝有彈冠之朋,野有結綬之友,黨與熾於前,榮名扇其後。握權, 則赴者鱗集;失寵,則散者瓦解;求利,則托刎頸之歡;爭路,則構刻骨之隙。於 是浮偽波騰,曲辯雲沸,寒暑殊聲,朝夕異價,駑蹇希奔放之跡,鉛刀競一割之用。 至於愛惡相攻,與奪交戰,誹謗噂沓,毀譽縱橫,君子務能,小人伐技,風穨於 上,俗弊於下。禍結而恨爭也不強,患至而悔伐之未辯,大者傾國喪家,次則覆身 滅祀。其故何邪?豈不始於私慾而終於爭伐哉?
jūn zǐ zé bù rán. zhī zì sī zhī hài gōng yě, rán hòu wài qí shēn zhī yǒu yù zhī shāng dé yě, gù yuǎn jué róng lì zhī zhēng jìng zhī gòu zāi yě, gù fàn ér bù jiào zhī hǎo fá zhī zhāo yuàn yě, gù yǒu gōng ér bù dé. ān shēn ér bù wèi sī, gù shēn zhèng ér sī quán shèn yán ér bù shì yù, gù yán jì ér yù cóng dìng jiāo ér bù qiú yì, gù jiāo lì ér yì hòu jǐn xíng ér bù qiú míng, gù xíng chéng ér míng měi. zhǐ zé lì hū wú sī zhī yù, xíng zé yóu hū bù zhēng zhī tú, bì jiāng tōng tiān xià zhī lǐ, ér jì wàn wù zhī xìng. tiān xià yóu wǒ, gù yǔ tiān xià tóng qí yù jǐ yóu wàn wù, gù yǔ wàn wù tóng qí lì.
君子則不然。知自私之害公也,然後外其身;知有欲之傷德也,故遠絕榮利; 知爭競之遘災也,故犯而不校;知好伐之招怨也,故有功而不德。安身而不為私, 故身正而私全;慎言而不適欲,故言濟而欲從;定交而不求益,故交立而益厚;謹 行而不求名,故行成而名美。止則立乎無私之域,行則由乎不爭之塗,必將通天下 之理,而濟萬物之性。天下猶我,故與天下同其欲;己猶萬物,故與萬物同其利。
fū néng bǎo qí ān zhě, fēi wèi chóng shēng shēng zhī hòu ér dān yì yù zhī lè yě, bù wàng wēi ér yǐ. yǒu qī jìn zhě, fēi wèi qióng guì chǒng zhī róng ér jí míng wèi zhī zhòng yě, bù wàng tuì ér yǐ. cún qí zhì zhě, fēi wèi yán xíng zhèng zhī wēi ér míng sī chá zhī jìn yě, bù wàng luàn ér yǐ. gù qǐn péng shì, yǐn lòu xiàng, pī duǎn hè, rú lí huò, huán dǔ ér jū, yì yī ér chū, gǒu cún hū dào, fēi bù ān yě. suī zuò huá diàn, zài wén xuān, fú fǔ xiù, yù fāng zhàng, zhòng mén ér chù, chéng liè ér xíng, bù dé yǔ zhī qí róng. yòng tiān shí, fēn dì lì, gān bù yī, ān sǒu zé, zhān tǐ tú zú, gēng ér hòu shí, gǒu chóng hū dé, fēi bù jìn yě. suī jū gāo wèi, xiǎng zhòng lù, zhí quán héng, wò jī mì, gōng gài dāng shí, shì móu rén zhǔ, bù dé yǔ zhī bǐ yì. yí yì lǜ, méi cái zhì, wàng gān dǎn, qì xíng qì, mào ruò wú néng, zhì ruò bù jí, gǒu zhèng hū xīn, fēi bù zhì yě. suī fán jì cè, guǎng shù yì, shěn xíng míng, jùn fǎ zhì, wén biàn liú lí, lùn yì jué shì, bù dé yǔ zhī zhēng gōng. gù ān yě zhě, ān hū dào zhě yě. jìn yě zhě, jìn hū dé zhě yě. zhì yě zhě, zhì hū xīn zhě yě. wèi yǒu ān shēn ér bù néng bǎo guó jiā, jìn dé ér bù néng chù fù guì, zhì xīn ér bù néng zhì wàn wù zhě yě.
夫能保其安者,非謂崇生生之厚而耽逸豫之樂也,不忘危而已。有期進者,非 謂窮貴寵之榮而藉名位之重也,不忘退而已。存其治者,非謂嚴刑政之威而明司察 之禁也,不忘亂而已。故寢蓬室,隱陋巷,披短褐,茹藜藿,環堵而居,易衣而出, 苟存乎道,非不安也。雖坐華殿,載文軒,服黼繡,御方丈,重門而處,成列而行, 不得與之齊榮。用天時,分地利,甘布衣,安藪澤,沾體塗足,耕而後食,苟崇乎 德,非不進也。雖居高位,饗重祿,執權衡,握機秘,功蓋當時,勢侔人主,不得 與之比逸。遺意慮,沒才智,忘肝膽,棄形器,貌若無能,志若不及,苟正乎心, 非不治也。雖繁計策,廣術藝,審刑名,峻法制,文辯流離,論議絕世,不得與之 爭功。故安也者,安乎道者也。進也者,進乎德者也。治也者,治乎心者也。未有 安身而不能保國家,進德而不能處富貴,治心而不能治萬物者也。
rán sī wēi suǒ yǐ qiú ān, lǜ tuì suǒ yǐ néng jìn, jù luàn suǒ yǐ bǎo zhì, jiè wáng suǒ yǐ huò cún yě. ruò nǎi ruò zhì xū xīn, kuàng shén yuǎn zhì, xǐ yǐ hū bù bá zhī gēn, fú yóu hū wú yín zhī wài, bù zì guì yú wù ér wù zōng yān, bù zì zhòng yú rén ér rén jìng yān. kě qīn ér bù kě màn yě, kě zūn ér bù kě yuǎn yě. qīn zhī rú bù zú, tiān xià mò zhī néng xiá yě jǔ zhī rú yì shèng, ér dāng shì mò zhī néng kùn yě. dá zé jì qí dào ér bù róng yě, qióng zé shàn qí shēn ér bù mèn yě, yòng zé lì yú shàng ér fēi zhēng yě, shě zé cáng yú xià ér fēi ràng yě. fū róng zhī suǒ bù néng dòng zhě, zé rǔ zhī suǒ bù néng jiā yě lì zhī suǒ bù néng quàn zhě, zé hài zhī suǒ bù néng yīng yě. yù zhī suǒ bù néng yì zhě, zé huǐ zhī suǒ bù néng sǔn yě.
然思危所以求安,慮退所以能進,懼亂所以保治,戒亡所以獲存也。若乃弱志 虛心,曠神遠致,徙倚乎不拔之根,浮游乎無垠之外,不自貴於物而物宗焉,不自重於人而人敬焉。可親而不可慢也,可尊而不可遠也。親之如不足,天下莫之能狎 也;舉之如易勝,而當世莫之能困也。達則濟其道而不榮也,窮則善其身而不悶也, 用則立於上而非爭也,舍則藏於下而非讓也。夫榮之所不能動者,則辱之所不能加 也;利之所不能勸者,則害之所不能嬰也。譽之所不能益者,則毀之所不能損也。
jīn zhī xué zhě chéng néng shì zì sī zhī xīn, sāi yǒu yù zhī qiú, dù jiāo zhēng zhī yuán, qù jīn fá zhī tài, dòng zé xíng hū zhì tōng zhī lù, jìng zé rù hū dà shùn zhī mén, tài zé xiáng hū liáo kuò zhī yǔ, fǒu zé lún hū hún míng zhī quán, xié qì bù néng gàn qí dù, wài wù bù néng rǎo qí shén, āi lè bù néng dàng qí shǒu, sǐ shēng bù néng yì qí zhēn, ér yǐ zào huà wèi gōng jiàng, tiān dì wèi táo jūn, míng wèi wèi zāo pò, shì lì wèi āi chén, zhì qí nèi ér bù shì qí wài, qiú zhū jǐ ér bù jiǎ zhū rén, zhōng sù yǐ fèng shàng, ài jìng yǐ shì qīn, kě yǐ yù yī tǐ, kě yǐ mù wàn mín, kě yǐ chù fù guì, kě yǐ ān jiàn pín, jīng shèng shuāi ér bù gǎi, zé shù jǐ hū néng ān shēn yǐ.
今之學者誠能釋自私之心,塞有欲之求,杜交爭之原,去矜伐之態,動則行乎 至通之路,靜則入乎大順之門,泰則翔乎寥廓之宇,否則淪乎渾冥之泉,邪氣不能 干其度,外物不能擾其神,哀樂不能盪其守,死生不能易其真,而以造化為工匠, 天地為陶鈞,名位為糟粕,勢利為埃塵,治其內而不飾其外,求諸己而不假諸人, 忠肅以奉上,愛敬以事親,可以御一體,可以牧萬民,可以處富貴,可以安賤貧, 經盛衰而不改,則庶幾乎能安身矣。
chū yīng zhōu pì, hòu yǐ fù lǎo, cí wèi zhì yǎng. tài kāng zhōng, jǔ xiù cái, wèi tài cháng bó shì. lì gāo lù lìng huái nán wáng yǔn zhèn dōng cān jūn. yuán kāng chū, bài tài zǐ shè rén, shàng shì diàn sòng. qí cí yuē:
初應州辟,後以父老,辭位致養。太康中,舉秀才,為太常博士。歷高陸令、 淮南王允鎮東參軍。元康初,拜太子舍人,上《釋奠頌》。其辭曰:
yuán kāng yuán nián dōng shí èr yuè, shàng yǐ huáng tài zǐ fù yú chūn qiū, ér rén dào zhī shǐ mò xiān yú xiào tì, chū mìng jiǎng xiào jīng yú chóng zhèng diàn. shí yīng tiān zòng shēng zhī zhī liàng, wēi yán ào yì, fā zì shèng wèn, yè zhōng ér tǐ dá. sān nián chūn rùn yuè, jiāng yǒu shì yú shàng xiáng, shì diàn yú xiān shī, lǐ yě. yuè èr shí sì rì bǐng shēn, shì cí zhě jì qí, yú jià cì yú tài xué. tài fù zài qián, shǎo fù zài hòu, xún xún hū hóng bǎo xùn zhī dào gōng chén bì cóng, sān shuài bèi wèi, jì jì hū sù yì zàn zhī jìng. nǎi sǎo tán wèi diàn, xuán mù wèi gōng. fū zǐ wèi yú xī xù, yán huí shì yú běi yōng. zōng bó zhǎng lǐ, sī yí biàn wèi. èr xué rú guān, jìn shēn xiān shēng zhī tú, chuí yīng pèi yù, guī xíng jǔ bù zhě, jiē duān wěi ér péi yú táng xià, yǐ dài zhí shì zhī mìng. shè zūn fěi yú liǎng yíng zhī jiān, chén léi xǐ yú zuò jiē zhī zuǒ. jǐ yán jì bù, zhōng xuán jì liè, wǒ hòu nǎi gōng bài fǔ zhī qín, zī zài sān zhī yì. qiān guāng zhī měi mí shào, què lǐ zhī jiào kè chóng, mù mù yān, yōng yōng yān, zhēn xiān wáng zhī huī diǎn, bù kān zhī měi yè, yǔn bù kě tì yǐ. yú shì shēng kuì zhī shì jì zhōng, xiǎng xiàn zhī lǐ yǐ bì, shì xuán yī, yù chūn fú, chí zhāi jìn, fǎn gù shì. tiān zǐ nǎi mìng nèi wài qún sī, bǎi pì qīng shì, fān wáng sān shì, zhì yú xué tú guó zi, xián lái guān lǐ, wǒ hòu jiē yán ér yǔ zhī yàn. jīn shí xiāo guǎn zhī yīn, bā yì liù dài zhī wǔ, kēng qiāng táng gé, bān pì fǔ yǎng, kě yǐ chéng shén dí yù, yí fēng yì sú zhě, wǎng bù bì zòu. yì yín wa, píng zhèng wèi, yuǎn nìng xié, shì qiǎo biàn. shì rì yě, rén wú yú zhì, lù wú yuǎn ěr, lí xiāng yuè guó, fú lǎo xié yòu, bù qī ér jù cuì. jiē yán jǐng yǐ shì, qīng ěr yǐ tīng, xī dào mù yè, xǐ xīn gé zhì, xiǎng zhū sì zhī fēng, gē lái sū zhī huì. rán hòu zhī jū shì zhī shàn, zhe yīng hū qiān lǐ zhī wài bù yán zhī huà, yáng yì yú jiǔ yǒu zhī nèi. yú xī hū ruò diǎn, gù huáng dài zhī zhuàng guān, wàn zài zhī yī huì yě. ní xī tiǎn lǐ guān, cháng wén zǔ dòu. jīn cè mò liè, qīn dǔ shèng měi, jiān zì huī yóu, mù yù fāng rùn, bù zhī shǒu wǔ kǒu yǒng, qiè zuò sòng yī piān. yì jìn cí lòu, bù zú cè shèng dé zhī xíng róng, guāng shèng míng zhī xiá dù. qí cí yuē:
元康元年冬十二月,上以皇太子富於春秋,而人道之始莫先於孝悌,初命講 《孝經》於崇正殿。實應天縱生知之量,微言奧義,發自聖問,業終而體達。三年 春閏月,將有事於上庠,釋奠於先師,禮也。越二十四日丙申,侍祠者既齊,輿駕 次於太學。太傅在前,少傅在後,恂恂乎弘保訓之道;宮臣畢從,三率備衛,濟濟 乎肅翼贊之敬。乃掃壇為殿,懸幕為宮。夫子位於西序,顏回侍於北墉。宗伯掌禮, 司儀辯位。二學儒官,搢紳先生之徒,垂纓佩玉,規行矩步者,皆端委而陪於堂下, 以待執事之命。設樽篚於兩楹之間,陳罍洗於阼階之左。几筵既布,鍾懸既列,我 後乃躬拜俯之勤,資在三之義。謙光之美彌劭,闕里之教克崇,穆穆焉,邕邕焉, 真先王之徽典,不刊之美業,允不可替已。於是牲饋之事既終,享獻之禮已畢,釋 玄衣,御春服,馳齋禁,反故式。天子乃命內外群司,百辟卿士,蕃王三事,至於 學徒國子,咸來觀禮,我後皆延而與之燕。金石簫管之音,八佾六代之舞,鏗鏘闛 閤,般辟俯仰,可以澄神滌欲,移風易俗者,罔不畢奏。抑淫哇,屏《鄭》《衛》, 遠佞邪,釋巧辯。是日也,人無愚智,路無遠邇,離鄉越國,扶老攜幼,不期而俱 萃。皆延頸以視,傾耳以聽,希道慕業,洗心革志,想洙、泗之風,歌來蘇之惠。 然後知居室之善,著應乎千里之外;不言之化,洋溢於九有之內。於熙乎若典,固 皇代之壯觀,萬載之一會也。尼昔忝禮官,嘗聞俎豆。今廁末列,親睹盛美,瀸漬 徽猷,沐浴芳潤,不知手舞口詠,竊作頌一篇。義近辭陋,不足測盛德之形容,光 聖明之遐度。其辭曰:
sān yuán dié yùn, wǔ dé dài wēi. huáng jīng jì kàng, sù líng nǎi huī. yǒu huáng chéng tiān, zào wǒ jìn jī. zuò yǐ dà bǎo, dēng yǐ lóng fēi. xuān jī dàn mìng, jǐng xī xiá xù, sān fēn zì wén, shòu zhōng wéi wǔ. xí juǎn yào mán, dàng dìng huāng zǔ dào jì qún shēng, huà liú lǜ tǔ. hòu dì chéng zāi, pī lóng céng gòu. yǎn yǒu wàn fāng, guāng zhái yǔ zhòu.
三元迭運,五德代微。黃精既亢,素靈乃暉。有皇承天,造我晉畿。祚以大寶, 登以龍飛。宣基誕命,景熙遐緒,三分自文,受終惟武。席捲要蠻,盪定荒阻;道 濟群生,化流率土。後帝承哉,丕隆曾構。奄有萬方,光宅宇宙。
dǔ shēng shàng sì, jì qī tǐng xiù. shèng jìng rì jī, jùn zhé hóng mào. liú jīng rú shù, dūn yuè gǔ xùn. zūn dào ràng chǐ, jiàng xīn xià wèn. pù yǐ jīn shēng, guāng yǐ yù rùn. rú rì zhī shēng, rú gān zhī yùn. nǎi yán tái bǎo, nǎi mìng xué chén. shèng róng mù mù, shì jiǎng yín yín. chōu yǎn wēi yán, qǐ fā dào zhēn. tàn yōu qióng zé, wēn gù zhī xīn. jiǎng yè jì zhōng, jīng yì jì yán. chóng shèng zhòng shī, bo rì gào diàn. chén qí sān láo, yǐn qí sì xiàn. jì jiè jì shì, nǎi guàn nǎi jiàn.
篤生上嗣,繼期挺秀。聖敬日躋,浚哲閎茂。留精儒術,敦閱古訓。遵道讓齒, 降心下問。鋪以金聲,光以玉潤。如日之升,如乾之運。乃延台保,乃命學臣。聖 容穆穆,侍講誾誾。抽演微言,啟發道真。探幽窮賾,溫故知新。講業既終,精義 既研。崇聖重師,卜日告奠。陳其三牢,引其四縣。既戒既式,乃盥乃薦。
xún xún kǒng shèng, bǎi wáng yōu xī. wěi wěi yán shēng, hǎo xué wú wéi. yuē huáng chǔ hòu, tǐ shén hé jǐ. zhào jí xiān jiàn, zhī lái dòng wēi. jì jì èr gōng, ǎi ǎi shù liáo. jùn yì lín cuì, máo shì yíng cháo. rú bǐ hé sì, mò fěi qióng yáo rú bǐ yí fèng, lè wǒ yún sháo. qióng yáo shuí pōu? sì mén dòng kāi yún sháo xī lè? shén rén yǔn xié. chán miǎn yào tíng. xì pèi zhèn jiē. dé yǐ qiān guāng, rén yǐ ēn huái. wǒ jiǔ wéi qīng, wǒ yáo wéi xīn. wǔ yǐ liù dài, gē yǐ jiǔ chéng.
恂恂孔聖,百王攸希。亹亹顏生,好學無違。曰皇儲後,體神合幾。兆吉先見, 知來洞微。濟濟二宮,藹藹庶僚。俊乂鱗萃,髦士盈朝。如彼和肆,莫匪瓊瑤;如 彼儀鳳,樂我《雲》《韶》。瓊瑤誰剖?四門洞開;《雲》《韶》奚樂?神人允諧。 蟬冕耀庭。細珮振階。德以謙光,仁以恩懷。我酒惟清,我餚惟馨。舞以六代,歌 以九成。
shēn shēn zhòu zǐ, qí qí xué shēng. xǐ xīn zì bǎi, guān guó zhī róng. xué yóu shí miáo, huà ruò yǎn cǎo. bó wǒ yǐ wén, hóng wǒ yǐ dào. wàn bāng chán tuì, shěn nǎi jùn zào. zuān bàng yíng zhū, pōu shí chī zǎo. sī fěi xuán huáng, shuǐ wǎng fāng yuán. yǐn zhī sī liú, rǎn zhī sī xiān. ruò jīn shòu fàn, ruò zhí zài zhēn. shàng hǎo rú yún, xià xiào rú chuān.
莘莘胄子,祁祁學生。洗心自百,觀國之榮。學猶蒔苗,化若偃草。博我以文, 弘我以道。萬邦蟬蛻,矧乃俊造。鑽蚌瑩珠,剖石摛藻。絲匪玄黃,水罔方圓。引 之斯流,染之斯鮮。若金受范,若埴在甄。上好如雲,下效如川。
xī zài zhōu xìng, wáng huà zhī shǐ. yuē wén yuē wǔ, shí wéi shì zǐ. jīn wǒ huáng chǔ, qí shèng tōng lǐ. jī xī chóng guāng, yú mù bù yǐ. yú mù yī hé? sī wén zhé hòu. mèi zī yī rén, shí fù yuán shǒu. xiào qià jiā bāng, guāng zhào jiǔ yǒu. chún gǔ zì jìn, yǒng shì chāng fù. wēi wēi xià chén, guò chōng jìn shì. wěi niè fēng yún, luán lóng shì cè. shēn zǎo fāng liú, mù wán shèng shì. jié chéng zuò sòng, zhī yǒng shèng zhì.
昔在周興,王化之始。曰文曰武,時惟世子。今我皇儲,齊聖通理。緝熙重光, 於穆不已。於穆伊何?思文哲後。媚茲一人,實副元首。孝洽家邦,光照九有。純 嘏自晉,永世昌阜。微微下臣,過充近侍。猥躡風雲,鸞龍是廁。身澡芳流,目玩 盛事。竭誠作頌,祗詠聖志。
chū wèi wǎn lìng, zài rèn kuān ér bù zòng, xù yǐn qín zhèng, lì gōng píng ér yí rén shì. rù bǔ shàng shū láng, é zhuǎn zhe zuò láng. wèi chéng yú zhēn, qí cí yuē:
出為宛令,在任寬而不縱,恤隱勤政,厲公平而遺人事。入補尚書郎,俄轉著 作郎。為《乘輿箴》,其辭曰:
yì chēng yǒu tiān dì rán hòu yǒu rén lún, yǒu fù zǐ rán hòu yǒu jūn chén. chuán yuē: dà zhě tiān dì, qí cì jūn chén. rán jūn chén fù zǐ zhī dào, tiān dì rén lún zhī běn, wèi yǒu yǐ xiān zhī zhě yě. gù tiān shēng zhēng rén ér shù zhī jūn, shǐ sī mù zhī, jiāng yǐ dǎo qún shēng zhī xìng, ér lǐ wàn wù zhī qíng. qǐ yǐ chǒng yī rén zhī shēn, jí wú liàng zhī yù, rú sī ér yǐ zāi! fū gǔ zhī wèi jūn zhě, wú yù ér zhì gōng, gù yǒu máo cí tǔ jiē zhī jiǎn ér hòu zhī wèi jūn, yǒu yù ér zì lì, gù yǒu yáo tái qióng shì zhī chǐ. wú yù zhě, tiān xià gòng tuī zhī yǒu yù zhě, tiān xià gòng zhēng zhī. tuī zhī zhī jí, suī chán dài yóu tuō xǐ zhēng zhī zhī jí, suī jié shā ér bù bì. gù yuē tiān xià fēi yī rén zhī tiān xià, nǎi tiān xià zhī tiān xià, ān kě qiú ér dé, cí ér yǐ zhě hū!
《易》稱「有天地然後有人倫,有父子然後有君臣」。傳曰:「大者天地,其 次君臣。」然君臣父子之道,天地人倫之本,未有以先之者也。故天生蒸人而樹之 君,使司牧之,將以導群生之性,而理萬物之情。豈以寵一人之身,極無量之欲, 如斯而已哉!夫古之為君者,無欲而至公,故有茅茨土階之儉;而後之為君,有欲 而自利,故有瑤台瓊室之侈。無欲者,天下共推之;有欲者,天下共爭之。推之之 極,雖禪代猶脫屣;爭之之極,雖劫殺而不避。故曰「天下非一人之天下,乃天下 之天下」,安可求而得,辭而已者乎!
fū xiū zhū jǐ ér huà zhū rén, chū hū ěr ér jiàn hū yuǎn zhě, yán xíng zhī wèi yě. gù rén zhǔ suǒ huàn, mò shén yú bù zhī qí guò ér suǒ měi, mò měi yú hǎo wén qí guò. ruò yǒu jūn yú cǐ, ér yuē yǔ bì wú guò, wéi qí yán ér mò zhī wéi, sī kǒng zǐ suǒ wèi qí shù jǐ hū yī yán ér sàng guó zhě yě. gài jūn zǐ zhī guò, rú rì yuè zhī shí: guò yě, rén jiē jiàn zhī, gèng yě, rén jiē yǎng zhī. suī yǐ yáo shùn tāng wǔ zhī shèng, bì yǒu fěi bàng zhī mù, gǎn jiàn zhī gǔ, pán yú zhī míng, wú huì zhī shǐ, suǒ yǐ xián qí xié pì ér nà zhū zhèng dào, qí zì wéi chí rú cǐ zhī bèi. gù zhēn guī zhī xìng, jiāng yǐ jiù guò bǔ què, rán yóu yī wéi fěng yù, shǐ yán zhī zhě wú zuì, wén zhī zhě zú yǐ zì jiè. xiān rú jì yuán gǔ yì, jǔ nèi wài zhī shū, ér gāo zǔ yì xù liù guān, lùn chéng bài zhī yào, yì zhèng cí yuē, yòu jǐn shàn yǐ. zì yú rén zhēn yǐ zhì yú bǎi guān, fēi wéi guī qí suǒ sī, chéng yù rén zhǔ zhēn zhuó qí dé shī yān. chūn qiū chuán yuē mìng bǎi guān zhēn wáng què, zé yì tiān zǐ zhī shì yě.
夫修諸己而化諸人,出乎邇而見乎遠者,言行之謂也。故人主所患,莫甚於不 知其過;而所美,莫美於好聞其過。若有君於此,而曰予必無過,唯其言而莫之違, 斯孔子所謂其庶幾乎一言而喪國者也。蓋君子之過,如日月之蝕:過也,人皆見之, 更也,人皆仰之。雖以堯、舜、湯、武之盛,必有誹謗之木,敢諫之鼓,盤杅之銘, 無諱之史,所以閒其邪僻而納諸正道,其自維持如此之備。故箴規之興,將以救過 補闕,然猶依違諷喻,使言之者無罪,聞之者足以自誡。先儒既援古義,舉內外之 殊,而高祖亦序六官,論成敗之要,義正辭約,又盡善矣。自《虞人箴》以至於 《百官》,非唯規其所司,誠欲人主斟酌其得失焉。《春秋傳》曰「命百官箴王闕」, 則亦天子之事也。
ní yǐ wèi wáng zhě yīng shòu mìng zhī qī, dāng shén qì zhī yùn, zǒng wàn jī ér fǔ sì hǎi, jiǎn qún cái ér shěn suǒ shòu, zī zī yú dé rén, jí jí yú wén guò, suī tíng zhēng miàn zhé, yóu jiāng qí qǐng ér qiú yān. zhì yú zhēn guī, jiàn zhī shùn zhě, hé wèi dú què zhī zāi? shì yǐ bù liàng qí xué lòu sī qiǎn, yīn fù dān zhī yú, cháng shì zhuàn ér shù zhī. bù gǎn chì zhì zūn zhī hào, gù yǐ chéng yú mù piān. gài dì wáng zhī shì zhì dà, ér gǔ jīn zhī biàn zhì zhòng, wén fán ér yì guǐ, yì jú ér cí yě, jiāng yù xī qǐ qián xián, fǎng fú chóng guǐ, pì yóu qiū chí zhī wàng huá dài, héng xīng zhī xì rì yuè yě, qí bù dǎi míng yǐ. sòng yuē:
尼以為王者膺受命之期,當神器之運,總萬機而撫四海,簡群才而審所授,孜 孜於得人,汲汲於聞過,雖廷爭面折,猶將祈請而求焉。至於箴規,諫之順者,曷 為獨闕之哉?是以不量其學陋思淺,因負擔之餘,嘗試撰而述之。不敢斥至尊之號, 故以「乘輿」目篇。蓋帝王之事至大,而古今之變至眾,文繁而義詭,意局而辭野, 將欲希企前賢,仿佛崇軌,譬猶丘坻之望華岱,恆星之系日月也,其不逮明矣。頌 曰:
yuán yuán suì chū, máng máng tài shǐ. qīng zhuó tóng liú, xuán huáng cuò chí. shàng xià fú xíng, zūn bēi mí jì. hè xū yōu zāi, dà tíng shàng yǐ. huáng jí qǐ jiàn, liǎng yí jì fēn. yí lún xū yǒng xù, wàn bāng yǐ fēn. guó shì míng wáng, jiā fèng yán jūn. gè yǒu yōu zūn, dé yòng bù qín. xī nóng yǐ jiàng, jì yú xià yīn. huò chán huò chuán, nǎi zhì nǎi wén.
元元遂初,芒芒太始。清濁同流,玄黃錯歭。上下弗形,尊卑靡紀。赫胥悠哉, 大庭尚矣。皇極啟建,兩儀既分。彝倫需永序,萬邦已紛。國事明王,家奉嚴君。 各有攸尊,德用不勤。羲、農已降,暨於夏、殷。或禪或傳,乃質乃文。
tài shàng wú míng, xià zhī yǒu zhī. rén yì bù cún, ér rén guī xiào cí. wú wèi wú zhí, hé yù hé sī. zhōng xìn zhī báo, lǐ xíng shí zī. jì yù jì wèi, yǐ wǔ yǐ qī. zuò shì zuò méng, ér rén shǐ pàn yí. huáng huáng sì hǎi, ǎi ǎi wàn chéng, fēi shì yān píng? zuǒ fǔ yòu bì, qián yí hòu chéng. yī rì wàn jī, yè yè jīng jīng. fū chū qí yán shàn, zé qiān lǐ shì yīng ér mò yú wéi, yì sàng bāng yǒu zhēng. shū jī zhī dòng, shì yǐ fèi xìng. yīn jiān bù yuǎn, ruò zhī hé wù chéng!
太上無名,下知有之。仁義不存,而人歸孝慈。無為無執,何欲何思。忠信之 薄,禮刑實滋。既譽既畏,以侮以欺。作誓作盟,而人始叛疑。煌煌四海,藹藹萬 乘,菲誓焉憑?左輔右弼,前疑後丞。一日萬機,業業兢兢。夫出其言善,則千里 是應;而莫余違,亦喪邦有徵。樞機之動,式以廢興。殷監不遠,若之何勿懲!
qiě hòu wèi xī dú, fēng wū shēng zāi. xīn zuò shì, ér xià xìng yáo tái. zāo qiū jiǔ chí, xiàng zhù yù bēi. jué yáo yī hé? lóng gān bào tāi. wéi cǐ zhé fù, zhí wèi luàn jiē. yīn yòng sàng shī, xià yì bù huī. shì yǐ dì yáo zài wèi, máo cí bù jiǎn. zhōu wén rì zè, mèi dàn pī xiǎn. fū dé yóu rú máo, ér huò jǔ zhī zhě xiān. gù huò yǒu cán dé, wǔ wèi jǐn shàn. xià shì dào shuāi, mò sú huà qiǎn. dān lè yì yóu, huāng yín shěn miǎn. bù shì gǔ xùn, ér hǎo shì nìng biàn bù zūn wáng lù, ér fù chē shì jiàn. chéng bài zhī xiào, zài zài xiān diǎn. fěi wéi líng yí, jué shì yòng tiǎn. gù yuē shù jūn rú zhī hé? jiāng rén shì sī mù. shì zhī yóu shāng, ér zhī qí hán ào. gù néng fǔ zhī sī róu, ér dūn zhī sī mù wú yuǎn bù huái, mí sī bù fú. fū qǐ yàn zòng yī rén, ér wán qí ěr mù nèi mí shēng sè, wài huāng chí zhú bù xiū zhèng shì, ér zhōng yú diān fù?
且厚味腊毒,豐屋生災。辛作FM室,而夏興瑤台。糟丘酒池,象箸玉杯。厥 餚伊何?龍肝豹胎。惟此哲婦,職為亂階。殷用喪師,夏亦不恢。是以帝堯在位, 茅茨不翦。周文日昃,昧旦丕顯。夫德輶如毛,而或舉之者鮮。故《濩》有慚德, 《武》未盡善。下世道衰,末俗化淺。耽樂逸游,荒淫沈湎。不式古訓,而好是佞 辯;不遵王路,而覆車是踐。成敗之效,載在先典。匪唯陵夷,厥世用殄。故曰樹 君如之何?將人是司牧。視之猶傷,而知其寒奧。故能撫之斯柔,而敦之斯睦; 無遠不懷,靡思不服。夫豈厭縱一人,而玩其耳目;內迷聲色,外荒弛逐;不修政 事,而終於顛覆?
xī táng shì shòu shùn, shùn yì mìng yǔ. shòu zhōng nà zǔ, pī chéng tiān xù. fàng jié wéi tāng, kè yīn yī wǔ. gù chán dài fēi yī xìng, shè jì wú cháng zhǔ. sì yuè sān tú, jiǔ zhōu zhī zǔ. péng lí dòng tíng, yīn shāng zhī lǚ. yú xià zhī lóng, fēi yóu chǐ tǔ. ér zhòu zhī bǎi kè, zú yú jué xù. gù wáng zhě wú qīn, wéi zài zé rén. qīng gài wéi jiù, bái shǒu nǎi xīn. wàng yóu diào fū, yī qǐ yǒu shēn. fù dǐng gǔ dāo, ér móu hé shèng shén. fū qǐ jiè guān zuǒ yòu, ér qǔ jiè jìn chén. gài yǒu guó yǒu jiā zhě, mò yún wǒ cōng, huò cǐ miàn cóng mò wèi wǒ zhì, tīng shòu wèi yì. gān yán měi jí, xiān bù wèi lèi. yóu yí táo chǒng, yuǎn yú tuō xǐ. nài hé rén zhǔ, wèi jí zé chǐ?
昔唐氏授舜,舜亦命禹。受終納祖,丕承天序。放桀惟湯,克殷伊武。故禪代 非一姓,社稷無常主。四岳三塗,九州之阻。彭蠡、洞庭,殷商之旅。虞夏之隆, 非由尺土。而紂之百克,卒於絕緒。故王者無親,唯在擇人。傾蓋惟舊,白首乃新。 望由釣夫,伊起有莘。負鼎鼓刀,而謀合聖神。夫豈借官左右,而取介近臣。蓋有 國有家者,莫雲我聰,或此面從;莫謂我智,聽受未易。甘言美疾,鮮不為累。由 夷逃寵,遠於脫屣。奈何人主,位極則侈?
zhī rén zé zhé, wéi dì suǒ nán. táng cháo jì tài, sì zú zuò jiān. zhōu shì jì lóng, ér guǎn cài bù qián. fěi wǒ èr shèng, shú mǐ sī huàn? ruò jiǔ dé xián shòu, jùn yì zài guān, jūn fēi chén mò zhì, chén fēi jūn mò ān. gù shū měi kāng zāi, ér yì guì jīn lán. yǒu huáng sī guó, gǎn gào nà yán.
知人則哲,惟帝所難。唐朝既泰,四族作奸。周室既隆,而管、蔡不虔。匪我 二聖,孰弭斯患?若九德咸受,俊乂在官,君非臣莫治,臣非君莫安。故《書》美 康哉,而《易》貴金蘭。有皇司國,敢告納言。
jí zhào wáng lún cuàn wèi, sūn xiù zhuān zhèng, zhōng liáng zhī shì jiē lí huò kù. ní suì jí dǔ, qǔ jiǎ bài sǎo fén mù. wén qí wáng jiǒng qǐ yì, nǎi fù xǔ chāng. jiǒng yǐn wèi cān jūn, yǔ móu shí wù, jiān guǎn shū jì. shì píng, fēng ān chāng gōng. lì huáng mén shì láng sàn qí cháng shì shì zhōng mì shū jiān. yǒng xìng mò, wèi zhōng shū lìng. shí sān wáng zhàn zhēng, huáng jiā duō gù, ní zhí jū xiǎn yào, cóng róng ér yǐ. suī yōu yú bù jí, ér bèi cháng jiān nán. yǒng jiā zhōng, qiān tài cháng qīng. luò yáng jiāng méi, xié jiā shǔ dōng chū chéng gāo, yù hái xiāng lǐ. dào yù zéi, bù dé qián, bìng zú yú wù bì, nián liù shí yú.
及趙王倫篡位,孫秀專政,忠良之士皆罹禍酷。尼遂疾篤,取假拜掃墳墓。聞 齊王冏起義,乃赴許昌。冏引為參軍,與謀時務,兼管書記。事平,封安昌公。歷 黃門侍郎、散騎常侍、侍中、秘書監。永興末,為中書令。時三王戰爭,皇家多故, 尼職居顯要,從容而已。雖憂虞不及,而備嘗艱難。永嘉中,遷太常卿。洛陽將沒, 攜家屬東出成皋,欲還鄉里。道遇賊,不得前,病卒於塢壁,年六十餘。
zhāng zài, zì mèng yáng, ān píng rén yě. fù shōu, shǔ jùn tài shǒu. zài xìng xián yǎ, bó xué yǒu wén zhāng. tài kāng chū, zhì shǔ shěng fù, dào jīng jiàn gé. zài yǐ shǔ rén shì xiǎn hǎo luàn, yīn zhe míng yǐ zuò jiè yuē:
張載,字孟陽,安平人也。父收,蜀郡太守。載性閒雅,博學有文章。太康初, 至蜀省父,道經劍閣。載以蜀人恃險好亂,因著銘以作誡曰:
yán yán liáng shān, jī shí é é. yuǎn shǔ jīng héng, jìn zhuì mín bō. nán tōng qióng bó, běi dá bāo xié. xiá guò péng jié, gāo yú sōng huá. wéi shǔ zhī mén, zuò gù zuò zhèn. shì yuē jiàn gé, bì lì qiān rèn. qióng dì zhī xiǎn, jí lù zhī jùn. shì zhuó zé nì, dào qīng sī shùn. bì yóu wǎng hàn, kāi zì yǒu jìn. qín dé bǎi èr, bìng tūn zhū hóu. qí dé shí èr, tián shēng xiàn chóu. shěn zī xiá ài, tǔ zhī wài qū. yī rén hé jǐ, wàn fū jū. xíng shèng zhī dì, fēi qīn wù jū. xī zài wǔ hòu, zhōng liú ér xǐ. hé shān zhī gù, jiàn qū wú qǐ. dòng tíng mèng mén, èr guó bù sì. xìng shí yóu dé, xiǎn yì nán shì. zì gǔ jí jīn, tiān mìng bù yì. píng zǔ zuò hūn, xiān bù bài jī. gōng sūn jì méi, liú shì xián bì. fù chē zhī guǐ, wú huò zhòng jī. lēi míng shān ā, gǎn gào liáng yì.
岩岩梁山,積石峨峨。遠屬荊、衡,近綴岷、嶓。南通邛、僰,北達褒斜。狹 過彭、碣,高逾嵩、華。惟蜀之門,作固作鎮。是曰劍閣,壁立千仞。窮地之險, 極路之峻。世濁則逆,道清斯順。閉由往漢,開自有晉。秦得百二,併吞諸侯。齊 得十二,田生獻籌。矧茲狹隘,土之外區。一人荷戟,萬夫趄。形勝之地,非親勿 居。昔在武侯,中流而喜。河山之固,見屈吳起。洞庭孟門,二國不祀。興實由德, 險亦難恃。自古及今,天命不易。憑阻作昏,鮮不敗績。公孫既沒,劉氏銜壁。覆 車之軌,無或重跡。勒銘山阿,敢告梁益。
yì zhōu cì shǐ zhāng mǐn jiàn ér qí zhī, nǎi biǎo shàng qí wén, wǔ dì qiǎn shǐ juān zhī yú jiàn gé shān yān.
益州刺史張敏見而奇之,乃表上其文,武帝遣使鐫之於劍閣山焉。
zài yòu wèi què lùn yuē:
載又為《榷論》曰:
fū xián rén jūn zǐ jiāng lì tiān xià zhī gōng, chéng tiān xià zhī míng, fēi yù qí shí, hé yóu zhì zhī zāi! gù cháng shì lùn zhī: yīn tāng wú míng tiáo zhī shì, zé yī yǐn, yǒu shēn zhī pǐ fū yě zhōu wǔ wú mù yě zhī zhèn, zé lǚ yá, wèi bīn zhī diào wēng yě. ruò zī zhī lèi, bù kě shèng jì. gài shēng fā xiǎng yīng, xíng dòng yǐng cóng, shí píng zé cái fú, shì luàn zé qí yòng, qǐ bù xìn yú! shè shǐ qín mǎng xiū sān wáng zhī fǎ, shí zhì lóng píng, zé hàn zǔ, sì shàng zhī jiàn lì guāng wǔ, chōng líng zhī xiá kè ěr, kuàng hū fù lì zhě zāi! gù dāng qí yǒu shì yě, zé zú fēi qiān lǐ, bù rù yú yú rèn fēi zhǎn hóng, bù tāo yú qiào. shì yǐ nú jiǎn wàng fēng ér tuì, wán dùn wèi shì ér fèi. jí qí wú shì yě, zé niú jì gòng láo, lì dùn qí liè, ér wú zhǎng tú xī gé yǐ jué zhī, cǐ lí zhū yǔ gǔ zhě tóng yǎn zhī shuō yě. chù shǒu píng zhī shì, ér yù jiàn shū cháng zhī xūn, jū tài píng zhī jì, ér tǔ wéi sú zhī móu, cǐ yóu què bù ér dēng shān, yù zhāng fǔ yú yuè yě. hàn wén dì jiàn lǐ guǎng ér tàn yuē: xī zi bù yù, dāng gāo dì shí, wàn hù hóu qǐ zú dào zāi! gù zhì wú suǒ yùn qí chóu, yǒng wú suǒ fèn qí qì, zé yǒng qiè yī yě cái wú suǒ chěng qí néng, biàn wú suǒ zhǎn qí shuō, zé wán huì jūn yě. shì yǐ wú bǎng yuè chuán, bù néng wú shuǐ ér fú qīng qiú chì chī, bù néng wú yún ér fēi. gù hé bì zhī zài jīng shān, suí zhū zhī qián zhòng chuān, fēi yù qí rén, yān yǒu lián chéng zhī jià, zhào chē zhī míng hū! qīng qiāo fán shuāng, zhí yú lóng zhōng, hé yǐ xiào qí cuō dōng guō yú gōu xià yě? bái yuán xuán bào, cáng yú líng kǎn, hé yǐ zhī qí jiē chuí tiáo yú qiān rèn yě? càn fū yǔ wū huò sòng lì, fēi lóng wén chì dǐng, wú yǐ míng zhī gài niè zhèng yǔ jīng qīng zhēng yǒng, fēi qiáng qín zhī wēi, shú néng biàn zhī? gù è fū yōng lì, bào guān tú diào zhī lún, yī dàn ér dōu qīng xiàng zhī wèi, jiàn jīn shí zhī hào zhě, huò yǒu huái yán mèng zhī shù, bào yī guǎn zhī lüè, méi shì ér bù chǐ zhě, cǐ yán yǒu shì zhī shì yì wèi gōng, wú wèi zhī shí nán wèi míng yě. ruò sī yān miè ér bù chēng, céng bù zú yǐ duō shuō.
夫賢人君子將立天下之功,成天下之名,非遇其時,曷由致之哉!故嘗試論之: 殷湯無鳴條之事,則伊尹,有莘之匹夫也;周武無牧野之陣,則呂牙,渭濱之釣翁 也。若茲之類,不可勝紀。蓋聲發響應,形動影從,時平則才伏,世亂則奇用,豈 不信歟!設使秦、莽修三王之法,時致隆平,則漢祖,泗上之健吏;光武,舂陵之 俠客耳,況乎附麗者哉!故當其有事也,則足非千里,不入於輿;刃非斬鴻,不韜 於鞘。是以駑蹇望風而退,頑鈍未試而廢。及其無事也,則牛驥共牢,利鈍齊列, 而無長塗犀革以決之,此離硃與瞽者同眼之說也。處守平之世,而欲建殊常之勛, 居太平之際,而吐違俗之謀,此猶卻步而登山,鬻章甫于越也。漢文帝見李廣而嘆 曰:「惜子不遇,當高帝時,萬戶侯豈足道哉!」故智無所運其籌,勇無所奮其氣, 則勇怯一也;才無所騁其能,辯無所展其說,則頑慧均也。是以吳榜越船,不能無 水而浮;青虬赤螭,不能無雲而飛。故和璧之在荊山,隋珠之潛重川,非遇其人, 焉有連城之價,照車之名乎!青骹繁霜,縶於籠中,何以效其撮東郭於韝下也?白 猨玄豹,藏於欞檻,何以知其接垂條於千仞也?孱夫與烏獲訟力,非龍文赤鼎,無 以明之;蓋聶政與荊卿爭勇,非強秦之威,孰能辨之?故餓夫庸隸,抱關屠釣之倫, 一旦而都卿相之位,建金石之號者,或有懷顏、孟之術,抱伊、管之略,沒世而不 齒者,此言有事之世易為功,無為之時難為名也。若斯湮滅而不稱,曾不足以多說。
kuàng fū yōng yōng zhī tú, shǎo yǒu bù dé yì zhě, zé zì yǐ wèi wǎng fú. mò bù shì xiǎo biàn lì xiǎo shàn yǐ ǒu shí, jié péng dǎng jù xū yù yǐ qū sú. jìn zhī wú bǔ yú shí, tuì zhī wú sǔn yú huà. ér shì zhǔ xiāng yǔ léi tóng qí kǒu, chuī ér xù zhī, qǐ bù āi zāi! jīn shì xún cháng xí gù, guī xíng jǔ bù, jī jiē jí, lèi fá yuè, lù lù rán yǐ qǔ shì zī. ruò fú kuí wú jùn jié, zhuō lì chù tǎng zhī tú, zhí jiāng fú sǐ qīn cén zhī xià, ān néng yǔ bù zhòu gòng zhēng dào lǐ hū! zhì rú xuān miǎn fú bān zhī shì, gǒu bù néng kuāng huà fǔ zhèng, zuǒ shí yì shì, ér tú fǔ yǎng qǔ róng, yào róng qiú lì, hòu zì fēng zhī zī, fēng sī jiā zhī jī, cǐ mù hóu ér guàn ěr, shàng yān zú dào zāi!
況夫庸庸之徒,少有不得意者,則自以為枉伏。莫不飾小辯、立小善以偶時, 結朋黨、聚虛譽以驅俗。進之無補於時,退之無損於化。而世主相與雷同齊口,吹 而煦之,豈不哀哉!今士循常習故,規行矩步,積階級,累閥閱,碌碌然以取世資。 若夫魁梧俊傑,卓躒俶儻之徒,直將伏死嶔岑之下,安能與步驟共爭道里乎!至如 軒冕黻班之士,苟不能匡化輔政,佐時益世,而徒俯仰取容,要榮求利,厚自封之 資,豐私家之積,此沐猴而冠耳,尚焉足道哉!
zài yòu wèi méng sì fù, sī lì xiào wèi fù xuán jiàn ér jiē tàn, yǐ chē yíng zhī, yán tán jǐn rì, wèi zhī yán yù, suì zhī míng. qǐ jiā zuǒ zhù zuò láng, chū bǔ féi xiāng lìng. fù wèi zhù zuò láng, zhuǎn tài zǐ zhōng shè rén, qiān lè ān xiāng hóng nóng tài shǒu. zhǎng shā wáng yì qǐng wèi jì shì dū. bài zhōng shū shì láng, fù lǐng zhù zuò. zài jiàn shì fāng luàn, wú fù jìn shì yì, suì chēng jí dǔ gào guī, zú yú jiā.
載又為《濛汜賦》,司隸校尉傅玄見而嗟嘆,以車迎之,言談盡日,為之延譽, 遂知名。起家佐著作郎,出補肥鄉令。復為著作郎,轉太子中舍人,遷樂安相、弘 農太守。長沙王乂請為記室督。拜中書侍郎,復領著作。載見世方亂,無復進仕意, 遂稱疾篤告歸,卒於家。
xié zì jǐng yáng, shǎo yǒu jùn cái, yǔ zài qí míng. pì gōng fǔ yuàn, zhuǎn mì shū láng, bǔ huá yīn lìng zhēng běi dà jiāng jūn cóng shì zhōng láng, qiān zhōng shū shì láng. zhuǎn hé jiān nèi shǐ, zài jùn qīng jiǎn guǎ yù.
協字景陽,少有俊才,與載齊名。辟公府掾,轉秘書郎,補華陰令、征北大將 軍從事中郎,遷中書侍郎。轉河間內史,在郡清簡寡慾。
yú shí tiān xià yǐ luàn, suǒ zài kòu dào, xié suì qì jué rén shì, píng jū cǎo zé, shǒu dào bù jìng, yǐ shǔ yǒng zì yú. nǐ zhū wén shì zuò qī mìng. qí cí yuē:
於時天下已亂,所在寇盜,協遂棄絕人事,屏居草澤,守道不競,以屬詠自娛。 擬諸文士作《七命》。其辭曰:
chōng mò gōng zǐ, hán huá yǐn yào, jiā dùn lóng pán, chāo shì gāo dǎo, yóu xīn yú hào rán, wán zhì hū zhòng miào, jué jǐng hū dà huāng zhī xiá zǔ, tūn xiǎng hū yōu shān zhī qióng ào. yú shì xùn huá dài fū wén ér zào yān. nǎi zhěng yún hé, cān fēi huáng, yuè bēn shā, zhǎn liú shuāng, líng fú yáo zhī fēng, niè jiān bīng zhī jīn, jīng fú xiāo è, guǐ chū cāng yín, tiān qīng líng ér wú xiá, yě kuàng lǎng ér wú chén, lín zhòng xiù ér lǎn pèi, gù shí shì ér huí lún. suì shì chōng mò gōng zǐ zhī suǒ jū. qí jū yě, zhēng róng yōu ǎi, xiāo sè xū xuán, míng hǎi hún huò yǒng qí hòu, xiè gǔ cáo zhāng qí qián, xún zhú sǒng jīng yìn qí hè, bǎi lài qún míng lóng qí shān, chōng biāo fā ér huí rì, fēi lì qǐ ér sǎ tiān. yú shì dēng jué yǎn, nì zhǎng fēng, chén biàn huò zhī cí, mìng gōng zǐ yú yán zhōng. yuē: gài wén shèng rén bù juǎn dào ér bèi shí, zhì shì bù yí shēn ér nì jī, shēng bì yào huá míng yú yù dié, méi zé lēi hóng fá yú jīn cè. jīn gōng zǐ wéi shì lù shěn, bì dì dú cuàn, yǒu shēng zhī huān miè, zī fù zhī yì fèi. chóu qià bǎi nián, kǔ yì qiān zài, hé yì cù lín zhī yóu tīng nìng, duǎn yǔ zhī qī yì huì! jīn jiāng róng zi yǐ tiān rén zhī dà bǎo, yuè zi yǐ zòng xìng zhī zhì yú, qióng dì ér yóu, zhōng tiān ér jū, qīng sì hǎi zhī huān, dān jiǔ zhōu zhī yú, zuān qū gǔ zhī hù, jiě shū shǔ zhī jū, zi yù zhī hū? gōng zǐ yuē: dài fū bù yí, lái cuì huāng wài, suī zài bù mǐn, jìng tīng jiā huà.
沖漠公子,含華隱曜,嘉遯龍蟠,超世高蹈,游心於浩然,玩志乎眾妙,絕景 乎大荒之遐阻,吞響乎幽山之窮奧。於是徇華大夫聞而造焉。乃整雲輅,驂飛黃, 越奔沙,輾流霜,陵扶搖之風,躡堅冰之津,旌拂霄崿,軌出蒼垠,天清泠而無霞, 野曠朗而無塵,臨重岫而攬轡,顧石室而回輪。遂適沖漠公子之所居。其居也,崢 嶸幽藹,蕭瑟虛玄,溟海渾濩涌其後,嶰谷嶆張其前,尋竹竦莖廕其壑,百籟群 鳴籠其山,沖飆發而回日,飛礫起而灑天。於是登絕巘,逆長風,陳辨惑之辭,命 公子於岩中。曰:「蓋聞聖人不捲道而背時,智士不遺身而匿跡,生必耀華名於玉 牒,沒則勒鴻伐於金冊。今公子違世陸沈,避地獨竄,有生之歡滅,資父之義廢。 愁洽百年,苦溢千載,何異促鱗之游汀濘,短羽之棲翳薈!今將榮子以天人之大寶, 悅子以縱性之至娛,窮地而游,中天而居,傾四海之歡,殫九州之腴,鑽屈谷之瓠, 解疏屬之拘,子欲之乎?」公子曰:大夫不遺,來萃荒外,雖在不敏,敬聽嘉話。」
dài fū yuē: hán shān zhī tóng, chū zì tài míng, hán huáng zhōng yǐ tǔ gàn, jù cāng cén ér gū shēng. jì nǎi qióng yǎn céng léng, jīn àn pí tí, yòu dāng fēng gǔ, zuǒ lín yún xī, shàng wú líng xū zhī cháo, xià wú zhí shí zhī qī, yáo yuè jùn tǐng, míng miǎo jiāo yáo, xī sān chūn zhī yì lù, sù jiǔ qiū zhī míng biāo, líng xuě xiě qí gēn, fēi shuāng fēng qí tiáo, mù jì fán ér hòu lǜ, cǎo wèi sù ér xiān diāo. yú shì gòu yún tī, zhì zhēng róng, jiǎn ruí bīn zhī yáng kē, pōu dà lǚ zhī yīn jīng. yíng jiàng zhuó qí pǔ, líng lún jūn qí shēng. qì jǔ lè zòu, cù diào gāo zhāng, yīn lǎng hào zhōng, yùn qīng rào liáng. zhuī yì xiǎng yú bā fēng, cǎi qí lǜ yú guī chāng, qǐ zhōng huáng zhī miào gōng, fā rù shōu zhī biàn shāng. ruò nǎi lóng huǒ xī tuí, xuān qì chū shōu, fēi shuāng yíng jié, gāo fēng sòng qiū, jī lǚ huái tǔ zhī tú, liú dàng bǎi lí zhī chóu, fǔ cù zhù zé suān bí, huī wēi xián zé tì liú. ruò nǎi zhuī qīng wa, fù yán jié, zòu lù shuǐ, tǔ bái xuě, jī chǔ huí, liú fēng jié, bēi míng jiá zhī cháo luò, dào wàng shū zhī xī quē. qióng lí wèi zhī pǐ biāo, shuāng lǎo wèi zhī wū yàn, wáng zǐ fú yīng ér qīng ěr, liù mǎ xū tiān ér yǎng mò. cǐ gài yīn qū zhī zhì miào, zi qǐ néng cóng wǒ ér tīng zhī hū? gōng zǐ yuē: yú bìng wèi néng yě.
大夫曰:「寒山之桐,出自太冥,含黃鐘以吐干,據蒼岑而孤生。既乃瓊巘層 崚,金岸崥崹,右當風谷,左臨雲溪,上無陵虛之巢,下無跖實之蹊,搖刖峻挺, 茗邈嶕嶢,晞三春之溢露,溯九秋之鳴飆,零雪寫其根,霏霜封其條,木既繁而後 綠,草未素而先凋。於是構雲梯,陟崢嶸,翦蕤賓之陽柯,剖大呂之陰莖。營匠斫 其朴,伶倫均其聲。器舉樂奏,促調高張,音朗號鍾,韻清繞樑。追逸響於八風, 采奇律于歸昌,啟中黃之妙宮,發蓐收之變商。若乃龍火西頹,暄氣初收,飛霜迎 節,高風送秋,羈旅懷土之徒,流宕百罹之儔,撫促柱則酸鼻,揮危弦則涕流。若 乃追清哇,赴嚴節,奏《淥水》,吐《白雪》,激楚回,流風結,悲蓂莢之朝落, 悼望舒之夕缺。煢嫠為之擗摽,孀老為之嗚咽,王子拂纓而傾耳,六馬噓天而仰秣。 此蓋音曲之至妙,子豈能從我而聽之乎?」公子曰:「余病未能也。」
dài fū yuē: lán gōng mì yǔ, diāo táng qǐ lóng, yún píng làn gàn, qióng bì qīng cōng, yīng mén bā xí, tái jiǔ zhòng, biǎo yǐ bǎi cháng zhī què, huán yǐ wàn zhì zhī yōng. ěr nǎi yáo xiè yíng fēng, xiù chū zhōng tiān, cuì guān cén qīng, tóng gé xiá lián, zhǎng yì lín yún, fēi bì líng shān, wàng yù shéng ér jié jí, chéng dào jǐng ér kāi xuān. chēng sù huàn làn, fén gǒng cuó é, yīn qiú fù yán, yáng mǎ chéng ā. cuò yǐ yáo yīng, lòu yǐ jīn huá, fāng shū hán xiù, yuán jǐng tǔ pā. zhòng diàn dié qǐ, jiāo qǐ duì huàng. yōu táng zhòu mì, míng shì yè lǎng. jiāo míng fēi ér fēng shēng, chǐ huò dòng ér chéng xiǎng. ruò nǎi mù yàn cháng wán, tǐ juàn wéi wò, xié gōng zǐ ér shuāng yóu, shí yú guān yú lín lù. dēng cuì fù, lín dān gǔ, huá cǎo jǐn fán, fēi cǎi xīng zhú, yáng yè chūn qīng, yīn tiáo qiū lǜ, huá shí dài xīn, chéng yì zì guān. yǎng zhé shén B241, fǔ cǎi cháo lán, sù huì fēng yú héng báo, juàn jiāo tú yú yáo tán. ěr nǎi fú sān yì, xì zhōng zhǐ, qián sāi hài, jīng hàn qǐ, shěn sī jié, fēi zēng lǐ, guà guī hé yú chì xiāo zhī biǎo, chū huá lín yú zǐ tán zhī lǐ. rán hòu zòng zhào suí fēng, mǐ jí chéng bō, chuī gū zhú, fǔ yún hé, chuān kè chàng huái nán zhī qū, bǎng rén zòu cǎi líng zhī gē. gē yuē: chéng yì zhōu xī wèi shuǐ xī, lín fāng zhōu xī bá líng zhī. lè yǐ wàng qī, yóu yǐ zú shí, qióng yè wèi rì, bì suì wèi qī. cǐ gài yàn jū zhī hào lì, zi qǐ néng cóng wǒ ér chù zhī hū? gōng zǐ yuē: yú bìng wèi néng yě.
大夫曰:「蘭宮秘宇,雕堂綺櫳,雲屏爛旰,瓊壁青蔥,應門八襲,FM台九 重,表以百常之闕,圜以萬雉之墉。爾乃嶢榭迎風,秀出中天,翠觀岑青,彤閣霞 連,長翼臨雲,飛陛陵山,望玉繩而結極,承倒景而開軒。赬素煥爛,枌栱嵯峨, 陰虬負檐,陽馬承阿。錯以瑤英,鏤以金華,方疏含秀,圓井吐葩。重殿疊起,交 綺對榥。幽堂晝密,明室夜朗。焦冥飛而風生,尺蠖動而成響。若乃目厭常玩,體 倦帷幄,攜公子而雙游,時娛觀於林麓。登翠阜,臨丹谷,華草錦繁,飛采星燭, 陽葉春青,陰條秋綠,華實代新,承意恣觀。仰折神[B241],俯采朝蘭,訴惠風於 蘅薄,眷椒塗於瑤壇。爾乃浮三翼,戲中沚,潛鰓駭,驚翰起,沈絲結,飛矰理, 掛歸翮於赤霄之表,出華鱗於紫潭之里。然後縱棹隨風,弭楫乘波,吹孤竹,撫雲 和,川客唱淮南之曲,榜人奏《采菱》之歌。歌曰:『乘鷁舟兮為水嬉,臨芳洲兮 拔靈芝。』樂以忘戚,游以卒時,窮夜為日,畢歲為期。此蓋宴居之浩麗,子豈能 從我而處之乎?」公子曰:「余病未能也。」
dài fū yuē: ruò nǎi bái shāng sù jié, yuè jì shòu yī, tiān níng dì bì, fēng lì shuāng fēi, róu tiáo xī jìn, mì yè chén xī, jiāng yīn qì yǐ xiào shā, lín jīn jiāo ér jiǎng shī. ěr nǎi liè qīng wǔ, zhěng róng gāng, jiàn yún máo, qǐ xióng máng. jià hóng yáng zhī fēi yàn, cān táng gōng zhī sù shuāng, tún yǔ duì yú wài lín, zòng qīng yì yú zhōng huāng. ěr nǎi zhāng xiū mín, bù fēi luó, líng huáng cén, guà qīng luán, huà zhǎng hè yǐ wèi xiàn, dài liú xī yǐ wèi guān. jì nǎi nèi wú shū qī, wài wú lòu jī, kòu zhēng sàn xiào, jǔ huī zàn huò, gòu jīn jī, chí míng dí, jiǎn gāng háo, luò jìn hé, lián qí jìng wù, pián wǔ qí zhé, xī hū huī huò, yún huí fēng liè, shēng dòng xiǎng fēi, xíng yí yǐng fā, jǔ gē lín sǒng, huī fēng diàn miè, yǎng qīng yún cháo, fǔ dān dì xué. nǎi yǒu yuán wén zhī jiān, bān tí zhī zōng, péng liè fēng shēng, nù mù diàn cōng, kǒu yǎo shuāng rèn, zú bō fēi fēng, wù lín jué shí, kòu bá yōu cóng. yú shì fēi huáng fèn ruì, bì yù chěng jì. qī fēng quǎn xī, shou fèi féng shǐ, lā hán, cuò jiě, gōu zhǎo cuī, jù yá bǎi. lán màn láng jí, qīng zhēn dào hè, yǔn zì guà shān, jiāng bó yǎn zé, sǒu wèi máo lín, xí wèi dān báo. yú shì chè wéi dùn wǎng, juǎn pèi shōu yuān, yú rén shù shòu, lín héng jì xiān lùn zuì kào qín, xī mǎ tāo xián yáo sì lián páo, jiǔ jià fāng xuān, qiān zhōng diàn jiào, wàn suì xīng fán, líng fù zhān liú gāo, xī gǔ yàn fāng yān. huān jí lè dān, huí jié ér xuán. cǐ yì tián yóu zhī zhuàng guān, zi qǐ néng cóng wǒ ér wèi zhī hū? gōng zǐ yuē: yú bìng wèi néng yě.
大夫曰:「若乃白商素節,月既授衣,天凝地閉,風厲霜飛,柔條夕勁,密葉 晨稀,將因氣以效殺,臨金郊而講師。爾乃列輕武,整戎剛,建雲髦,啟雄芒。駕 紅陽之飛燕,驂唐公之驌驦,屯羽隊於外林,縱輕翼於中荒。爾乃張修罠,布飛羅, 陵黃岑,掛青巒,畫長壑以為限,帶流溪以為關。既乃內無疏蹊,外無漏跡,叩鉦 散校,舉麾贊獲,彀金機,馳鳴鏑,翦剛豪,落勁翮,連騎競騖,駢武齊轍,翕忽 揮霍,雲迴風烈,聲動響飛,形移影發,舉戈林聳,揮鋒電滅,仰傾雲巢,俯殫地 穴。乃有圓文之豜,斑題之豵,彭鬣風生,怒目電瞛,口咬霜刃,足撥飛鋒,齀林 蹶石,扣跋幽叢。於是飛、黃奮銳,賁、育逞伎。戚封犭希,扌費馮豕,拉甝, 挫解,鈎爪摧,踞牙擺。瀾漫狼藉,傾榛倒壑,隕胔掛山,僵踣掩澤,藪為毛林, 隰為丹薄。於是徹圍頓網,卷旆收鳶,虞人數獸,林衡計鮮;論最犒勤,息馬韜弦; 餚駟連麃,酒駕方軒,千鍾電釂,萬燧星繁,陵阜沾流膏,溪谷厭芳煙。歡極樂 殫,回節而旋。此亦畋游之壯觀,子豈能從我而為之乎?」公子曰:「余病未能也。」
dài fū yuē: chǔ zhī yáng jiàn, ōu yě suǒ yíng, xié xī zhī dìng, chì shān zhī jīng, xiāo yú yáng tóu, yè yuè duàn chéng. nǎi liàn nǎi shuò, wàn pì qiān guàn. fēng lóng fèn chuí, fēi lián shàn tàn, shén qì huà chéng, yáng wén yīn màn. jì nǎi liú qǐ xīng lián, fú cǎi yàn fā, guāng rú sàn diàn, zhì rú yào xuě, shuāng è shuǐ níng, bīng rèn lù jié, xíng guān háo cáo, míng zhēn jù què, zhǐ zhèng zé sān jūn bái shǒu, huī jìn zé qiān lǐ liú xiě. qǐ tú shuǐ jié jiāo hóng, lù sǎ bēn sì, duàn fú hé yǐ wèi gōng, jué zhòng jiǎ ér chēng lì yún ěr ér yǐ zāi! ruò qí líng bǎo, zé shū pì wú fāng, qí fēng yì mó, xíng zhèn xuē zhú, guāng hài fēng hú, jià jiān sān xiāng, shēng guì èr dōu, huò chí míng qīng qín, huò yè fēi qù wú. shì yǐ gōng guān wàn zài, wēi yào wú qióng, huī zhī zhě wú qián, yōng zhī zhě shēn xióng, kě yǐ cóng fú jiǔ guó, héng zhì bā róng, zhǎo yá jǐng fù, hán xià chéng fēng. cǐ gài xī shì zhī shén bīng, zi qǐ néng cóng wǒ ér fú zhī hū? gōng zǐ yuē: yú bìng wèi néng yě.
大夫曰:「楚之陽劍,歐冶所營,邪溪之鋌,赤山之精,銷逾羊頭,鍱越鍛成。 乃煉乃鑠,萬辟千灌。豐隆奮椎,飛廉扇炭,神器化成,陽文陰漫。既乃流綺星連, 浮采艷發,光如散電,質如耀雪,霜鍔水凝,冰刃露潔,形冠豪曹,名珍巨闕,指 鄭則三軍白首,麾晉則千里流血。豈徒水截蛟鴻,陸灑奔駟,斷浮翮以為工,絕重 甲而稱利云爾而已哉!若其靈寶,則舒辟無方,奇鋒異模,形震薛燭,光駭風胡, 價兼三鄉,聲貴二都,或馳名傾秦,或夜飛去吳。是以功冠萬載,威曜無窮,揮之 者無前,擁之者身雄,可以從服九國,橫制八戎,爪牙景附,函夏承風。此蓋希世 之神兵,子豈能從我而服之乎?」公子曰:「余病未能也。」
dài fū yuē: tiān jì zhī jùn, yì tài chāo yuè, bǐng qì líng chuān, shòu jīng jiǎo yuè, móu jiàn hēi zhào, xuán cǎi gàn fā, mò rú huī hóng, hàn rú zhèn xuè, qín qīng bù néng shí qí zhòng chǐ, fāng yīn bù néng dǔ qí ruò miè. ěr nǎi jīn yún xuān, jiàn cháo wù, fù chūn qú, zhěng qiū yù, qiú yǒng chī téng, lín chāo lóng zhù, wàng shān zài bēn, shì lín zài fù. qì shèng nù fā, xīng fēi diàn hài, zhì líng jiǔ zhōu, shì yuè sì hǎi. yǐng bù jí xíng, chén bù xiá qǐ, fú jiàn wèi yí, zài jiàn qiān lǐ. ěr nǎi yú tiān gēn, yuè dì gé, guò hàn màn zhī suǒ xià yóu, niè zhāng hài zhī suǒ wèi jī, yáng wū wèi zhī dùn yǔ, kuā fù wèi zhī tóu cè. sī gài tiān xià zhī jùn chéng, zi qǐ néng cóng wǒ ér yù zhī hū? gōng zǐ yuē: yú bìng wèi néng yě.
大夫曰:「天驥之駿,逸態超越,稟氣靈川,受精皎月,眸瞷黑照,玄采紺發, 沫如揮紅,汗如振血,秦青不能識其眾尺,方堙不能睹其若滅。爾乃巾雲軒,踐朝 霧,赴春衢,整秋御,虬踴螭騰,麟超龍翥,望山載奔,視林載赴。氣盛怒發,星 飛電駭,志陵九州,勢越四海。影不及形,塵不暇起,浮箭未移,再踐千里。爾乃 逾天根,越地隔,過汗漫之所下游,躡章、亥之所未跡,陽烏為之頓羽,夸父為之 投策。斯蓋天下之俊乘,子豈能從我而御之乎?」公子曰:「余病未能也。」
dài fū yuē: dà liáng zhī shǔ, qióng shān zhī hé, táng jì bō qí gēn, nóng dì cháng qí huá. ěr nǎi liù qín shū zhēn, sì shàn yì yáo, qióng hǎi zhī cuò, jí lù zhī máo, yī gōng cuàn dǐng, páo dīng huī dāo. wèi chóng jiǔ fèi, hé jiān sháo yào, chén fú lù hú, shuāng huáng què, yuán àn xīng luàn, fāng zhàng huá cuò. fēng xióng zhī fán, hàn yīn zhī zhí, yàn bì xīng chún, máo cán xiàng bái, líng chuān zhī guī, lái huáng zhī tái, dān xué zhī liù, xuán bào zhī tāi, chǎn yǐ qiū chéng, gū yǐ chūn méi, jiē yǐ shāng wáng zhī zhù, chéng yǐ dì xīn zhī huái. fàn gōng zhī lín, chū zì jiǔ xī, chēng wěi dān sāi, zǐ yì qīng qí. ěr nǎi mìng zhī lí, fēi shuāng è, hóng jī qǐ sàn, sù fū xuě luò, lóu zi zhī háo bù néng cè qí xì, qiū chán zhī yì bù zú nǐ qí báo. fán yáo jì què, yì yǒu jiā xiū. shāng shān zhī guǒ, hàn gāo zhī zòu, xī lóng yǎn zhī fáng, pōu yē zi zhī ké. fāng zhǐ wàn xuǎn, chéng yì dài zòu. nǎi yǒu jīng nán wū chéng yù běi zhú yè, fú jǐ xīng fèi, fēi huá píng jiē, xuán shí cháng qí wèi, yí shì jìn qí fǎ, qīng léi yī zhāo, kě yǐ liú miǎn qiān rì, dān láo tóu chuān, kě shǐ sān jūn gào jié. sī rén shén zhī suǒ xīn xiàn, guān tīng zhī suǒ wěi yè yě, zi qǐ néng qiáng qǐ ér yù zhī hū? gōng zǐ yuē: dān shuǎng kǒu zhī zhuàn, gān là dú zhī wèi, fú fǔ cháng zhī yào, yù wáng guó zhī qì, suī zǐ dài fū zhī suǒ róng, gù yì wú rén zhī suǒ wèi, yú bìng wèi néng yě.
大夫曰:「大梁之黍,瓊山之禾,唐、稷播其根,農帝嘗其華。爾乃六禽殊珍, 四膳異餚,窮海之錯,極陸之毛,伊公爨鼎,庖丁揮刀。味重九沸,和兼勺藥,晨 鳧露鵠,霜黃雀,圓案星亂,方丈華錯。封熊之蹯,翰音之跖,燕髀猩脣,髦殘象 白,靈川之龜,萊黃之鮐,丹穴之鷚,玄豹之胎,燀以秋橙,酤以春梅,接以商王 之箸,承以帝辛之懷。范公之鱗,出自九溪,赬尾丹腮,紫翼青鬐。爾乃命支離, 飛霜鍔,紅肌綺散,素膚雪落,婁子之豪不能廁其細,秋蟬之翼不足擬其薄。繁餚 既闋,亦有嘉羞。商山之果,漢皋之楱,析龍眼之房,剖椰子之殼。芳旨萬選,承 意代奏。乃有荊南烏程、豫北竹葉,浮蟣星沸,飛華萍接,玄石嘗其味,儀氏進其 法,傾罍一朝,可以流湎千日,單醪投川,可使三軍告捷。斯人神之所歆羨,觀聽 之所煒曄也,子豈能強起而御之乎?」公子曰:「耽爽口之饌,甘腊毒之味,服腐 腸之藥,御亡國之器,雖子大夫之所榮,顧亦吾人之所畏,余病未能也。」
dài fū yuē: gài yǒu jìn zhī róng huáng fēng yě, jīn huá qǐ zhēng, dà rén yǒu zuò, jì míng dài zhào, pèi tiān guāng zhái. qí jī dé yě, lóng yú jī gōng zhī chù qí qí chuí rén yě, fù hū yǒu yīn zhī zài bó. nán jī zhī fēng bù néng chàng qí huà, lí bì zhī yún wú yǐ fēng qí zé. huáng dào zhāo huàn, dì zài jī xī. dǎo qì yǐ lè, xuān dé yǐ shī, jiào qīng hū yún guān zhī shì, zhèng mù hū niǎo jì zhī shí. yù yóu sì sāi, hán xià mì jìng, dān míng tóu fēng, qīng jiǎo shì jǐng, què mǎ yú fèn chē zhī yuán, míng dé yú kūn wú zhī dǐng. qún méng fǎn sù, shí wén zài yù, gēng fù tuī pàn, yú shù ràng lù, qiáo fū chǐ wēi guān zhī shì, yú tái xiào duǎn hòu zhī fú. liù hé shí yōng, wēi wēi dàng dàng, xuán tiáo xiàng gē, huáng fà jī rǎng, jiě xī huáng zhī shéng, cuò táo táng zhī xiàng. ruò nǎi huá yì zhī yí, liú huāng zhī mò, yǔ bù chuán yú yóu xuān, dì wèi bèi hū zhēng shuò, mò bù jùn bēn jī sǎng, wěi zhì zhòng yì. yú shí kūn qí gǎn huì, wú sī bù rǎo. yuàn xì jiǔ wěi zhī qín, yòu qī sān zú zhī niǎo, míng fèng zài lín, huǒ yú huáng dì zhī yuán yǒu lóng yóu chuān, yíng yú kǒng jiǎ zhī zhǎo. wàn wù yān yùn, tiān dì jiāo tài, yì huái mí nèi, huà gǎn wú wài, lín wú bèi hè, shān wú wéi dài. jiē xiàng kè yú bǎi gōng, zhào fā hū líng cài, jìn shēn jì jì, xuān miǎn ǎi ǎi, gōng yǔ zào huà zhēng liú, dé yǔ èr yí bǐ dà. yán wèi zhōng, gōng zǐ jué rán ér xìng yuē: bǐ fū gù lòu, shǒu zī kuáng juàn. gài lǐ yǒu huǐ zhī, ér zhēng bǎo zhī sòng jiě yán yǒu nù zhī, ér qí wáng zhī jí quán. xiàng zi yòu wǒ yǐ lóng ěr zhī lè, qī wǒ yǐ bù jiā zhī wū, tián yóu chí dàng, lì rèn jùn zú, jì lǎo shì zhī yōu jiè, fēi wú rén zhī suǒ yù, gù mí dé ér yīng zi. zhì wén huáng fēng zài wěi, shí shèng dào chún, jǔ shí wèi qiū, chī zǎo wèi chūn, xià yǒu kě fēng zhī rén, shàng yǒu dà zāi zhī jūn, yú suī bù mǐn, qǐng cóng hòu chén.
大夫曰:「蓋有晉之融皇風也,金華啟征,大人有作,繼明代照,配天光宅。 其基德也,隆於姬公之處岐;其垂仁也,富乎有殷之在亳。南箕之風不能暢其化, 離畢之雲無以豐其澤。皇道昭煥,帝載緝熙。導氣以樂,宣德以詩,教清乎雲官之 世,政穆乎鳥紀之時。玉猷四塞,函夏謐靜,丹冥投鋒,青徼釋警,卻馬於糞車之 轅,銘德於昆吾之鼎。群萌反素,時文載郁,耕父推畔,漁豎讓陸,樵夫恥危冠之 飾,輿台笑短後之服。六合時雍,巍巍蕩蕩,玄髫巷歌,黃髮擊壤,解羲皇之繩, 錯陶唐之象。若乃華裔之夷,流荒之貊,語不傳於輶軒,地未被乎正朔,莫不駿奔 稽顙,委質重譯。於時昆蚑感惠,無思不擾。苑戲九尾之禽,囿棲三足之鳥,鳴鳳 在林,夥於黃帝之園;有龍游川,盈於孔甲之沼。萬物煙熅,天地交泰,義懷靡內, 化感無外,林無被褐,山無韋帶。皆象刻於百工,兆發乎靈蔡,搢紳濟濟,軒冕藹 藹,功與造化爭流,德與二儀比大。」言未終,公子蹶然而興曰:「鄙夫固陋,守 茲狂狷。蓋理有毀之,而爭寶之訟解;言有怒之,而齊王之疾痊。向子誘我以聾耳 之樂,棲我以蔀家之屋,田游馳盪,利刃駿足,既老氏之攸戒,非吾人之所欲,故 靡得而應子。至聞皇風載韙,時聖道醇,舉實為秋,摛藻為春,下有可封之人,上 有大哉之君,余雖不敏,請從後塵。」
shì yǐ wèi gōng.
世以為工。
yǒng jiā chū, fù zhēng wèi huáng mén shì láng, tuō jí bù jiù, zhōng yú jiā.
永嘉初,復征為黃門侍郎,託疾不就,終於家。
kàng zì jì yáng. cái zǎo bù dǎi èr kūn, yì yǒu shǔ zhuì, yòu jiě yīn lè jì shù. shí rén wèi zài xié kàng lù jī yún yuē: èr lù sān zhāng. zhōng xìng chū guò jiāng, bài sàn qí shì láng. mì shū jiān xún sōng jǔ kàng lǐng zuǒ zhe zuò láng, chū bǔ wū chéng lìng, rù wèi sàn qí cháng shì, fù lǐng zuǒ zhù zuò. shù lì zàn yī piān, jiàn lǜ lì zhì.
亢字季陽。才藻不逮二昆,亦有屬綴,又解音樂伎術。時人謂載、協、亢、陸 機、雲曰:「二陸」「三張」。中興初過江,拜散騎侍郎。秘書監荀崧舉亢領佐著 作郎,出補烏程令,入為散騎常侍,復領佐著作。述《歷贊》一篇,見《律曆志》。
shǐ chén yuē: xiào ruò shàn wèi chūn huá, shí biāo lì zǎo. dǔ qí dǐ yí quán lǐ, běn qióng tōng yú zì tiān zuò gào fū wén, liú yīng shēng yú xiào tì, zhǐ shēn zhì yuǎn, shū yǒu dà yá zhī fēng liè yān. ān rén sī xù yún qiān, cí fēng jǐng huàn, qián shǐ chóu yú jiǎ yì, xiān dá fāng zhī shì héng. jiǎ lùn zhèng fàn, yuán wáng huà zhī yōu zé pān zhe āi cí, guàn rén líng zhī qíng xìng. jī wén yù hǎi, yùn péng shān ér yù wú yuè zǎo rú jiāng, zhuó měi jǐn ér zēng xuàn. hùn sān jiā yǐ tōng xiào, wèi èr xián zhī yà pǐ yǐ. rán qí xié dàn yíng guǒ, bài chén qū guì, miè qì yǐ mén zhī xùn, gān méi bù chěng zhī jiān, sī cái yě ér yǒu sī xíng yě, tiān zhī suǒ fù, hé qí bó yú! zhèng shū hán jǔ yì wén, lǚ wēi jū zhèng, ān qí shēn ér hòu dòng, qì qí xīn ér hòu yán, zhe lùn jiū rén dào zhī gāng, cái zhēn xuán chéng yú zhī jiàn, kě wèi yù zhì ér jīn xiàng zhě yǐ. mèng yáng lòu shí zhī wén, jiàn qí yú zhāng mǐn méng sì zhī yǒng, qǔ zhòng yú fù xuán, wèi míng liú zhī suǒ yì, yì dāng dài zhī wén zōng yǐ. jǐng yáng chī guāng wáng fǔ, dì è xiāng huī. jì hū èr lù rù luò, sān zhāng jiǎn jià. kǎo hé yí wén, fēi tú yǔ yě.
史臣曰:孝若掞蔚春華,時標麗藻。睹其《抵疑》詮理,本窮通於自天;作誥 敷文,流英聲於孝悌,旨深致遠,殊有大雅之風烈焉。安仁思緒雲騫,詞鋒景煥, 前史儔於賈誼,先達方之士衡。賈論政范,源王化之幽賾;潘著哀詞,貫人靈之情 性。機文喻海,韞蓬山而育蕪;岳藻如江,濯美錦而增絢。混三家以通校,為二賢 之亞匹矣。然其挾彈盈果,拜塵趨貴,蔑棄倚門之訓,乾沒不逞之間,斯才也而有 斯行也,天之所賦,何其駁歟!正叔含咀藝文,履危居正,安其身而後動,契其心 而後言,著論究人道之綱,裁箴懸乘輿之鑑,可謂玉質而金相者矣。孟陽鏤石之文, 見奇於張敏;《濛汜》之詠,取重於傅玄,為名流之所挹,亦當代之文宗矣。景陽 摛光王府,棣萼相輝。洎乎二陸入洛,三張減價。考核遺文,非徒語也。
zàn yuē: zhàn chēng nòng hàn, rù cǎi diāo huàn. cái gāo wèi bēi, wǎng zhé yōu tàn. yuè shí hán zhāng, zǎo sī yì yáng. qū quán mào shì, zhōng yì lí yāng. ní biāo yǎ xìng, sù wén cí lìng. zài xié fēi fāng, dì huá zēng yìng.
贊曰:湛稱弄翰,縟彩雕煥。才高位卑,往哲攸嘆。岳實含章,藻思抑揚。趨 權冒勢,終亦罹殃。尼標雅性,夙聞詞令。載協飛芳,棣華增映。