gāo zǔ shèng wén zhāng wǔ míng dé xiào huáng dì, xìng shí shì, huì jìng táng, tài yuán rén yě. běn wèi dài fū què hàn chéng xiàng fèn zhī hòu, hàn shuāi, guān fǔ luàn, zi sūn liú fàn xī yì, gù yǒu jū gān zhōu zhě yān. sì dài zǔ jǐng, yǐ táng yuán hé zhōng yǔ shā tuó jūn dū du zhū yé shì zì líng wǔ rù fù, xiàn zōng jiā zhī, lì wèi hé dōng yīn shān fǔ bì xiào, yǐ biān gōng lèi guān zhì shuò zhōu cì shǐ. tiān fú èr nián, zhuī zūn wèi xiào ān huáng dì, miào hào jìng zǔ, líng yuē yì líng. zǔ bǐ qín shì, zhuī shì wèi xiào ān yuán huáng hòu. sān dài zǔ chēn, zǎo hōng, zèng zuǒ sàn qí cháng shì, zhuī zūn wèi xiào jiǎn huáng dì, miào hào sù zǔ, líng yuē huì líng. zǔ bǐ ān shì, zhuī shì xiào jiǎn gōng huáng hòu. huáng zǔ huì yì, rèn zhèn wǔ fáng yù shǐ, zèng shàng shū yòu pú shè, zhuī zūn xiào píng huáng dì, miào hào ruì zǔ, líng yuē kāng líng. zǔ bǐ mǐ shì, zhuī shì xiào píng xiàn huáng hòu. huáng kǎo huì shào yōng, fān zì niè liè jī, shàn qí shè, yǒu jīng yuǎn dà lüè, shì hòu táng wǔ huáng jí zhuāng zōng, lèi lì zhàn gōng, yǔ zhōu dé wēi xiāng yà, lì píng míng èr zhōu cì shǐ, hōng yú rèn, zèng tài fù, zhuī zūn wèi xiào yuán huáng dì, miào hào xiàn zǔ, líng yuē chāng líng. huáng bǐ hé shì, zhuī shì xiào yuán yì huáng hòu.
高祖聖文章武明德孝皇帝，姓石氏，諱敬瑭，太原人也。本衛大夫碏、漢丞相 奮之後，漢衰，關輔亂，子孫流泛西裔，故有居甘州者焉。四代祖璟，以唐元和中 與沙陀軍都督硃耶氏自靈武入附，憲宗嘉之，隸為河東陰山府裨校，以邊功累官至 朔州刺史。天福二年，追尊為孝安皇帝，廟號靖祖，陵曰義陵。祖妣秦氏，追諡為 孝安元皇后。三代祖郴，早薨，贈左散騎常侍，追尊為孝簡皇帝，廟號肅祖，陵曰 惠陵。祖妣安氏，追諡孝簡恭皇后。皇祖諱翌，任振武防禦使，贈尚書右僕射，追 尊孝平皇帝，廟號睿祖，陵曰康陵。祖妣米氏，追諡孝平獻皇后。皇考諱紹雍，番 字臬捩雞，善騎射，有經遠大略，事後唐武皇及莊宗，累立戰功，與周德威相亞， 歷平、洺二州刺史，薨於任，贈太傅，追尊為孝元皇帝，廟號憲祖，陵曰昌陵。皇 妣何氏，追諡孝元懿皇后。

dì jí xiào yuán zhī dì èr zi yě, yǐ táng jǐng fú yuán nián èr yuè èr shí bā rì shēng yú tài yuán fén yáng lǐ, shí yǒu bái qì chōng tíng, rén shén yì yān. jí zhǎng, xìng shěn dàn, guǎ yán xiào, dú bīng fǎ, zhòng lǐ mù zhōu yà fū xíng shì. táng míng zōng wèi dài zhōu cì shǐ, měi shēn xīn qì zhī, yīn qī yǐ ài nǚ. táng zhuāng zōng wén qí shàn shè, zhuó jū zuǒ yòu, míng zōng qǐng lì dà jūn, cóng zhī. hòu míng zōng cóng zhuāng zōng zhēng xíng, mìng dì lǐng qīn qí, hào sān tǎo jūn, yǐ yǐ xīn fù.
帝即孝元之第二子也，以唐景福元年二月二十八日生於太原汾陽里，時有白氣 充庭，人甚異焉。及長，性沈淡，寡言笑，讀兵法，重李牧、周亞夫行事。唐明宗 為代州刺史，每深心器之，因妻以愛女。唐莊宗聞其善射，擢居左右，明宗請隸大 軍，從之。後明宗從莊宗征行，命帝領親騎，號「三討軍」，倚以心腹。

tiān yòu shí èr nián, zhuāng zōng bìng yǒu hé běi zhī dì, kāi fǔ yú yè, liáng qiǎn shàng jiāng liú xún yǐ bīng wǔ wàn yíng yú shēn. shí sān nián èr yuè, xún yǐn bīng tū zhì qīng píng, báo yú chéng xià. zhuāng zōng zhì zì gān líng, bīng wèi zhèn, duō wèi xún suǒ yǎn. dì lǐng shí yú qí, héng shuò shēn rù, dōng xī chí tū, wú gǎn dāng zhě, zú quán bù wǔ ér hái. zhuāng zōng zhuàng zhī, fǔ qí bèi yuē: jiāng mén chū jiāng, yán bù miù ěr. yīn bān yǐ qì bó, fù qīn wèi dàn sū, dāng shí yǐ wèi yì ēn, yóu shì zhī míng. míng nián, xún bīng zhèn yú shēn zhī xī běi, míng zōng cóng zhuāng zōng hān zhàn. jiǔ zhī, chén āi sì hé, dì yǔ míng zōng jù xiàn zhèn nèi, dì tǐng shēn yuè jiàn, fǎn fù zhuǎn dòu, xíng shù shí lǐ, zhú xún yú gù yuán chéng zhī dōng. shì rì, xún jūn shā shāng guò bàn.
天祐十二年，莊宗並有河北之地，開府於鄴，梁遣上將劉鄩以兵五萬營於莘。 十三年二月，鄩引兵突至清平，薄於城下。莊宗至自甘陵，兵未陣，多為鄩所掩。 帝領十餘騎，橫槊深入，東西馳突，無敢當者，卒全部伍而還。莊宗壯之，拊其背 曰：「將門出將，言不謬爾。」因頒以器帛，復親為啖酥，當時以為異恩，由是知 名。明年，鄩兵陣於莘之西北，明宗從莊宗酣戰。久之，塵埃四合，帝與明宗俱陷 陣內，帝挺身躍劍，反覆轉斗，行數十里，逐鄩於故元城之東。是日，鄩軍殺傷過 半。

shí wǔ nián, táng jūn bá yáng liú zhèn, liáng jiāng hè guī shè fú yú wú shí shān, míng zōng wèi guī suǒ pò, dì wèi hòu diàn, pò liáng jūn wǔ bǎi yú qí, àn pèi ér hái. shí èr yuè, zhuāng zōng yǔ liáng jūn dà zhàn yú hú liǔ bēi, zhòng hào shí wàn. zǒng guǎn zhōu dé wēi jiāng zuǒ jūn, zá yǐ yàn rén, qián fēng bù lì, dé wēi sǐ zhī. zhuāng zōng lǜ bù zhòng wǔ qiān, gù shǒu gāo líng yǐ bì dí zhī ruì. míng zōng dú wán yòu guǎng, fú yú tǔ shān zhī xià, gù wèi dì yuē: liáng rén shǒu huò qí lì, jīng qí shén zhěng, hé jì kě yǐ cuò zhī? dì yuē: là hòu hán rú cǐ, chū shǒu duò zhǐ, bǐ duō bù zhòng, yì jìn nán tuì, mò ruò chuài yǐn shuǐ, xú ér kùn zhī. qiě chāo chéng tú xíng, qí shì bù děng, yī jī ér pò, qī zài bì shèng. míng zōng yuē: shì wú xīn yě. huì rì mù, liáng jūn liè yú píng yě, wǔ liù wàn rén wèi yī fāng zhèn, huī yóu qí yǐ pò táng jūn, dì yuē: dí jiāng dùn yǐ! nǎi qǐng míng zōng lìng shì zhěng zhòu, kuān ér luó zhī, mìng zuǒ shè jūn sān bǎi rén míng shǐ chí zhuǎn, jiàn shù qí shì, yǐ shù qiān qí hé zhī. dài yè, jīng qí jiē mí, ér yī jiǎo xiān kuì, sān miàn zhǒng zhī, qí yá gān xiāng jī, ruò huǒ bào zhī shēng, héng shī jī jiǎ, bù kě shèng jì. yóu shì liáng rén shì xuē, zhuāng zōng jìn yíng dé shèng dù.
十五年，唐軍拔楊劉鎮，梁將賀瑰設伏於無石山，明宗為瑰所迫，帝為後殿， 破梁軍五百餘騎，按轡而還。十二月，莊宗與梁軍大戰於胡柳陂，眾號十萬。總管 周德威將左軍，雜以燕人，前鋒不利，德威死之。莊宗率步眾五千，固守高陵以避 敵之銳。明宗獨完右廣，伏於土山之下，顧謂帝曰：「梁人首獲其利，旌旗甚整， 何計可以挫之？」帝曰：「臘後寒如此，出手墮指，彼多步眾，易進難退，莫若啜 Я飲水，徐而困之。且超乘徒行，其勢不等，一擊而破，期在必勝。」明宗曰： 「是吾心也。」會日暮，梁軍列於平野，五六萬人為一方陣，麾游騎以迫唐軍，帝 曰：「敵將遁矣！」乃請明宗令士整胄，寬而羅之，命左射軍三百人鳴矢馳轉，漸 束其勢，以數千騎合之。迨夜，旌旗皆靡，而一角先潰，三面踵之，其牙竿相擊， 若火爆之聲，橫屍積甲，不可勝計。由是梁人勢削，莊宗進營德勝渡。

shí bā nián shí yuè, yòu cóng míng zōng zhàn liáng rén yú dé shèng dù, bài qí jiāng dài sī yuǎn, shā èr wàn yú rén. shí jiǔ nián, zhàn hú lú tào, táng jūn shāo què, dì dǔ qí dí ruì, bá jiàn pì dào, jiān hù míng zōng ér tuì, dí rén wàng zhī, wú gǎn xí zhě.
十八年十月，又從明宗戰梁人於德勝渡，敗其將戴思遠，殺二萬餘人。十九年， 戰胡盧套，唐軍稍卻，帝睹其敵銳，拔劍辟道，肩護明宗而退，敵人望之，無敢襲 者。

èr shí nián shí yuè, cóng míng zōng guān liáng rén zhī yáng cūn zhài, bù qǔ jiē bù huàn jiǎ, é ér dí chū bù yì, yǐ bīng yǎn míng zōng, rèn jiāng jí bèi, dì xié zhàn jǐ ér jìn, yī jī ér xiōng qiú luò mǎ zhě shù bèi, míng zōng suì jiě qí nán. shì suì, zhuāng zōng jí wèi yú yè, gǎi yuán tóng guāng, qiǎn míng zōng yuè hé, xuán jūn shēn rù yǐ qǔ yùn. yùn rén shǐ bù zhī jué, dì yǐ wǔ shí qí cóng míng zōng shè jì, tū dōng mén ér rù. yùn bīng lái jù, dì zhōng rèn, yì míng zōng, luó bīng tōng qú, yí rán bù dòng. huì hòu qí jì zhì, suì bá zhōng chéng yǐ jù zhī. jì ér píng biàn shuǐ, miè liáng shì, zhì zhuāng zōng yī tǒng, jí míng zōng dà xūn, dì yǔ táng mò dì gōng jū zuì, zhuāng zōng cháo guān wèi xiǎn zhě, yǐ dì bù hǎo jīn fá gù yě, wéi míng zōng xīn zhī zhī.
二十年十月，從明宗觀梁人之楊村寨，部曲皆不擐甲，俄而敵出不意，以兵掩 明宗，刃將及背，帝挾戰戟而進，一擊而凶酋落馬者數輩，明宗遂解其難。是歲， 莊宗即位於鄴，改元同光，遣明宗越河，懸軍深入以取鄆。鄆人始不之覺，帝以五 十騎從明宗涉濟，突東門而入。鄆兵來拒，帝中刃，翼明宗，羅兵通衢，嶷然不動。 會後騎繼至，遂拔中城以據之。既而平汴水，滅梁室，致莊宗一統，集明宗大勛， 帝與唐末帝功居最，莊宗朝官未顯者，以帝不好矜伐故也，唯明宗心知之。

tóng guāng sì nián èr yuè, zhào zài lǐ jù yè wèi luàn, cháo tíng qiǎn yuán xíng qīn zhāo zhī bù xià, qún yì fēn rán, yǐ wèi fēi míng zōng bù kě, zhuāng zōng nǎi yǐ míng zōng wèi tǒng shuài. shí dì cóng xíng, zhì wèi, zhū jūn yǒu biàn, kòu mǎ qǐng míng zōng dì hé běi. míng zōng shòu huò yàn wēi quàn, jiāng zì sù yú tiān zǐ, suì yáng nuò. zhū jūn yì kǒng shì bù guǒ, ér sàn zhě shén zhòng, míng zōng suǒ quán zhě, wéi cháng shān yī jūn ér yǐ. xī cì wèi xiàn, dì mì yán yú míng zōng yuē: yóu yù zhě bīng jiā dà jì, bì ruò qiú sù, yí jué qí xíng. mǒu yuàn lǜ sān bǎi qí xiān qū biàn shuǐ, yǐ tàn hǔ kǒu, rú suì qí zhì, qǐng dà jūn sù jìn. yí mén zhě, tiān xià zhī yào hài yě, jù zhī kě yǐ zì xuě. ān yǒu shàng jiāng yǔ sān jūn yán biàn, tā rì yǒu píng shǒu hū! wēi zài qǐng kè, bù yí tián rán. míng zōng zhì xiāng zhōu, suì fēn xiāo qí sān bǎi fù zhī, qiǎn dì yóu lí yáng jì hé, zì biàn xī mén ér rù, yīn jù qí chéng. jí míng zōng rù biàn, zhuāng zōng qīn tǒng shī yì zhì chéng zhī xī běi wǔ lǐ, dēng gāo tàn yuē: wú bù jì yǐ! yóu cǐ zhuāng zōng cóng bīng dà kuì, lái guī míng zōng. míng zōng xún qiǎn dì lìng lǜ bīng wèi qián fēng, qū sì shuǐ guān. é ér zhuāng zōng yù nèi nán ér bēng.
同光四年二月，趙在禮據鄴為亂，朝廷遣元行欽招之不下，群議紛然，以為非 明宗不可，莊宗乃以明宗為統帥。時帝從行，至魏，諸軍有變，叩馬請明宗帝河北。 明宗受霍彥威勸，將自訴於天子，遂佯諾。諸軍亦恐事不果，而散者甚眾，明宗所 全者，唯常山一軍而已。西次魏縣，帝密言於明宗曰：「猶豫者兵家大忌，必若求 訴，宜決其行。某願率三百騎先趨汴水，以探虎口，如遂其志，請大軍速進。夷門 者，天下之要害也，據之可以自雪。安有上將與三軍言變，他日有平手乎！危在頃 刻，不宜恬然。」明宗至相州，遂分驍騎三百付之，遣帝由黎陽濟河，自汴西門而 入，因據其城。及明宗入汴，莊宗親統師亦至城之西北五里，登高嘆曰：「吾不濟 矣！」由此莊宗從兵大潰，來歸明宗。明宗尋遣帝令率兵為前鋒，趨汜水關。俄而 莊宗遇內難而崩。

shì yuè, míng zōng rù luò, jiā dì zhī gōng, zì zǒng guǎn fǔ dōu xiào shǔ shǎn fǔ bīng mǎ liú hòu. míng zōng jí wèi, gǎi yuán tiān chéng, wǔ yuè, jiā dì guāng lù dài fū jiǎn xiào sī tú, chōng shǎn zhōu bǎo yì jūn jié dù shǐ, suì wèi qī ér jūn mín zhī zhèng dà zhì yān. èr nián èr yuè, jiā jiǎn xiào tài fù jiān liù jūn zhū wèi fù shǐ, jìn fēng kāi guó bó, zēng shí yì sì bǎi hù. shì yuè, dì fù què, yǐ cuì liù jūn zhū wèi shì gù yě. bā yuè, jiā shí yì bā bǎi hù, shí fēng yī bǎi hù, jīng wèi zhèng zhī xiào yě. shí yuè, míng zōng xìng biàn, yǐ dì wèi yù yíng shǐ. chē jià cì jīng shuǐ, fēi bào biàn zhōu jié dù shǐ zhū shǒu yīn pàn, míng zōng mìng dì dǒng qīn jūn bèi dào xīng xíng, xìn sù jí jùn chéng, yī zhàn ér bá zhī. xún yǐ dì wèi xuān wǔ jūn jié dù shǐ shì wèi qīn jūn mǎ bù jūn dōu zhǐ huī shǐ jiān liù jūn zhū wèi fù shǐ, jìn fēng kāi guó gōng, jiā shí yì wǔ bǎi hù, cì yào zhōng kuāng dìng bǎo jié gōng chén. sì yuè, chē jià hái luò, zhì jiā jiǎn xiào tài fù tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì xìng táng yǐn yè dōu liú shǒu tiān xióng jūn jié dù shǐ. wǔ yuè dīng wèi, jiā fù mǎ dū wèi.
是月，明宗入洛，嘉帝之功，自總管府都校署陝府兵馬留後。明宗即位，改元 天成，五月，加帝光祿大夫、檢校司徒，充陝州保義軍節度使，歲未期而軍民之政 大治焉。二年二月，加檢校太傅兼六軍諸衛副使，進封開國伯，增食邑四百戶。是 月，帝赴闕，以倅六軍諸衛事故也。八月，加食邑八百戶，實封一百戶，旌為政之 效也。十月，明宗幸汴，以帝為御營使。車駕次京水，飛報汴州節度使硃守殷叛， 明宗命帝董親軍倍道星行，信宿及浚城，一戰而拔之。尋以帝為宣武軍節度使、侍 衛親軍馬步軍都指揮使兼六軍諸衛副使，進封開國公，加食邑五百戶，賜耀忠匡定 保節功臣。四月，車駕還洛，制加檢校太傅、同中書門下平章事、興唐尹、鄴都留 守、天雄軍節度使。五月丁未，加駙馬都尉。

zhǎng xìng yuán nián èr yuè, míng zōng nán jiāo lǐ bì, jiā jiǎn xiào tài wèi, zēng shí yì wǔ bǎi hù, xún zhào guī rèn. shí yè dōu fán fù wèi tiān xià zhī guān, ér tǔ sú guǎng hàn, mín duō zhēng sòng, dì lìng tóu hán fǔ mén, yī yī lǎn zhī, jí yú nián, yíng jī jī àn, zhì yú yù zhě shén zhòng, shí lùn yǐ cǐ jiǎn zhī. jiǔ yuè, dōng chuān dǒng zhāng pàn, cháo tíng mìng dì wèi dōng chuān xíng yíng dōu zhāo tǎo shǐ, jiān zhī dōng chuān xíng fǔ shì. shí yuè, zhì zì wèi bó, dǒng zhòng xī zhēng. èr nián chūn, yǐ chuān lù xiǎn jiān, liáng yùn bù jì, zhào bān shī. sì yuè, fù jiān liù jūn zhū wèi fù shǐ. liù yuè, gǎi hé yáng jié dù shǐ, réng jiān bīng bǐng.
長興元年二月，明宗南郊禮畢，加檢校太尉，增食邑五百戶，尋詔歸任。時鄴 都繁富為天下之冠，而土俗獷悍，民多爭訟，帝令投函府門，一一覽之，及逾年， 盈積几案，滯於獄者甚眾，時論以此減之。九月，東川董璋叛，朝廷命帝為東川行 營都招討使，兼知東川行府事。十月，至自魏博，董眾西征。二年春，以川路險艱， 糧運不繼，詔班師。四月，復兼六軍諸衛副使。六月，改河陽節度使，仍兼兵柄。

shì shí, qín wáng cóng róng zòu: fú jiàn běi miàn pín zòu bào, qì dān zú yí zhàng jìn sāi, tǔ hún tū jué yǐ qīn biān dì, shù bīng suī duō, wèi yǒu tǒng shuài, zǎo yí mìng dà jiāng yī rén, yǐ ān yún shuò. míng zōng yuē: qīng děng shāng liáng. cóng róng yǔ zhū dà chén zòu yuē: jiāng xiào zhī zhōng, wéi shí jìng táng kāng yì chéng èr rén kě xíng. dì sù bù yù wèi jìn jūn zhī fù, jí zòu yuē: chén yuàn běi xíng. míng zōng yuē: qīng wèi wú xíng, shì wú bù jì. jí shòu zhào, bù là liù jūn fù shǐ, dì fù qiān yán cí bì. shí yī yuè yǐ yǒu, míng zōng fù wèi shì chén yuē: yún zhōu zòu, qì dān zì yōu zhōu yí zhàng, yán jiù fàng mù, zhōng dōng bù tuì, qí huàn shēn yǐ. shū mì shǐ fàn yán guāng zòu yuē: yǐ yì shí jìng táng yǔ kāng yì chéng běi xíng, rán qí dìng duó, jí zài chén zhǐ. dì zòu yuē: chén suī bù cái, zhēng gǎn bì shì, dàn jìn tuì wéi mìng. míng zōng yuē: qīng wèi wú xíng, shén yè zhòng yì. yóu shì suì dìng. dīng hài, jiā jiān shì zhōng tài yuán yǐn běi jīng liú shǒu hé dōng jié dù shǐ, jiān dà tóng zhèn wǔ zhāng guó wēi sāi děng jūn fān hàn mǎ bù jūn zǒng guǎn, gǎi cì jié zhōng kuāng yùn níng guó gōng chén. yì rì, yàn yú zhōng xìng diàn, dì pěng shāng shàng shòu, yīn zòu yuē: chén suī wēi qiè, wéi biān shì gǎn bù jǐn qí zhōng lì, dàn chén yuǎn wéi yù jiē, wú yǐ shí shēn bǔ bào. dì yīn zài bài gào cí, míng zōng qì xià zhān jīn. zuǒ yòu guài qí guò shāng, guǒ yǔ dì yīn cǐ wèi jué, bù fù xiāng jiàn yǐ. shí èr yuè, míng zōng yàn jià, dì wén zhī, zhǎng tòng ruò sàng kǎo bǐ. yīng shùn yuán nián zhēng yuè, mǐn dì jí wèi, jiā zhōng shū lìng, jí zēng shí yì.
是時，秦王從榮奏：「伏見北面頻奏報，契丹族移帳近塞，吐渾、突厥已侵邊 地，戍兵雖多，未有統帥，早宜命大將一人，以安雲、朔。」明宗曰：「卿等商量。」 從榮與諸大臣奏曰：「將校之中，唯石敬瑭、康義誠二人可行。」帝素不欲為禁軍 之副，即奏曰：「臣願北行。」明宗曰：「卿為吾行，事無不濟。」及受詔，不落 六軍副使，帝復遷延辭避。十一月乙酉，明宗復謂侍臣曰：「雲州奏，契丹自幽州 移帳，言就放牧，終冬不退，其患深矣。」樞密使范延光奏曰：「已議石敬瑭與康 義誠北行，然其定奪，即在宸旨。」帝奏曰：「臣雖不才，爭敢避事，但進退惟命。」 明宗曰：「卿為吾行，甚葉眾議。」由是遂定。丁亥，加兼侍中、太原尹、北京留 守、河東節度使，兼大同、振武、彰國、威塞等軍蕃漢馬步軍總管，改賜竭忠匡運 寧國功臣。翌日，宴於中興殿，帝捧觴上壽，因奏曰：「臣雖微怯，惟邊事敢不盡 其忠力，但臣遠違玉階，無以時申補報。」帝因再拜告辭，明宗泣下沾衿。左右怪 其過傷，果與帝因此為訣，不復相見矣。十二月，明宗晏駕，帝聞之，長慟若喪考 妣。應順元年正月，閔帝即位，加中書令，及增食邑。

dì xìng jiǎn jiǎn, wèi cháng yǐ shēng sè zī wèi zhé zì yàn lè, měi gōng tuì, bì zhào mù kè lùn mín jiān lì hài jí xíng zhèng dé shī, míng ér nán fàn, shì duō qīn jué. yǒu diàn fù yǔ jūn shì sòng, yún pù sù yú mén, wèi mǎ suǒ shí. ér jūn shì kěn sù, wú yǐ zì míng. dì wèi jū lì yuē: liǎng sòng wèi fēn, hé yǐ wèi duàn? kě shā mǎ kū cháng ér shì qí sù, yǒu zé jūn shì zhū, wú zé fù rén sǐ. suì shā mǎ, mǎ cháng wú sù, yīn lù qí fù rén. jìng nèi sù rán, mò gǎn yǐ qī shì yán zhě. sān yuè, yí zhèn cháng shān. suǒ lì fāng zhèn, yǐ xiào zhì wèi jí, jiàn mín jiān fù mǔ zài kūn dì fēn suǒ zhě, bì shéng ér shā zhī. qín yú lì shì, tíng wú zhì sòng. cháng shān shǔ yì yuē jiǔ mén, yǒu rén yù dì yǔ yì jū xiōng, yì jià bù dìng, nǎi yí yú tā rén. tā rén xū xiōng lì quàn, xiōng gù yì zhī, yīn sù yú lìng. lìng yǐ dì xiōng jù bù yì, sòng fǔ. dì jiān zhī yuē: rén zhī bù yì, yóu mù zhǎng xīn zhì, jiào huà suǒ wèi néng jí, wú shén kuì yān. ruò yǐ zhì lǐ yán zhī, xiōng lì liáng tián, dì qiú shàn jià, shùn zhī zé shì, jǔ zhī zé fēi, qí xiōng bù yì zhī shén yě, yí zhòng chī yān. shì tián yǐ gāo jià zhě qǔ zhī. shàng xià fú qí míng.
帝性簡儉，未嘗以聲色滋味輒自燕樂，每公退，必召幕客論民間利害及刑政得 失，明而難犯，事多親決。有店婦與軍士訟，雲「曝粟於門，為馬所食」。而軍士 懇訴，無以自明。帝謂鞫吏曰：「兩訟未分，何以為斷？可殺馬刳腸而視其粟，有 則軍士誅，無則婦人死。」遂殺馬，馬腸無粟，因戮其婦人。境內肅然，莫敢以欺 事言者。三月，移鎮常山。所歷方鎮，以孝治為急，見民間父母在昆弟分索者，必 繩而殺之。勤於吏事，廷無滯訟。常山屬邑曰九門，有人鬻地與異居兄，議價不定， 乃移於他人。他人須兄立券，兄固抑之，因訴於令。令以弟兄俱不義，送府。帝監 之曰：「人之不義，由牧長新至，教化所未能及，吾甚愧焉。若以至理言之，兄利 良田，弟求善價，順之則是，沮之則非，其兄不義之甚也，宜重笞焉。市田以高價 者取之。」上下服其明。

jí qí yáng bīng luàn, tuī lù wáng wèi tiān zǐ, mǐn dì jí zhào dì fù què, yù yǐ shè jì wèi tuō. mǐn dì zì luò yáng chū bēn yú wèi, xiāng yù yú tú, suì yǔ mǐn dì huí rù wèi zhōu. shí mǐn dì zuǒ yòu jiāng bù lì yú dì, dì jué zhī, yīn qín qí cóng qí bǎi yú rén. mǐn dì zhī shì bù jì, yǔ dì zhǎng tòng ér bié, dì qiǎn cì shǐ wáng hóng zhì ān zhì mǐn dì yú gōng shě ér qù, xún wèi lù wáng suǒ hài, dì hòu zhǎng yǐ cǐ kuì xīn yān.
及岐陽兵亂，推潞王為天子，閔帝急詔帝赴闕，欲以社稷為托。閔帝自洛陽出 奔於衛，相遇於途，遂與閔帝回入衛州。時閔帝左右將不利於帝，帝覺之，因擒其 從騎百餘人。閔帝知事不濟，與帝長慟而別，帝遣刺史王宏贄安置閔帝於公舍而去， 尋為潞王所害，帝後長以此愧心焉。

qīng tài yuán nián wǔ yuè, fù shòu tài yuán jié dù shǐ běi jīng liú shǒu, chōng dà tóng zhèn wǔ zhāng guó wēi sāi děng jūn fān hàn mǎ bù zǒng guǎn. èr nián xià, dì tún jūn yú xīn zhōu, cháo tíng qiǎn shǐ sòng xià yī, chuán zhào fǔ yù, hòu jūn rén jù hū wàn suì zhě shù sì, dì jù, zhǎn xié mǎ jiāng lǐ huī yǐ xià sān shí yú rén yǐ xùn, nǎi zhǐ.
清泰元年五月，復授太原節度使、北京留守，充大同、振武、彰國、威塞等軍 蕃漢馬步總管。二年夏，帝屯軍於忻州，朝廷遣使送夏衣，傳詔撫諭，後軍人遽呼 萬歲者數四，帝懼，斬挾馬將李暉以下三十餘人以徇，乃止。

sān nián wǔ yuè, yí shòu yùn zhōu jié dù shǐ, jìn fēng zhào guó gōng, réng gǎi fú tiān qǐ yùn zhōng zhèng gōng chén. xún jiàng zhào cù dì fù rèn. dì xīn yí zhī, nǎi zhào liáo zuǒ yì yuē: gū zài shòu tài yuán zhī rì, zhǔ shàng miàn xuān yún: yǔ qīng běi mén, yī shēng wú yì chú gǎi. jīn hū jiàng cǐ mìng, mò shì yǐ qù nián xīn zhōu luàn bīng jiàn pò, guò xiāng cāi hū? yòu jīn nián qiān chūn jié, gōng zhǔ rù jìn, dāng cí shí, wèi gōng zhǔ yuē: ěr guī xīn shén jí, yù yǔ shí láng fǎn yé? cǐ yí wǒ zhī zhuàng gù qiě míng yǐ. jīn tiān zǐ yòng hòu zú, wěi xié chén, shěn miǎn huāng huò, wàn jī tíng yōng, shī xíng shī shǎng, bù wáng hé dài! wú zì yīng shùn zhōng shǎo zhǔ chū bēn zhī rì, dǔ rén qíng dà qù, bù néng fú wēi chí diān, fèn fèn yú fāng cùn zhě sān nián yǐ. jīn wǒ wú yì zhì, cháo tíng zì qǐ huò jī, bù kě ān rán sǐ yú dào lù. kuàng tài yuán xiǎn gù zhī dì, jī sù shén duō, ruò qiě kuān wǒ, wǒ dāng fèng zhī. bì ruò jiā bīng, wǒ zé wài gào lín fāng, běi gòu qiáng dí, xìng wáng zhī shù, jiǎo jiǎo zài tiān. jīn yù fā biǎo chēng jí, yǐ qí qí yì, zhū gōng yǐ wèi hé rú? yù táng xián huà: jìn zǔ zài bìng bù, cháng cóng róng wèi bīn zuǒ yún: jìn yīn zhòu qǐn, hū mèng ruò qǐng nián zài luò jīng shí, yǔ tiān zǐ lián biāo yú lù, guò jiù dì, tiān zǐ qǐng mǒu rù qí dì, mǒu xùn ràng zhě shù sì, bù dé yǐ jí cù pèi ér rù, zhì shì xià mǎ, shēng zì zuò jiē, xī xiàng ér zuò, tiān zǐ yǐ chí chē qù yǐ. qí mèng rú cǐ. qún liáo mò gǎn yǒu suǒ dá. shì nián dōng, guǒ yǒu dǐng gé zhī shì. gài jìn zǔ huái bù guǐ zhī zhì jiǔ yǐ, gù tuō mèng yǐ huò zhòng yě. zhǎng shū jì sāng wéi hàn dōu yā yá liú zhī yuǎn zàn chéng mì jì, suì jù mò dì zhī mìng. cháo tíng yǐ dì bù fèng zhào, jiàng zhǐ xuē duó guān jué, jí zhào jìn zhōu cì shǐ běi miàn fù zhāo tǎo shǐ zhāng jìng dá lǐng bīng wéi dì yú jìn yáng. dì xún mìng sāng wéi hàn yì zhū dào qiú yuán, qì dān qiǎn rén fù shū nuò zhī, yuē yǐ zhōng qiū fù yì. liáo shǐ tài zōng jì yún: qī yuè bǐng shēn, táng hé dōng jié dù shǐ shí jìng táng wèi qí zhǔ suǒ tǎo, qiǎn zhào yíng qiú jiù, shí zhào dé jūn yì qiǎn shǐ zhì, hé dōng fù qiǎn sāng wéi hàn lái gào jí, suì xǔ xìng shī. bā yuè gēng wǔ, zì jiāng yǐ yuán jìng táng. liù yuè, běi miàn zhāo shōu zhǐ huī shǐ ān zhòng róng yǐ bù qǔ shù qiān rén rù chéng. qī yuè, dài zhōu tún jiāng ān yuán xìn lǜ yī jūn, yǔ xī běi miàn xiān fēng zhǐ huī shǐ ān shěn xìn yǐn wǔ bǎi qí jù zhì. bā yuè, huái zhōu zhāng shèng jūn shǐ zhāng wàn dí děng gè lǜ qiān yú qí lái jiàng. shì yuè, wài zhòng gōng wǒ shén jí, dì qīn dāng shǐ shí, rén xīn suī gù, lǐn shí jiàn kùn.
三年五月，移授鄆州節度使，進封趙國公，仍改扶天啟運中正功臣。尋降詔促 帝赴任。帝心疑之，乃召僚佐議曰：「孤再受太原之日，主上面宣云：『與卿北門， 一生無議除改。』今忽降此命，莫是以去年忻州亂兵見迫，過相猜乎？又今年千春 節，公主入覲，當辭時，謂公主曰：『爾歸心甚急，欲與石郎反耶？』此疑我之狀 固且明矣。今天子用後族，委邪臣，沈湎荒惑，萬機停壅，失刑失賞，不亡何待！ 吾自應順中少主出奔之日，睹人情大去，不能扶危持顛，憤憤於方寸者三年矣。今 我無異志，朝廷自啟禍機，不可安然死於道路。況太原險固之地，積粟甚多，若且 寬我，我當奉之。必若加兵，我則外告鄰方，北構強敵，興亡之數，皎皎在天。今 欲發表稱疾，以俟其意，諸公以為何如？」《玉堂閒話》：晉祖在並部，嘗從容謂 賓佐云：「近因晝寢，忽夢若頃年在洛京時，與天子連鑣於路，過舊第，天子請某 入其第，某遜讓者數四，不得已即促轡而入，至事下馬，升自阼階，西向而坐， 天子已馳車去矣。其夢如此。」群僚莫敢有所答。是年冬，果有鼎革之事。蓋晉祖 懷不軌之志久矣，故託夢以惑眾也。掌書記桑維翰、都押衙劉知遠贊成密計，遂拒 末帝之命。朝廷以帝不奉詔，降旨削奪官爵，即詔晉州刺史、北面副招討使張敬達 領兵圍帝於晉陽。帝尋命桑維翰詣諸道求援，契丹遣人復書諾之，約以中秋赴義。 《遼史太宗紀》云：七月丙申，唐河東節度使石敬瑭為其主所討，遣趙瑩求救，時 趙德鈞亦遣使至，河東復遣桑維翰來告急，遂許興師。八月庚午，自將以援敬瑭。 六月，北面招收指揮使安重榮以部曲數千人入城。七月，代州屯將安元信率一軍， 與西北面先鋒指揮使安審信引五百騎俱至。八月，懷州彰聖軍使張萬迪等各率千餘 騎來降。是月，外眾攻我甚急，帝親當矢石，人心雖固，廩食漸困。

jiǔ yuè xīn chǒu, qì dān zhǔ lǜ zhòng zì yàn mén ér nán, jīng qí bù jué wǔ shí lǐ yú. liáo shǐ: jiǔ yuè dīng yǒu, rù yàn mén. wù xū, cì xīn zhōu. jǐ hài, cì tài yuán. xiān shǐ rén bào dì yún: wú yù jīn rì biàn pò zéi, kě hū? dì shǐ rén chí gào yuē: huáng dì fù nán, bǐ yào chéng gōng, zéi shì zhì hòu, kě míng dàn wěn shěn yì zhàn, wèi wèi wǎn yě. shǐ wèi dá, qì dān yǐ yǔ nán jūn qí jiāng gāo xíng zhōu fú yàn qīng děng hé zhàn. shí zhāng jìng dá yáng guāng yuǎn liè zhèn xī shān xià, shì wèi jí chéng wǔ, ér xíng zhōu yàn qīng wèi fú bīng suǒ duàn, shě jūn ér tuì, jìng dá děng bù bīng dà bài, sǐ zhě wàn rén. shì yè, dì chū běi mén jiàn qì dān zhǔ, qì dān zhǔ zhí dì shǒu yuē: hèn huì miàn zhī wǎn. yīn lùn fù zǐ zhī yì. liáo shǐ: jìng táng lǜ guān shǔ lái jiàn, dì zhí shǒu fǔ wèi zhī. qì dān guó zhì yún: jìng táng jiàn qì dān dì, wèn yuē: huáng dì yuǎn lái, shì mǎ pí juàn, jù yǔ táng dà zhàn ér shèng, hé yě? dì yuē: shǐ wǒ wèi táng bì duàn yàn mén zhū lù, fú bīng xiǎn yào, bù kě dé jìn. shǐ rén zhēn shì jiē wú zhī, shì yǐ zhǎng qū ér shēn rù. wǒ qì fāng ruì, chéng cǐ jī zhī, shì yǐ shèng zhī. jìng táng tàn fú. míng rì, dì yǔ qì dān wéi jìng dá yíng zhài, nán jūn bù fù chū yǐ. dì yǔ qì dān běn wú jié hǎo, zì mò dì jiàn pò zhī hòu, qiǎn fù xīn hé fú, yǐ dāo cuò wèi xìn, yī yán qīn fù qí nán, xùn ruò liú diàn, xìn tiān yì yé! jǐ yǒu, táng mò dì lǜ qīn jūn bù qí sān wàn chū cì hé qiáo. xīn hài, mò dì zhào shū mì shǐ zhào yán shòu fēn zhòng èr wàn wèi běi miàn zhāo tǎo shǐ, yòu zhào wèi bó jié dù shǐ fàn yán guāng tǒng běn jūn èr wàn rén tún liáo zhōu. shí yuè, yōu zhōu jié dù shǐ zhào dé jūn lǐng suǒ bù wàn yú rén zì shàng dǎng wú ér gǔ hé yán shòu bīng tún tuán bǎi gǔ, yǔ jìng dá zhài xiāng qù bǎi lǐ, mí yuè jìng bù néng xiāng tōng. liáo shǐ: chū wéi jìn ān, fēn qiǎn jīng bīng shǒu qí yào hài, yǐ jué yuán bīng zhī lù. zhào yán shòu děng jiē dòu liú bù jìn.
九月辛丑，契丹主率眾自雁門而南，旌騎不絕五十里余。《遼史》：九月丁酉， 入雁門。戊戌，次忻州。己亥，次太原。先使人報帝云：「吾欲今日便破賊，可乎？」 帝使人馳告曰：「皇帝赴難，比要成功，賊勢至厚，可明旦穩審議戰，未為晚也。」 使未達，契丹已與南軍騎將高行周、符彥卿等合戰。時張敬達、楊光遠列陣西山下， 士未及成伍，而行周、彥卿為伏兵所斷，舍軍而退，敬達等步兵大敗，死者萬人。 是夜，帝出北門見契丹主，契丹主執帝手曰：「恨會面之晚。」因論父子之義。 《遼史》：敬瑭率官屬來見，帝執手撫慰之。《契丹國志》云：敬瑭見契丹帝，問 曰：「皇帝遠來，士馬疲倦，遽與唐大戰而勝，何也？」帝曰：「始我謂唐必斷雁 門諸路，伏兵險要，不可得進。使人偵視皆無之，是以長驅而深入。我氣方銳，乘 此擊之，是以勝之。」敬瑭嘆服。明日，帝與契丹圍敬達營寨，南軍不復出矣。帝 與契丹本無結好，自末帝見迫之後，遣腹心何福，以刀錯為信，一言親赴其難，迅 若流電，信天意耶！己酉，唐末帝率親軍步騎三萬出次河橋。辛亥，末帝詔樞密使 趙延壽分眾二萬為北面招討使，又詔魏博節度使范延光統本軍二萬人屯遼州。十月， 幽州節度使趙德鈞領所部萬餘人自上黨吳兒谷合延壽兵屯團柏谷，與敬達寨相去百 里，彌月竟不能相通。《遼史》：初圍晉安，分遣精兵守其要害，以絕援兵之路。 趙延壽等皆逗留不進。

shí yī yuè, qì dān zhǔ huì dì yú yíng zhōng, yuē: wǒ sān qiān lǐ fù yì, shì xū bì chéng. guān ěr tǐ mào huī kuò, shí liàng shēn yuǎn, zhēn guó zhǔ yě. tiān mìng yǒu shǔ, shí bù kě shī. yù xùn fān hàn qún yì, cè ěr wèi tiān zǐ. dì shì ràng jiǔ zhī. jì ér zhū jūn quàn qǐng xiāng jì, nǎi mìng zhú tán yú jìn yáng chéng nán, cè dì wèi dà jìn huáng dì, qì dān zhǔ jiě yī guān shòu yān. liáo shǐ tài zōng jì: shí yī nián dōng shí yuè jiǎ zǐ, fēng jìng táng wèi jìn wáng. shí yī yuè dīng yǒu, cè jìng táng wèi dà jìn huáng dì. wén yuē:
十一月，契丹主會帝於營中，曰：「我三千里赴義，事須必成。觀爾體貌恢廓， 識量深遠，真國主也。天命有屬，時不可失。欲徇蕃漢群議，冊爾為天子。」帝飾 讓久之。既而諸軍勸請相繼，乃命築壇於晉陽城南，冊帝為大晉皇帝，契丹主解衣 冠授焉。《遼史太宗紀》：十一年冬十月甲子，封敬瑭為晉王。十一月丁酉，冊敬 瑭為大晉皇帝。文曰：

wéi tiān xiǎn jiǔ nián, suì cì bǐng shēn, shí yī yuè bǐng xū shuò, shí èr rì dīng yǒu, dà qì dān huáng dì ruò yuē: yú xì! yuán qì zhào kāi, shù zhī yǐ jūn tiān mìng bù héng, rén fǔ wéi dé. gù shāng zhèng shuāi ér zhōu dào shèng, qín dé luàn ér hàn tú chāng, rén shì tiān xīn, gǔ jīn mí yì.
維天顯九年，歲次丙申，十一月丙戌朔，十二日丁酉，大契丹皇帝若曰：於戲！ 元氣肇開，樹之以君；天命不恆，人輔惟德。故商政衰而周道盛，秦德亂而漢圖昌， 人事天心，古今靡異。

zī ěr zi jìn wáng, shén zhōng ruì zhé, tiān zàn yīng xióng, yè mèng rì yǐ chǔ xiáng, yīng chéng hé ér qǐ yùn. dài shì shù dì, lì shì zhū jiān. wǔ lüè wén jīng, nǎi yóu tiān zòng zhōng guī xiào jié, gù zì shēng zhī. wěi yǐ miǎo gōng, yǎn yǒu běi tǔ, jì míng zōng zhī xiǎng guó yě, yǔ wǒ xiān zhé wáng bǎo fèng míng qì, suǒ qī zi sūn shùn chéng, huàn nán xiāng jì. dān shū wèi mǐn, bái rì nán qī, gù yǔ zuǎn chéng, fěi gǎn shī zhuì. ěr wéi jìn qī, shí xì běn zhī, suǒ yǐ yú shì ěr ruò zi, ěr dài yǔ yóu fù yě.
咨爾子晉王，神鍾睿哲，天贊英雄，葉夢日以儲祥，應澄河而啟運。迨事數帝， 歷試諸艱。武略文經，乃由天縱；忠規孝節，固自生知。猥以眇躬，奄有北土，暨 明宗之享國也，與我先哲王保奉明契，所期子孫順承，患難相濟。丹書未泯，白日 難欺，顧予纂承，匪敢失墜。爾惟近戚，實系本枝，所以余視爾若子，爾待予猶父 也。

zhèn zuó yǐ dú fū cóng kē, běn fēi gōng zú, qiè jù bǎo tú, qì yì wàng ēn, nì tiān bào wù, zhū jiǎn gǔ ròu, lí jiān zhōng liáng, tīng rèn jiǎo yú, wēi nüè lí xiàn, huá yí zhèn sǒng, nèi wài bēng lí, zhī ěr wú gū, wèi bǐ zhì hài. gǎn zhēng zhòng lǚ, lái bī yán chéng, suī bìng tūn zhī zhì shén jiān, ér yōu xiǎn zhī qíng hé fù, dá yǔ wén tīng, shēn jī fèn jīng. nǎi mìng xìng shī, wèi ěr chú huàn, qīn tí wàn lǚ, yuǎn tiǎn qún xiōng, dàn fù jí nán, wǎng cí jiān xiǎn. guǒ jiàn shén qí zhù shùn, qīng shì xié móu, qí yī huī ér qì jiǎ píng shān, gǔ sān zuò ér jiāng shī biàn yě. suī yǐ suì yǔ běn zhì, kuài bǐ qún xīn, jiāng qī shuì jià jīn hé, bān shī yù sāi.
朕昨以獨夫從珂，本非公族，竊據寶圖，棄義忘恩，逆天暴物，誅剪骨肉，離 間忠良，聽任矯諛，威虐黎獻，華夷震悚，內外崩離，知爾無辜，為彼致害。敢征 眾旅，來逼嚴城，雖併吞之志甚堅，而幽顯之情何負，達予聞聽，深激憤驚。乃命 興師，為爾除患，親提萬旅，遠殄群凶，但赴急難，罔辭艱險。果見神祇助順，卿 士協謀，旗一麾而棄甲平山，鼓三作而殭屍遍野。雖以遂予本志，快彼群心，將期 稅駕金河，班師玉塞。

shěn jīn zhōng yuán wú zhǔ, sì hǎi wèi níng, máng máng shēng mín, ruò zhuì tú tàn. kuàng wàn jǐ bù kě yǐ zàn fèi, dà bǎo bù kě yǐ jiǔ xū, zhěng nì jiù fén, dāng zài cǐ rì. ěr yǒu bì mín zhī dé, gé yú shàng xià ěr yǒu kān nán zhī xūn, guāng yú qū yǔ ěr yǒu wú sī zhī xíng, tōng hū shén míng ěr yǒu bù yán zhī xìn, zhāng hū zhào shù. yǔ mào nǎi dé, jiā nǎi pī jī. tiān zhī lì shù zài ěr gōng, shì yòng mìng ěr, dāng jiàn huáng jí. réng yǐ ěr zì zī bìng tǔ, shǒu jiàn yì qí, yí yǐ guó hào yuē jìn. zhèn yǒng yǔ wèi fù zǐ zhī bāng, bǎo shān hé zhī shì. yú xì! bǔ bǎi wáng zhī què lǐ, xíng zī shèng diǎn chéng qiān zài zhī dà yì, suì wǒ chū xīn. ěr qí yǒng bǎo zhào mín, miǎn chí yī dé, shèn nǎi yǒu wèi, yǔn zhí jué zhōng. yì wéi wú jiāng zhī xiū, qí jiè zhī zāi!
矧今中原無主，四海未寧，茫茫生民，若墜塗炭。況萬幾不可以暫廢，大寶不 可以久虛，拯溺救焚，當在此日。爾有庇民之德，格於上下；爾有戡難之勛，光於 區宇；爾有無私之行，通乎神明；爾有不言之信，彰乎兆庶。予懋乃德，嘉乃丕績。 天之歷數在爾躬，是用命爾，當踐皇極。仍以爾自茲並土，首建義旗，宜以國號曰 晉。朕永與為父子之邦，保山河之誓。於戲！補百王之闕禮，行茲盛典；成千載之 大義，遂我初心。爾其永保兆民，勉持一德，慎乃有位，允執厥中。亦惟無疆之休， 其誡之哉！

lǐ bì, dì gǔ chuī dào cóng ér guī.
禮畢，帝鼓吹道從而歸。

shǐ liáng kāi guó zhī suì, jí qián táng tiān yòu sì nián yě, lù zhōu xíng yíng shǐ lǐ sī ān zòu: hú guān xiàn shù ráng xiāng xiāng rén fá shù, shù dào zì fēn liǎng piàn, nèi yǒu liù zì rú zuǒ shū, yún tiān shí sì zài shí jìn. liáng zǔ lìng cáng yú wǔ kù, rán mò xiáng qí yì. zhì dì jí wèi, shí zhě yuē: tiān zì qǔ sì zì zhōng liǎng huà jiā zhī yú páng, zé bǐng zì yě sì zì qù zhōng zhī liǎng huà, jiā shí zì, zé shēn zì yě. dì jí wèi zhī nián nǎi bǐng shēn yě. yòu, yì yún: jìn zhě, jìn yě. guó hào dà jìn, jiē fú qì yān. yòu, dì jí wèi zhī qián yī nián, suì zài yǐ wèi, yè xī yǒu shān yuē lǐ gù, qīng qí hé liú zài qí cè. shān yǒu qiáo, qiáo xià dà shǔ yǔ shé dòu, dòu jí rì zhī shēn, shé bù shèng ér sǐ. xíng rén guān zhě shù bǎi, shí zhě zhì zhī. hòu táng mò dì guǒ miè yú shēn. yòu, mò dì, zhēn dìng cháng shān rén yě, yǒu xiān rén jiù lú, qí cè yǒu gǔ fó shā, shā yǒu shí xiàng, hū yáo dòng bù yǐ, rén jiē yì zhī. jí zhòng wéi jìn yáng, dì qiǎn xīn fù hé fú qīng qí qiú yuán běi fān, fān zhǔ zì jiāng zhū bù fù zhī. bù yǐ zēng bó, bù yǐ zhū jīn, ruò xiǎng yīng shēng. wèi fú yuē: wú yǐ zhào yú mèng, jiē shàng dì mìng wǒ, fēi wǒ yì yě. qì dān guó zhì yǐn jì yì lù yún: qì dān zhǔ dé guāng cháng zhòu qǐn, mèng yī shén rén huā guān měi zī róng, zī jǐng shén shèng, hū zì tiān ér xià, yī bái yī, pèi jīn dài, zhí jīn gǔ jīn duǒ, yǒu yì rén shí èr suí qí hòu, nèi yī hēi tù rù dé guāng huái ér shī zhī. shén rén yǔ dé guāng yuē: shí láng shǐ rén huàn rǔ, rǔ xū qù. jué gào qí mǔ, mǔ hū zhī, bù yǐ wèi yì. hòu fù mèng, jí qián shén rén yě, yì guān yí mào, yǎn rán rú gù, yuē: shí láng yǐ shǐ rén lái huàn rǔ. jì jué ér jīng, fù yǐ gào mǔ. mǔ yuē: kě mìng shì. nǎi zhào wū shì, yán: tài zǔ cóng xī lóu lái, yán zhōng guó jiāng lì tiān wáng, yào ěr wèi zhù, ěr xū qù. wèi jiā xún, táng shí jìng táng fǎn yú hé dōng, wèi hòu táng zhāng jìng dá suǒ bài, jí qiǎn zhào yíng chí biǎo zhòng lù, xǔ gē yàn yún, qiú bīng wèi yuán, qì dān zhǔ yuē: wǒ fēi wèi shí láng xìng shī, nǎi fèng tiān dì chì shǐ yě. shí yuán bīng wèi zhì, wěi jiāng zhāng jìng dá yǐn jūn bī chéng shè shān, shān jiāng chéng, hū yǒu dà fēng bào yǔ, shān wú yǐ lì. hòu zhú zhǎng chéng, chéng jiù, yòu wèi shuǐ lǎo suǒ huài, chéng zhōng bù néng hé. jìn yáng yǒu běi gōng, gōng chéng zhī shàng yǒu cí yuē pí shā mén tiān wáng, dì céng fén xiū mò ér dǎo zhī. jīng shù rì, chéng xī běi yīn zhèng shòu dí chù, jūn hòu bào chēng, yè lái yǒu yī rén zhǎng zhàng yú, jiè jīn zhí shū, xíng yú chéng shàng, jiǔ fāng bù jiàn. dì xīn yì zhī. yòu, yá chéng yǒu sēng fāng yuē chóng fú, fāng zhī wǔ xià xī běi yú yǒu ní shén, shén zhī shǒu hū yī rì yǒu yān shēng, qí téng yù rú qū tū zhī zhuàng. fāng sēng bēn fù, yǐ wèi rén huǒ suǒ yán, jí fǔ ér shì zhī, wú suǒ yǒu yān. shì xún dá dì, dì zhào sēng zhī là gāo zhě wèn yān, sēng yuē: pín dào jiàn zhuāng zōng jiāng dé tiān xià, céng yǒu cǐ yān. guān cǐ pēn yǒng, shén yú dāng shí, zhào kě zhī yǐ. zì cǐ, rì páng duō yǒu wǔ sè yún qì, rú lián jì zhī zhuàng. dì zhào zhàn zhě shì zhī, wèi yuē: cǐ yàn yīng shuí? zhàn zhě yuē: jiàn chù wèi ruì, gèng yīng hé rén! yòu, dì měi jié dàn shǐ wèi fǔ shǒu pí zhě, lǜ yǐ wèi cháng. hū yī xī yǐ míng, chéng shàng yǒu hào lìng zhī shēng, shēng bù jué zhě sān. dì shǐ rén wèn zhī, jiāng lì yún: cóng shàng chuán lái zhě. jiē zhī shén zhù. shí chéng zhōng fù yǒu shù jiā jǐng quán, bào yì bù zhǐ. jí fān jūn dà zhì, hé shì pò zhī, mò dì zhī zhòng, shì lā xiǔ yān. sī tiān yùn shǐ rán, fēi rén lì yě.
始梁開國之歲，即前唐天祐四年也，潞州行營使李思安奏：「壺關縣庶穰鄉鄉 人伐樹，樹倒自分兩片，內有六字如左書，雲『天十四載石進』。」梁祖令藏於武 庫，然莫詳其義。至帝即位，識者曰：「『天』字取『四』字中兩畫加之於旁，則 『丙』字也；『四』字去中之兩畫，加『十』字，則『申』字也。」帝即位之年乃 丙申也。又，《易》云：「晉者，進也。」國號大晉，皆符契焉。又，帝即位之前 一年，歲在乙未，鄴西有柵曰李固，清、淇合流在其側。柵有橋，橋下大鼠與蛇斗， 斗及日之申，蛇不勝而死。行人觀者數百，識者志之。後唐末帝果滅於申。又，末 帝，真定常山人也，有先人舊廬，其側有古佛剎，剎有石像，忽搖動不已，人皆異 之。及重圍晉陽，帝遣心腹何福輕騎求援北蕃，蕃主自將諸部赴之。不以繒帛，不 以珠金，若響應聲。謂福曰：「吾已兆於夢，皆上帝命我，非我意也。」《契丹國 志》引《紀異錄》云：契丹主德光常晝寢，夢一神人花冠美姿容，輜井甚盛，忽 自天而下，衣白衣，佩金帶，執釒骨釒朵，有異人十二隨其後，內一黑兔入德光懷 而失之。神人語德光曰：「石郎使人喚汝，汝須去。」覺告其母，母忽之，不以為 異。後復夢，即前神人也，衣冠儀貌，儼然如故，曰：「石郎已使人來喚汝。」既 覺而驚，復以告母。母曰：「可命筮。」乃召巫筮，言：「太祖從西樓來，言中國 將立天王，要爾為助，爾須去。」未浹旬，唐石敬瑭反於河東，為後唐張敬達所敗， 亟遣趙瑩持表重賂，許割燕雲，求兵為援，契丹主曰：「我非為石郎興師，乃奉天 帝敕使也。」時援兵未至，偽將張敬達引軍逼城設柵，柵將成，忽有大風暴雨，柵 無以立。後築長城，城就，又為水潦所壞，城終不能合。晉陽有北宮，宮城之上有 祠曰毗沙門天王，帝曾焚修默而禱之。經數日，城西北闉正受敵處，軍候報稱，夜 來有一人長丈余，介金執殳，行於城上，久方不見。帝心異之。又，牙城有僧坊曰 崇福，坊之廡下西北隅有泥神，神之首忽一日有煙生，其騰郁如曲突之狀。坊僧奔 赴，以為人火所延，及俯而視之，無所有焉。事尋達帝，帝召僧之臘高者問焉，僧 曰：「貧道見莊宗將得天下，曾有此煙。觀此噴涌，甚於當時，兆可知矣。」自此， 日旁多有五色雲氣，如蓮芰之狀。帝召占者視之，謂曰：「此驗應誰？」占者曰： 「見處為瑞，更應何人！」又，帝每詰旦使慰撫守陴者，率以為常。忽一夕已暝， 城上有號令之聲，聲不絕者三。帝使人問之，將吏云：「從上傳來者。」皆知神助。 時城中復有數家井泉，暴溢不止。及蕃軍大至，合勢破之，末帝之眾，似拉朽焉。 斯天運使然，非人力也。

shì rì, dì yán yú qì dān zhǔ, yuàn yǐ yàn mén yǐ běi jí yōu zhōu zhī dì wèi shòu, réng yuē suì shū bó sān shí wàn, qì dān zhǔ xǔ zhī.
是日，帝言於契丹主，願以雁門已北及幽州之地為壽，仍約歲輸帛三十萬，契 丹主許之。