zhōu guān wài shǐ zhǎng sān huáng wǔ dì zhī shū, chūn qiū chuán suǒ wèi sān fén wǔ diǎn shì yě. qián xián wèi: gāo kuí jì qì yǒu hé shū kě dú? lǐ shí wèi rán. huáng dì zhuān xū zhī dào zài dān shū, wǔ wáng suǒ yǐ duān miǎn dōng miàn ér shòu yú shī shàng fù yě. shǎo hào shì zhī jì guān, fū zǐ suǒ yǐ jiàn tán zi ér xué yān yě. shú wèi wú shū kě dú zāi?
《周官》外史掌三皇五帝之书,《春秋传》所谓《三坟》、《五典》是也。前贤谓:皋、夔、稷、契有何书可读?理实未然。黄帝、颛顼之道在丹书,武王所以端絻东面而受于师尚父也。少皞氏之纪官,夫子所以见郯子而学焉也。孰谓无书可读哉?
lǚ shì chūn qiū xù yì yuē:" cháng dé xué huáng dì zhī suǒ yǐ huì zhuān xū yǐ: yuán yǒu dà huán zài shàng, dà jǔ zài xià, rǔ néng fǎ zhī, wéi mín fù mǔ." bù wéi shí èr jì chéng yú qín bā nián, suì zài dàng tān, shàng gǔ zhī shū yóu cún, qián shèng chuán dào zhī yuān yuán yóu kě kǎo yě.
《吕氏春秋·序意》曰:“尝得学黄帝之所以诲颛顼矣:爰有大圜在上,大矩在下,汝能法之,为民父母。”不韦《十二纪》成于秦八年,岁在瞊滩,上古之书犹存,前圣传道之渊原犹可考也。
shū dà chuán: yú chuán yǒu jiǔ gòng piān, yǐn shū yuē:" yǔ biàn xià tǔ, shǐ mín píng píng, shǐ mín wú ào." yīn chuán yǒu dì gào piān, yǐn shū yuē:" shī zhāng nǎi fú, míng shàng xià." qǐ fú shēng yì jiàn gǔ wén yì piān xié? dà chuán zhī xù yǒu" jiā hé yǎn gào", jīn běn quē yān. suí zhì yǒu yì piān èr juǎn, chū qí liáng zhī jiān, shì kǒng bì zhōng shū cán quē zhě. táng yǒu sān juǎn, xú miǎo zhù. zhèng yú zhòng wèi: shū yì piān, zhòng ní zhī shí yǐ wú yǐ. kǒng wèi rán.
《书大传》:《虞传》有《九共篇》,引书曰:“予辩下土,使民平平,使民无傲。”《殷传》有《帝告篇》,引书曰:“施章乃服,明上下。”岂伏生亦见古文逸篇邪?《大传》之《序》有“嘉禾揜诰”,今本阙焉。《隋志》有逸篇二卷,出齐、梁之间,似孔壁中书残缺者。唐有三卷,徐邈注。郑渔仲谓:《书》逸篇,仲尼之时已无矣。恐未然。
hàn chū qù shèng wèi yuǎn, dì wáng yí shū yóu yǒu cún zhě. jiǎ yì shū xiū zhèng yǔ yǐn huáng dì yuē:" dào ruò chuān gǔ zhī shuǐ, qí chū wú yǐ, qí xíng wú zhǐ." zhuān xū yuē:" zhì dào bù kě guò yě, zhì yì bù kě yì yě. gōng mò měi yú qù è ér wéi shàn, zuì mò dà yú qù shàn ér wèi è. gù fēi wú shàn shàn ér yǐ yě, shàn yuán shàn yě fēi è è ér yǐ yě, è yuán è yě. wú rì shèn yī rì." dì kù yuē:" yuán qiǎo zhě zhī shì ér xué wèi qiǎo, xíng rén zhě zhī cāo ér yǔ wèi rén yě, gù jié rén zhī qì yǐ xiū qí cái, ér shēn zhuān qí měi yǐ. dé mò gāo yú bó ài rén, ér zhèng mò gāo yú bó lì rén, gù zhèng mò dà yú xìn, zhì mò dà yú rén. wú shèn cǐ ér yǐ yǐ." dì yáo yuē:" wú cún xīn yú xiān gǔ, jiā zhì yú qióng mín, tòng wàn xìng zhī lí zuì, yōu zhòng shēng zhī bù suí yě. gù yī mín huò jī, yuē cǐ wǒ jī zhī yě yī mín huò hán, yuē cǐ wǒ hán zhī yě yī mín yǒu zuì, yuē cǐ wǒ xiàn zhī yě." dì shùn yuē:" wú jǐn wú jìng ér yǐ shì wú shàng, gù jiàn wèi zhōng yān wú jǐn wú jìng yǐ jiē wú dí, gù jiàn wèi xìn yān wú jǐn wú jìng yǐ shǐ wú xià, gù jiàn wèi rén yān. wú qǔ zhī yǐ jìng yě, wú dé zhī yǐ jìng yě." dà yǔ zhū hóu huì, zé wèn yú zhū hóu yuē:" zhū hóu yǐ guǎ rén wéi jiāo hū?" shuò rì cháo, zé wèn yú shì yuē:" zhū dài fū yǐ guǎ rén wéi tài hū?" yòu yuē:" mín wú shí yě, zé wǒ fú néng shǐ yě. gōng chéng ér bù lì yú mín, wǒ fú néng quàn yě." tāng yuē:" xué shèng wáng zhī dào zhě, pì qí rú rì jìng sī ér dú jū, pì qí ruò huǒ. shě xué shèng zhī dào ér jìng jū dú sī, pì qí ruò qù rì zhī míng yú tíng ér jiù huǒ zhī guāng yú shì yě, kě yǐ xiǎo jiàn ér bù kě yǐ dà zhī. dé xián ér jǔ zhī, dé xián ér yǔ zhī, pì qí ruò dēng shān hū! dé bù xiào ér jǔ zhī, dé bù xiào ér yǔ zhī, pì qí ruò xià yuān hū! shì yǐ míng jūn shèn qí jǔ, ér jūn zǐ shèn yǔ." yòu yuē:" yào shí cháng yú bēi, rán hòu zhì yú guì yào yán xiàn yú guì, rán hòu wén yú bēi. qiú dào zhě bù yǐ mù ér yǐ xīn, qǔ dào bù yǐ shǒu ér yǐ ěr. zhì dào zhě yǐ yán, rù dào zhě yǐ zhōng, jī dào zhě yǐ xìn, shù dào zhě yǐ rén." yòu yǐn zhōu wén wáng wǔ wáng chéng wáng wèn zhōu zi, wǔ wáng wèn wáng zǐ dàn shī shàng fù. huái nán rén jiān xùn yǐn yáo jiè yuē:" zhàn zhàn lì lì, rì shèn yī rì. rén mò jī yú shān ér jī yú dié." cǐ dì wáng dà xùn zhī cún yú hàn zhě. ruò gāo dì néng chú xié shū zhī lǜ, xiāo xiàng guó néng shōu qín bó shì guān zhī shū, zé yǐ xiāng suǒ dú zhě bì bù zhuì yǐ. xìng ér xù yán shàng zài, zhī zhě xiān yān, hào gǔ zhī shì hé wán yì yú sī?
汉初去圣未远,帝王遗书犹有存者。《贾谊书·修政语》引黄帝曰:“道若川谷之水,其出无已,其行无止。”颛顼曰:“至道不可过也,至义不可易也。功莫美于去恶而为善,罪莫大于去善而为恶。故非吾善善而已也,善缘善也;非恶恶而已也,恶缘恶也。吾日慎一日。”帝喾曰:“缘巧者之事而学为巧,行仁者之操而与为仁也,故节仁之器以修其财,而身专其美矣。德莫高于博爱人,而政莫高于博利人,故政莫大于信,治莫大于仁。吾慎此而已矣。”帝尧曰:“吾存心于先古,加志于穷民,痛万姓之罹罪,忧众生之不遂也。故一民或饥,曰此我饥之也;一民或寒,曰此我寒之也;一民有罪,曰此我陷之也。”帝舜曰:“吾尽吾敬而以事吾上,故见谓忠焉;吾尽吾敬以接吾敌,故见谓信焉;吾尽吾敬以使吾下,故见谓仁焉。吾取之以敬也,吾得之以敬也。”大禹诸侯会,则问于诸侯曰:“诸侯以寡人为骄乎?”朔日朝,则问于士曰:“诸大夫以寡人为汰乎?”又曰:“民无食也,则我弗能使也。功成而不利于民,我弗能劝也。”汤曰:“学圣王之道者,譬其如日;静思而独居,譬其若火。舍学圣之道而静居独思,譬其若去日之明于庭而就火之光于室也,可以小见而不可以大知。得贤而举之,得贤而与之,譬其若登山乎!得不肖而举之,得不肖而与之,譬其若下渊乎!是以明君慎其举,而君子慎与。”又曰:“药食尝于卑,然后至于贵;药言献于贵,然后闻于卑。求道者不以目而以心,取道不以手而以耳。致道者以言,入道者以忠,积道者以信,树道者以人。”又引周文王、武王、成王问粥子,武王问王子旦、师尚父。《淮南·人间训》引《尧戒》曰:“战战栗栗,日慎一日。人莫迹于山而迹于垤。”此帝王大训之存于汉者。若高帝能除挟书之律,萧相国能收秦博士官之书,则倚相所读者必不坠矣。幸而绪言尚在,知者鲜焉,好古之士盍玩绎于斯?
mò zǐ nán shǐ wèi, zài shū shén duō, xián táng zǐ jiàn ér guài zhī. mò zǐ yuē:" xī zhōu gōng dàn cháo dú shū bǎi piān, xī jiàn qī shí èr shì, xiāng tiān xià yóu rú cǐ, wú ān gǎn fèi cǐ yě?" jīn běn quē. mò zǐ qī shí yī piān, jīn zhǐ shí sān piān. wài shǐ zhǎng sān huáng wǔ dì zhī shū, dà xùn zài xī xù, dú shū bǎi piān, wèi cǐ lèi yě.
墨子南使卫,载书甚多,弦唐子见而怪之。墨子曰:“昔周公旦朝读书百篇,夕见七十二士,相天下犹如此,吾安敢废此也?”今本阙。《墨子》七十一篇,今止十三篇。外史掌三皇五帝之书,大训在西序,读书百篇,谓此类也。
shì wén xù lù yún:" shàng shū zhī zì, běn wèi lì gǔ. jì shì lì xiě gǔ wén, zé bù quán wèi gǔ zì. jīn sòng qí jiù běn, jí xú lǐ děng yīn suǒ yǒu gǔ zì, gài yì wú jǐ. chuān záo zhī tú, wù yù lì yì, yī bàng zì bù, gǎi biàn jīng wén." rán zé jīn suǒ chuán gǔ wén shàng shū, wèi bì jiē kǒng ān guó zhī běn. sòng jǐng wén bǐ jì yún:" yáng bèi dé gǔ wén shàng shū shì wén, dú zhī dà xǐ, shū xùn cì zì jiē yòng gǔ wén." àn guó shǐ yì wén zhì táng xiào míng xiě yǐ jīn zì, cáng qí jiù běn. kāi bǎo wǔ nián, bié dìng jīn wén yīn yì. xián píng èr nián, sūn shì qǐng mó yìn gǔ wén yīn yì, yǔ xīn dìng shì wén bìng xíng. jīn yì bù chuán. rán hàn zhì táng suǒ wèi gǔ wén zhě, kǒng ān guó yǐ lì cún gǔ, fēi kē dǒu shū yě. jīn yǒu gǔ wén shàng shū, lǚ wēi zhòng dé běn yú sòng cì dào wáng zhòng zhì jiā. guō zhōng shù dìng gǔ wén shàng shū bìng shì wén, jīn běn qǐ zhōng shù suǒ dìng yú? xuān hé liù nián, zhào hóng fàn fù cóng jiù wén, yǐ" bēi" wèi" pō", rán jiàn běn wèi cháng fù jiù yě.
《释文序录》云:“《尚书》之字,本为隶古。既是隶写古文,则不全为古字。今宋、齐旧本,及徐、李等音所有古字,盖亦无几。穿凿之徒,务欲立异,依傍字部,改变经文。”然则今所传《古文尚书》,未必皆孔安国之本。宋景文《笔记》云:“杨备得《古文尚书释文》,读之大喜,书讯刺字皆用古文。”按《国史艺文志》唐孝明写以今字,藏其旧本。开宝五年,别定《今文音义》。咸平二年,孙奭请摹印《古文音义》,与新定《释文》并行。今亦不传。然汉至唐所谓古文者,孔安国以隶存古,非科斗书也。今有《古文尚书》,吕微仲得本于宋次道、王仲至家。郭忠恕定《古文尚书》并《释文》,今本岂忠恕所定欤?宣和六年,诏《洪范》复从旧文,以“陂”为“颇”,然监本未尝复旧也。
wú cái lǎo shū bì chuán kǎo yì yún:" fú shì kǒu chuán yǔ jīng zhuàn suǒ yǐn, yǒu wén yì ér yǒu yì yú jīng, yǒu wén yì ér wú yì yú jīng, yǒu wén yì ér yīn tóng, yǒu wén yì ér yì tóng." cái lǎo suǒ shù zhě, jīn bù fù zhe." yǐ rùn yuè dìng sì shí chéng suì", gǔ wén" dìng" zuò" zhèng", kāi yuán wù zuò" dìng". cháo jǐng yū yún." shùn ràng yú dé, fú sì", bān gù diǎn yǐn zuò" bù tái". shǐ jì zì xù táng yáo xùn wèi, yú shùn bù tái." zài zhì hū", jīn wén zuò" cǎi zhèng hū", shǐ jì zuò" lái shǐ huá", hàn shū zuò" qī shǐ yǒng"." hū" yòu huò zuò" hū" zhèng kāng chéng yuē:" hù yě." dà chuán dà gào yuē:" mín yí yǒu shí fū." wáng mǎng zuò dà gào yuē:" mín xiàn yí jiǔ wàn fū." gài běn yú cǐ. yòu kāng gào yuē:" wéi nǎi pī xiǎn kǎo wén wáng, kè míng jùn dé." jīn wú" jùn" zì. yī xùn" wéi yuán sì shí yǒu èr yuè yǐ chǒu", hàn lì zhì zuò" wéi tài jiǎ yuán nián shí yǒu èr yuè yǐ chǒu shuò". shì shuò dàn dōng zhì zhī suì." gāo zōng liàng yīn", lǐ jì zuò" liàng àn", zhù dú wéi" liáng yīn". hàn wǔ xíng zhì zuò" liáng yīn", dà chuán zuò" liáng àn"." yǔ ruò guān huǒ", zhōu lǐ zhù wèi jīn yàn sú, míng tāng rè wèi guān. wēi zǐ" wǒ qí fā chū kuáng", shǐ jì sòng shì jiā" kuáng" zuò" wǎng", zhù yǐn zhèng kāng chéng yuē:" wǒ qí qǐ zuò chū wǎng yě." jūn shì" tiān nán chén", wáng mǎng chuán zuò" tiān yìng fěi chén."" qīn míng wén sī ān ān", kǎo líng yào zuò" yàn yàn". zhèng shì zhù:" kuān róng fù zài wèi zhī yàn." féng yǎn xiǎn zhì fù:" sī táng yú zhī yàn yàn." dì wǔ lún shàng shū:" tǐ yàn yàn zhī zī." wú yì" sì gāo zōng zhī xiǎng guó, wǔ shí yǒu jiǔ nián", shí jīng yuē:" sì gāo zōng zhī xiǎng guó bǎi nián." hàn dù qīn yì yuē:" gāo zōng xiǎng bǎi nián zhī shòu."" fèi shì", shuō wén zuò" běi mǐ shì", shǐ jì zuò" xī", dà chuán zuò" xiān"." dù zuò xíng yǐ jí sì fāng", zhōu lǐ zhù yún:" dù zuò xiáng xíng."" āi jīn zhé yù", hàn yú dìng guó chuán zuò" āi guān zhé yù". dà chuán:" āi jīn zhé yù."" zhé mín wéi xíng", hàn xíng fǎ zhì zuò" zhé mín"." tiān qí yú mín, bǐ wǒ yī rì", yáng cì fēng shì zuò" jiǎ wǒ yī rì". cì tōng huán jūn zhāng jù, jí ōu yáng shàng shū. liú kǎi yǐn" shàng xíng xié qīng, xià xíng xié zhòng." shuō wén" gù wèi yú mín yán", duō yán yě. ní zhé qiè.
吴才老《书裨传·考异》云:“伏氏口传与经传所引,有文异而有益于经,有文异而无益于经,有文异而音同,有文异而义同。”才老所述者,今不复著。“以闰月定四时成岁”,古文“定”作“正”,开元误作“定”。晁景迂云。“舜让于德,弗嗣”,班固《典引》作“不台”。《史记自序》唐尧逊位,虞舜不台。“在治忽”,今文作“采政忽”,《史记》作“来始滑”,《汉书》作“七始咏”。“忽”又或作“曶”郑康成曰:“笏也。”《大传·大诰》曰:“民仪有十夫。”王莽作《大诰》曰:“民献仪九万夫。”盖本于此。又《康诰》曰:“惟乃丕显考文王,克明俊德。”今无“俊”字。《伊训》“惟元祀十有二月乙丑”,《汉历志》作“惟太甲元年十有二月乙丑朔”。是朔旦冬至之岁。“高宗亮阴”,《礼记》作“谅闇”,注读为“梁瘖”。《汉五行志》作“涼阴”,《大传》作“梁闇”。“予若观火”,《周礼注》谓今燕俗,名汤热为观。《微子》“我其发出狂”,《史记·宋世家》“狂”作“往”,注引郑康成曰:“我其起作出往也。”《君奭》“天难谌”,《王莽传》作“天应棐谌。”“钦明文思安安”,《考灵耀》作“晏晏”。郑氏注:“宽容覆载谓之晏。”冯衍《显志赋》:“思唐虞之晏晏。”第五伦上疏:“体晏晏之姿。”《无逸》“肆高宗之享国,五十有九年”,《石经》曰:“肆高宗之飨国百年。”汉杜钦亦曰:“高宗享百年之寿。”“费誓”,《说文》作“[北米]誓”,《史记》作“肹”,《大传》作“鲜”。“度作刑以诘四方”,《周礼注》云:“度作详刑。”“哀矜折狱”,《汉·于定国传》作“哀鳏哲狱”。《大传》:“哀矜哲狱。”“折民惟刑”,《汉刑法志》作“悊民”。“天齐于民,俾我一日”,杨赐封事作“假我一日”。赐通桓君章句,即欧阳《尚书》。刘恺引“上刑挟轻,下刑挟重。”《说文》“顾畏于民嵒”,多言也。尼辄切。
shū shǐ èr diǎn, yóu shī zhī shǒu èr nán qǔ fèi qín zhī shì, yóu shī zhī yǒu lǔ sòng.
《书》始二《典》,犹《诗》之首二《南》;取费、秦之《誓》,犹《诗》之有《鲁颂》。
dà chuán shuō yáo diǎn wèi zhī táng chuán, zé fú shēng bù yǐ shì wèi yú shū.
《大传》说《尧典》谓之《唐传》,则伏生不以是为《虞书》。
xià xiǎo zhēng yuè lìng shí xùn xiáng yǐ, ér yáo diǎn mìng xī hé yǐ shù shí yán jǐn zhī tiān guān shū tiān wén zhì xiáng yǐ, ér shùn diǎn jī héng yǐ yī yán jǐn zhī. xù shì dāng yǐ shū wèi fǎ. yáo diǎn yǐ rì zhōng xiāo zhōng wèi chūn qiū zhī bié, yuè lìng liǎng yán rì yè fēn, wú chūn qiū zhī yì.
《夏小正》、《月令》、《时训》详矣,而《尧典》命羲和以数十言尽之;《天官书》、《天文志》详矣,而《舜典》玑衡以一言尽之。叙事当以《书》为法。《尧典》以日中、宵中为春秋之别,《月令》两言日夜分,无春秋之异。
yáo diǎn rì yuè xīng chén, kǒng zhù wèi: xīng, sì fāng zhōng xīng chén, rì yuè suǒ huì. yì jì rì yuè xīng chén, wèi rì yuè xīng wèi sān chén. wǔ lǐ yī yě, kǒng zhù yú shùn diǎn, yǐ wéi jí xiōng bīn jūn jiā yú gāo yáo mó, zé yuē gōng hóu bó zǐ nán wǔ děng zhī lǐ.
《尧典》日月星辰,孔注谓:星,四方中星;辰,日月所会。《益稷》日月星辰,谓日、月、星为三辰。五礼一也,孔注于《舜典》,以为吉、凶、宾、军、嘉;于《皋陶谟》,则曰公、侯、伯、子、男五等之礼。
shǐ jì suǒ yǐn yún:" chūn yán dōng zuò, xià yán nán wèi, jiē shì gēng zuò yíng wèi quàn nóng zhī shì. kǒng ān guó qiáng dú wéi' é' zì, suī xùn huà, jiě shì yū huí." jīn shǐ jì zuò" nán é".
《史记索隐》云:“春言东作,夏言南为,皆是耕作营为劝农之事。孔安国强读为‘讹’字,虽训化,解释纡回。”今《史记》作“南讹”。
zhōu lǐ zhù yǐn shū yuē:" fēn mìng hé zhòng, dù xī yuē liǔ gǔ." yú fān yún:" zhèng xuán suǒ zhù shàng shū, gǔ zhuàn' yǒu' zì, fǎn yǐ wéi' mèi'. gǔ dà zhuàn' yǒu' zì, dú dāng wèi' liǔ'. gǔ' liǔ'' yǒu' tóng zì, ér yǐ wéi' mèi'." péi sōng zhī wèi: fān yán wéi rán.
《周礼注》引《书》曰:“分命和仲,度西曰柳谷。”虞翻云:“郑玄所注《尚书》,古篆‘丣’字,反以为‘昧’。古大篆‘丣’字,读当为‘柳’。古‘柳’、‘丣’同字,而以为‘昧’。”裴松之谓:翻言为然。
zhái yú yí, shì wén yún:" shàng shū kǎo líng yào jí shǐ jì zuò' yú tiě'." jīn àn shǐ jì yáo běn jì" jū yù yí", zhèng yì" yù" yīn" yú". xià běn jì" yú yí jì lüè", suǒ yǐn yún:" jīn wén shàng shū jí dì mìng yàn bìng zuò' yú tiě'." gǔ" yí" zì. xuē shì yuē:" jīn dēng zhōu zhī dì."
宅嵎夷,《释文》云:“《尚书考灵耀》及《史记》作‘禺铁’。”今按《史记·尧本纪》“居郁夷”,《正义》“郁”音“隅”。《夏本纪》“嵎夷既略”,《索隐》云:“《今文尚书》及《帝命验》并作‘禺铁’。”古“夷”字。薛氏曰:“今登州之地。”
sì yuè, kǒng zhù yún:" jí shàng xī hé sì zǐ, fēn zhǎng sì yuè zhī zhū hóu." àn zhōu yǔ tài zǐ jìn yuē:" gòng zhī cóng sūn sì yuè, zuǒ yǔ zuò guó, mìng wèi hóu bó, cì xìng yuē jiāng shì, yuē yǒu lǚ." zuǒ zhuàn xǔ, dà yuè zhī yìn yě. dù shì zhù wèi dà yuè, shén nóng zhī hòu, yáo sì yuè yě. dāng cóng zhōu yǔ zhī shuō. yū zhāi yún:" shēn lǚ qí xǔ jiē sì yuè zhī hòu. yáo ràng xǔ yóu, yì qí yī yě."
四岳,孔注云:“即上羲和四子,分掌四岳之诸侯。”按《周语》太子晋曰:“共之从孙四岳,佐禹胙国,命为侯伯,赐姓曰姜氏,曰有吕。”《左传》许,大岳之胤也⑤。杜氏注谓大岳,神农之后,尧四岳也。当从《周语》之说。迂斋云:“申、吕、齐、许皆四岳之后。尧让许由,亦其一也。”
wǔ diǎn kè cóng, kǒng ān guó chuán běn yú zuǒ shì, chéng zǐ jiě běn yú mèng zǐ. zuǒ shì yán wǔ jiào, bù jí jūn chén fū fù péng yǒu, tiān xù yǒu diǎn ér yí qí sān yān, wéi mèng zǐ dé zhī.
五典克从,孔安国《传》本于《左氏》,程子《解》本于《孟子》。《左氏》言五教,不及君臣、夫妇、朋友,天叙有典而遗其三焉,唯《孟子》得之。
chéng zǐ wèi: gòng dōu zhī tú, jí shùn dēng yōng zhī shǐ, cè lòu zhī rén, gù jū qí shàng, cǐ xiōng luàn zhī rén suǒ bù néng kān, gù qí è xiǎn ér shùn zhū zhī. hán fēi yuē:" yáo yù chuán tiān xià yú shùn, gǔn jiàn, gòng gōng yòu jiàn yuē:' shú yǐ tiān xià ér chuán zhī yú pǐ fū hū?' yáo bù tīng." cǐ kě yǐ zhèng chéng zǐ zhī shuō. hán fēi wèi yáo zhū gòng gǔn, fēi yě.
程子谓:共、兜之徒,及舜登庸之始,侧陋之人,顾居其上,此凶乱之人所不能堪,故其恶显而舜诛之。韩非曰:“尧欲传天下于舜,鲧谏,共工又谏曰:‘孰以天下而传之于匹夫乎?’尧不听。”此可以证程子之说。韩非谓尧诛共、鲧,非也。
fàn shǔ gōng zhèng shū yuē:" shùn zhī wǔ xíng: liú yě, guān yě, jiào yě, shú yě, zéi yě. liú yòu wǔ xíng zhě, shùn zhì wǔ liú, yǐ yòu sān miáo zhī yì èr fèi gōng dà pì yě." huáng wáng dà jì zhī shuō běn zhū cǐ, ér yǐ mò yì fèi gōng dà pì wèi zéi xíng zhī kē mù.
范蜀公《正书》曰:“舜之五刑:流也,官也,教也,赎也,贼也。流宥五刑者,舜制五流,以宥三苗之劓、刵、剕、宫、大辟也。”《皇王大纪》之说本诸此,而以墨、劓、剕、宫、大辟为贼刑之科目。
shū xù dì lí xià tǔ fāng, shè jū fāng, shì wén yún:" yī dú zhì' fāng' zì jué jù." shāng sòng" yǔ fū xià tǔ fāng, wài dà guó shì jiāng", zhū wén gōng yì yǐ" fāng" zì jué jù, yún chǔ cí tiān wèn" yǔ jiàng shěng xià tǔ fāng", gài yòng cǐ yǔ. rán shū xù yǐ yǒu cǐ dú yǐ.
《书序》帝厘下土方,设居方,《释文》云:“一读至‘方’字绝句。”《商颂》“禹敷下土方,外大国是疆”,朱文公亦以“方”字绝句,云《楚辞·天问》“禹降省下土方”,盖用此语。然《书序》已有此读矣。
zhèng kāng chéng dú shùn diǎn yún:" shùn shēng sān shí, wèi shēng sān shí nián dēng yōng èr shí, wèi lì shì èr shí nián."
郑康成读《舜典》云:“舜生三十,谓生三十年;登庸二十,谓历试二十年。”
dà yǔ mó yán" niàn zāi" zhě èr, yì jì yán" niàn zāi" zhě yī, jiē yǔ gào shùn zhī cí. xīn zhě zhì zhī běn, xīn sī xū bù cún, zhì hū fēn yān." gòng wéi qiān zǎi xīn, qiū yuè zhào hán shuǐ", yú cǐ jiàn zhī.
《大禹谟》言“念哉”者二,《益稷》言“念哉”者一,皆禹告舜之辞。心者治之本,心斯须不存,治忽分焉。“共惟千载心,秋月照寒水”,于此见之。
gāo yáo yuē:" zhāng jué yǒu cháng, jí zāi!" zhōu gōng yuē:" shù cháng jí shì." zhào gōng yuē:" jí shì jí rén." dì wáng yòng rén zhī fǎ, yī yán yǐ bì zhī yuē" jí". shùn suǒ jǔ yuē" yuán" yuē" kǎi", jí dé zhī shí yě suǒ qù yuē" xiōng", jí dé zhī fǎn yě. yì lùn xiāng chuán, qì mài xiāng xù. zài chūn qiū shí wèi zhī shàn rén, zài xī hàn shí wèi zhī zhǎng zhě. wéi jí zé rén, suǒ wèi yuán zhě shàn zhī zhǎng, wèi tiān dì lì xīn zhě yě.
皋陶曰:“彰厥有常,吉哉!”周公曰:“庶常吉士。”召公曰:“吉士吉人。”帝王用人之法,一言以蔽之曰“吉”。舜所举曰“元”、曰“恺”,吉德之实也;所去曰“凶”,吉德之反也。议论相传,气脉相续。在春秋时谓之善人,在西汉时谓之长者。惟吉则仁,所谓元者善之长,为天地立心者也。
jǐng jiè wú yú, jié zhāi jiě yún:" zhì ān zhī shí, wēi luàn zhī méng yǐ zhào. hàn xuān dì wèi shàng zhī cháo, shì nián yuán hòu shēng chéng dì, xīn dū cuàn hàn yǐ zhào yú jí shèng zhī rì yǐ. wú yú qǐ kě bù jǐng jiè? yú wèi xiōng nú shuāi ér nǚ róng xìng, yǐ fú guǒ kě wèi zāi!" yòu jiě" qī xún yǒu miáo gé", yún:" shùn gēng lì shān zhī shí, zhī jiàn jué fù, wéi zhī jǐ zhī yǒu zuì ér bú jiàn fù zhī wèi wán, suǒ yǐ dǐ yù. jí qí zhēng miáo yě, zì xǐng wèi cháng yǒu guò ér wéi jiàn miáo mín zhī zuò tè, suǒ yǐ nì mìng. zhì bān shī zhī hòu, dàn fū wén dé, wú yì fù zuì yǐn tè zhī xīn ér suì gé yān. mǎn sǔn qiān yì, jié yú yǐng xiǎng, rén xīn qǐ kě yǐ zì mǎn zāi? yú wèi zhòng huī zhī gào chéng tāng, zhào gōng zhī xùn wǔ wáng, jiè qí mǎn ér zì jīn yě. qí huán fú chǔ, wèi wǔ dé jīng zhōu, táng zhuāng zōng qǔ biàn, jiē yǐ mǎn shī zhī."
儆戒无虞,絜斋解云:“治安之时,危乱之萌已兆。汉宣帝渭上之朝,是年元后生成帝,新都篡汉已兆于极盛之日矣。无虞岂可不儆戒?愚谓匈奴衰而女戎兴,倚伏果可畏哉!”又解“七旬有苗格”,云:“舜耕历山之时,祗见厥父,惟知己之有罪而不见父之为顽,所以底豫。及其征苗也,自省未尝有过而惟见苗民之作慝,所以逆命。至班师之后,诞敷文德,无异负罪引慝之心而遂格焉。满损谦益,捷于影响,人心岂可以自满哉?愚谓仲虺之诰成汤,召公之训武王,戒其满而自矜也。齐桓服楚,魏武得荆州,唐庄宗取汴,皆以满失之。”
jiǔ dé, zhī rén zhī fǎ sān jùn, yòng rén zhī fǎ.
九德,知人之法;三俊,用人之法。
yǔ zhī gào shùn yuē:" ān rǔ zhǐ, jǐn tiān lǐ ér wú rén yù, dé zhì shàn ér zhǐ yě." yǐn zhī gào tài jiǎ yuē:" qīn jué zhǐ, qù rén yù ér fù tiān lǐ, qiú zhì shàn ér zhǐ yě."
禹之告舜曰:“安汝止,尽天理而无人欲,得至善而止也。”尹之告太甲曰:“钦厥止,去人欲而复天理,求至善而止也。”
yú shū zuò fú, tiān zǐ zì rì yuè ér xià shí èr zhāng, zhèng kāng chéng zhù zhōu lǐ wèi: zhōu yǐ rì yuè xīng chén huà yú jīng qí, ér miǎn fú jiǔ zhāng. zhù lǐ jì jiāo tè shēng jì zhī rì, wáng bèi gǔn yǐ xiàng tiān, wèi: yǒu rì yuè xīng chén zhī zhāng, cǐ lǔ lǐ yě. èr lǐ zhī shuō zì xiāng bèi chí. lǔ bǐng zhōu lǐ, zhōu lǔ zhī lǐ qí yǒu yì hū?
《虞书》作服,天子自日月而下十二章,郑康成注周礼谓:周以日月星辰画于旌旗,而冕服九章。注《礼记·郊特牲》祭之日,王被衮以象天,谓:有日月星辰之章,此鲁礼也。二礼之说自相背驰。鲁秉周礼,周、鲁之礼其有异乎?
gǔ wén shàng shū jí shuō wén zǎo huǒ fěn zhǐ mǐ fǔ fú, ài xuān yuē:" fěn zhǐ mǐ fǔ fú, dāng gè wèi yī wù.' zǎo' dāng wèi' yù zǎo' zhī' zǎo'.' zǎo', huán wù yě, yì qí wèi' zǎo' zhī zhuàng ér yǐ huǒ páng shì zhī, huǒ yīn wù ér hòu jiàn ěr. kǎo gōng jì wèi huǒ yǐ huán, dé fēi zhǐ zǎo huǒ wèi yī wù hū? zhèng sī nóng wèi wèi huán xíng sì huǒ, cǐ wèi jìn zhī. xī miǎn, wèi fěn zhǐ mǐ fǔ fú jiē cóng' zhǐ', tóng wèi zhī' xī miǎn'. lù dé míng' xī' yǔ' zhǐ' tóng, gài yǒu yóu lái yě."
《古文尚书》及《说文》璪火黺[黹米]黼黻,艾轩曰:“黺[黹米]黼黻,当各为一物。‘璪’当为‘玉璪’之‘璪’。‘璪’,圜物也,意其为‘璪’之状而以火旁饰之,火因物而后见耳。《考工记》谓火以圜,得非指璪火为一物乎?郑司农谓为圜形似火,此为近之。希冕,谓黺[黹米]黼黻皆从‘黹’,同谓之‘希冕’。陆德明‘希’与‘黹’同,盖有由来也。”
niǎo shòu qiàng qiàng, mǎ róng yǐ wéi sǔn jù, qī jīng xiǎo zhuàn yòng qí shuō. shū bì chuán yǐ" fèng huáng lái yí" wèi xiāo shēng zhī hé, ài xuān yì yuē:" zhì qì shàng xiàng."
鸟兽跄跄,马融以为笋虡,《七经小传》用其说。《书裨传》以“凤凰来仪”为箫声之和,艾轩亦曰:“制器尚象。”
gǔ wén" shuò kòu", jīn wén zuò" xiāo", zuǒ shì yuē:" sháo shuò, shùn lè míng yě." zhū rú wù yǐ xiāo guǎn jiě zhī.
古文“箾瞉”,今文作“箫”,《左氏》曰:“韶箾,舜乐名也。”诸儒误以箫管解之。
shuō wén" ào, mān yě", yǐn yú shū" ruò dān zhū ào" lún yǔ" ào dàng zhōu". àn shū yǒu" wǎng shuǐ xíng zhōu" zhī yǔ, zé" ào dàng zhōu" zhě, kǒng jí wèi dān zhū.
《说文》“奡,嫚也”,引《虞书》“若丹朱、奡”、《论语》“奡荡舟”。按《书》有“罔水行舟”之语,则“奡荡舟”者,恐即谓丹朱。
gǔ wén" tiān míng wèi, zì wǒ mín míng wèi", jīn wén xià" wèi" zì zuò" wēi", gài wèi bāo suǒ gǎi, dāng cóng gǔ.
古文“天明畏,自我民明畏”,今文下“畏”字作“威”,盖卫包所改,当从古。
ruò jī gǔ, chēng yáo shùn yǔ sān shèng ér gāo yáo yǔ yān. shùn yǐ tiān xià xùn yǔ, yǔ dú tuī gāo yáo. mèng zǐ lùn dào zhī zhèng zhuàn, yì yuē:" ruò yǔ gāo yáo, zé jiàn ér zhī zhī." yòu yuē:" shùn yǐ bù dé yǔ gāo yáo wèi jǐ yōu." zi xià yì yún:" shùn jǔ gāo yáo, guān yú mó ér jiàn gāo yáo zhī xué zhī cuì yě."
若稽古,称尧、舜、禹三圣而皋陶与焉。舜以天下逊禹,禹独推皋陶。孟子论道之正传,亦曰:“若禹、皋陶,则见而知之。”又曰:“舜以不得禹、皋陶为己忧。”子夏亦云:“舜举皋陶,观于谟而见皋陶之学之粹也。”
mán yí huá xià, míng xíng zhì zhī ér yǒu yú sì yí jiāo qīn, zhēng fá zhì zhī ér bù zú. yú zhōu zhī dé tiān yuān yǐ.
蛮夷猾夏,明刑治之而有余;四夷交侵,征伐制之而不足。虞、周之德天渊矣。
huái nán zǐ yuē:" gāo yáo yīn ér wèi dà lǐ." cǐ yóu kuí yī zú zhī shuō yě. gāo yáo chén mó gēng gē wèi zhī yīn kě hū? sī mǎ gōng shī yún:" fǎ guān yóu lái shǎo hé tài, gāo yáo zhī miàn rú xuē guā." rán xún zǐ fēi xiāng zhī yán, yì wèi bì rán.
《淮南子》曰:“皋陶喑而为大理。”此犹夔一足之说也。皋陶陈谟赓歌谓之喑可乎?司马公诗云:“法官由来少和泰,皋陶之面如削瓜。”然《荀子·非相》之言,亦未必然。
shǐ jì qín běn jì: dà fèi zuǒ shùn, tiáo xùn niǎo shòu, shì wèi bǎi yì. suǒ yǐn yún:" shàng shū wèi zhī' bó yì'." ér chén qǐ shì jiā wèi: bó yì zhī hòu, fēng wèi qín, chuí yì kuí lóng, qí hòu bù zhī suǒ fēng bú jiàn yě, zé" bó yì" fēi" bó yì" yǐ. shuǐ jīng zhù yǎn shī jiǔ shān yǒu bǎi chóng jiāng jūn, xiǎn líng bēi yún:" jiāng jūn xìng yī shì, huì yì, zì tuí ái, dì gāo yáng zhī dì èr zi bó yì zhě yě." huáng dù wén shū shū shuō" yì" jí" tuí ái", běn yú cǐ.
《史记·秦本纪》:大费佐舜,调驯鸟兽,是为柏翳。《索隐》云:“《尚书》谓之‘伯益’。”而《陈杞世家》谓:伯翳之后,封为秦,垂益夔龙,其后不知所封不见也,则“伯翳”非“伯益”矣。《水经注》偃师九山有百虫将军,《显灵碑》云:“将军姓伊氏,讳益,字隤敳,帝高阳之第二子伯益者也。”黄度文叔《书说》“益”即“隤敳”,本于此。
zhèng yǔ shǐ bó yuē:" jiāng, bó yí zhī hòu yě. bó yí néng lǐ yú shén, yǐ zuǒ yáo zhě yě." zhù wèi: sì yuè zhī zú. dà dài lǐ gào zhì piān yú shǐ bó yí yuē:" míng, mèng yě. yōu, yòu yě." shǐ jì lì shū yǐn zhī ér qí wén xiǎo yì," yú xià zhī lì" wèi" xī zài gǔ lì"," bǎi cǎo quán yú, ruì zhì wú shì" wèi" bǎi cǎo fèn xìng, zǐ fū xiān gāo."
《郑语》史伯曰:“姜,伯夷之后也。伯夷能礼于神,以佐尧者也。”注谓:四岳之族。《大戴礼·诰志篇》虞史伯夷曰:“明,孟也。幽,幼也。”《史记·历书》引之而其文小异,“虞夏之历”为“昔在古历”,“百草权舆,瑞雉无释”为“百草奋兴,秭鳺先滜。”
lǚ shì chūn qiū yún:" shùn yù yǐ lè chuán jiào yú tiān xià, nǎi lìng zhòng lí jǔ kuí yú cǎo mǎng zhī zhōng ér jìn zhī, shùn yǐ wéi yuè zhèng." lǚ xíng nǎi mìng zhòng lí, jí xī hé yě. chǔ yǔ yáo yù zhòng lí zhī hòu, zhòng lí jǔ kuí jiàn yú cǐ.
《吕氏春秋》云:“舜欲以乐传教于天下,乃令重黎举夔于草莽之中而进之,舜以为乐正。”《吕刑》乃命重黎,即羲和也。《楚语》尧育重黎之后,重黎举夔见于此。
hàn dǒng xián cè wén, yán" yǔn zhí qí zhōng", xiāo xián wèi: cǐ yáo chán shùn zhī wén, fēi sān gōng gù shì, bān gù bǐ zhī yú shǐ yǐ. ér gù jì dòu xiàn zhī gōng yuē:" nà yú dà lù, wéi qīng jī xī." qí yú shèn yú dǒng xián zhī cè. dāng xiàn qì yàn fāng zhāng, yǒu yì yù bài zhī fú chēng wàn suì zhě, wēi hán léng zhèng sè, zé wú jūn zhī è sì yǐ. cǐ gù suǒ yǐ wén jiān yán ér wú jì dàn yě. ní zhèng fù bó" kūn mìng yuán guī" zhī zhì, yǒu yǐ yě fū.
汉董贤册文,言“允执其中”,萧咸谓:此尧禅舜之文,非三公故事,班固笔之于史矣。而固纪窦宪之功曰:“纳于大麓,惟清缉熙。”其谀甚于董贤之册。当宪气焰方张,有议欲拜之伏称万岁者,微韩棱正色,则无君之恶肆矣。此固所以文奸言而无忌惮也。倪正父驳“昆命元龟”之制,有以也夫。
wǔ xíng, dà yǔ mó yǐ xiāng kè wèi cì, hóng fàn yǐ shēng shù wèi cì. wǔ dé, zōu yǎn yǐ xiāng shèng wèi yì, liú xiàng yǐ xiāng shēng wèi yì.
五行,《大禹谟》以相克为次,《洪范》以生数为次。五德,邹衍以相胜为义,刘向以相生为义。
róu ér lì, wú lì wèi nuò. róu huì qiě zhí, bù zhí wèi chǎn. róu jiā wéi zé, shī qí zé fēi jiā yě.
柔而立,无立为懦。柔惠且直,不直为谄。柔嘉维则,失其则非嘉也。
jiǎ yì shū jūn dào piān yǐn shū yuē:" dà dào dǎn dǎn, qí qù shēn bù yuǎn rén jiē yǒu zhī, shùn dú yǐ zhī." cǐ yì shū yě.
《贾谊书·君道篇》引《书》曰:“大道亶亶,其去身不远;人皆有之,舜独以之。”此《逸书》也。
yǔ gòng shì wén: zhōu gōng zhí lù yún:" huáng dì shòu mìng, fēng hòu shòu tú, gē dì bù jiǔ zhōu." suí táng zhì wú cǐ shū, tài píng yù lǎn yǐn tài yī shì zhàn, zhōu gōng chéng míng lù yǒu cǐ sān jù. jiā jì tōng zhì yì wén lüè: zhōu gōng chéng míng lù yī juàn." chéng"" zhí" zì xiāng sì, kǒng chuán xiě zhī wù. shì shuō zhù yún:" tuī zhōu gōng chéng lù, yě chéng yí shì jīn líng běn lǐ." bào piáo zi nèi piān dēng shè yǐn zhōu gōng chéng míng lù.
《禹贡释文》:《周公职录》云:“黄帝受命,风后受图,割地布九州。”《隋、唐志》无此书,《太平御览》引《太一式占》,《周公城名录》有此三句。夹漈《通志·艺文略》:《周公城名录》一卷。“城”、“职”字相似,恐传写之误。《世说注》云:“推《周公城录》,冶城宜是金陵本里。”《抱朴子·内篇·登涉》引《周公城名录》。
dà chuán yuē:" gē dà huà dà xùn liù fǔ jiǔ yuán ér xià dào xìng." zhù wèi: sì zhāng jiē gē yǔ zhī gōng. suǒ wèi" jiǔ xù wéi gē"," jiǔ dé zhī gē", yú cǐ yóu kě kǎo.
《大传》曰:“歌大化、大训、六府、九原而夏道兴。”注谓:四章皆歌禹之功。所谓“九叙惟歌”,“九德之歌”,于此犹可考。
shuō wén yǐn yú shū yuē:" rén mǐn fù xià, zé chēng mín tiān." gài yú shū shuō yě.
《说文》引《虞书》曰:“仁闵覆下,则称旻天。”盖《虞书》说也。
yù zhōu, xíng bō jì zhū, gǔ wén yún:" xíng bō jì dōu." zhí fāng shì yù zhōu, qí jìn bō zhà, zhèng zhù yún:"' bō' dú wéi' bō', yǔ gòng yuē:' xíng bō jì dōu'." jiǎ gōng yàn shū yún:" yǔ gòng yǒu bō shuǐ wú bō." rán zé hàn táng shū běn jiē zuò" xíng bō" yě. shǐ jì xià běn jì zuò" bō", yīn" bō".
豫州,荥波既猪,古文云:“荥嶓既都。”《职方氏》豫州,其浸波溠,郑注云:“‘波’读为‘播’,《禹贡》曰:‘荥播既都’。”贾公彦疏云:“《禹贡》有播水无波。”然则《汉、唐书》本皆作“荥播”也。《史记·夏本纪》作“播”,音“波”。
shǐ jì yǐn yǔ gòng èr bǎi lǐ rèn guó, shū nán bāng, kǒng zhù: nán, rèn yě, rèn wáng zhě shì. yīn rén. wáng mǎng fēng wáng shì nǚ jiē wèi rèn. zhù: rèn, chōng yě, nán fú zhī yì, nán yì rèn yě." nán"" rèn" èr zì gài tōng yòng.
《史记》引《禹贡》二百里任国,《书》男邦,孔注:男,任也,任王者事。音壬。王莽封王氏女皆为任。注:任,充也,男服之义,男亦任也。“男”、“任”二字盖通用。
yáng zhōu, yán yú jiāng hǎi, dá yú huái sì. dōng pō shū chuán yún:" wú wáng fū chāi quē gōu tōng shuǐ, ér jiāng shǐ yǒu rù huái zhī dào, yǔ shí zé wú zhī." yú àn: wú zhī tōng shuǐ yǒu èr yān: zuǒ shì chuán āi jiǔ nián wú chéng hán gōu tōng jiāng huái, zhù yún:" jīn guǎng líng hán jiāng." cǐ zì jiāng rù huái zhī dào yě. wú yǔ fū chāi qǐ shī běi zhēng, quē wèi shēn gōu yú shāng lǔ zhī jiān, běi shǔ zhī yí, xī shǔ zhī jì, yǐ huì jìn gōng wǔ yú huáng chí. zuǒ shì chuán āi shí sān nián huì huáng chí, zhù yún:" chén liú fēng qiū xiàn nán, yǒu huáng tíng, jìn jì shuǐ." cǐ zì huái rù biàn zhī dào yě.
扬州,沿于江海,达于淮泗。东坡《书传》云:“吴王夫差阙沟通水,而江始有入淮之道,禹时则无之。”愚按:吴之通水有二焉:《左氏传·哀九年》吴城邗沟通江淮,注云:“今广陵韩江。”此自江入淮之道也。《吴语》夫差起师北征,阙为深沟于商、鲁之间,北属之沂,西属之济,以会晋公午于黄池。《左氏传·哀十三年》会黄池,注云:“陈留封丘县南,有黄亭,近济水。”此自淮入汴之道也。
bǎi chuān dōng zhù, ruò shuǐ dú xī, gù hóng fàn ruò wèi liù jí. ruò yǔ róu yì, róu rú hàn wén dì, ruò rú yuán dì.
百川东注,弱水独西,故《洪范》弱为六极。弱与柔异,柔如汉文帝,弱如元帝。
guò jiǔ jiāng zhì yú dōng líng, céng yàn hé wèi: dōng líng, jīn zhī bā líng. yú àn: shǐ jì zhèng yì yuè zhōu yǒu bā líng, gài shì dōng líng. céng shuō běn cǐ.
过九江至于东陵,曾彦和谓:东陵,今之巴陵。余按:《史记正义》岳州有巴陵,盖是东陵。曾说本此。
" shuò nán jì" wèi jù, xià yún" shēng jiào qì yú sì hǎi". shǐ jì zhù běn rú cǐ.
“朔南暨”为句,下云“声教讫于四海”。《史记注》本如此。
shuō yuàn zǐ gòng yuē:" yǔ yǔ yǒu hù shì zhàn, sān chén ér bù fú. yǔ yú shì xiū jiào yī nián, ér yǒu hù shì qǐng fú." zhuāng zi wèi" yǔ gōng yǒu hù, guó wèi xū lì", jiē yǔ shū yì. chǔ cí tiān wèn yún:" gāi bǐng jì dé, jué fù shì zāng. hú zhōng bì yú yǒu hù, mù fū niú yáng?" yòu yún:" yǒu hù mù shù, yún hé ér féng? jī chuáng xiān chū, qí mìng hé cóng?" gǔ shì máng mèi bù kě kǎo yǐ. lǚ shì chūn qiū yuē:" xià hòu xiāng yǔ yǒu hù zhàn yú gān zé ér bù shèng, liù qīng qǐng fù zhī, xià hòu xiāng yuē:' bù kě. wú dì bù qiǎn, wú mín bù guǎ, zhàn ér bù shèng, shì wú dé báo ér bù jiào bù shàn yě.' yú shì hū chù bù zhòng xí, shí bù èr wèi, qín sè bù zhāng, zhōng gǔ bù xiū, zǐ nǚ bù chì, qīn qīn cháng cháng, zūn xián shǐ néng, qī nián ér yǒu hù shì fú." yú wèi: fá hù zhàn gān zhě, xià hòu qǐ yě, wù yǐ wéi xiāng. rán qí shì kě yǐ bǔ xià shū zhī quē.
《说苑》子贡曰:“禹与有扈氏战,三陈而不服。禹于是修教一年,而有扈氏请服。”《庄子》谓“禹攻有扈,国为虚厉”,皆与《书》异。《楚辞·天问》云:“该秉季德,厥父是臧。胡终毙于有扈,牧夫牛羊?”又云:“有扈牧竖,云何而逢?击床先出,其命何从?”古事茫昧不可考矣。《吕氏春秋》曰:“夏后相与有扈战于甘泽而不胜,六卿请复之,夏后相曰:‘不可。吾地不浅,吾民不寡,战而不胜,是吾德薄而不教不善也。’于是乎处不重席,食不贰味,琴瑟不张,钟鼓不修,子女不饬,亲亲长长,尊贤使能,期年而有扈氏服。”愚谓:伐扈战甘者,夏后启也,误以为相。然其事可以补《夏书》之阙。
gān shì yǔ zé nú lù rǔ, kǒng chuán wèi" rǔ jí rǔ zi", wáng mǎng chuán zuò" nú", yán zhù wèi:" lù zhī yǐ wéi nú yě." tài shì yún:" qiú nú zhèng shì." qǐ jí zi zhī wèi hū?
《甘誓》予则孥戮汝,《孔传》谓“辱及汝子”,《王莽传》作“奴”,颜注谓:“戮之以为奴也。”《泰誓》云:“囚奴正士。”岂及子之谓乎?
cài yōng míng lùn: yīn tāng yǒu gān shì zhī lēi.
蔡邕《铭论》:殷汤有《甘誓》之勒。
wǔ zǐ zhī gē qí èr zhāng jiē shù yǔ zhī xùn. cài shì zì" yǔ shì tiān xià" yǐ hòu, wèi" yǔ", wǔ zǐ zì chēng yě, rán" yǔ lín zhào mín" zhī yǔ, kǒng fēi wǔ zǐ zì chēng.
《五子之歌》其二章皆述禹之训。蔡氏自“予视天下”以后,谓“予”,五子自称也,然“予临兆民”之语,恐非五子自称。
zhōu yǔ dān mù gōng yǐn xià shū yuē:" guān shí hé jūn, wáng fǔ zé yǒu." wéi zhāo zhù yún:" yì shū yě. guān, mén guān zhī zhēng yě. shí, jīn zhī hú yě. yán zhēng fù diào jūn, zé wáng zhī fǔ cáng cháng yǒu yě. yī yuē: guān, héng yě." shí wèi jiàn gǔ wén, gù yún yì shū. zuǒ sī wèi dū fù guān shí zhī suǒ hé jūn, cái fù zhī suǒ dǐ shèn, gài yì yòng wéi shuō. lǐ shàn yǐn jiǎ kuí guó yǔ zhù yuē:" guān, tōng yě." kǒng ān guó wèi" jīn tiě yuē shí", wèi xiáng.
《周语》单穆公引《夏书》曰:“关石和均,王府则有。”韦昭注云:“《逸书》也。关,门关之征也。石,今之斛也。言征赋调均,则王之府藏常有也。一曰:关,衡也。”时未见古文,故云《逸书》。左思《魏都赋》关石之所和钧,财赋之所厎慎,盖亦用韦说。李善引贾逵《国语注》曰:“关,通也。”孔安国谓“金铁曰石”,未详。
zuǒ shì chuán xià yǒu guān hù, hàn dōng jùn yǒu pàn guān xiàn. jīn kāi dé fǔ guān chéng. chǔ yǔ shì mén yuē:" yáo yǒu dān zhū, shùn yǒu shāng jūn, qǐ yǒu wǔ guān, tāng yǒu tài jiǎ, wén wáng yǒu guǎn cài, shì wǔ wáng zhě jiē yuán dé yě, ér yǒu jiān zi." wéi zhāo zhù wèi: wǔ guān, qǐ zi, tài kāng kūn dì yě. guān, luò ruì zhī dì. shū xù yuē:" tài kāng shī guó, kūn dì wǔ rén, xū yú luò ruì." shuǐ jīng zhù yì yún:" tài kāng dì yuē wǔ guān." yú wèi: wǔ zǐ shù dà yǔ zhī jiè zuò gē, rén yì zhī rén, qí yán ǎi rú yě, qǐ zhū jūn guǎn cài zhī bǐ? wéi shì shuō fēi yě.
《左氏传》夏有观、扈,汉东郡有畔观县。今开德府观城。《楚语》士亹曰:“尧有丹朱,舜有商均,启有五观,汤有太甲,文王有管、蔡,是五王者皆元德也,而有奸子。”韦昭注谓:五观,启子,太康昆弟也。观,洛汭之地。《书序》曰:“太康失国,昆弟五人,须于洛汭。”《水经注》亦云:“太康弟曰五观。”愚谓:五子述大禹之戒作歌,仁义之人,其言蔼如也,岂朱、均、管、蔡之比?韦氏说非也。
shǐ jì tāng shǐ jū bó, cóng xiān wáng jū, zuò dì gào, suǒ yǐn yún:" yī zuò kù. cóng xiān wáng jū, gù zuò dì kù."
《史记》汤始居亳,从先王居,作《帝诰》,《索隐》云:“一作俈。从先王居,故作《帝俈》。”
shǐ jì tāng zhēng zhū hóu, gé bó bù sì, tāng shǐ fá zhī. tāng yuē:" yǔ yǒu yán: rén shì shuǐ jiàn xíng, shì mín zhī zhì bù." yī yǐn yuē:" míng zāi! yán néng tīng, dào nǎi jìn. jūn guó zǐ mín, wéi shàn zhě jiē zài wáng guān. miǎn zāi, miǎn zāi!" tāng yuē:" rǔ bù néng jìng mìng, yǔ dà fá jí zhī, wú yǒu yōu shè!" zuò tāng zhēng. qǐ kǒng bì yì piān, tài shǐ gōng yì jiàn zhī hū! hòu yǒu bǔ tāng zhēng zhě, gài wèi zhī kǎo.
《史记》汤征诸侯,葛伯不祀,汤始伐之。汤曰:“予有言:人视水见形,视民知治不。”伊尹曰:“明哉!言能听,道乃进。君国子民,为善者皆在王官。勉哉,勉哉!”汤曰:“汝不能敬命,予大罚殛之,无有攸赦!”作《汤征》。岂孔壁逸篇,太史公亦见之乎!后有补《汤征》者,盖未之考。
chén fú jí yú fáng, dà yǎn lì yì yún:" xīn lì zhòng kāng wǔ nián guǐ sì suì, jiǔ yuè gēng xū shuò, rì shí zài fáng èr dù." àn huáng jí jīng shì zhòng kāng yuán nián rén xū zhēng xī hé, wǔ nián bǐng yín. yǔ lì bù tóng.
辰弗集于房,《大衍历议》云:“《新历》仲康五年癸巳岁,九月庚戌朔,日蚀在房二度。”按《皇极经世》仲康元年壬戌;征羲、和,五年丙寅。与《历》不同。
jūn zǐ zhī qù liú, guó zhī cún wáng xì yān, gù xià shū zhōng yú rǔ jiū rǔ fāng, shāng shū zhōng yú wēi zǐ. tāng shì yǔ zé nú lù rǔ, wǎng yǒu yōu shè, kǒng ān guó yǐ wéi gǔ zhī yòng xíng, fù zǐ xiōng dì zuì bù xiāng jí, jīn yún zhě, quán yǐ xié zhī, shǐ wù fàn. jiǔ gào yǔ qí shā, ān guó yǐ wéi zé zuì zhòng zhě ér shā zhī. lǚ jū rén wèi: ān guó néng míng shèng rén wèi jǐn zhī yì, shí yǒu dà gōng yú shèng rén zhě.
君子之去留,国之存亡系焉,故《夏书》终于《汝鸠》、《汝方》,《商书》终于《微子》。《汤誓》予则孥戮汝,罔有攸赦,孔安国以为古之用刑,父子兄弟罪不相及,今云者,权以胁之,使勿犯。《酒诰》予其杀,安国以为择罪重者而杀之。吕居仁谓:安国能明圣人未尽之意,实有大功于圣人者。
zhèng kāng chéng zhù yǔ gòng jiǔ hé yún:" qí huán gōng sāi zhī, tóng wèi yī." shī zhèng yì yún:" bù zhī suǒ chū hé shū." yú àn: shū zhèng yì yǐn chūn qiū wěi bǎo qián tú yún:" yí hé wèi jiè, zài qí lǚ, tián è bā liú yǐ zì guǎng." zhèng gài jù cǐ wén. jiǔ fēng cài shì yuē:" qū fáng, qí zhī suǒ jìn, sāi hé fēi huán gōng suǒ wéi yě."
郑康成注《禹贡》九河云:“齐桓公塞之,同为一。”《诗正义》云:“不知所出何书。”愚按:《书正义》引《春秋纬宝乾图》云:“移河为界,在齐吕,填阏八流以自广。”郑盖据此文。九峰蔡氏曰:“曲防,齐之所禁,塞河非桓公所为也。”
zhèng kāng chéng shū zhù, jiān jiàn yú shū yì, rú zuò fú shí èr zhāng zhōu shí èr shī, kǒng zhù jiē suǒ bù jí.
郑康成《书》注,间见于疏义,如作服十二章、州十二师,孔注皆所不及。
lǚ shì chūn qiū yǐn xià shū yuē:" tiān zǐ zhī dé guǎng yùn, nǎi shèng nǎi shén, nǎi wǔ nǎi wén." shāng shū yuē:" wǔ shì zhī miào kě yǐ guān guài, wàn fū zhī zhǎng kě yǐ shēng móu." yòu yuē:" zhòng huī yǒu yán yuē:' zhū hóu zhī dé, néng zì wèi qǔ shī zhě wáng, néng zì wèi qǔ yǒu zhě cún. qí suǒ zé ér mò rú jǐ zhě wáng'" yòu yuē:" xíng sān bǎi, zuì mò zhòng yú bù xiào." zhōu shū yuē:" ruò lín shēn yuān, ruò lǚ báo bīng." qí chuǎn yì rú cǐ.
《吕氏春秋》引《夏书》曰:“天子之德广运,乃圣乃神,乃武乃文。”《商书》曰:“五世之庙可以观怪,万夫之长可以生谋。”又曰:“仲虺有言曰:‘诸侯之德,能自为取师者王,能自为取友者存。其所择而莫如己者亡’”又曰:“刑三百,罪莫重于不孝。”《周书》曰:“若临深渊,若履薄冰。”其舛异如此。
zhòng huī zhī gào yán rén zhī shǐ yě, tāng gào yán xìng zhī shǐ yě, tài jiǎ yán chéng zhī shǐ yě, shuō mìng yán xué zhī shǐ yě. jiē jiàn yú shāng shū. zì gǔ zài xī, xiān mín yǒu zuò, wēn gōng zhāo xī, zhí shì yǒu kè, xiān shèng wáng zhī chuán gōng yě. yì jiàn yú shāng sòng, kǒng zǐ zhī chuán yǒu zì lái yǐ.
《仲虺之诰》言仁之始也,《汤诰》言性之始也,《太甲》言诚之始也,《说命》言学之始也。皆见于《商书》。自古在昔,先民有作,温恭朝夕,执事有恪,先圣王之传恭也。亦见于《商颂》,孔子之传有自来矣。
mèng zǐ yún:" yī yǐn lái zhū." zhù: lái zhū, yì tāng xián chén, yī yuē zhòng huī shì yě. chūn qiū chuán yuē:" zhòng huī jū xuē, wèi tāng zuǒ xiāng." shì zé yī yǐn wèi yòu xiāng. táng zǎi xiàng shì xì biǎo: zhòng huī wèi tāng zuǒ xiāng, chén hù zǔ jǐ jiē qí zhòu yì yě. wèi xiáng suǒ jù.
孟子云:“伊尹、莱朱。”注:莱朱,亦汤贤臣,一曰仲虺是也。《春秋传》曰:“仲虺居薛,为汤左相。”是则伊尹为右相。《唐宰相世系表》:仲虺为汤左相,臣扈祖己皆其胄裔也。未详所据。
kǒng ān guó wèi tāng shǐ gǎi zhēng shuò, zhèng kāng chéng wèi zì gǔ gǎi zhēng shuò. yè shǎo yùn yún:" gān shì yǐ yán sān zhèng, zé zǐ chǒu yín dié yǐ wéi zhèng zhě, shàng yǐ." yuán gé xià zhèng, lín shǎo yǐng wèi: gé zhèng zhī shì, gǔ wèi cháng yǒu, gài shǐ yú tāng, ér wǔ wáng yīn zhī.
孔安国谓汤始改正朔,郑康成谓自古改正朔。叶少蕴云:“《甘誓》已言三正,则子、丑、寅迭以为正者,尚矣。”爰革夏正,林少颖谓:革正之事,古未尝有,盖始于汤,而武王因之。
hàn lǜ lì zhì yǐn yī xùn yī yǐn sì yú xiān wáng, dàn zī yǒu mù fāng míng, shuō zhě wèi sì xiān wáng yú fāng míng. zhū wén gōng yuē:"' fāng' dàng zuò' nǎi', jí suǒ wèi' nǎi míng yán liè zǔ zhī chéng dé.'"
《汉律历志》引《伊训》伊尹祀于先王,诞资有牧方明,说者谓祀先王于方明。朱文公曰:“‘方’当作‘乃’,即所谓‘乃明言烈祖之成德。’”
zhèng kāng chéng yún:" zǔ yǐ jū gěng hòu, shē chǐ yú lǐ, tǔ dì pò jìn shān chuān, cháng yí yān. zhì yáng jiǎ lì, pán gēng wèi zhī chén, nǎi móu xǐ jū tāng jiù dū. shàng piān shì pán gēng wèi chén shí shì, zhōng piān xià piān shì pán gēng wèi jūn shí shì." zhèng yì yǐ wéi miù wàng, shū bì chuán yún:" zhèng dà rú bì yǒu suǒ jù ér yán."
郑康成云:“祖乙居耿后,奢侈逾礼,土地迫近山川,尝圯焉。至阳甲立,盘庚为之臣,乃谋徙居汤旧都。上篇是盘庚为臣时事,中篇、下篇是盘庚为君时事。”《正义》以为谬妄,《书裨传》云:“郑大儒必有所据而言。”
shū xù zǔ yǐ yí yú gěng, kǒng shì zhù yún:" yí yú xiāng, qiān yú gěng." yīn běn jì wèi zǔ yǐ qiān yú xíng. huáng jí jīng shì zǔ yǐ jiàn wèi, yí yú gěng, xǐ jū xíng, gài cóng shǐ jì. yǐ shū xù kǎo zhī, kǒng shì yǐ" yí yú gěng" wèi" yí yú xiāng", kǒng wèi tōng. sū shì shū chuán yún:" zǔ yǐ yí yú gěng, pán gēng bù dé bù qiān." yǐ jīng shì jì nián kǎo zhī, zǔ yǐ yǐ yǐ wèi jiàn wèi, hòu yǒu zǔ xīn wò jiǎ zǔ dīng nán gēng yáng jiǎ, ér hòu pán gēng lì. zǔ yǐ zēng sūn. pán gēng zhī lì, yǐ jǐ hài, zì zǔ yǐ jiàn wèi zhì cǐ yī bǎi èr shí wǔ nián. ruò wèi mín dàng xī lí jū, yīn gěng zhī yí, bù yīng rú shì zhī jiǔ yě. dāng quē suǒ yí.
《书序》祖乙圯于耿,孔氏注云:“圯于相,迁于耿。”《殷本纪》谓祖乙迁于邢。《皇极经世》祖乙践位,圯于耿,徙居邢,盖从《史记》。以《书序》考之,孔氏以“圯于耿”为“圯于相”,恐未通。苏氏《书传》云:“祖乙圯于耿,盘庚不得不迁。”以《经世》、《纪年》考之,祖乙以乙未践位,后有祖辛、沃甲、祖丁、南庚、阳甲,而后盘庚立。祖乙曾孙。盘庚之立,以己亥,自祖乙践位至此一百二十五年。若谓民荡析离居,因耿之圯,不应如是之久也。当阙所疑。
pán gēng zhī qiān yě, yuē:" tiān qí yǒng wǒ mìng yú zī xīn yì." xiāo xī yíng xū zhī yùn, zhé wáng qí zhī zhī yǐ. táng zhū pǔ yì qiān dū yǐ guān tiān dì xīng shuāi wèi yán, wèi: guān zhōng wén wù, shē chǐ jiē jí yān, yǐ shèng ér shuāi, nán kě xìng yǐ, ér yǐ xiāng dèng wèi jiàn dū jí xuǎn. chén tóng fù shàng shū xiào miào, yì wèi: qián táng shān chuān zhī qì, fā xiè wú yú, ér yǐ jīng xiāng wèi jìn qǔ zhī jī. qí yán yǔ pǔ lüè tóng. pǔ bù zú dào yě, qǐ yì yǒu wén yú qì yùn zhī shuō hū?
盘庚之迁也,曰:“天其永我命于兹新邑。”消息盈虚之运,哲王其知之矣。唐朱朴议迁都以观天地兴衰为言,谓:关中文物,奢侈皆极焉,已盛而衰,难可兴矣,而以襄、邓为建都极选。陈同父上书孝庙,亦谓:钱塘山川之气,发泄无余,而以荆、襄为进取之机。其言与朴略同。朴不足道也,岂亦有闻于气运之说乎?
dà chuán yǐn pán gēng" ruò dé míng zāi! tāng rèn fù yán bēi yīng yán", jiē gǔ wén suǒ wú.
《大传》引《盘庚》“若德明哉!汤任父言卑应言”,皆古文所无。
lún yǔ yǔ xiǎo zi lǚ, gǎn yòng xuán mǔ, gǎn zhāo gào yú huáng huáng hòu dì, kǒng ān guó zhù yún:" mò zǐ yǐn tāng shì, qí cí ruò cǐ." shū yún:" shàng shū tāng shì wú cǐ wén, ér tāng gào yǒu zhī, yòu yǔ cǐ xiǎo yì. wéi mò zǐ yǐn tāng shì, qí cí yǔ cǐ zhèng tóng."
《论语》予小子履,敢用玄牡,敢昭告于皇皇后帝,孔安国注云:“《墨子》引《汤誓》,其辞若此。”疏云:“《尚书·汤誓》无此文,而《汤诰》有之,又与此小异。唯《墨子》引《汤誓》,其辞与此正同。”
ěr wéi dé wǎng xiǎo, wàn bāng wéi qìng ěr wéi bù dé wǎng dà, zhuì jué zōng hàn. zhāo liè yuē:" wù yǐ è xiǎo ér wèi zhī, wù yǐ shàn xiǎo ér bù wéi." gài dé cǐ yì.
尔惟德罔小,万邦惟庆;尔惟不德罔大,坠厥宗汉。昭烈曰:“勿以恶小而为之,勿以善小而不为。”盖得此意。
sāng gǔ zhī xiáng, dà wù wèn yī zhì, hán shī wài zhuàn yǐ wéi" gǔ shēng tāng zhī tíng, sān rì ér dà gǒng, tāng wèn yī yǐn", wù yě hàn wǔ xíng zhì liú xiàng yǐ wéi" yīn dào jì shuāi, gāo zōng chéng bì ér qǐ, dài yú zhèng shì, gù sāng gǔ zhī yì jiàn", yòu wù yě shū dà chuán wèi" wǔ dīng zhī shí, xiān wáng dào kuī, xíng fá fàn, sāng gǔ jù shēng yú cháo, wǔ dīng wèn zhū zǔ jǐ", liú xiàng gài xí dà chuán zhī wù.
桑穀之祥,大戊问伊陟,《韩诗外传》以为“穀生汤之廷,三日而大拱,汤问伊尹”,误也;《汉·五行志》刘向以为“殷道既衰,高宗承敝而起,怠于政事,故桑穀之异见”,又误也;《书大传》谓“武丁之时,先王道亏,刑罚犯,桑穀俱生于朝,武丁问诸祖己”,刘向盖袭《大传》之误。
shuō zhù fù yán zhī yě, wú shì bì chuán cài shì jí chuán yǐ zhù wèi jū. yú àn: mèng zǐ yuē:" fù shuō jǔ yú bǎn zhù zhī jiān." dāng cóng gǔ zhù. fù yán zài shǎn zhōu píng lù xiàn běi.
说筑傅岩之野,吴氏《裨传》、蔡氏《集传》以筑为居。愚按:《孟子》曰:“傅说举于版筑之间。”当从古注。傅岩在陕州平陆县北。
lǔ yǔ zhǎn qín yuē:" shàng jiǎ wēi néng shuài qì zhě yě, shāng rén bào yān." kǒng cóng zǐ yǐn shū yuē:" wéi gāo zōng bào shàng jiǎ wēi." gài yì shū yě.
《鲁语》展禽曰:“上甲微能帅契者也,商人报焉。”《孔丛子》引《书》曰:“维高宗报上甲微。”盖《逸书》也。
xué lì zhì ér hòu chéng, xùn zhì ér hòu dé. lì zhì, gāng yě xùn zhì, róu yě.
学立志而后成,逊志而后得。立志,刚也;逊志,柔也。
xī bó kān lí, kǒng zhù yún:" wén wáng mào suī shì zhòu, nèi bǐng wáng xīn." qǐ zhī wén wáng zhī xīn zāi! wén wáng zhī dé zhī chún, xīn yǔ mào yì hū?
西伯戡黎,孔注云:“文王貌虽事纣,内秉王心。”岂知文王之心哉!文王之德之纯,心与貌异乎?
xī bó jì kān lí, zǔ yī kǒng. shāng dū zhāo gē, lí zài shàng dǎng hú guān, nǎi hé shuò xiǎn yào zhī dì. zhāo gē zhī xī jìng, mì ěr wáng jī, lí wáng zé shāng zhèn yǐ. gù wǔ wáng dù mèng jīn, mò zhī huò yù. zhōu yǐ shāng xū fēng wèi, dí rén pò zhú lí hóu, wèi wèi fāng bó lián lǜ, bù néng jiù, ér shì wēi máo qiū zhī shī zuò. chún wáng chǐ hán, wèi zhōng wèi dí suǒ miè. wèi zhī wáng, yóu shāng zhī wáng yě. qín bá shàng dǎng ér hán zhào wēi, táng píng zé lù ér sān zhèn fú, xíng shì qí kě hū zāi!
西伯既戡黎,祖伊恐。商都朝歌,黎在上党壶关,乃河朔险要之地。朝歌之西境,密迩王畿,黎亡则商震矣。故武王渡孟津,莫之或御。周以商墟封卫,狄人迫逐黎侯,卫为方伯连率,不能救,而《式微》、《旄丘》之诗作。唇亡齿寒,卫终为狄所灭。卫之亡,犹商之亡也。秦拔上党而韩、赵危,唐平泽潞而三镇服,形势其可忽哉!
tài shì gǔ wén zuò dà shì, kǒng shì zhù:" dà huì yǐ shì zhòng." cháo shì yuē:" kāi yuán jiān, wèi bāo dìng jīn wén, shǐ zuò' tài'." huò yǐ jiāo tài wèi shuō, zhēn yàn shū zāi! huò shuō wèi xīn jīng yǐ" tài" wèi" fǒu tài" zhī" tài", zhòu shí shàng xià bù jiāo, tiān xià wú bāng, wǔ wáng dà huì zhū hóu wǎng fá, yǐ qīng zhòu zhī fǒu. fēi jīng yì yě. dà shì yǔ dà gào tóng. yīn" tài" zhě fēi.
《泰誓》古文作《大誓》,孔氏注:“大会以誓众。”晁氏曰:“开元间,卫包定今文,始作‘泰’。”或以交泰为说,真燕书哉!或说谓新经以“泰”为“否泰”之“泰”,纣时上下不交,天下无邦,武王大会诸侯往伐,以倾纣之否。非经意也。《大誓》与《大诰》同。音“泰”者非。
suī yǒu zhōu qīn, bù rú rén rén. kǒng ān guó zhù lún yǔ, yán" suī yǒu guǎn cài wèi zhōu qīn, bù rú jī zǐ wēi zǐ zhī rén rén", yǔ zhù shàng shū yì. shū chuán yún:" zhòu zhì qīn suī duō, bù rú zhōu jiā zhī shǎo rén rén." zhū wén gōng jí zhù cóng shū chuán.
虽有周亲,不如仁人。孔安国注《论语》,言“虽有管、蔡为周亲,不如箕子、微子之仁人”,与注《尚书》异。《书传》云:“纣至亲虽多,不如周家之少仁人。”朱文公《集注》从《书传》。
lún yǔ shì wén: yǔ yǒu luàn shí rén. zuǒ zhuàn shū sūn mù zi yì yuē:" wǔ wáng yǒu luàn shí rén." liú yuán fù wèi: zi wú chén mǔ zhī lǐ, fù rén gài yì jiāng. rán běn wú" chén" zì, jiù shuō bù bì gǎi.
《论语释文》:予有乱十人。《左传》叔孙穆子亦曰:“武王有乱十人。”刘原父谓:子无臣母之理,妇人盖邑姜。然本无“臣”字,旧说不必改。
zuǒ shì chuán yún:" tài bó bù cóng." chǔ cí tiān wèn yún:" shū dàn bù jiā." yǔ yí qí zhī xīn yī yě. cǐ wǔ suǒ yǐ wèi jǐn shàn.
《左氏传》云:“太伯不从。”《楚辞·天问》云:“叔旦不嘉。”与夷、齐之心一也。此武所以未尽善。
wǔ chéng shì shāng róng lǘ, zhèng yì yǐn dì wáng shì jì yún:" shāng róng jí yīn mín guān zhōu jūn zhī rù, jiàn bì gōng zhì, yīn mín yuē:' shì wú xīn jūn yě.' róng yuē:' fēi yě. shì qí wéi rén, yán hū jiāng yǒu jí sè, gù jūn zǐ lín shì ér jù.' jiàn tài gōng zhì, mín yuē:' shì wú xīn jūn yě.' róng yuē:' fēi yě. shì qí wéi rén, hǔ jù ér yīng zhǐ dāng dí jiàng zhòng, wēi nù zì bèi jiàn lì jí qián, bù gù qí hòu. gù jūn zǐ lín zhòng, guǒ yú jìn tuì.' jiàn zhōu gōng zhì, mín yuē:' shì wú xīn jūn yě.' róng yuē:' fēi yě. shì qí wéi rén, xīn xīn xiū xiū, zhì zài chú zéi. shì fēi tiān zǐ, zé zhōu zhī xiàng guó yě. gù shèng rén lín zhòng zhī zhī.' jiàn wǔ wáng zhì, mín yuē:' shì wú xīn jūn yě.' róng yuē:' rán. shèng rén wéi hǎi nèi tǎo è, jiàn è bù nù, jiàn shàn bù xǐ, yán sè xiàng fù, shì yǐ zhī zhī.'" yú àn: hán shī wài zhuàn yún:" shāng róng cháng zhí yǔ yuè, féng yú mǎ tú, yù yǐ fá zhòu ér bù néng. suì qù, fú yú tài xíng. jí wǔ wáng kè yīn, lì wèi tiān zǐ, yù yǐ wéi sān gōng. shāng róng cí yuē:' wú cháng féng yú mǎ tú, yù yǐ fá zhòu ér bù néng, yú yě bù zhēng ér yǐn, wú yǒng yě. yú qiě wú yǒng, bù zú yǐ bèi hū sān gōng.' gù cí bù shòu mìng. jūn zǐ wén zhī yuē:' shāng róng kě wèi nèi xǐng ér bù wū néng yǐ. jūn zǐ zāi! qù sù cān yuǎn yǐ.'" shǐ jì yàn wáng yí lè jiān shū yuē:" zhòu zhī shí, shāng róng bù dá, shēn zhī rǔ yān, yǐ jì qí biàn." lè jì shì jī zǐ zhī qiú, shǐ zhī háng shāng róng ér fù qí wèi, zhèng zhù nǎi wèi: shǐ jī zǐ shì shāng lǐ yuè zhī guān, xián zhě suǒ chǔ, jiē lìng fǎn qí jū. gài kāng chéng bú jiàn gǔ wén wǔ chéng, gù yǐ róng wèi lǐ yuè. zhāng liáng yún:" wǔ wáng rù yīn, biǎo shāng róng lǘ." shǐ jì zhōu jì yún:" biǎo shāng róng zhī lǘ." jiē yǔ shū hé.
《武成》式商容闾,《正义》引《帝王世纪》云:“商容及殷民观周军之入,见毕公至,殷民曰:‘是吾新君也。’容曰:‘非也。视其为人,严乎将有急色,故君子临事而惧。’见太公至,民曰:‘是吾新君也。’容曰:‘非也。视其为人,虎据而鹰趾;当敌将众,威怒自倍;见利即前,不顾其后。故君子临众,果于进退。’见周公至,民曰:‘是吾新君也。’容曰:‘非也。视其为人,忻忻休休,志在除贼。是非天子,则周之相国也。故圣人临众知之。’见武王至,民曰:‘是吾新君也。’容曰:‘然。圣人为海内讨恶,见恶不怒,见善不喜,颜色相副,是以知之。’”愚按:《韩诗外传》云:“商容尝执羽龠,冯于马徒,欲以伐纣而不能。遂去,伏于太行。及武王克殷,立为天子,欲以为三公。商容辞曰:‘吾尝冯于马徒,欲以伐纣而不能,愚也;不争而隐,无勇也。愚且无勇,不足以备乎三公。’固辞不受命。君子闻之曰:‘商容可谓内省而不诬能矣。君子哉!去素餐远矣。’”《史记》燕王《遗乐间书》曰:“纣之时,商容不达,身祗辱焉,以冀其变。”《乐记》释箕子之囚,使之行商容而复其位,郑注乃谓:使箕子视商礼乐之官,贤者所处,皆令反其居。盖康成不见古文《武成》,故以容为礼乐。张良云:“武王入殷,表商容闾。”《史记·周纪》云:“表商容之闾。”皆与《书》合。
yán shī gǔ kān miù zhèng sú yún:" wǔ chéng xù wǎng fá guī shòu, dāng yī' shòu' zì. fèi shì xù dōng jiāo bù mén cǎo, àn shuō wén jí gǔ jīn zì gǔ, mén cǎo, gǔ' pì' zì, pì xùn kāi, gù kǒng shì shì yún:' dōng jiāo bù kāi.' bù dé jìng dú' pì' wèi' kāi'." yú àn: gǔ wén shàng shū, shī gǔ zhī shuō shì yě. yú fān wèi" fēn běi sān miáo"," běi" gǔ" bié" zì.
颜师古《刊谬正俗》云:“《武成序》往伐归獸,当依‘兽’字。《费誓序》东郊不[门艸],案《说文》及《古今字诂》,[门艸],古‘辟’字,辟训开,故孔氏释云:‘东郊不开。’不得径读‘辟’为‘开’。”愚按:《古文尚书》,师古之说是也。虞翻谓“分北三苗”,“北”古“别”字。
dà chuán hóng fàn yuē:" bù yè yú jí, bù lì yú jiù, wú wǔ jīn guǎ, ér wèi gāo míng." shǐ jì sòng shì jiā yì yún:" wú wǔ guān guǎ."
《大传·洪范》曰:“不叶于极,不丽于咎,毋侮矜寡,而畏高明。”《史记·宋世家》亦云:“毋侮鳏寡。”
zhōu lǐ dà bo zhù yǐn hóng fàn yuē yǔ, yuē jì, yuē yì, yuē máo, yuē kè, shī" qí zi qǐ dì" jiān: gǔ wén shàng shū yǐ" dì" wèi" yì". zhèng yì yún:" hóng fàn jī yí lùn bo zhào yǒu wǔ,' yuē yì' zhù yún:' yì zhě, sè zé guāng míng.' gài gǔ wén zuò' tì', jīn wén zuò' yì'. jiǎ kuí yǐ jīn wén xiào zhī, dìng yǐ wéi' yì'. zhèng yī jiǎ shì suǒ zòu." shuō wén yǐn shū" yì yì shēng yún, bàn yǒu bàn wú", jīn àn" yì" jí hóng fàn" yuē yì", qí xià nǎi zhù wén. gǔ wén shàng shū yuē tú, yuē yì, yǔ zhōu lǐ zhù tóng.
《周礼·大卜注》引《洪范》曰雨,曰济,曰圛,曰蟊,曰克,《诗》“齐子岂弟”笺:《古文尚书》以“弟”为“圛”。《正义》云:“《洪范稽疑》论卜兆有五,‘曰圛’注云:‘圛者,色泽光明。’盖古文作‘悌’,今文作‘圛’。贾逵以今文校之,定以为‘圛’。郑依贾氏所奏。”《说文》引《书》“圛圛升云,半有半无”,今按“圛”即《洪范》“曰驿”,其下乃注文。《古文尚书》曰塗,曰圛,与《周礼注》同。
shī" huò shèng huò fǒu, huò zhé huò móu, huò sù huò ài", zhuāng zi" tiān yǒu liù jí wǔ cháng, dì wáng shùn zhī zé zhì, nì zhī zé xiōng. jiǔ luò zhī shì, zhì chéng dé bèi", jiē wèi hóng fàn zhī xué.
《诗》“或圣或否,或哲或谋,或肃或艾”,《庄子》“天有六极五常,帝王顺之则治,逆之则凶。九洛之事,治成德备”,皆为《洪范》之学。
zēng zǐ gù zòu shū yuē:" hóng fàn suǒ yǐ hé tóng tiān rén zhī jì, shǐ zhī wú jiàn, ér yào qí suǒ yǐ wéi shǐ zhě, sī yě. dà xué suǒ yǐ chéng yì zhèng xīn xiū shēn zhì qí guó jiā tiān xià, ér yào qí suǒ yǐ wéi shǐ zhě, zhì qí zhī yě. zhèng qí běn zhě, zài dé zhī yú xīn ér yǐ. dé zhī yú xīn zhě, qí shù fēi tā, xué yān ér yǐ yǐ. gǔ zhī rén zì kě yù zhī shàn ér chōng zhī, zhì yú bù kě zhī zhī shén. zì shí wǔ zhī xué ér jī zhī, zhì yú cóng xīn bù yú jǔ, qǐ tā dào zāi? yóu shì ér yǐ yǐ." èr chéng zǐ yǐ qián, gào jūn wèi yǒu jí cǐ zhě.
曾子固奏疏曰:“《洪范》所以和同天人之际,使之无间,而要其所以为始者,思也。《大学》所以诚意正心修身治其国家天下,而要其所以为始者,致其知也。正其本者,在得之于心而已。得之于心者,其术非他,学焉而已矣。古之人自可欲之善而充之,至于不可知之神。自十五之学而积之,至于从心不逾矩,岂他道哉?由是而已矣。”二程子以前,告君未有及此者。
hán fēi wèi xiān wáng zhī fǎ yuē:" chén wú huò zuò wēi, wú huò zuò lì, cóng wáng zhī zhǐ. wú huò zuò è, cóng wáng zhī lù." gài shù hóng fàn zhī yán ér shī zhī yě.
《韩非》谓先王之法曰:“臣毋或作威,毋或作利,从王之指。无或作恶,从王之路。”盖述《洪范》之言而失之也。
tiān mìng yǒu dé, tiān tǎo yǒu zuì, gù wú zuò hào wù. wéi tiān cōng míng, wéi shèng shí xiàn, gù wú zuò cōng míng. yǐ tiān zhī dé, xíng tiān zhī quán, gù wéi pì zuò fú wēi.
天命有德,天讨有罪,故无作好恶。惟天聪明,惟圣时宪,故无作聪明。以天之德,行天之权,故惟辟作福威。
sī mǎ biāo zhù zhuāng zi yún:" jī zǐ míng xū yú." shǐ jì zhèng yì: shī zi yún.
司马彪注《庄子》云:“箕子名胥余。”《史记正义》:《尸子》云。
cháo bó lái zhāo, zhù yún:" nán fāng zhī yuǎn guó." zhèng yì wèi" nán cháo", lǐ qǐ jiě yuē:" chéng tāng fàng jié yú nán cháo, cháo rén nà zhī. yì zhě zhōng shāng zhī shì, yì bù cháo shāng hū? chéng rú shì, yì zú yǐ jiàn cháo zhī zhōng, shāng zhī shèng dé yǐ. shāng wáng ér zhōu xìng, yú shì cháo shǐ lái zhāo." qí shuō měi yǐ, rán wú suǒ jù.
巢伯来朝,注云:“南方之远国。”《正义》谓“南巢”,李杞解曰:“成汤放桀于南巢,巢人纳之。意者终商之世,义不朝商乎?诚如是,亦足以见巢之忠,商之盛德矣。商亡而周兴,于是巢始来朝。”其说美矣,然无所据。
jīn téng zhī shū, qí yì shuō yǒu èr yān: lǔ shì jiā yún:" zhōu gōng zú hòu, qiū wèi huò, bào fēng léi yǔ, hé jǐn yǎn, dà mù jǐn bá. zhōu guó dà kǒng, chéng wáng yǔ dài fū cháo fú yǐ kāi jīn téng shū." méi fú chuán yún:" xī chéng wáng yǐ zhū hóu lǐ zàng zhōu gōng, ér huáng tiān dòng wēi, léi fēng zhe zāi." cǐ jiē shàng shū dà chuán zhī shuō, gài fú shēng bú jiàn gǔ wén gù yě. méng tián chuán yún:" chéng wáng yǒu bìng, shén dài, gōng dàn zì jiǎn qí zhǎo, yǐ chén yú hé, nǎi shū ér cáng zhī jì fǔ. jí wáng néng zhì guó, yǒu zéi chén yán zhōu gōng yù wèi luàn, zhōu gōng zǒu ér bēn yú chǔ. chéng wáng guān yú jì fǔ, dé zhōu gōng chén shū, nǎi liú tì yuē:' shú wèi zhōu gōng dàn yù wèi luàn hū?'" cǐ yòu yǐ wǔ wáng yǒu jí wèi chéng wáng. suǒ yǐn yuē:" bù zhī chū hé shū?" lǔ shì jiā yì yǔ tián chuán tóng. qiáo zhōu yún:" qín jì fán shū, shí rén yù yán jīn téng zhī shì, shī qí běn mò." nán xuān yuē:" zhì chéng kě yǐ huí zào huà, ruò jīn téng cè zhù zhī cí, zé bù wú wàng chuán zhě."
金縢之书,其异说有二焉:《鲁世家》云:“周公卒后,秋未获,暴风雷雨,禾尽偃,大木尽拔。周国大恐,成王与大夫朝服以开金縢书。”《梅福传》云:“昔成王以诸侯礼葬周公,而皇天动威,雷风著灾。”此皆《尚书大传》之说,盖伏生不见古文故也。《蒙恬传》云:“成王有病,甚殆,公旦自揃其爪,以沉于河,乃书而藏之记府。及王能治国,有贼臣言周公欲为乱,周公走而奔于楚。成王观于记府,得周公沉书,乃流涕曰:‘孰谓周公旦欲为乱乎?’”此又以武王有疾为成王。《索隐》曰:“不知出何书?”《鲁世家》亦与《恬传》同。谯周云:“秦既燔书,时人欲言金縢之事,失其本末。”南轩曰:“至诚可以回造化,若金縢策祝之辞,则不无妄传者。”
wǒ zhī fú pì, zhū wén gōng wèi: dāng cóng zhèng shì, yǐ" pì" wèi" bì".
我之弗辟,朱文公谓:当从郑氏,以“辟”为“避”。
wǔ chéng wéi jiǔ nián dà tǒng wèi jí, tōng jiàn wài jì yǐn shàng shū dà chuán wén wáng shòu mìng yī nián, duàn yú ruì zhī zhì dì wáng shì jì wén wáng jí wèi sì shí èr nián, suì zài chún huǒ, gèng wéi shòu mìng zhī yuán nián zhōu shū wén chuán: wén wáng shòu mìng jiǔ nián, shí wéi mù chūn, zài gǎo zhào tài zǐ fā. àn shǐ jì qín huì wáng shí sì nián, gèng wéi yuán nián jí zhǒng jì nián wèi huì chéng wáng sān shí liù nián, gǎi yuán chēng yī nián, huò yǒu yīn yú gǔ yě.
《武成》惟九年大统未集,《通鉴外纪》引《尚书大传》文王受命一年,断虞芮之质;《帝王世纪》文王即位四十二年,岁在鹑火,更为受命之元年;《周书·文传》:文王受命九年,时惟暮春,在镐召太子发。按《史记》秦惠王十四年,更为元年;《汲冢纪年》魏惠成王三十六年,改元称一年,或有因于古也。
wén gōng shǎng yōng jì yǐ yì ér bù yǐ móu, xiāng zi shǎng gāo gòng yǐ lǐ ér bù yǐ gōng, gù yuē" chóng dé bào gōng".
文公赏雍季以义而不以谋,襄子赏高共以礼而不以功,故曰“崇德报功”。
ruò ěr sān wáng, shì yǒu fù zi zhī zé yú tiān, shǐ jì yǐ" pī" wèi" fù", suǒ yǐn yǐn zhèng xuán yuē:"' pī' dú yuē' fù'." kuí xiāo yí xí yuē:" shù wú fù zi zhī zé." gài běn cǐ. cháo yǐ dào jiě" pī zi zhī zé", rú shǐ chuán zhōng" zé qí shì zi" zhī" zé", gài yún" shàng dì zé sān wáng zhī shì zi", zhǐ wǔ wáng yě.
若尔三王,是有负子之责于天,《史记》以“丕”为“负”,《索隐》引郑玄曰:“‘丕’读曰‘负’。”隗嚣《移檄》曰:“庶无负子之责。”盖本此。晁以道解“丕子之责”,如《史传》中“责其侍子”之“责”,盖云“上帝责三王之侍子”,指武王也。
táng shū dé hé, chéng wáng mìng táng shū yǐ kuì zhōu gōng yú dōng tǔ, zuò kuì hé. shǐ jì yǐ" guī" wèi" kuì". èr zì tōng yòng, jiàn lún yǔ.
唐叔得禾,成王命唐叔以馈周公于东土,作《馈禾》。《史记》以“归”为“馈”。二字通用,见《论语》。
sān jiān, kǒng shì wèi guǎn cài shāng. hàn dì lǐ zhì: yīn jī nèi wèi sān guó, bèi yōng wèi shì yě. bèi fēng wǔ gēng yōng, guǎn shū yǐn zhī wèi, cài shū yǐn zhī, yǐ jiān yīn mín. wéi zhèng kāng chéng yǐ sān jiān wèi guǎn cài huò. sū shì cóng kǒng shuō, lín shì cài shì cóng zhèng shuō. sān bó, kǒng shì wèi bó rén zhī guī wén wáng zhě sān suǒ, wèi zhī lì jiān. kāng chéng yún:" tāng jiù dū zhī mín, fú wén wáng zhě fēn wéi sān yì: qí zhǎng jū xiǎn, gù yán bǎn yǐn, gài dōng chéng gāo, nán lù yuán, xī jiàng gǔ yě." huáng fǔ mì yǐ méng wèi běi bó, gǔ shú wèi nán bó, yǎn shī wèi xī bó. lín shì cóng zhèng shuō, lǚ shì cóng huáng fǔ shuō. shī pǔ yǐ sān shū wèi sān jiān. sūn yù yún:" sān jiān dāng yǒu huò shū, zhèng yì wèi zhǎng."
三监,孔氏谓管、蔡、商。《汉·地理志》:殷畿内为三国,邶、鄘、卫是也。邶封武庚;鄘,管叔尹之;卫,蔡叔尹之,以监殷民。唯郑康成以三监为管、蔡、霍。苏氏从孔说,林氏、蔡氏从郑说。三亳,孔氏谓亳人之归文王者三所,为之立监。康成云:“汤旧都之民,服文王者分为三邑:其长居险,故言阪尹,盖东成皋,南盝辕,西降谷也。”皇甫谧以蒙为北亳,穀熟为南亳,偃师为西亳。林氏从郑说,吕氏从皇甫说。《诗谱》以三叔为三监。孙毓云:“三监当有霍叔,郑义为长。”
" mín xiàn yǒu shí fū, yǔ yì"," yì wéi shí rén, dí zhī shàng dì mìng", zhōu gōng yǐ xián rén bo tiān yì. shǐ shī qí míng, bù dú lǔ liǎng shēng yě.
“民献有十夫,予翼”,“亦惟十人,迪知上帝命”,周公以贤人卜天意。史失其名,不独鲁两生也。
zhōu shū zuò luò yuē:" bǐ kāng shū yǔ yú yīn, bǐ zhōng máo fù yǔ yú dōng." zhù yún:" dōng wèi wèi yīn bèi yōng." shī pǔ zì zhòu chéng ér běi wèi zhī bèi, nán wèi zhī yōng, dōng wèi zhī wèi. kāng shū yǔ yú yīn, jí wèi yě. zhù yǐ yīn wèi bèi yōng, fēi shì. yīn dì zài zhōu zhī dōng, gù yuē dōng zhēng. bèi yōng wèi jiē dōng yě. kāng gào yuē:" zài zī dōng tǔ." zhōng máo fù qí bèi yōng zhī yī yú? gù mìng yǒu nán gōng máo.
《周书·作雒》曰:“俾康叔宇于殷,俾中旄父宇于东。”注云:“东谓卫、殷、邶、鄘。”《诗谱》自纣城而北谓之邶,南谓之鄘,东谓之卫。康叔宇于殷,即卫也。注以殷为邶、鄘,非是。殷地在周之东,故曰东征。邶、鄘、卫皆东也。《康诰》曰:“在兹东土。”中旄父其邶、鄘之一欤?《顾命》有南宫毛。
fǎ yán wèi: jiǔ gào zhī piān," é kōng yān". yú àn: jiǔ gào gǔ jīn wén jiē yǒu zhī, qǐ yáng zi wèi zhī jiàn yú? yì wén zhì yún:" liú xiàng yǐ zhōng gǔ wén xiào ōu yáng dà xiǎo xià hóu sān jiā jīng wén, jiǔ gào tuō jiǎn yī." ér dà chuán yǐn jiǔ gào yuē:" wáng yuē: fēng, wéi yuē ruò guī bì." jīn wú cǐ jù, qǐ jí tuō jiǎn yú?
《法言》谓:《酒诰》之篇,“俄空焉”。愚按:《酒诰》古今文皆有之,岂扬子未之见欤?《艺文志》云:“刘向以中古文校欧阳、大、小夏侯三家经文,《酒诰》脱简一。”而《大传》引《酒诰》曰:“王曰:封,唯曰若圭璧。”今无此句,岂即脱简欤?
" shěn wéi ruò chóu, qí fù báo wéi, nóng fù ruò bǎo, hóng fù dìng pì", jīng gōng yǐ" wéi"" bǎo"" pì" jué jù, zhū wén gōng yǐ wéi xiòng chū zhū rú zhī biǎo. luò gào fù zǐ míng pì, jīng gōng wèi: zhōu gōng dé bo, fù mìng yú chéng wáng yě. hàn rú" jū shè hái zhèng" zhī shuō, yú shì yī xǐ yǐ. shān gǔ yún:" jīng gōng liù yì xué, miào chù duān bù xiǔ." xìn fū!
“矧惟若畴,圻父薄违,农父若保,宏父定辟”,荆公以“违”、“保”、“辟”绝句,朱文公以为夐出诸儒之表。《洛诰》复子明辟,荆公谓:周公得卜,复命于成王也。汉儒“居摄还政”之说,于是一洗矣。山谷云:“荆公六艺学,妙处端不朽。”信夫!
" jué huò gào yuē:' qún yǐn.' rǔ wù yì, jǐn zhí jū yǐ guī yú zhōu, yǔ qí shā wú yǐn." zhāng shì yǐ wéi cǐ gào zhě zhī cí yún ěr. quàn rǔ zhí ér jǐn shā zhī yě, rǔ dāng sī zhī yuē:" shì shāng zhī zhū chén, huà zhòu wèi yín miǎn zhě, ér kě jù shā hū? yì gū wéi jiào zhī ér yǐ. ruò bù jiào ér shǐ xiàn yú zuì, shì yì wǒ shā zhī yě. zhōu gōng jiè kāng shū, jiē zhǐ shā zhī cí, nài hé yǐ wéi quàn zāi!" yú wèi: cǐ shuō de zhōng hòu zhī yì.
“厥或告曰:‘群饮。’汝勿佚,尽执拘以归于周,予其杀无隐。”张氏以为此告者之词云尔。劝汝执而尽杀之也,汝当思之曰:“是商之诸臣,化纣为淫湎者,而可遽杀乎?亦姑惟教之而已。若不教而使陷于罪,是亦我杀之也。周公戒康叔,皆止杀之词,奈何以为劝哉!”愚谓:此说得忠厚之意。
zǐ cái yuē:" yǐ jué shù mín jì jué chén, dá dà jiā." zhōu fēng jiàn zhū hóu yǔ dà jiā chén shì gòng shǒu zhī, yǐ wéi shè jì zhī zhèn. jiǔ liǎng, suǒ wèi zōng yǐ zú dé mín. gōng liú zhī yǎ, suǒ wèi jūn zhī zōng zhī. cǐ fēng jiàn zhī gēn běn yě. lǔ zhī fēng yǒu liù zú yān, wèi zhī fēng yǒu qī zú yān, táng zhī fēng yǒu jiǔ zōng wǔ zhèng yān, jiē suǒ yǐ xì rén xīn, wéi guó shì. bù tè zhū hóu wéi rán, zhōu gōng zuò huáng mén zhī shū yuē:" wéi qí yǒu dà mén zōng zi, mào yáng sù dé, qín wáng guó wáng jiā, nǎi fāng qiú lùn zé yuán shèng. wǔ fū xiū yú wáng suǒ, xián xiàn yán zhù wáng gōng míng sì, fū míng xíng, yòng néng chéng tiān gǔ mìng. xiān rén shén qí bào zhí yòng xiū, bǐ sì zài wáng jiā, wàn zǐ sūn yòng mò bèi xiān wáng zhī líng guāng." rán zé wáng shì zhī bù huài, yī dà mén zōng zi shì lài. zì fēng jiàn zhī fǎ fèi, guó rú mù zhī wú gēn, qí wáng yě hū yān. rán gǔ zhě, shì chén bì yǒu jiā xué, nèi yǒu shī bǎo shì zhī jiào, wài yǒu wài shù zǐ zhī xùn. guó zǐ zhī xián zhě, mìng zhī dǎo xùn zhū hóu, ruò lǔ xiào gōng shì yě. shǐ dūn huì zhě jiào zhī, wén mǐn zhě dào zhī, guǒ gǎn zhě shěn zhī, zhèn jìng zhě xiū zhī, ruò jìn gōng zú dài fū shì yě. jiào xíng ér sú měi, rán hòu tuō yǐ ān wēi cún wáng zhī jì, ér guó yǒu yǔ lì yǐ.
《梓材》曰:“以厥庶民暨厥臣,达大家。”周封建诸侯与大家臣室共守之,以为社稷之镇。九两,所谓宗以族得民。公刘之雅,所谓君之宗之。此封建之根本也。鲁之封有六族焉,卫之封有七族焉,唐之封有九宗、五正焉,皆所以系人心,维国势。不特诸侯为然,周公作《皇门》之书曰:“维其有大门宗子,茂扬肃德,勤王国王家,乃方求论择元圣。武夫羞于王所,咸献言助王恭明祀,敷明刑,用能承天嘏命。先人神祇报职用休,俾嗣在王家,万子孙用末被先王之灵光。”然则王室之不坏,繄大门宗子是赖。自封建之法废,国如木之无根,其亡也忽焉。然古者,世臣必有家学,内有师保氏之教,外有外庶子之训。国子之贤者,命之导训诸侯,若鲁孝公是也。使惇惠者教之,文敏者道之,果敢者谂之,镇靖者修之,若晋公族大夫是也。教行而俗美,然后托以安危存亡之寄,而国有与立矣。
shāng zhī zé shēn yǐ, zhōu jì jiǎn shāng, lì sān jì ér mín sī shāng bù shuāi. kǎo zhī zhōu shū, zǐ cái wèi zhī" mí mín", zhào gào wèi zhī" chóu mín", bù gǎn yǒu fèn jí zhī xīn yān, gài jiē shāng zhī zhōng chén yì shì yě. zhì bì mìng shǐ wèi zhī" wán mín", rán yóu yuē:" bāng zhī ān wēi, wéi zī yīn shì." jīng jīng bù gǎn hū yě. kǒng zǐ shān shī, cún bèi yōng yú fēng, xì shāng yú sòng. xū, shāng zhī zé shēn yǐ.
商之泽深矣,周既翦商,历三纪而民思商不衰。考之《周书》,《梓材》谓之“迷民”,《召诰》谓之“雠民”,不敢有忿疾之心焉,盖皆商之忠臣义士也。至《毕命》始谓之“顽民”,然犹曰:“邦之安危,惟兹殷士。”兢兢不敢忽也。孔子删《诗》,存邶、鄘于《风》,系商于《颂》。吁,商之泽深矣。
zhào gào zhèng yì yǐn zhōu shū yuè lìng yún:" sān rì yuè fěi." hàn lǜ lì zhì yǐn gǔ wén yuè cǎi piān yuē:" sān rì yuē pò." yán zhù: wèi shuō yuè zhī guāng cǎi. yú yǐ shū zhèng yì kǎo zhī," cǎi" zì yí dàng zuò" lìng".
《召诰正义》引《周书·月令》云:“三日粤朏。”《汉·律历志》引古文《月采篇》曰:“三日曰昢。”颜注:谓说月之光采。愚以《书正义》考之,“采”字疑当作“令”。
lóu jìng yuē:" chéng wáng jí wèi, zhōu gōng yíng chéng zhōu, yǐ wéi cǐ tiān xià zhōng, yǒu dé zé yì yǐ wáng, wú dé zé yì yǐ wáng." lǚ shì chūn qiū nán gōng kuò yuē:" chéng wáng dìng chéng zhōu, qí cí yuē:' wéi yú yī rén, yíng jū yú chéng zhōu. wéi yú yī rén, yǒu shàn yì dé ér jiàn yě, yǒu bù shàn yì dé ér zhū yě.'" shuō yuàn nán gōng biān zǐ yuē:" xī zhōu chéng wáng zhī bǔ jū chéng zhōu yě, qí mìng guī yuē:' yǔ yī rén jiān yǒu tiān xià, pì jiù bǎi xìng, gǎn wú zhōng tǔ hū! shǐ yǔ yǒu zuì, zé sì fāng fá zhī, wú nán de yě.'" sān shuō dà yì lüè tóng.
娄敬曰:“成王即位,周公营成周,以为此天下中,有德则易以王,无德则易以亡。”《吕氏春秋》南宫括曰:“成王定成周,其辞曰:‘惟余一人,营居于成周。惟余一人,有善易得而见也,有不善易得而诛也。’”《说苑》南宫边子曰:“昔周成王之卜居成周也,其命龟曰:‘予一人兼有天下,辟就百姓,敢无中土乎!使予有罪,则四方伐之,无难得也。’”三说大意略同。
zhōu gōng wèi shī, zhào gōng wèi bǎo. zhèng kāng chéng bú jiàn zhōu guān zhī piān, yǐ shī bǎo wèi zhōu lǐ shī shì bǎo shì, dài fū zhī zhí. shī shì bǎo shì zhù yì yǐn shū xù yún:" shèng xián jiān cǐ guān." lǐ jì wén wáng shì zǐ zhù wèi dà sī chéng sī tú zhī shǔ shī shì yě. liǎng zhù zì bù tóng.
周公为师,召公为保。郑康成不见《周官》之篇,以师保为《周礼》师氏、保氏,大夫之职。《师氏、保氏注》亦引《书叙》云:“圣贤兼此官。”《礼记·文王世子注》谓大司成、司徒之属师氏也。两注自不同。
yǒu ruò sàn yí shēng, kǒng shì chuán yún:" sàn shì, yí shēng míng." yú àn: hàn shū gǔ jīn rén biǎo: nǚ huáng yáo fēi, sàn yí shì nǚ. dāng yǐ" sàn yí" wèi shì.
有若散宜生,《孔氏传》云:“散氏,宜生名。”愚按:《汉书·古今人表》:女皇尧妃,散宜氏女。当以“散宜”为氏。
duō fāng yuè wéi yǒu xū bó xiǎo dà duō zhèng, dà chuán yún:" gǔ zhě, shí shuì yī, duō yú shí shuì yī wèi zhī dà jié xiǎo jié, shǎo yú shí shuì yī wèi zhī dà mò xiǎo mò. wáng zhě shí yī ér shuì, ér sòng shēng zuò yǐ. gù shū yuē:' yuè wéi yǒu xū fù xiǎo dà duō zhèng.'" gǔ jīn wén zhī yì rú cǐ.
《多方》越惟有胥伯小大多正,《大传》云:“古者,十税一,多于十税一谓之大桀小桀,少于十税一谓之大貊小貊。王者十一而税,而颂声作矣。故《书》曰:‘越维有胥赋小大多政。’”古今文之异如此。
wú yì, dà chuán zuò" wú yì". wú zhě, jìn zhǐ zhī cí, qí yì yóu qiè.
《无逸》,《大传》作“毋逸”。毋者,禁止之辞,其义尤切。
wú yì zhōng zōng gāo zōng zǔ jiǎ wén wáng zhī xiǎng guó, yǐ zài wèi yán lǚ xíng mù wáng xiǎng guó bǎi nián, yǐ shòu shù yán.
《无逸》中宗、高宗、祖甲、文王之享国,以在位言;《吕刑》穆王享国百年,以寿数言。
zǔ jiǎ, kǒng ān guó wáng sù yún:" tāng sūn tài jiǎ yě." mǎ róng zhèng xuán yún:" wǔ dīng zǐ dì jiǎ yě." shū zhèng yì yǐ zhèng wèi wàng. shǐ jì zhèng yì àn dì wáng nián dài, lì dì jiǎ shí liù nián, tài jiǎ sān shí sān nián, míng wáng kǒng shuō shì. wáng sù yún:" xiān zhōng zōng, hòu zǔ jiǎ, xiān shèng dé, hòu yǒu guò." cài shì shū chuán cóng zhèng shuō, wèi fēi tài jiǎ. àn shào zi jīng shì shū gāo zōng wǔ shí jiǔ nián, zǔ gēng qī nián, zǔ jiǎ sān shí sān nián, shì cì lì nián jiē yǔ shū hé, yì bù yǐ tài jiǎ wèi zǔ jiǎ.
祖甲,孔安国、王肃云:“汤孙太甲也。”马融、郑玄云:“武丁子帝甲也。”《书正义》以郑为妄。《史记正义》按帝王年代,历帝甲十六年,太甲三十三年,明王、孔说是。王肃云:“先中宗,后祖甲,先盛德,后有过。”蔡氏《书传》从郑说,谓非太甲。按邵子《经世书》高宗五十九年,祖庚七年,祖甲三十三年,世次历年皆与《书》合,亦不以太甲为祖甲。
wú yì duō yán bù gǎn, xiào jīng yì duō yán bù gǎn, yáo shùn zhī jīng yè, zēng zǐ zhī zhàn jīng, jiē suǒ yǐ cún cǐ xīn yě.
《无逸》多言不敢,《孝经》亦多言不敢,尧、舜之兢业,曾子之战兢,皆所以存此心也。
tiān mìng zì dù, tiān yǔ wǒ yī zì zuò yuán mìng, wǒ yǔ tiān yī.
天命自度,天与我一;自作元命,我与天一。
mín zhī jí kǔ cháng zài mù, gù yuē:" gù wèi yú mín yán, tiān zhī jiān lín cháng zài mù." gù yuē:" gù shì tiān zhī míng mìng."
民之疾苦常在目,故曰:“顾畏于民碞,天之监临常在目。”故曰:“顾諟天之明命。”
wén wáng wǎng yōu jiān yú shù yán shù yù shù shèn, sī mǎ gōng yuē:" rén jūn jí yú zhī rén, huǎn yú zhī shì." yú wèi: hàn xuān dì zōng hé míng shí, fēi bù míng yě, ér bù néng zhī hóng shí zhī jiān táng xuān zōng jué tī xì wēi, fēi bù chá yě, ér bù néng zhī líng hú táo zhī nìng, míng yú xiǎo ér àn yú dà yě. gù yáo shùn zhī zhī, bù biàn wù ér jí xiān wù.
文王罔攸兼于庶言庶狱庶慎,司马公曰:“人君急于知人,缓于知事。”愚谓:汉宣帝综核名实,非不明也,而不能知弘、石之奸;唐宣宗抉擿细微,非不察也,而不能知令狐绹之佞,明于小而闇于大也。故尧、舜之知,不遍物而急先务。
guān cài zhòng zhī mìng, zhī zhōu suǒ yǐ xìng guān zhōng shān jìng wáng zhī duì, zhī hàn suǒ yǐ wáng. zhōu gōng diào èr shū zhī bù xián, fāng qiě fēng jiàn qīn qī, yǐ fān píng zhōu hàn chéng qī guó zhī nán, yì sǔn zhū hóu, yǐ chéng wài qī zhī cuàn. xīn yǒu gōng sī zhī shū, ér guó zhī xīng wáng jué yān.
观蔡仲之命,知周所以兴;观中山靖王之对,知汉所以亡。周公吊二叔之不咸,方且封建亲戚,以蕃屏周;汉惩七国之难,抑损诸侯,以成外戚之篡。心有公私之殊,而国之兴亡决焉。
jūn chén, gài zhōu gōng zhī zǐ, bó qín dì, jiàn fāng jì zhù, tā wú suǒ kǎo. chuán yǒu" fán jiǎng xíng máo zuò jì", qǐ jūn chén qí yī rén yú? fán bó jì gōng móu fù, jiē zhōu gōng zhī yì, shì yǒu rén yān, jiā xué zhī chuán yuǎn yǐ.
君陈,盖周公之子,伯禽弟,见《坊记注》,它无所考。《传》有“凡、蒋、邢、茅、胙、祭”,岂君陈其一人欤?凡伯、祭公、谋父,皆周公之裔,世有人焉,家学之传远矣。
mìng jūn chén fēn zhèng dōng jiāo chéng zhōu, zhèng zhù: zhōu zhī jìn jiāo wǔ shí lǐ, jīn hé nán luò yáng xiāng qù zé rán. zhèng yǐ mù yàn zhī zhī. yí lǐ shū.
命君陈分正东郊、成周,郑注:周之近郊五十里,今河南、洛阳相去则然。郑以目验知之。《仪礼疏》。
ěr nǎi shùn zhī yú wài, yuē:" sī móu sī yóu, wéi wǒ hòu zhī dé." xiān rú wèi: chéng wáng shī yán. gài jiāng shùn qí měi, shàn zé chēng jūn, gù shì jūn zhī fǎ, rán jūn bù kě yǐ shì gào qí chén." shùn" zhī yī zì, qí bì wèi yú. yǒu shàn guī zhǔ, lǐ sī suǒ yǐ wáng qín yě, céng shì yǐ wéi liáng xiǎn hū? àn bì zhī jūn, sòng sī yán zé guī guò, qiú míng zhī yí bù kě jiě yǐ. chéng bì zhāo shì, chēng wén wǔ ér bù jí chéng wáng, qí yǒu yǐ fū.
尔乃顺之于外,曰:“斯谋斯猷,惟我后之德。”先儒谓:成王失言。盖将顺其美,善则称君,固事君之法,然君不可以是告其臣。“顺”之一字,其弊为谀。有善归主,李斯所以亡秦也,曾是以为良显乎?闇愎之君,诵斯言则归过,求名之疑不可解矣。承弼昭事,称文武而不及成王,其有以夫。
tuī chéng yǐ dài shì, zé luán shì zhī yǒng, yì zi zhī yǒng yòng xián yǐ jí mín, zé tián dān zhī shàn, yì wáng zhī shàn. gù yuē:" yǒu róng dé nǎi dà."
推诚以待士,则栾氏之勇,亦子之勇;用贤以及民,则田单之善,亦王之善。故曰:“有容德乃大。”
shǐ bó lùn zhōu zhī bì yuē:" qù hé ér qǔ tóng." yǔ yàn zǐ zhī lùn qí, zi sī zhī lùn wèi, yī yě. xī hàn zhī wáng, yì yǐ qún chén tóng shēng, gù yuē:" shù yán tóng zé yì."
史伯论周之敝曰:“去和而取同。”与晏子之论齐,子思之论卫,一也。西汉之亡,亦以群臣同声,故曰:“庶言同则绎。”
zhōu guān" zhū hóu gè cháo yú fāng yuè, dà míng chù zhì", chù zhì míng ér hòu fēng jiàn dìng. liǔ zi wèi tiān zǐ bù dé biàn qí jūn, dài wèi kǎo zhōu zhì yě.
《周官》“诸侯各朝于方岳,大明黜陟”,黜陟明而后封建定。柳子谓天子不得变其君,殆未考周制也。
kāng wáng shì sāng fú ér bèi gǔn miǎn, qiě shòu huáng zhū guī bì zhī xiàn, zhū rú yǐ wéi lǐ zhī biàn, sū shì yǐ wéi shī lǐ. zhū wén gōng wèi: tiān zǐ zhū hóu zhī lǐ yǔ shì shù rén bù tóng, gù mèng zǐ yǒu" wú wèi zhī xué" zhī yǔ. rú yī xùn yuán sì shí èr yuè shuò, fèng sì wáng zhī jiàn jué zǔ, gù bù kě yòng xiōng fú yǐ. hàn táng jí wèi xíng cè lǐ, jūn chén yì jiē jí fú, zhuī shù xiān dì zhī mìng, yǐ gào sì jūn. gài yì shì chuán shòu, guó zhī dà shì, dāng yán qí lǐ yě. cài shì shū chuán qǔ sū shì ér bù yòng wén gōng zhī shuō. yú guān xiào zōng chū shàng tài shàng dì hòu zūn hào, yǒu yù qí qīn zōng fú chú fèng cè zhě, lín huáng zhōng yì: táng xiàn zōng shàng shùn zōng cè, zài dé zōng fú zhōng, wèi xíng lǐ wú hài, dì bèi lè ér bù zuò kě yě. liú sháo měi yì yuē:" táng zì wǔ dé yǐ lái, jiē yòng yì yuè zhī zhì, jì zàng zhī hòu, wèi zhī wú fú. qún chén shàng zūn hào, yì duō zài jí wèi zhī nián. yǔ běn cháo shì tǐ dà xiāng yuǎn yě." guān sháo měi zhī yán, zé wén gōng yǔ lù suǒ yún" hàn táng cè lǐ", nǎi yī shí dá wèn, wèi wèi dìng shuō yě.
康王释丧服而被衮冕,且受黄朱圭币之献,诸儒以为礼之变,苏氏以为失礼。朱文公谓:天子诸侯之礼与士庶人不同,故孟子有“吾未之学”之语。如《伊训》元祀十二月朔,奉嗣王祗见厥祖,固不可用凶服矣。汉、唐即位行册礼,君臣亦皆吉服,追述先帝之命,以告嗣君。盖易世传授,国之大事,当严其礼也。蔡氏《书传》取苏氏而不用文公之说。愚观孝宗初上太上帝后尊号,有欲俟钦宗服除奉册者,林黄中议:唐宪宗上顺宗册,在德宗服中,谓行礼无害,第备乐而不作可也。刘韶美议曰:“唐自武德以来,皆用易月之制,既葬之后,谓之无服。群臣上尊号,亦多在即位之年。与本朝事体大相远也。”观韶美之言,则文公《语录》所云“汉唐册礼”,乃一时答问,未为定说也。
shǐ jì zhōu jì: kāng wáng mìng zuò cè bì gōng, fēn jū lǐ, chéng zhōu jiāo. shū xù quē" gōng" zì.
《史记·周纪》:康王命作策毕公,分居里,成周郊。《书序》缺“公”字。
bì mìng yī piān, yǐ fēng sú wèi běn. yīn mín jì huà, qí xiào jiàn yú dōng qiān zhī hòu, méng xiàng zhī mín bù kěn guī zhèng, yáng fán zhī mín bù kěn cóng jìn. jí qí mò yě, zhōu mín dōng wáng ér bù kěn shì qín, wáng huà zhī rù rén shēn yǐ. táng jiǎ zhì yì qǔ shì, yǐ ān shǐ zhī luàn wèi jiàn, wèi: xiān wáng zhī dào xiāo, zé xiǎo rén zhī dào cháng xiǎo rén zhī dào cháng, zé luàn chén zéi zǐ shēng yān. gài guó zhī cún wáng zài fēng sú. sì wéi bù zhāng ér qín lì cù, chǐ shàng shī suǒ ér jìn zuò fù. zhì qí zhī běn zhī yán zāi!
《毕命》一篇,以风俗为本。殷民既化,其效见于东迁之后,盟向之民不肯归郑,阳樊之民不肯从晋。及其末也,周民东亡而不肯事秦,王化之入人深矣。唐贾至议取士,以安史之乱为鉴,谓:先王之道消,则小人之道长;小人之道长,则乱臣贼子生焉。盖国之存亡在风俗。四维不张而秦历促,耻尚失所而晋祚覆。至其知本之言哉!
zhōu zhī xìng yě, shāng mín hòu gé, bǎi nián huà zhī ér bù zú zhōu zhī shuāi yě, wèi fēng xiān biàn, yī rì yí zhī ér yǒu yú.
周之兴也,商民后革,百年化之而不足;周之衰也,卫风先变,一日移之而有余。
" suī shōu fàng xīn, xián zhī wéi jiān", mèng zǐ qiú fàng xīn zhī shuō yě." shéng qiān jiū miù, gé qí fēi xīn", mèng zǐ gé jūn xīn zhī shuō yě.
“虽收放心,闲之惟艰”,孟子求放心之说也。“绳愆纠谬,格其非心”,孟子格君心之说也。
wèi shí què yǐ yì lì yī guó, ér níng qú zhī lèi cuì yān jìn zhào shuāi yǐ xùn huà yī guó, ér zhī fàn zhī xián jì yān. gù yuē:" shù zhī fēng shēng."
卫石碏以义厉一国,而宁、蘧之类萃焉;晋赵衰以逊化一国,而知、范之贤继焉。故曰:“树之风声。”
qí dà shǐ zhī shǒu guān, shàng fù zhī dé yuǎn yǐ lǔ zōng rén zhī shǒu lǐ, zhōu kǒng zhī zé shēn yǐ. gù yuē:" wéi dé wéi yì, shí nǎi dà xùn."
齐大史之守官,尚父之德远矣;鲁宗人之守礼,周、孔之泽深矣。故曰:“惟德惟义,时乃大训。”
huáng dì, shǐ jiàn yú lǚ xíng. zhào qí zhù mèng zǐ yǐn fǔ xíng yuē:" dì qīng wèn xià mín." wú" huáng" zì. rán qí yǐ" dì" wèi" tiān", zé fēi.
皇帝,始见于《吕刑》。赵岐注《孟子》引《甫刑》曰:“帝清问下民。”无“皇”字。然岐以“帝”为“天”,则非。
bīng yǐ gōng xíng tiān fá, wèi zhī tiān lì. xíng yǐ jù yán tiān wēi, wèi zhī tiān mù.
兵以恭行天罚,谓之天吏。刑以具严天威,谓之天牧。
zhōng shuō xuē shōu yuē:" gǔ rén zuò yuán mìng, qí néng zhì hū?" ruǎn yì zhù yún:" yuán mìng bāo, yì shū yě." yú àn: chūn qiū wěi yǒu yuán mìng bāo, yì shū yǒu yuán bāo. xuē shōu gài wèi" zì zuò yuán mìng", qí yán jiàn yú lǚ xíng, ruǎn zhù wù yǐ.
《中说》薛收曰:“古人作元命,其能至乎?”阮逸注云:“《元命包》,《易书》也。”愚按:《春秋纬》有《元命包》,《易书》有《元包》。薛收盖谓“自作元命”,其言见于《吕刑》,阮注误矣。
zhāng zi sháo shū shuō yú jūn yá jiǒng mìng wén hóu zhī mìng, qí yán jùn lì jī fā, dú zhī shǐ rén fèn kǎi, qí yǒu gǎn yú jìng kāng zhī biàn hū? hú wén dìng chūn qiū chuán yú fū jiāo zhī shì, yì zhì yì yān. zhū zǐ shī chuán, qí shuō wáng fēng yáng zhī shuǐ, yì rán.
张子韶《书说》于《君牙》、《冏命》、《文侯之命》,其言峻厉激发,读之使人愤慨,其有感于靖康之变乎?胡文定《春秋传》于夫椒之事,亦致意焉。朱子《诗传》,其说《王风·扬之水》,亦然。
zi xià wèn jīn gé zhī shì wú pì, kǒng zǐ yuē:" wú wén zhū lǎo dān yuē:' xī zhě, lǔ gōng bó qín yǒu wéi wèi zhī yě.'" zhèng zhù yún:" yǒu xú róng zuò nán, sàng, zú kū, ér zhēng zhī, jí wáng shì yě. zhēng zhī zuò bì shì." hòu shì qǐ fù zhě, jiē yǐ bó qín jiè kǒu. cháng kǎo shū duō fāng wáng lái zì yǎn, kǒng zhù yún:" zhōu gōng guī zhèng zhī míng nián, huái yí yǎn yòu pàn. lǔ zhēng huái yí, zuò fèi shì." lǔ shì jiā bó qín jí wèi zhī hòu, yǒu guǎn cài děng fǎn, huái yí xú róng bìng xìng, yú shì bó qín lǜ shī fá zhī yú běi mǐ, zuò běi mǐ shì. jù cǐ zé bó qín zhēng huái xú, zài zhōu gōng wèi méi zhī shí, fēi jū sāng jí róng yě. zuǒ zhuàn" xiáo zhī yì, jìn shǐ mò", ruò bó qín xíng zhī, zé jìn bù yán" shǐ" yǐ. jì lǐ zhī yán, kǒng fēi wèi fèi shì yě.
子夏问金革之事无辟,孔子曰:“吾闻诸老聃曰:‘昔者,鲁公伯禽有为为之也。’”郑注云:“有徐戎作难,丧,卒哭,而征之,急王事也。征之作《粊誓》。”后世起复者,皆以伯禽藉口。尝考《书·多方》王来自奄,孔注云:“周公归政之明年,淮夷奄又叛。鲁征淮夷,作《费誓》。”《鲁世家》伯禽即位之后,有管、蔡等反,淮夷、徐戎并兴,于是伯禽率师伐之于[北米],作《[北米]誓》。据此则伯禽征淮、徐,在周公未没之时,非居丧即戎也。《左传》“殽之役,晋始墨”,若伯禽行之,则晋不言“始”矣。记《礼》之言,恐非谓《费誓》也。
wèi shāng zhū hóu yú fàn tái, lǔ gòng gōng jǔ shāng zé yán, yǐ jiǔ wèi sè tái chí wèi jiè. hàn gāo dì wéi lǔ, zhū rú shàng jiǎng sòng xí lǐ yuè, xián gē zhī yīn bù jué. zhōu gōng bó qín zhī huà, lì zhàn guó qín chǔ, yóu yī rì yě.
魏觞诸侯于范台,鲁共公举觞择言,以酒、味、色、台池为戒。汉高帝围鲁,诸儒尚讲诵习《礼》、《乐》,弦歌之音不绝。周公、伯禽之化,历战国秦、楚,犹一日也。
zhōu yì gōng wèi: wén yuàn yīng huá fù duō yòng" yuán lái", fēi dú qín shì zhèng yì, ān zhī jīn zhī" yún" zì, nǎi" yuán" zhī shěng wén. yú àn: hàn shū wéi mèng jiàn shī, yán shī gǔ zhù yǐn qín shì: suī zé yuán rán. gǔ wén zuò" yuán".
周益公谓:《文苑英华》赋多用“员来”,非读《秦誓正义》,安知今之“云”字,乃“员”之省文。愚按:《汉书》韦孟谏诗,颜师古注引《秦誓》:虽则员然。古文作“员”。
wén xīn diāo lóng yún:" shū biāo qī guān." kǒng zǐ yuē:" liù shì kě yǐ guān yì, wǔ gào kě yǐ guān rén, fǔ xíng kě yǐ guān chéng, hóng fàn kě yǐ guān dù, yǔ gòng kě yǐ guān shì, gāo yáo mó kě yǐ guān zhì, yáo diǎn kě yǐ guān měi." jiàn dà chuán. kǒng cóng zǐ yún:" dì diǎn guān měi, dà yǔ mó yǔ gòng guān shì, gāo yáo mó yì jì guān zhèng, tài shì guān yì." cǐ qí lüè lüè yì zhě.
《文心雕龙》云:“《书》摽七观。”孔子曰:“《六誓》可以观义,《五诰》可以观仁,《甫刑》可以观诚,《洪范》可以观度,《禹贡》可以观事,《皋陶谟》可以观治,《尧典》可以观美。”见《大传》。《孔丛子》云:“《帝典》观美,《大禹谟》、《禹贡》观事,《皋陶谟》、《益稷》观政,《泰誓》观义。”此其略略异者。
chūn qiū shí, xì quē zhī yán" jiǔ gōng jiǔ gē", mù jiāng zhī yán" yuán hēng lì zhēn", zi fú huì bó zhī yán" huáng cháng yuán jí", shū xiàng zhī yán" hào tiān yǒu chéng mìng", dān mù gōng zhī yán" hàn lù", shū sūn mù zi zhī yán" lù míng zhī sān", chéng zhuān zhī yán" huáng yǐ zhī yǎ", mǐn mǎ fù zhī yán" shāng nà zhī sòng", zuǒ shǐ yǐ xiāng zhī yán" yì jiè", guān shè fù zhī yán" zhòng lí", bái gōng zǐ zhāng zhī yán" shuō mìng", qí yǒu gōng yú jīng xué, zài hàn rú xùn gù zhī xiān. gài zì chí rèn shǐ yì yǐ lái, tǒng xù xiāng chéng, qì mài wèi cháng jué yě.
春秋时,郤缺之言“九功《九歌》”,穆姜之言“元亨利贞”,子服惠伯之言“黄裳元吉”,叔向之言“《昊天有成命》”,单穆公之言“《旱鹿》”,叔孙穆子之言“《鹿鸣》之三”,成鱄之言“《皇矣》之《雅》”,闵马父之言“商《那》之《颂》”,左史倚相之言“《懿》戒”,观射父之言“重、黎”,白公子张之言“《说命》”,其有功于经学,在汉儒训故之先。盖自迟任、史佚以来,统绪相承,气脉未尝绝也。
yán shì jiā xùn yún: wáng càn jí zhōng nán zhèng xuán shàng shū shì, jīn jǐn jiàn yú táng yuán xíng chōng shì yí. wáng càn yuē:" shì chēng yī luò yǐ dōng, huái hàn yǐ běi, kāng chéng yī rén ér yǐ. xián yán xiān rú duō quē, zhèng shì dào bèi, càn qiè jiē guài, yīn qiú suǒ xué, dé shàng shū zhù. tuì sī qí yì, yì jiē jǐn yǐ, suǒ yí yóu wèi yù yān, fán yǒu èr piān." guǎn gé shū mù: càn jí bā juǎn, shī fù lùn yì chuí liù shí piān.
《颜氏家训》云:《王粲集》中难郑玄《尚书》事,今仅见于唐元行冲《释疑》。王粲曰:“世称伊、雒以东,淮、汉以北,康成一人而已。咸言先儒多阙,郑氏道备,粲窃嗟怪,因求所学,得《尚书注》。退思其意,意皆尽矣,所疑犹未谕焉,凡有二篇。”《馆阁书目》:粲集八卷,诗赋论议垂六十篇。
guān shī xiāng guī, zhù wèi: guān zhòng. zuǒ zhuàn guān shī cóng dān jìng gōng, zhù: tiān zǐ guān shī, fēi qīng yě. hàn jiǎ yì chuán guān shī xiǎo lì, zhù yún:" yī guān zhī zhǎng." yú wèi: hàn zhù dé zhī. zhōu guān jiē yǒu shī.
官师相规,注谓:官众。《左传》官师从单靖公,注:天子官师,非卿也。《汉·贾谊传》官师小吏,注云:“一官之长。”愚谓:汉注得之。周官皆有师。
wáng jǐng wén wèi:" wén zhāng gēn běn zài liù jīng", zhāng ān guó yù jì kǎo gǔ tú, yuē:" yí yòng gù mìng." yóu lú shān xù suǒ lì, yuē:" dāng yòng yǔ gòng."
王景文谓:“文章根本在《六经》”,张安国欲记《考古图》,曰:“宜用《顾命》。”游庐山序所历,曰:“当用《禹贡》。”
yī yǐn zhī shǐ zhōng, shū xù bèi yǐ. lù shì héng háo shì fù xù yī shēng bào míng, yǔn yǐ yīng lù, gài huò yú jí zhǒng jì nián zhī wàng shuō yě. huáng fǔ mì yún:" yī yǐn bǎi yǒu yú suì." yīng shào yún:" zhōu gōng nián jiǔ shí jiǔ." wáng chōng lùn héng yún:" zhào gōng bǎi bā shí." gù zhào qí zhù mèng zǐ yún:" shòu ruò zhào gōng."
伊尹之始终,《书序》备矣。陆士衡《豪士赋序》伊生抱明,允以婴戮,盖惑于《汲冢纪年》之妄说也。皇甫谧云:“伊尹百有余岁。”应劭云:“周公年九十九。”王充《论衡》云:“召公百八十。”故赵岐注《孟子》云:“寿若召公。”
lǚ shì chūn qiū xiào xíng lǎn yún:" shāng shū yuē:' xíng sān bǎi, zuì mò zhòng yú bù xiào.'" zhù: shāng tāng suǒ zhì fǎ yě. sān bǎi, shāng zhī xíng. sān qiān, zhōu zhī xíng. qí fán jiǎn kě jiàn.
《吕氏春秋·孝行览》云:“《商书》曰:‘刑三百,罪莫重于不孝。’”注:商汤所制法也。三百,商之刑。三千,周之刑。其繁简可见。
zhōu lǐ dà sī mǎ zhù yǐn shū yuē:" qián shī nǎi gǔ zào." shū wèi: shū chuán shuō wǔ wáng fá zhòu shí shì. èr lǐ shū yǐn shū zhuàn lüè shuō, jiē shū" dà chuán" yě.
《周礼·大司马注》引《书》曰:“前师乃鼓譟。”疏谓:《书传》说武王伐纣时事。《二礼疏》引《书传·略说》,皆书“《大传》”也。
hóng fàn wǔ zhě lái bèi, shǐ jì yún:" wǔ shì lái bèi." xún shuǎng wèi zhī" wǔ wěi", lǐ yún wèi zhī" wǔ shì", chuán xí zhī chà rú cǐ, jìn yú yǐng shū yān shuō yǐ.
《洪范》五者来备,《史记》云:“五是来备。”荀爽谓之“五韪”,李云谓之“五氏”,传习之差如此,近于郢书燕说矣。
tǔ qì wèi fēng, shuǐ qì wèi yǔ. jī shǔ dōng fāng mù, kè tǔ, tǔ wèi fēi, gù hǎo fēng. bì shǔ xī fāng jīn, kè mù, mù wèi fēi, gù hǎo yǔ. cǐ zhèng kāng chéng shuō yě. wú rén jié wèi: yì yǐ kǎn wèi shuǐ, běi fāng zhī guà. yòu yuē" yǔ yǐ rùn zhī", zé yǔ shǔ shuǐ. hàn zhì: zhěn xīng yì hǎo yǔ.
土气为风,水气为雨。箕属东方木,克土,土为妃,故好风。毕属西方金,克木,木为妃,故好雨。此郑康成说也。吴仁杰谓:《易》以坎为水,北方之卦。又曰“雨以润之”,则雨属水。《汉志》:轸星亦好雨。
wǔ fú bù yán guì ér yán fù, xiān wáng zhī zhì. guì zhě shǐ fù, jiàn zhě bù fù yě.
五福不言贵而言富,先王之制。贵者始富,贱者不富也。
zhào qí zhù mèng zǐ, bú jiàn gǔ wén, yǐ" qí zhù shàng dì chǒng zhī" duàn jù. yòu" wǒ wǔ wéi yáng", zhù yún:" gǔ shàng shū bǎi èr shí piān zhī shí tài shì yě." yòu" dì shǐ qí zi jiǔ nán èr nǚ", zhù yún:" yáo diǎn yuē' lí jiàng èr nǚ', bú jiàn jiǔ nán, mèng zǐ shí shàng shū fán bǎi èr shí piān. yì shū yǒu shùn diǎn zhī xù, wáng shī qí wén. mèng zǐ zhū suǒ yán shùn shì, jiē yáo diǎn jí yì shū suǒ zài." yòu" bù jí gòng, yǐ zhèng jiē yú yǒu bì", wèi jiē yì piān zhī cí. yòu yǐn shū: yǔ bài dǎng yán.
赵岐注《孟子》,不见古文,以“其助上帝宠之”断句。又“我武惟扬”,注云:“古《尚书》百二十篇之时《太誓》也。”又“帝使其子九男二女”,注云:“《尧典》曰‘釐降二女’,不见九男,孟子时《尚书》凡百二十篇。《逸书》有《舜典》之叙,亡失其文。孟子诸所言舜事,皆《尧典》及《逸书》所载。”又“不及贡,以政接于有庳”,谓皆逸篇之辞。又引《书》:禹拜谠言。
gé bó chóu xiǎng, fēi mèng zǐ xiáng shù qí shì, zé yì shuō bù shèng qí fán yǐ. mèng zǐ zhī shí, gǔ shū yóu kě kǎo, jīn yǒu bù kě qiáng tōng zhě.
葛伯仇饷,非《孟子》详述其事,则异说不胜其繁矣。孟子之时,古书犹可考,今有不可强通者。
yì gān záo dù yuē:" yì zhī dì yǐ wèi tāng, shū zhī dì yǐ liù shì wáng, míng tóng bù hài yǐ míng gōng." dì yǐ, tāng xuán sūn zhī sūn yě. àn shǐ jì tāng zhì dì yǐ èr shí jiǔ wáng, wèi liù shì wáng, wèi xiáng. táng chén zhèng jié yuē:" yīn zì chéng tāng zhì dì yǐ shí èr jūn, qí fù zǐ shì liù yì." wèi shí èr jūn, yì wèi xiáng.
《易乾凿度》曰:“《易》之帝乙为汤,《书》之帝乙六世王,名同不害以明功。”帝乙,汤玄孙之孙也。按《史记》汤至帝乙二十九王,谓六世王,未详。唐陈正节曰:“殷自成汤至帝乙十二君,其父子世六易。”谓十二君,亦未详。
lín shǎo yǐng shū shuō zhì luò gào ér zhōng, lǚ chéng gōng shū shuō zì luò gào ér shǐ. zhū wén gōng yuē:" sū shì shāng yú jiǎn, lín shì shāng yú fán, wáng shì shāng yú záo, lǚ shì shāng yú qiǎo, rán qí jiān jǐn yǒu hǎo chù."
林少颖《书说》至《洛诰》而终,吕成公《书说》自《洛诰》而始。朱文公曰:“苏氏伤于简,林氏伤于繁,王氏伤于凿,吕氏伤于巧,然其间尽有好处。”
zhì zhì yú wèi luàn, bǎo bāng yú wèi wēi. tài zhī jí, zé chéng fù yú huáng jì jì zhī jí, zé rú qí shǒu. bù yú qí wèi, ér yú qí jí, zé wú jí yǐ.
制治于未乱,保邦于未危。泰之极,则城复于隍;既济之极,则濡其首。不于其未,而于其极,则无及矣。
yī yǐn yǐ biàn yán luàn zhèng jiè qí jūn, pán gēng yǐ dù nǎi kǒu gào qí mín. shāng sú lì kǒu, qí bì jiǔ yǐ. shào zǐ yuē:" tiān xià jiāng zhì, zé rén bì shàng xíng tiān xià jiāng luàn, zé rén bì shàng yán." zhōu gōng xùn chéng wáng, wù yǐ xiān rén, suǒ yǐ fǎn shāng zhī bì yě. zhāng shì zhī jiàn wén dì, chāo qiān sè fū, suǒ yǐ jiān qín zhī shī yě. zhōu guān yuē:" wú yǐ lì kǒu." jiǒng mìng yuē:" wú yǐ qiǎo yán." cǐ zhōu zhī jiā fǎ. jiàng xiàng gōng chén, shǎo wén duō zhì ān jìng zhī lì, kǔn bì wú huá. cǐ hàn zhī jiā fǎ.
伊尹以辩言乱政戒其君,盘庚以度乃口告其民。商俗利口,其敝久矣。邵子曰:“天下将治,则人必尚行;天下将乱,则人必尚言。”周公训成王,勿以憸人,所以反商之敝也。张释之谏文帝,超迁啬夫,所以监秦之失也。《周官》曰:“无以利口。”《冏命》曰:“无以巧言。”此周之家法。将相功臣,少文多质;安静之吏,悃愊无华。此汉之家法。
gōng zài mào, jìng zài xīn, shū zhèng yì zhī shuō yě. zhōng xīn wèi zhōng, rú xīn wèi shù, shī chūn qiū zhèng yì zhī shuō yě.
恭在貌,敬在心,《书正义》之说也。中心为忠,如心为恕,《诗、春秋正义》之说也。
yáo shùn zhī shì, míng chén zhǐ rèn yī shì zhòng ní zhī mén, gāo dì jiē wèi yī kē. gù yuē:" wú qiú bèi yú yī fū."
尧、舜之世,名臣止任一事;仲尼之门,高第皆为一科。故曰:“无求备于一夫。”
qiáng shù ér xíng, rěn yě, yuán xiàn zhī kè fá yuàn yù, bù xíng yān yě. yī shì tóng rén, róng yě, yán zi zhī kè jǐ fù lǐ, tiān xià guī rén yě. rěn yán shì, róng yán dé. xí rěn zé zhì yú róng.
强恕而行,忍也,原宪之克伐怨欲,不行焉也。一视同仁,容也,颜子之克己复礼,天下归仁也。忍言事,容言德。习忍则至于容。
shì hé mín zé, shùn dì zhī zé, yǒu wù yǒu zé, dòng zuò lǐ yì wēi yí zhī zé, jiē tiān lǐ zhī zì rán, yǒu yí dìng zhī chéng fǎ. shèng xián chuán xīn zhī xué, wéi yī" zé" zì.
式和民则,顺帝之则,有物有则,动作、礼义、威仪之则,皆天理之自然,有一定之成法。圣贤传心之学,唯一“则”字。
ruò nóng fú tián lì sè, nǎi yì yǒu qiū, gù mín shēng zài qín zé bù kuì. xiān zhī jià sè zhī jiān nán, nǎi yì, gù jūn zǐ néng láo zé yǒu jì.
若农服田力穑,乃亦有秋,故民生在勤则不匮。先知稼穑之艰难,乃逸,故君子能劳则有继。
nǎi mìng sān hòu, xiān rú yuē:" rén xīn bù zhèng, zé rù yú yí dí qín shòu, suī yǒu tǔ bù dé ér jū, suī yǒu gǔ bù dé ér shí, gù xiān bó yí ér hòu jí yǔ jì." cǐ shuō de kǒng zǐ" qù shí" mèng zǐ" zhèng rén xīn" zhī yì. xiǎo yǎ jǐn fèi, qí huò liè yú jiàng shuǐ. sì wéi bù zhāng, qí hài cǎn yú zǔ jī.
乃命三后,先儒曰:“人心不正,则入于夷狄禽兽,虽有土不得而居,虽有谷不得而食,故先伯夷而后及禹、稷。”此说得孔子“去食”、孟子“正人心”之意。《小雅》尽废,其祸烈于洚水。四维不张,其害憯于阻饥。
zhōu lǐ sī xíng wǔ xíng zhī shǔ èr qiān wǔ bǎi, mù wáng suī duō wǔ bǎi zhāng, ér qīng xíng zēng, zhòng xíng jiǎn. bān gù yǐ zhōu lǐ wèi zhōng diǎn, fǔ xíng wéi zhòng diǎn, fēi yě.
《周礼·司刑》五刑之属二千五百,穆王虽多五百章,而轻刑增,重刑减。班固以《周礼》为中典,《甫刑》为重典,非也。
shùn gāo yáo yuē" qīn" yuē" zhōng", sū gōng yuē" jìng" yuē" zhōng", cǐ xīn fǎ zhī yào yě. lǚ xíng yán" jìng" zhě qī, yán" zhōng" zhě shí, suǒ wèi" wéi kè tiān dé", zài cǐ èr zì.
舜、皋陶曰“钦”、曰“中”,苏公曰“敬”、曰“中”,此心法之要也。《吕刑》言“敬”者七,言“中”者十,所谓“惟克天德”,在此二字。
yǔ yǒu diǎn zé yí jué zǐ sūn, ér yǒu pán yóu wú dù zhě tāng yǐ yì lǐ chuí yù hòu kūn, ér yǒu diān fù diǎn xíng zhě. shì yǐ zhī sì dé zhī nán yě. sòng wǔ dì liú gé dēng lóng má yíng fú yú yīn shì táng tài zōng liú zhà mù shū hēi jiǎo bì yú qǐn gōng. zuò fǎ yú jiǎn, qí bì yóu chǐ, kuàng yǐ chǐ shì hòu hū!
禹有典则贻厥子孙,而有盘游无度者;汤以义礼垂裕后昆,而有颠覆典刑者。是以知嗣德之难也。宋武帝留葛灯笼、麻蝇拂于阴室;唐太宗留柞木梳、黑角篦于寝宫。作法于俭,其敝犹侈,况以侈示后乎!
yīn dài chái ér fēng shàn, yīn shí xún ér yì yóu, yīn luò shū ér chóng shì fú ruì, yīn jiàn jí ér zá róu zhèng xié, yīn xiǎng duō yí ér lì xiǎng shàng zhī shuō. sāi zhōng jiàn, wèi zhī fú yán gù jūn zǐ, wèi zhī péng bǐ. cǎn hé shǎo ēn, yuē wēi kè jué ài wéi zhòng wàng dòng, yuē wéi kè guǒ duàn. qí shén yān zhě, pī zhī duó hàn, tuō zhī shùn yǔ yǎn zhī cuàn qí, tuō zhī tāng wǔ. shào líng hǎi xī zhī fèi, tuō zhī yī yǐn xīn dū zhī shè, lín hú zhī biàn, tuō zhī zhōu gōng. wǔ shèng yán yǐ wén jiān tè, qǐ jīng zhī guò zāi!
因岱柴而封禅,因时巡而逸游,因《洛书》而崇饰符瑞,因建极而杂糅正邪,因享多仪而立享上之说。塞忠谏,谓之浮言;锢君子,谓之朋比。惨礉少恩,曰威克厥爱;违众妄动,曰惟克果断。其甚焉者,丕之夺汉,托之舜、禹;衍之篡齐,托之汤、武。邵陵海西之废,托之伊尹;新都之摄,临湖之变,托之周公。侮圣言以文奸慝,岂经之过哉!
sū chuò dà gào jìn yú mǎng yǐ, tài xuán suǒ wèi tóng niú jiǎo mǎ, bù jīn bù gǔ zhě yú? sū wēi wǔ jiào, chuò zhī yí fēng yě.
苏绰《大诰》近于莽矣,《太玄》所谓童牛角马,不今不古者欤?苏威《五教》,绰之遗风也。
shǐ jì qín jì: móu gōng sān shí sān nián, bài yú xiáo. sān shí liù nián, zì máo jīn dù hé, nǎi shì yú jūn. shēn sī bù yòng jiǎn shū bǎi lǐ xī zhī móu, lìng hòu shì yǐ jì yú guò. jūn zǐ wén zhī, jiē wèi chuí tì, yuē:" jiē hū! qín móu gōng zhī yú rén zhōu yě, zú dé mèng míng zhī qìng." shū xù yún:" bài xiáo guī, zuò shì." yǔ shǐ bù tóng. shào zi wèi: xiū fū shèng zhě, qín mù zhī wèi yě. mù gōng shì bà zhě dì yī, huǐ guò zì shì zhī yán, jǐ yú wáng dào. cǐ shèng rén suǒ yǐ lù yú shū mò.
《史记·秦纪》:缪公三十三年,败于殽。三十六年,自茅津渡河,乃誓于军。申思不用蹇叔、百里傒之谋,令后世以记余过。君子闻之,皆为垂涕,曰:“嗟乎!秦缪公之与人周也,卒得孟明之庆。”《书序》云:“败崤归,作《誓》。”与《史》不同。邵子谓:修夫圣者,秦穆之谓也。穆公是霸者第一,悔过自誓之言,几于王道。此圣人所以录于书末。
dà chuán tài zǐ nián shí bā yuē" mèng hóu", yú sì fāng zhū hóu lái zhāo, yíng yú jiāo zhě, wèn qí suǒ bù zhī. táng cè tài zǐ wén yún:" jǐn qiān gōng yú chǐ zhòu, shěn fāng sú yú yíng jiāo." yú wèi: mèng hóu jiàn kāng gào, wèi zhū hóu zhī zhǎng, gài fāng bó yě. dà chuán shuō fēi.
《大传》太子年十八曰“孟侯”,于四方诸侯来朝,迎于郊者,问其所不知。唐《册太子文》云:“尽谦恭于齿胄,审方俗于迎郊。”愚谓:孟侯见《康诰》,谓诸侯之长,盖方伯也。《大传》说非。
hàn yì wén zhì: zhōu shū qī shí yī piān. liú xiàng yún:" zhōu shí gào shì hào lìng, gài kǒng zǐ suǒ lùn bǎi piān zhī yú." suí táng zhì xì zhī jí zhǒng, rán jí zhǒng dé zhú jiǎn shū zài jìn xián níng wǔ nián, ér liǎng hàn yǐ yǒu zhōu shū yǐ. tài shǐ gōng yǐn" kè yīn dù yì", zhèng kāng chéng zhù zhōu lǐ yún:" zhōu shū wáng huì bèi yān." zhù yí lǐ yún:" zhōu shū běi táng yǐ lǘ." xǔ shū zhòng shuō wén yǐn yì zhōu shū" dà hàn ruò huī zhì", yòu yǐn" huán yǒu zhǎo ér bù gǎn yǐ juē", mǎ róng zhù lún yǔ yǐn zhōu shū yuè lìng, jiē zài hàn shì. dù yuán kǎi jiě zuǒ zhuàn shí, jí zhǒng shū wèi chū yě," qiān lǐ bǎi xiàn"" pèi zhī róu yǐ", jiē yǐ zhōu shū wèi jù, zé cǐ shū fēi shǐ chū yú jí zhǒng yě. àn jìn shù xī chuán: tài kāng èr nián, jí jùn dé zhú shū qī shí wǔ piān. qí mù bù yán zhōu shū. jì yún:" xián níng wǔ nián, zuǒ zhuàn hòu xù yún tài kāng yuán nián. dāng kǎo." zuǒ zhuàn zhèng yì yǐn wáng yǐn jìn shū yún:" zhú shū qī shí wǔ juǎn, liù shí bā juǎn yǒu míng tí, qī juǎn bù kě míng tí." qí mù lù yì wú zhōu shū. rán zé xì zhōu shū yú jí zhǒng, qí wù míng yǐ.
《汉·艺文志》:《周书》七十一篇。刘向云:“周时诰誓号令,盖孔子所论百篇之余。”《隋、唐志》系之汲冢,然汲冢得竹简书在晋咸宁五年,而两汉已有《周书》矣。太史公引“克殷度邑”,郑康成注《周礼》云:“《周书·王会》备焉。”注《仪礼》云:“《周书》北唐以闾。”许叔重《说文》引《逸周书》“大翰若翚雉”,又引“豲有爪而不敢以撅”,马融注《论语》引《周书·月令》,皆在汉世。杜元凯解《左传》时,汲冢书未出也,“千里百县”、“辔之柔矣”,皆以《周书》为据,则此书非始出于汲冢也。按《晋·束皙传》:太康二年,汲郡得竹书七十五篇。其目不言《周书》。纪云:“咸宁五年,《左传后序》云太康元年。当考。”《左传正义》引王隐《晋书》云:“竹书七十五卷,六十八卷有名题,七卷不可名题。”其目录亦无《周书》。然则系《周书》于汲冢,其误明矣。
shū dà chuán zài sì hǎi hé jiāng wǔ hú jù yě jù dìng jì zhōng mèng zhū lóng gǔ dà dū zhī gòng wù, cǐ yǔ shí yě. zhōu shū zài yī yǐn wèi sì fāng xiàn lìng, cǐ tāng shí yě. wáng huì zài bā fāng huì tóng, gè yǐ qí zhí lái xiàn. zì jì shèn yǐ xià, qí zhì wù èr shí yī zì yì qú yǐ xià, qí zhì wù èr shí zì gāo yí yǐ xià, qí zhì wù shí sì zì quán fú yǐ xià, qí zhì wù jiǔ. cǐ chéng wáng shí yě. yú wèi: lǚ áo zhī xùn yuē:" bì xiàn fāng wù, wéi fú shí qì yòng zhēn yì zhī gòng." kǒng fēi sān dài zhī zhì.
《书大传》载四海、河江、五湖、钜野、钜定、济中、孟诸、隆谷、大都之贡物,此禹时也。《周书》载伊尹为四方献令,此汤时也。《王会》载八方会同,各以其职来献。自稷慎以下,其贽物二十一;自义渠以下,其贽物二十;自高夷以下,其贽物十四;自权扶以下,其贽物九。此成王时也。愚谓:《旅獒》之训曰:“毕献方物,惟服食器用珍异之贡。”恐非三代之制。
wáng huì yuē:" táng xià zhī yòu, táng gōng yú gōng nán miàn lì yān. táng xià zhī zuǒ, yīn gōng xià gōng lì yān." táng gōng yú gōng, lè jì suǒ wèi zhù chén yě. yīn gōng xià gōng, lè jì suǒ wèi qǐ sòng yě. rán zé jiāo tè shēng yún:" zūn xián bù guò èr dài." qí shuō fēi yǐ.
《王会》曰:“堂下之右,唐公、虞公南面立焉。堂下之左,殷公、夏公立焉。”唐公、虞公,《乐记》所谓祝陈也。殷公、夏公,《乐记》所谓杞宋也。然则《郊特牲》云:“尊贤不过二代。”其说非矣。
zhōu shū shǐ jì piān mù wáng zhào zuǒ shǐ róng fū, qǔ suì shì zhī yào jiè, yán pí shì huá shì xià hòu yīn shāng yǒu yú shì píng lín zhì shā sān miáo hù shì yì qú píng zhōu lín shì qū jí yǒu cháo yǒu kuài gòng gōng shàng héng shì nán shì yǒu guǒ shì bì chéng shì yáng shì gǔ píng bǎn quán xiàn zōng xuán dōu xī xià jī yáng yǒu luò zhī wáng. guó míng duō zhuàn jì suǒ wèi jiàn.
《周书·史记篇》穆王召左史戎夫,取遂事之要戒,言皮氏、华氏、夏后、殷商、有虞氏、平林、质沙、三苗、扈氏、义渠、平州、林氏、曲集、有巢、有郐、共工、上衡氏、南氏、有果氏、毕程氏、阳氏、榖平、阪泉、县宗、玄都、西夏、绩阳、有洛之亡。国名多传记所未见。
zhōu shū dà jù piān" ruò dōng rì zhī yáng, xià rì zhī yīn, bù zhào ér mín zì lái", yì jiàn wén zi. zhāng wén qián jì sī mǎ gōng wén" dōng yì xià bīng, fù zhě zhēng xiān", gài běn yú cǐ.
《周书·大聚篇》“若冬日之阳,夏日之阴,不召而民自来”,亦见《文子》。张文潜《祭司马公文》“冬晹夏冰,赴者争先”,盖本于此。
zhōu shū shì fǎ wéi sān yuè jì shēng pò, zhōu gōng dàn tài shī wàng xiāng sì wáng fā jì fù xiàn, shòu lú yú mù zhī yě. jiāng zàng, nǎi zhì zuò shì. jīn suǒ chuán zhōu shū yún:" wéi zhōu gōng dàn tài gōng wàng kāi sì wáng yè, jiàn gōng yú mù zhī yě. zhōng zàng, nǎi zhì shì." yǔ liù jiā shì fǎ suǒ zài bù tóng. gài jīn běn quē wù, wén xīn diāo lóng yún" fù xiàn zhī shì" chū yú cǐ. lǚ chéng gōng cè wèn dàn yǐ wén míng, shì yǐ kāng míng, hóng yāo yǐ zūn xiǎn. hóng yāo shì dāng kǎo.
《周书·谥法》惟三月既生魄,周公旦、太师望相嗣王发既赋宪,受胪于牧之野。将葬,乃制作谥。今所传《周书》云:“维周公旦、太公望开嗣王业,建功于牧之野。终葬,乃制谥。”与《六家谥法》所载不同。盖今本缺误,《文心雕龙》云“赋宪之谥”出于此。吕成公《策问》旦以文名,奭以康名,闳夭以尊显。闳夭谥当考。
wén xīn diāo lóng xià shāng èr zhēn, yú jù pō cún. xià zhēn jiàn zhōu shū wén chuán piān, shāng zhēn jiàn lǚ shì chūn qiū míng lèi piān.
《文心雕龙》夏、商二《箴》,余句颇存。《夏箴》见《周书·文传篇》,《商箴》见《吕氏春秋·名类篇》。
zhōu shū xiǎo wǔ kāi piān zhōu gōng yuē:" zài wǒ wén kǎo, shùn dào jiǔ jì: yī chén yǐ jì rì, èr sù yǐ jì yuè, sān rì yǐ jì dé, sì yuè yǐ jì xíng, wǔ chūn yǐ jì shēng, liù xià yǐ jì zhǎng, qī qiū yǐ jì shā, bā dōng yǐ jì cáng, jiǔ suì yǐ jì zhōng."" jiǔ jì" yǔ hóng fàn" wǔ jì" xiāng biǎo lǐ. wén xuǎn rèn yàn shēng yuē:" bù gǎi cān chén, ér jiǔ xīng yǎng zhǐ." zhù yǐn zhōu shū wáng yuē:" yú bù zhī jiǔ xīng zhī guāng." zhōu gōng yuē:" xīng chén rì yuè sì shí suì, shì wèi jiǔ xīng." jiǔ xīng jí jiǔ jì yě.
《周书·小武开篇》周公曰:“在我文考,顺道九纪:一辰以纪日,二宿以纪月,三日以纪德,四月以纪刑,五春以纪生,六夏以纪长,七秋以纪杀,八冬以纪藏,九岁以纪终。”“九纪”与《洪范》“五纪”相表里。《文选》任彦升曰:“不改参辰,而九星仰止。”注引《周书》王曰:“余不知九星之光。”周公曰:“星、辰、日、月、四时、岁,是谓九星。”九星即九纪也。
rèn zhāng yǐn zhōu shū yuē:" jiāng yù bài zhī, bì gū fǔ zhī jiāng yù qǔ zhī, bì gū yǔ zhī." zhàn guó cè. xiāo hé yǐn zhōu shū yuē:" tiān yǔ bù qǔ, fǎn shòu qí jiù." cǐ qǐ sū qín suǒ dú zhōu shū yīn fú zhě yú! lǎo shì zhī yán, fàn lǐ zhāng liáng zhī móu, jiē chū yú cǐ. zhū zǐ yún:" lǎo zi wèi zhù xià shǐ, gù jiàn cǐ shū."
任章引《周书》曰:“将欲败之,必姑辅之;将欲取之,必姑与之。”《战国策》。萧何引《周书》曰:“天予不取,反受其咎。”此岂苏秦所读《周书·阴符》者欤!老氏之言,范蠡、张良之谋,皆出于此。朱子云:“老子为柱下史,故见此书。”
sān fén shū wú chuán, mì xī wéi yì cún, ér shāng gāo suǒ yún" zhōu tiān lì dù", zhōu bì. guǎn zǐ suǒ yún" zào liù jì yǐ yíng yīn yáng zhě", bù fù jiàn. guǎn zǐ qīng zhòng wù piān: lǜ xì zuò zào liù jì yǐ yíng yīn yáng, zuò jiǔ jiǔ zhī shù yǐ hé tiān dào, ér tiān xià huà zhī. zhōu rén zhī wáng, xún liù jì, xíng yīn yáng." jì" zì, wèi xiáng. xǔ xíng wéi shén nóng zhī yán, cháo cuò shù shén nóng zhī jiào, liè zǐ chēng huáng dì zhī shū. yīn yáng wǔ xíng, bīng fǎ yī fāng, jiē tuō zhī nóng huáng ér dà dào yǐn yǐ. jīn yǒu shān qì xíng zhī shū, wèi zhī lián shān guī cáng kūn gān. yuán fēng zhōng, máo jiàn dé zhī xī jīng. huò yún:" zhāng tiān jué de zhī bǐ yáng mín jiā, fēi gǔ yě." liè zǐ yǐn huáng dì shū, jí lǎo zi gǔ shén bù sǐ zhāng.
《三坟》书无传,宓牺唯《易》存,而商高所云“周天历度”,《周髀》。《管子》所云“造六峜以迎阴阳者”,不复见。《管子·轻重戊篇》:虑戏作造六峜以迎阴阳⒃,作九九之数以合天道,而天下化之。周人之王,循六峜,行阴阳。“峜”字,未详。许行为神农之言,晁错述神农之教,列子称黄帝之书。阴阳五行,兵法医方,皆托之农、黄而大道隐矣。今有山气形之书,谓之《连山》、《归藏》、《坤乾》。元丰中,毛渐得之西京。或云:“张天觉得之比阳民家,非古也。”《列子》引黄帝书,即《老子》谷神不死章。
yǒu yán xùn yú rǔ zhì, gěn zhī bù zhěng qí suí yě wéi xué xùn zhì, qiān zhī bēi yǐ zì mù yě. xùn yī yě, ér shàn è yì. jūn tǐ gāng ér yòng róu, chén tǐ róu ér yòng gāng. jūn bù xùn zhì, zé wèi táng dé zōng zhī qiáng míng chén ér xùn yán, zé wèi liáng qiū jù zhī gǒu tóng.
有言逊于汝志,艮之不拯其随也;惟学逊志,谦之卑以自牧也。逊一也,而善恶异。君体刚而用柔,臣体柔而用刚。君不逊志,则为唐德宗之强明;臣而逊言,则为梁丘据之苟同。
zhōu rén chéng lí, zǔ yī kǒng. shāng shòu néng rú zhèn shàng liù zhī" wèi lín jiè", zé wú jiù yǐ. shǔ hàn zhī wáng yě, wú huá hé yì gōng mén shàng biǎo yuē:" chéng dū bù shǒu, shè jì qīng fù. chén yǐ cǎo jiè, qiè huái bù níng. bì xià zhì rén, bì chuí āi dào. chén bù shèng chōng chàng zhī qíng, jǐn bài biǎo yǐ wén." xū, huá hé yì wú zhī zǔ yī yú!
周人乘黎,祖伊恐。商受能如《震》上六之“畏邻戒”,则无咎矣。蜀汉之亡也,吴华核诣宫门上表曰:“成都不守,社稷倾覆。臣以草芥,窃怀不宁。陛下至仁,必垂哀悼。臣不胜忡怅之情,谨拜表以闻。”吁,华核亦吴之祖伊欤!
xué gǔ rù guān rán hòu néng yì shì yǐ zhì, bó yí yǐ lǐ zhé mín, hàn rú yǐ chūn qiū jué yù. zǐ chǎn yuē:" xué ér hòu rù zhèng, wèi wén yǐ zhèng xué zhě yě." xún qīng shǐ wèi fǎ hòu wáng zhī shuō, lǐ sī shī zhī, wèi zhū shēng bù shī jīn ér xué gǔ. tài shǐ gōng yì huò yú liú sú zhī jiàn, liù guó biǎo yún:" chuán yuē: fǎ hòu wáng hé yě? yǐ qí jìn jǐ ér sú biàn xiàng lèi, yì bēi ér yì xíng yě." wén dì wèi: bēi zhī wú shén gāo lùn. xuān dì wèi: sú rú hǎo shì gǔ fēi jīn. qín jì wáng, ér lǐ sī zhī yán yóu xíng yě. mèng zǐ yuē:" wéi zhèng bù yīn xiān wáng zhī dào, kě wèi zhì hū?"
学古入官然后能议事以制,伯夷以《礼》折民,汉儒以《春秋》决狱。子产曰:“学而后入政,未闻以政学者也。”荀卿始为法后王之说,李斯师之,谓诸生不师今而学古。太史公亦惑于流俗之见,《六国表》云:“传曰:法后王何也?以其近己而俗变相类,议卑而易行也。”文帝谓:卑之毋甚高论。宣帝谓:俗儒好是古非今。秦既亡,而李斯之言犹行也。《孟子》曰:“为政不因先王之道,可谓智乎?”
shùn zhī kè jiān, wén wáng zhī wú yì, xīn yě. hòu zhī qín zhèng zhě, shì wèi ér yǐ.
舜之克艰,文王之无逸,心也。后之勤政者,事为而已。
wù yǐ xiān rén, lì zhèng zhī jiè yě. yáo cí, zhōu gōng suǒ zuò, shī zhī shàng liù jì jì zhī jiǔ sān, jiē yuē:" xiǎo rén wù yòng."
勿以憸人,立政之戒也。爻辞,周公所作,《师》之上六、《既济》之九三,皆曰:“小人勿用。”
zuǒ shì chuán yǐn shāng shū yuē:" shěn jiàn gāng kè, gāo míng róu kè." hóng fàn yán: wéi shí yǒu sān sì, jī zǐ bù wàng shāng yě, gù wèi zhī shāng shū. táo yuān míng yú yì xī hòu, dàn shū jiǎ zǐ, yì jī zǐ zhī zhì yě. chén xián yòng hàn là yì rán.
《左氏传》引《商书》曰:“沈渐刚克⒄,高明柔克。”《洪范》言:惟十有三祀,箕子不忘商也,故谓之《商书》。陶渊明于义熙后,但书甲子,亦箕子之志也。陈咸用汉腊亦然。
jì huò rén rén, wǔ suǒ yǐ kè shāng yě. yǎng mín yǐ zhì xián rén, xìng hàn zài yú yī yán. yán lǎn yīng xióng, wù yuè mín xīn, fù hàn zài yú yī yán.
既获仁人,武所以克商也。养民以致贤人,兴汉在于一言。延揽英雄,务悦民心,复汉在于一言。
zhāng wén ráo yuē:" yáo zhī lì xiàng, gài tiān fǎ yě. shùn zhī jī héng, hún tiān fǎ yě."
张文饶曰:“尧之历象,盖天法也。舜之玑衡,浑天法也。”
lǐ rén fù zǎi xiàng nián biǎo xù yuē:" kǒng zǐ xù sān dài zhī shū, qí chēng xiāng zhě, dú yī yǐn yī zhì fù shuō zhōu gōng zhào gōng bì gōng liù rén ěr.
李仁父《宰相年表序》曰:“孔子序三代之《书》,其称相者,独伊尹、伊陟、傅说、周公、召公、毕公六人耳。