strong huà mín shì yuàn fěi huàn sù qīng bào bìng guī zhēn quán shū jié shù strong
化民釋怨匪患肅清 暴病歸真全書結束
qiě shuō lín gōng chá míng shǎn xī wèi nán děng sì shǔ de dāo fěi gōu jié zàng mín zhōng de bù xiào fèn zǐ jié lüè kàng jù de zhēng jié, mǎ shàng chuán jiàn gè zhōu xiàn, pōu xī kāi dǎo, shuō dì fāng guān wèi mín fù mǔ, dāng wèi bǎi xìng chú hài, qǐ kě zòng fěi yāng mín, zhì zhī bù wèn. yǐ hòu zhōu xiàn guān guǒ néng rèn zhēn jī bǔ, yǒu fàn bì huò, bù dú wǎng shì bù wèn, bìng dāng jiǎng xù láo jī ruò réng jiàn fěi què bù, niē cí fěn shì, lì jiā cān shì, jué bù kuān dài. gè zhōu xiàn fèng yù ér tuì, gè huí yá mén, yán xiàn mín zhuàng bǔ kuài, rèn zhēn zhuō ná dāo fěi, bù kě qīng zòng. dāng shí zhǐ yǒu wèi nán xiàn zhī xiàn yú bǐng dào, sù jù dǎn lüè, zì fèng lín gōng miàn yù yǐ hòu, huí dào yá mén, yǔ gè shī yé shāng yì yī fān, jué dìng qín zéi qín wáng, cóng zhì běn zhuó shǒu, biàn fēn pài jīng gàn kuài bān tàn míng dāo fěi cháo xué, rán hòu bù dòng shēng sè, qīn lǜ bīng yì, zài shēn yè shí hòu, chí fù dāo fěi cháo xué, fèn yǒng sōu bǔ. nèi xiē dāo fěi dōu cóng mèng zhōng jīng xǐng, bù zhī xū shí, dōu huāng luàn yì cháng, shī què le lián luò. dǎn xiǎo de xià dé shǒu zú wú cuò, wú lì dǐ kàng, bèi guān bīng shēng qín sì wǔ shí míng, yī lǜ kǔn fù qiáng hàn de fěi tú, pàn mìng zuò kùn shòu zhī dòu, bèi guān bīng dāng chǎng gé shā de, yě bù jì qí shù. bìng zài fěi cháo zhōng sōu huò huǒ qì jūn xiè shén huǒ, zhí dào dōng fāng fā bái, fāng cái wán bì, dài zhe dāo fěi huí yá mén. bǐng dào jiù jiāng huò fàn qīn zì jiě shěng. shàng fǔ què bǐng bào huò fàn qíng xíng, lín gōng dà jiā jiǎng yù, bìng tì tā fù piàn zòu míng. xuán fèng zhū pī, yú bǐng dào jiǎo fěi yì cháng chū lì, yú gé zhuó shēng zhī fǔ. jiù cǐ gè zhōu xiàn jiē zhī jī lì, gè gè cún zhe shēng guān sī xiǎng, jiǎo fěi yì cháng chū lì, bú dào yī gè yuè, wèi nán sì shǔ de dāo fěi, gé shā wú suàn, qín huò jiě shěng de yě bù shǎo, yǐ wài dōu táo dé bù zhī qù xiàng. dāo fěi jué jī, dì fāng jiù cǐ ān jìng, zhè yě shì lín gōng diào dù yǒu fāng cái néng shōu cǐ sù xiào.
且說林公查明陝西、謂南等四屬的刀匪勾結藏民中的不肖分子劫掠抗拒的癥結,馬上傳見各州縣,剖析開導,說地方官為民父母,當為百姓除害,豈可縱匪殃民,置之不問。以後州縣官果能認真緝捕,有犯必獲,不獨往事不問,並當獎敘勞績;若仍見匪卻步,捏詞粉飾,立加參事,決不寬貸。各州縣奉諭而退,各回衙門,嚴限民壯捕快,認真捉拿刀匪,不可輕縱。當時只有渭南縣知縣余炳燾,素具膽略,自奉林公面諭以後,回到衙門,與各師爺商議一番,決定擒賊擒王,從治本着手,便分派精幹快班探明刀匪巢穴,然後不動聲色,親率兵役,在深夜時候,馳赴刀匪巢穴,奮勇搜捕。那些刀匪都從夢中驚醒,不知虛實,都慌亂異常,失卻了聯絡。膽小的嚇得手足無措,無力抵抗,被官兵生擒四五十名,一律捆縛;強悍的匪徒,拚命作困獸之鬥,被官兵當場格殺的,也不計其數。並在匪巢中搜獲火器軍械甚伙,直到東方發白,方才完畢,帶着刀匪回衙門。炳燾就將獲犯親自解省。上撫榷稟報獲犯情形,林公大加獎譽,並替他附片奏明。旋奉硃批,余炳燾剿匪異常出力,逾格擢升知府。就此各州縣皆知激勵,個個存着升官思想,剿匪異常出力,不到一個月,渭南四屬的刀匪,格殺無算,擒獲解省的也不少,以外都逃得不知去向。刀匪絕跡,地方就此安靖,這也是林公調度有方;才能收此速效。
dào guāng dì yīn lín gōng píng fěi yǒu gōng, cì nián jí diào rèn yún guì zǒng dū. yuán lái yún nán dì fāng, hàn cáng zá chù, shuāng fāng dōu gè qí shì bù néng xiāng ān, shí duō nián yǐ lái, shí yǒu chōng tū fā shēng. qián rèn diān dū lǐ xīng yuán, yě shì zhī bīng dà yuán, lǚ cì pài bīng jiǎo bàn, wán quán zhì biāo, zhuān shì shā lù, gù fēi dàn cǐ zhǒng fēng qì wèi néng xiāo mǐ, bìng qiě yǐn de zàng mín chóu shì hàn rén jiào qián gèng shén. suǒ yǐ dào guāng dì tè shòu lín gōng wèi yún guì zǒng dū, zé chéng tā bàn lǐ cǐ shì. lín gōng fèng zhǐ hòu, gǎn bàn yí jiāo, jiù yóu xī ān qǐ chéng, gǎn fù xīn rèn, jiē yìn shì shì. zài shěng wén wǔ xiè yuán, dōu lái yuán cān jiàn. lín gōng xiàng tā men xún wèn qián dū bàn lǐ cáng fěi qíng xíng, fāng zhī hàn cáng qǐ xìn, shǐ chū bù guò hàn mín yǔ zàng mín hù xiāng chóu shì cán shā, shì jiàn jí xiǎo. zì qián rèn lǐ zhì jūn dié cì yòng bīng, yī wèi yòng měng, shā fá tài zhòng, lián dài ān fèn bǎi xìng yě bèi guān bīng shā sǐ wú suàn, yú shì rén rén bào yuàn, chóu shì yù shēn, jiā yǐ yóu fěi cóng zhōng zào yáo tiāo xìn, yǐ zhì cǐ jiǎo bǐ shěn, lián nián bīng mín xiāng shā bù yǐ. lín gōng wèn míng qián qíng, yī miàn chū shì xiǎo yù, dà gài shuō: hàn cáng tóng shì cháo tíng chì zǐ, zhǎng guān wèi mín fù mǔ, yīng dāng yī tǐ ài hù, bìng wú qí shì, zhǐ fēn bié shuí fěi shuí mín, zhe ěr děng ān fèn. hàn cáng xié lì tóng xīn, bāng zhù guān bīng, zhuō ná yóu fěi, yǐ jìng dì fāng, tǎng gǎn wō cáng fù hè, guó fǎ jué bù kuān róng.
道光帝因林公平匪有功,次年即調任雲貴總督。原來雲南地方,漢、藏雜處,雙方都各歧視不能相安,十多年以來,時有衝突發生。前任滇督李星沅,也是知兵大員,屢次派兵剿辦,完全治標,專事殺戮,故非但此種風氣未能消弭,並且引得藏民仇視漢人較前更甚。所以道光帝特授林公為雲貴總督,責成他辦理此事。林公奉旨後,趕辦移交,就由西安起程,趕赴新任,接印視事。在省文武屑員,都來轅參見。林公向他們詢問前督辦理藏匪情形,方知漢、藏啟釁,始初不過漢民與藏民互相仇視殘殺,事件極小。自前任李制軍迭次用兵,一味用猛,殺伐太重,連帶安分百姓也被官兵殺死無算,於是人人抱怨,仇視愈深,加以游匪從中造謠挑釁,以致此剿彼審,連年兵民相殺不已。林公問明前情,一面出示曉諭,大概說:漢、藏同是朝廷赤子,長官為民父母,應當一體愛護,並無歧視,只分別誰匪誰民,着爾等安分。漢、藏協力同心,幫助官兵,捉拿游匪,以靖地方,倘敢窩藏附和,國法決不寬容。
zì jīng chū shì hòu, hàn cáng dōu zhī xīn gǎi guò, ān fèn yíng shēng. zhǐ yǒu yún zhōu dì fāng, réng yǒu qiáng hàn fěi tú, jiū zhòng jié shā. lín gōng jiàn tā men míng bù wèi fǎ, jí fēi chì shùn níng wén wǔ, yán ná fěi shǒu, cóng yán chù bàn, jiě sàn xié cóng, yǐ ān lǘ yán. shùn níng zhī xiàn yáng jìn jiē fèng zhá chì, qīn lǜ bīng yì, jí cān jiāng liú sī lǐ qián wǎng xīn cūn fǎng ná zhù míng cáng fěi hēi liǎn mǎ wǔ děng yào fàn. mǎ fěi jìng gǎn jiū zhòng chí xiè jù bǔ, kuī dé guān bīng rén rén fèn yǒng, dāng chǎng bǎ fěi shǒu mǎ wǔ mǎ mǎn dà èr fàn gé shā, gē qǔ shǒu jí, bìng shēng qín fěi dǎng guō wàng nián děng liù míng jiě shěng, àn fǎ lǜ yán bàn. yòu jù yáo zhōu yòu diān děng chù wén wǔ, ná huò dǒng lǎo guān fàn xiǎo hēi zhāng xiǎo yuán děng zhù míng hàn fěi, jiě shěng shěn shí kǒu gòng, yī lǜ xiāo shǒu shì zhòng. jiù cǐ quán shěng huàn xī sù qīng, hàn cáng gè ān shēng yè. lín gōng zhèng zài bǎ shàng wén bàn lǐ qíng xíng bài zhé zòu dá cháo tíng, què qiǎo jiē dào jūn jī dà chén zì jì, nèi kāi yún nán zàng mín dīng càn tíng děng, lái jīng kòng gào xiāng fěi hé chuàn móu shā duō zhì yī wàn duō rén xìng mìng, shí shǔ hài rén tīng wén. shàng yù lín gōng píng xīn yán jū, yǐ míng zhēn xiàng, bìng jiāng yuán chéng chāo jì. lín gōng fèng jūn jī chù zì jì, mǎ shàng jiǎn chá àn juàn, fāng zhī zàng mín dīng càn tíng děng yǔ hàn mín hù xiāng chóu shā, jī yǒu qī bā nián, hàn cáng liǎng fāng sǐ shāng mín mìng shén huǒ, àn juàn chóng dié rú shān, yī shí nǎ lǐ fēn de qīng zào bái, zhǐ hǎo yī miàn wěi pài gàn liàn dào yuán, fù yǐ qián hàn cáng hù xiāng chóu shā suǒ zài, mì fǎng shǐ mò qíng xíng, yī miàn zhú yī pī yuè lì lái àn juàn, tuī chǎn yán jiū, yǐ qī míng chè, zhuān dài yuán gào zàng mín dīng càn tíng yóu bù zī jiě dào shěng. dài děng jiě dào yǐ hòu, lín gōng jí tí liǎng zào rén zhèng, huì tóng fān niè liǎng sī, xiáng jiā yán xùn le jǐ shí cì, zhèng yǐ wěi yuán de chá fù, fāng dé míng liǎo cǐ àn dí zhēn xiāng.
自經出示後,漢、藏都知新改過,安分營生。只有雲州地方,仍有強悍匪徒,糾眾劫殺。林公見他們冥不畏法,即飛飭順寧文武,嚴拿匪首,從嚴處辦,解散脅從,以安閭閻。順寧知縣楊覲接奉札飭,親率兵役,及參將劉思禮前往新村訪拿著名藏匪黑臉馬五等要犯。馬匪竟敢糾眾持械拒捕,虧得官兵人人奮勇,當場把匪首馬五、馬滿大二犯格殺,割取首級,並生擒匪黨郭望年等六名解省,按法律嚴辦。又據姚州、右甸等處文武,拿獲董老官、范小黑、張小沅等著名悍匪,解省審實口供,一律梟首示眾。就此全省患悉肅清,漢、藏各安生業。林公正在把上文辦理情形拜摺奏達朝廷,卻巧接到軍機大臣字寄,內開雲南藏民丁燦庭等,來京控告香匪合串謀殺多至一萬多人性命,實屬駭人聽聞。上諭林公平心研鞫,以明真相,並將原呈抄寄。林公奉軍機處字寄,馬上檢查案卷,方知藏民丁燦庭等與漢民互相仇殺,積有七八年,漢、藏兩方死傷民命甚伙,案卷重迭如山,一時哪裡分得清皂白,只好一面委派幹練道員,赴以前漢、藏互相仇殺所在,密訪始末情形,一面逐一披閱歷來案卷,推闡研究,以期明澈,專待原告藏民丁燦庭由部咨解到省。待等解到以後,林公即提兩造人證,會同藩、臬兩司,詳加研訊了幾十次,證以委員的查復,方得明了此案的真相。
yuán lái cǐ àn qǐ zì èr shí wǔ nián sì yuè, dāng yǒu zàng mín zài bǎn qiáo dì fāng yǎn chàng zá jù, cí jù zhī zhōng, bǎ hàn rén yǒu xīn zāo tà. zài chǎng hàn rén, nà shí jù zhòng bǎ dào zhēn sì dǎ huǐ. zǎo jīng péi yín diào chù, bù liào zàng mín zhāng shì xián dīng yǒng nián děng xīn zhōng hái bù gān fú, jiū zhòng xún chóu, xiān jiāng hàn rén zhāng zhàn kuí shā bì, fén shāo fán jiā tún yáo mén kǒu èr zhài. guān bīng qù dàn yā, fǎn bèi jù bǔ shòu chuàng. shì nián qī yuè, wài cáng yòu jù zhòng jìn gōng sī mǔ dōng zhài, fàng huǒ fén shāo kū kē jiē táo jiā zhài dà tián jiē, shā hài hàn rén gāo lǎng, bìng jiāng dū sī yáng cháo xūn shǒu bèi pān huì yáng děng lǔ qù, zhè shì cǐ àn chū qǐ shí, zàng mín chěng xiōng de shí zài qíng xíng. dīng càn tíng jīng kòng bǐng zhōng, yì céng yòng hàn cáng wù zuì sì zì, qiǎo zì yǎn shì. shì nián zàng mín yòu yǔ guān bīng zài xiǎo sōng zhài jiē zhàng, shāng hài yóu jī zhū rì gōng, shāo huǐ hàn mín cūn zhuāng wú suàn. èr shí liù nián chūn jiān, cáng zi huáng bā bā jù zhòng shù qiān, qiǎng jié kè shāng yín liǎng, bìng jù dí guān bīng, qiān zǒng zhào fā yuán dū sī móu zhì lín děng xiān hòu zhèn wáng. lián nián hàn mín fáng wū, yīn bèi zàng mín shāo huǐ sān qiān shù bǎi jiān, yún zhōu shòu hài zuì liè. gāi dì hàn rén shēn qí, jiē chēng lián nián zàng mín shā hàn mín, qián hòu tǒng suàn, shù bèi yú hàn mín shā sǐ zàng mín. dīng càn tíng wèi zàng mín tóu nǎo, zì zhī chuǎng chū le tāo tiān dà huò, jìng yù xiǎng yǐ yī shǒu yǎn jǐn tiān xià rén ěr mù, niē cí jīng kòng, kuī dé yù zhe zhè wèi lín qīng tiān, fèng zhǐ bǐng gōng shěn lǐ. lín gōng bù zhī huā fèi le duō shǎo xīn sī, cǎi tàn yán xùn, fāng dé shuǐ luò shí chū. dàn shì àn qíng yǐ jīng nào dào zhè yàng hào dà, ruò zài cāo zhī guò jī, zhǐ pà zàng mín jù zhòng zào fǎn, gèng jiā nòng dé bù kān shè xiǎng. biàn yǔ xún fǔ sī dào zài sì shú shāng, zhǐ yǒu shě jiǎo yán fǔ, sān dà xiàn jǐn biǎo tóng qíng. yú shì yóu lín gōng qīn zì nǐ gǎo, bǎ xùn míng dīng càn tíng jīng kòng yī àn de qū zhí, bìng nǐ dìng de shàn hòu bàn fǎ, bài zhé zòu wén. xuán jiē fèng zhū pī, rú yì bàn lǐ. dāng jí zhá chì yǒng chāng shùn níng děng chù de wén wǔ guān yuán, chū shì huà dǎo hàn cáng, bù xǔ hù qǐ cāi yí, dàn yā yóu fěi liú máng, bù zhǔn jí duān tiāo bō shēng shì. yī miàn bǎ hàn cáng de jué chǎn táo chǎn, yóu gāi guǎn guān yuán yī lǜ qīng lǐ fà hái, bìng mìng hàn cáng zhōng de shēn jīn qí sù, quàn lìng tóng zú jū mín zì xiāng yuē shù. yòu lìng gè jù qiè jié, yǐ cáng bǎo hàn, yǐ hàn bǎo cáng, yǒng jìn qīn líng, gè zì ān fèn yíng shēng, bǎ lián nián chóu shā bù yǐ de hàn cáng zhēng zhí, wán quán jié shù.
原來此案起自二十五年四月,當有藏民在板橋地方演唱雜劇,詞句之中,把漢人有心糟蹋。在場漢人,那時聚眾把道真寺打毀。早經賠銀調處,不料藏民張世賢、丁泳年等心中還不甘服,糾眾尋仇,先將漢人張占魁殺斃,焚燒樊家屯、窯門口二寨。官兵去彈壓,反被拒捕受創。是年七月,外藏又聚眾進攻思母東寨,放火焚燒枯柯街、陶家寨、大田街,殺害漢人高朗,並將都司楊朝勛、守備潘惠揚等擄去,這是此案初起時,藏民逞凶的實在情形。丁燦庭京控稟中,亦曾用漢、藏誤罪四字,巧自掩飾。是年藏民又與官兵在小松寨接仗,傷害游擊朱日恭,燒毀漢民村莊無算。二十六年春間,藏子黃巴巴聚眾數千,搶劫客商銀兩,並拒敵官兵,千總趙發元、都司繆志林等先後陣亡。連年漢民房屋,因被藏民燒毀三千數百間,雲州受害最烈。該地漢人紳耆,皆稱連年藏民殺漢民,前後統算,數倍於漢民殺死藏民。丁燦庭為藏民頭腦,自知闖出了滔天大禍,竟欲想以一手掩盡天下人耳目,捏詞京控,虧得遇着這位林青天,奉旨秉公審理。林公不知花費了多少心思,采探研訊,方得水落石出。但是案情已經鬧到這樣浩大,若再操之過激,只怕藏民聚眾造反,更加弄得不堪設想。便與巡撫、司道再四熟商,只有舍剿言撫,三大憲盡表同情。於是由林公親自擬稿,把訊明丁燦庭京控一案的曲直,並擬定的善後辦法,拜摺奏聞。旋接奉硃批,如議辦理。當即札飭永昌、順寧等處的文武官員,出示化導漢、藏,不許互啟猜疑,彈壓游匪流氓,不准藉端挑撥生事。一面把漢、藏的絕產逃產,由該管官員一律清理髮還,並命漢、藏中的紳衿耆宿,勸令同族居民自相約束。又令各具切結,以藏保漢,以漢保藏,永禁侵凌,各自安分營生,把連年仇殺不已的漢、藏爭執,完全結束。
nǎ zhī dīng càn tíng kāi le jīng kòng de xiān lì, yǒng chāng zàng mín yòu yǒu liǎng qǐ jīng kòng, fèng zhǐ fā jiāo yuán shěng zǒng dū yán xùn. lín gōng fèng yù hòu, chì tí bèi gào rén zhèng jiě shěng, rì jiǔ wèi jiàn jiě dào, hěn wèi chà yì, fēi chì bǎo shān lín jìng gè wén wǔ chá míng. xuán jù bǎo shān zhī xiàn guān bǐng bào, qián yuè èr shí bā rì, huì yíng dài bīng yā jiè jīng kòng àn nèi bèi gào rén zhèng lái shěng, xíng zhì guān pō dì fāng, bèi bǎo shān qī shào jū mín jié qù. cì rì, shào mín yòu jù zhòng rù chéng, fén shāo xiàn shǔ jí jiān yù, fàng chū jiān fàn. jīng kòng rén zhèng zhōu rì xiáng děng chéng jiān zǒu shī děng yǔ. tóng shí yòu jiē dào gāi chù zhèn dào fǔ xiàn huì bǐng qián lái, qíng jié dà xiāng xuán shū, nán yuán běi zhé, jué bù xiāng tóng, cǐ zhōng qíng bì, bù wèn kě zhī. lín gōng yuè bà lái wén, bù jué hè rán zhèn nù! lì pài dé lì xún bǔ fēn dào fēi tàn. cì rì xiān hòu huí yuán bǐng chēng: bǎo shān qī shào fěi tú bù xià shù wàn rén, cǐ cì jié duó jīng kòng rén zhèng, dōu shì cǐ bèi suǒ wèi. tā men yù jiàn guān bīng, qiāng pào luàn fàng, yǐ zhì wài wěi hú sī róng zuǒ bì shòu shāng, jūn xiè mǎ pǐ bèi duó yī kōng. cì rì zài chéng wén wǔ zhèng zài huì shāng, bù liào shào fěi yuè chéng ér rù, shēng chēng sōu shā cáng fěi, yī bǎi duō míng zàng mín táo dào xiàn shǔ zhōng, kū qiú jiù mìng. nǎ zhī shào fěi gēn zōng zhuī dào, shā sǐ zàng mín, fén shāo xiàn shǔ jí jiān yù. tā men zì zhī chuǎng le dà huò, suǒ xìng wéi kùn yǒng chāng chéng, chāi qù lán cāng jiāng bǎn qiáo, pài fěi bǎ shǒu. gāi chù shì wèi yào dào, yù yǒu gōng wén tóu dì, shào fěi jí lán jié chāi kàn, tǎng wèi diào bīng wén shū, lì shí sī qù. lín gōng sù zhī qī shào mín zhòng yuē yǒu shù wàn rén, fēi diào zhòng bīng nán yǐ jiǎo bàn. yú shì zhá shāng tí dū róng yù cái diào jí zhòng bīng, xiān fù yǒng píng zhù zā yòu diào shěng biāo liù yíng jí zhāo tōng wēi níng ān yì děng zhèn zǒng bīng, gè dài běn biāo rén mǎ, yóu dōng lù qián jìn yòu diào téng yuè lóng lín yī zhèn yī xié de bīng biàn, yuē gòng èr qiān míng, yóu xī lù qián jìn yǐ qī huì shī jiā jī, dà yuē zhēng yuè dǐ kě yǐ dào qí. bù zhì jì dìng, rán hòu bài zhé zòu míng chū xún jiǎo fěi, jí rì yóu shěng qǐ chéng, fù dà lǐ zhù zā. gāi chù jù lí yǒng chāng liù zhàn, zì kě suí shí xiāng dù jī yí, fēn bié diào dù. yī miàn kān yìn xǔ duō gào shì, biàn tiē yǒng chāng gè dì, xiǎo yù gè cūn hàn mín: rú bù fù hè shào fěi, gài bù zhū lián tǎng rán yǐ bèi xié cóng, rú néng huǐ zuì shū chéng, yì kě miǎn yǔ jiū bàn rú yǒu jué wù zì shǒu, xū jiāng shǒu yào gè fàn fù xiàn, zì kě miǎn zuì suǒ yǒu jiāng qiáo bǎn piàn yǐ jīng xiū hǎo, rú yǒu rén zài gǎn chāi huǐ, jí lán zǔ wén bào děng, lì ná yán bàn. gū niàn ěr děng yú lǔ wú zhī, bù rěn bù jiào ér zhū, ruò réng míng wán bù huà, wǎng zhī lì hài, zé dà bīng yí dào, wéi yǒu tòng jiā xǐ jiǎo. jiè shí yù shí nán fēn, gài xíng zhū lù, jué bù qū yǔ bǎo quán, mò wèi yán zhī bù yù yě. zì jīng dà zhāng xiǎo yù hòu, yī bān xié cóng de shào mín, biàn xiǎng bǎo quán shēn jiā xìng mìng, sī xià táo bì liǎo bù shǎo. děng dào dōng xī liǎng lù huì qí, lín gōng chuán lìng réng fēn liǎng lù jìn jiǎo. yī bān shào fěi tàn dé lín zhì jūn zhù zā dà lǐ tīng, diào jí yún guì liǎng shěng zhòng bīng qián lái xǐ jiǎo. bǎo shān qī shào luàn mín dōu xià dé dǎn zhàn xīn jīng, háo wú dòu zhì, wàng jiàn le guān bīng qí zhì, xiān zì kuì sàn. gù ěr guān bīng zhí rù fěi cháo, gé shā le jǐ bǎi hàn fěi, shēng qín èr bǎi duō míng, jiù cǐ yǒng chāng fěi huàn sù qīng, yī miàn yǐ fěi fàn shěn shí kǒu gòng fēn bié dìng zuì. bù liào lòu wǎng shào fěi táo zhì zhào zhōu mí dù, gōu jié tǔ fěi zī shì. lín gōng qīn zì dū bīng jìn jiǎo, tà pò cháo xué, bì fěi shù bǎi. gāi chù ān fèn bǎi xìng, qín fù shǒu fàn xiàn zhì jūn qián. yú shì zhào jí gāi chù hàn cáng qí lǎo, xiǎo yǐ dà yì, yù yǐ ēn xìn, zhū qí lǎo gǎn jī tì líng, zì yuàn yòu bǔ lì nián jù bǔ qiāng guān zhū fěi, jiè sòng dū yuán, àn lǜ chù jué. lián nián hàn cáng chóu shā de jù àn, fāng gào jié shù. yú shì bǎ bàn lǐ qíng xíng, bài zhé zòu wén.
哪知丁燦庭開了京控的先例,永昌藏民又有兩起京控,奉旨發交原省總督研訊。林公奉諭後,飭提被告人證解省,日久未見解到,很為詫異,飛飭保山鄰境各文武查明。旋據保山知縣官稟報,前月二十八日,會營帶兵押解京控案內被告人證來省,行至官坡地方,被保山七哨居民劫去。次日,哨民又聚眾入城,焚燒縣署及監獄,放出監犯。京控人證周日庠等乘間走失等語。同時又接到該處鎮道府縣會稟前來,情節大相懸殊,南轅北轍,絕不相同,此中情弊,不問可知。林公閱罷來文,不覺赫然震怒!立派得力巡捕分道飛探。次日先後回轅稟稱:保山七哨匪徒不下數萬人,此次劫奪京控人證,都是此輩所為。他們遇見官兵,槍炮亂放,以致外委胡思榮左臂受傷,軍械馬匹被奪一空。次日在城文武正在會商,不料哨匪越城而入,聲稱搜殺藏匪,一百多名藏民逃到縣署中,哭求救命。哪知哨匪跟蹤追到,殺死藏民,焚燒縣署及監獄。他們自知闖了大禍,索性圍困永昌城,拆去瀾滄江板橋,派匪把守。該處適為要道,遇有公文投遞,哨匪即攔截拆看,倘為調兵文書,立時撕去。林公素知七哨民眾約有數萬人,非調重兵難以剿辦。於是札商提督榮玉材調集重兵,先赴永平駐紮;又調省標六營及昭通、威寧、安義等鎮總兵,各帶本標人馬,由東路前進;又調騰越、龍鄰一鎮一協的兵弁,約共二千名,由西路前進;以期會師夾擊,大約正月底可以到齊。布置既定,然後拜摺奏明出巡剿匪,即日由省起程,赴大理駐紮。該處距離永昌六站,自可隨時相度機宜,分別調度。一面刊印許多告示,遍貼永昌各地,曉諭各村漢民:如不附和哨匪,概不株連;倘然已被脅從,如能悔罪輸誠,亦可免予究辦;如有覺悟自首,須將首要各犯縛獻,自可免罪;所有江橋板片已經修好,如有人再敢拆毀,及攔阻文報等,立拿嚴辦。姑念爾等愚魯無知,不忍不教而誅,若仍冥頑不化,罔知利害,則大兵一到,惟有痛加洗剿。屆時玉石難分,概行誅戮,決不曲予保全,莫謂言之不預也。自經大張曉諭後,一班脅從的哨民,便想保全身家性命,私下逃避了不少。等到東、西兩路會齊,林公傳令仍分兩路進剿。一班哨匪探得林制軍駐紮大理廳,調集雲、貴兩省重兵前來洗剿。保山七哨亂民都嚇得膽戰心驚,毫無鬥志,望見了官兵旗幟,先自潰散。故爾官兵直入匪巢,格殺了幾百悍匪,生擒二百多名,就此永昌匪患肅清,一面以匪犯審實口供分別定罪。不料漏網哨匪逃至趙州彌渡,勾結土匪滋事。林公親自督兵進剿,踏破巢穴,斃匪數百。該處安分百姓,擒縛首犯獻至軍前。於是召集該處漢、藏耆老,曉以大義,諭以恩信,諸耆老感激涕零,自願誘捕歷年拒捕戕官諸匪,解送督轅,按律處決。連年漢、藏仇殺的巨案,方告結束。於是把辦理情形,拜摺奏聞。
dào guāng dì yuè zòu, dà wèi xǐ yuè, jiàng zhǐ lín zé xú zhe jiā tài zǐ tài bǎo, shǎng dài shuāng yǎn huā líng. lín gōng gù zhī gōng gāo zhāo jì, hái shì chèn cǐ jī huì, jí liú yǒng tuì, miǎn de zài bèi quán jiān shè jì xiàn hài. dǎ dìng zhǔ yì, yòu zhǐ kǒng dāng jīn huáng dì bù fàng tā cí zhí, zhǐ hǎo gào bìng, bài zhé zòu qǐng kāi quē jiù yī, lián shàng sān cì zòu zhé, huáng shàng fāng cái pī yǔn, bìng pài yuán shǔ lǐ. lín gōng bàn lǐ yí jiāo, yǐn jí huí zhuǎn hóu guān yuán jí. zhí dào dào guāng jià bēng, xián fēng dēng jí, shī fù dù xié kuí lì bǎo lín gōng, lín gōng jiē fèng cháo zhǐ, chū shàng yǐ nián lǎo duō bìng cí xiè, bù liào hóng xiù quán děng jù zhòng shù wàn, zài jīn tián cūn qǐ yì, qiāng guān jù chéng, dà yǒu kuī shì zhōng yuán zhī shì, xià dé guǎng xī xún fǔ zhèng zǔ chēn yī chóu mò zhǎn, zhǐ hǎo zòu dá cháo tíng, gào jí qiú yuán. xián fēng bào yuè zòu zhāng, biàn zhào shī fù dù shòu tián rù gōng shāng yì. dù xié kuí jí bǎo lín gōng wèi qīn chà dà chén xiàng róng wèi guǎng xī tí dū, tóng fù guǎng xī jiǎo bàn. lín gōng jiē fèng cháo zhǐ, yòu dé dù xié kuí qīn bǐ shū xìn, miǎn yǐ tiān xià xìng wáng, pǐ fū yǒu zé de dà yì, lín gōng zhǐ de lǐng zhǐ. jí mìng xiàng róng diào jí jīng bīng, chí wǎng guì lín fù yuán, zì jǐ xiān dào běi jīng bì jiàn qǐng xùn, rán hòu gǎn fù guǎng xī. bù liào xíng dǐ cháo zhōu pǔ níng xiàn, zàn zhù xíng yuán, yǐ biàn jiù jìn diào qiǎn. shuí zhī zhì dì sān rì jìng huì cù fā bào bìng, bù jí yī zhì, jí xíng cí shì.
道光帝閱奏,大為喜悅,降旨林則徐着加太子太保,賞戴雙眼花翎。林公固知功高招忌,還是趁此機會,急流勇退,免得再被權奸設計陷害。打定主意,又只恐當今皇帝不放他辭職,只好告病,拜摺奏請開缺就醫,連上三次奏摺,皇上方才批允,並派員署理。林公辦理移交,引疾迴轉侯官原籍。直到道光駕崩,咸豐登極,師傅杜協揆力保林公,林公接奉朝旨,初尚以年老多病辭謝,不料洪秀全等聚眾數萬,在金田村起義,戕官據城,大有窺視中原之勢,嚇得廣西巡撫鄭祖琛一籌莫展,只好奏達朝廷,告急求援。咸豐報閱奏章,便召師傅杜受田入宮商議。杜協揆即保林公為欽差大臣、向榮為廣西提督,同赴廣西剿辦。林公接奉朝旨,又得杜協揆親筆書信,勉以「天下興亡,匹夫有責」的大義,林公只得領旨。即命向榮調集精兵,馳往桂林赴援,自己先到北京陛見請訓,然後趕赴廣西。不料行抵潮州普寧縣,暫住行轅,以便就近調遣。誰知至第三日竟會猝發暴病,不及醫治,即行辭世。
zhè yě shì zhōng guó rén mín de jié shù, qīng cháo de è yùn lái lín, bù kě wǎn jiù! rú lín gōng shēng qián jìn yān de jì huà shí xiàn, nà me zhōng guó bù zhì nòng dào xiàn zài zhè bān pín ruò.
這也是中國人民的劫數,清朝的惡運來臨,不可挽救!如林公生前禁煙的計劃實現,那末中國不至弄到現在這般貧弱。
tiān xīn nán wèn, sàng cǐ liáng cái, tú lìng hòu rén tàn xī. zǒng zhī wǒ men bié de bù qù wèn tā, jiù shì jìn yān, yǐ kě jiàn qí yǎn guāng yuǎn dà, gǎn zuò gǎn wèi, zhè zhǒng shì yè, hé děng wěi dà ā! zuò zhě jiàn le xiàn zài de yān jìn fèi chí, zāo hài wèi yǐ, xiǎng qǐ lín gōng shì yè, bù miǎn yǎng tiān zhǎng tàn. lín gōng sǐ le, běn shū zhì cǐ, yě de yǔ dú zhě gào bié.
天心難問,喪此良材,徒令後人嘆息。總之我們別的不去問他,就是禁煙,已可見其眼光遠大,敢作敢為,這種事業,何等偉大呵!作者見了現在的煙禁廢弛,遭害未已,想起林公事業,不免仰天長嘆。林公死了,本書至此,也得與讀者告別。
zī jiāng píng jiāng lǐ yuán dù suǒ zhuàn de lín wén zhōng gōng shì lüè, fù lù yú hòu, yǐ zuò wěi shēng.
茲將平江李元度所撰的林文忠公事略,附錄於後,以作尾聲。
qí wén yún: dào guāng sān shí nián chūn, wén zōng huáng dì jì sì fú, xià zhào qiú xián. shí tài zǐ tài bǎo yún guì zǒng dū hóu guān lín gōng, fāng yǐn jí jiā jū. dà xué shì pān gōng shì ēn shàng shū dù gōng shòu tián, jiāo zhāng yǐ gōng yīng zhào. fèng zhào rù dōu, wèi jí zhì, jiǔ yuè yuè xī hóng xiù quán děng rěn luàn, tè mìng gōng wèi qīn chà dà chén, chí fù guǎng xī dū jiǎo, xún mìng shǔ guǎng xī xún fǔ shì. gōng gù cháng dū yuè, wēi huì zhe wén, zhì shì lì jí fù rèn, yuè mín é shǒu xiàng qìng, hóng yáng dǎng yǔ jīng sàn dà bàn, hóng xiù quán jù, móu dùn rù hǎi yǐ bì gōng. shí yī yuè gōng xíng cì cháo zhōu hōng, yí shū rù, shàng zhèn dào, yōu zhào yì xù, cì jì zàng, yǔ shì wén zhōng. zì gōng hōng hòu, jūn mín shī suǒ yī, hóng yáng dǎng bù kě zhì, wèi jǐ yú lǐng shè xiāng, jué zhǎng jiāng, jù jīn líng wèi kū xué, róu lìn biàn zhōng guó, xiāng chí zhì shí sì nián, jié hǎi nèi quán lì, jǐn nǎi kè zhī. lùn zhě wèi shēng líng duō è, ruò dé jiǎ gōng shù nián, hóng yáng bù zú huàn yǐ.
其文云:道光三十年春,文宗皇帝既嗣服,下詔求賢。時太子太保雲貴總督侯官林公,方引疾家居。大學士潘公世恩、尚書杜公受田,交章以公應詔。奉召入都,未即至,九月粵西洪秀全等稔亂,特命公為欽差大臣,馳赴廣西督剿,尋命署廣西巡撫事。公故嘗督粵,威惠著聞,至是力疾赴任,粵民額手相慶,洪、楊黨羽驚散大半,洪秀全懼,謀遁入海以避公。十一月公行次潮州薨,遺疏入,上震悼,優詔議恤,賜祭葬,予諡文忠。自公薨後,軍民失所依,洪、楊黨不可制,未幾逾嶺涉湘,絕長江,踞金陵為窟穴,蹂躪遍中國,相持至十四年,竭海內全力,廑乃克之。論者謂生靈多厄,若得假公數年,洪、楊不足患矣。
rán gōng zhī shēn xì tiān xià ān wēi zhě, yóu bù dài cǐ yě. xiān shì gōng zǒng dū hú guǎng, shí hóng lú qīng huáng jūn jué zī, liú qǐng jìn yā piàn, yǐ sāi lòu zhī, yǒu zhǐ xià zhōng wài dà chén yì fù. gōng tiáo shàng lì hài, shēn qiè zhù míng, xuān miào jiā yān. shí bā nián dōng, mìng gōng wèi qīn chà dà chén, lì guǎng dōng chá bàn hǎi kǒu shì wù míng nián, bǔ liǎng guǎng zǒng dū. gōng xuān yù dé wēi, shàn shǒu bèi, yú hǔ mén gè hǎi kǒu, tiān jiàn pào tái, shè mù fú tiě suǒ, zòu yí gāo lián dào zhù ào mén, bō lì shuǐ shī zī kòng yù.
然公之身系天下安危者,尤不殆此也。先是公總督湖廣,時鴻臚卿黃君爵滋,琉請禁鴉片,以塞漏卮,有旨下中外大臣議復。公條上利害,深切著明,宣廟嘉焉。十八年冬,命公為欽差大臣,蒞廣東查辦海口事務;明年,補兩廣總督。公宣諭德威,繕守備,於虎門各海口,添建炮台,設木桴鐵索,奏移高廉道駐澳門,撥隸水師資控馭。
shí tōng shāng zhī guó yǐ shí shù, xián qīng xīn shòu yuē shù, wéi yīng jí lì chí liǎng duān jiǔ yuè, yí mù yì lǜ děng, yǐ suǒ shí wèi míng, jiū shī chuán fàn jiān shā zuǐ, gōng qiǎn cān jiāng lài ēn jué jī zǒu zhī, duàn qí jiē jì xún liù fàn hǎi kǒu, jiē shòu chéng chuàng. yì lǜ qián fù ào mén, qǐng xī yáng yí mù dì shuō tiē, qiú zhuǎn huán. gōng yǐ qí yán wèi kě xìn, zòu qǐng xiāng jī jiǎo fǔ, bìng qǐng chì fú jiàn zhè jiāng jiāng sū zhū dū fǔ, yán fáng gè hǎi kǒu. fù zòu qǐng tíng mào yì. yīng rén lǚ hàn zhī bù dòng, dà jù jì yǐ yuè zhī wú xì kě chéng yě, nǎi gǎi tú fàn zhè, xiàn dìng hǎi, lüè níng bō, yán hǎi sāo dòng, zài shì zhě mò néng zhé chōng yù wǔ, zhēng guī jiù yú gōng, yīn zhōng shāng zhī, shì chuí chéng ér bài. dài zhě zhì, xī fǎn gōng suǒ wèi, kǒng hé yì zhī bù sù chéng yě, chè gōng suǒ shè gè ài yǐ mèi zhī. yīng rén suì jìng fàn yuè chéng. gōng zhī shì bù kě wèi, jù yí shū yǐ dài wéi jiě. shàng mìng yǐ sì pǐn qīng xián fù zhèn hǎi jūn yíng xiào lì, xún zhé wù yī lí, hǎi jiāng shì zì cǐ yì jí. wáng xiāng guó dǐng, tāng xié kuí jīn zhāo, zhì yǐ sǐ shēng qù jiù zhēng zhī, zú wèi jì zhě suǒ chí, bù néng huí shàng yì. ruò de lìng gōng shǐ zhōng qí shì, jué liè hé zhì yú cǐ! gōng zhī wèi tiān xià zhòng yě, kě shèng dào zāi!
時通商之國以十數,咸傾心受約束,惟英吉利持兩端;九月,夷目義律等,以索食為名,糾師船犯尖沙嘴,公遣參將賴恩爵擊走之,斷其接濟;尋六犯海口,皆受懲創。義律潛赴澳門,請西洋夷目遞說帖,求轉圜。公以其言未可信,奏請相機剿撫,並請敕福建、浙江、江蘇諸督撫,嚴防各海口。復奏請停貿易。英人屢撼之不動,大懼既以粵之無隙可乘也,乃改圖犯浙,陷定海,掠寧波,沿海騷動,在事者莫能折衝禦侮,爭歸咎於公,因中傷之,事垂成而敗。代者至,悉反公所為,恐和議之不速成也,撤公所設各隘以媚之。英人遂徑犯粵城。公知事不可為,具遺疏以待圍解。上命以四品卿銜赴鎮海軍營效力,尋謫戊伊犁,海疆事自此益棘。王相國鼎,湯協揆金釗,至以死生去就爭之,卒為忌者所持,不能回上意。若得令公始終其事,決裂何至於此!公之為天下重也,可勝道哉!
gōng huì zé xú, zì yuán fǔ, yī zì shǎo mù, wǎn hào qí cūn lǎo rén. fù bīn rì, suì gòng shēng, jiā pín lì xué, yǐ jīng shù yē hòu jìn, yǒu zi sān, gōng qí cì yě. shēng ér jǐng mǐn, zhǎng bù mǎn liù chǐ, yīng guāng sì shè, shēng rú hóng zhōng, měi jù tán, gé shě shù zhòng, líng zhī zhé liǎo liǎo. nián shí sān, jùn shì guān jūn, bǔ dì zǐ yuán, èr shí jǔ yú xiāng, jiù mǒu yì lìng jì shì, mǐn fǔ zhāng gōng shī chéng jiàn suǒ xuē dú qí zhī, yán rù mù. jiā qìng shí liù nián, gōng nián èr shí yǒu qī, chéng jìn shì, xuǎn shù jí shì, pài xí guó shū, shòu biān xiū, yì jiū xīn jīng shì xué, suī jū qīng zhì, yú liù cáo shì lì yīn gé, yòng rén xíng zhèng zhī dé shī, zōng hé wú yí, shí zhě zhī gōng wèi fǔ qì yǐ. lì diǎn jiāng xī yún nán xiāng shì, fēn xiào jǐ mǎo huì shì, xián dé shì, èr shí wǔ nián bǔ yù shǐ. shì yǒu hǎi kòu zhāng bǎo, tóu chéng jùn lèi guān fù jiāng, zhì shì zhuó zǒng bīng. gōng lǜ qí jiāo jiǎn bù kě zhì yě, shū hé zhī. rén zōng wěi qí yán. xún gōng wài fàng háng jiā hú dào, xiū hǎi táng, xìng shuǐ lì, shì mín dé zhī. huì wén fù bìng, jí yǐn jí, bù dài mìng chí guī. dào guāng èr nián shòu huái hǎi dào. míng nián, zhuó jiāng sū àn chá shǐ, jué yù píng yuàn, mín sòng zhī rì lín qīng tiān. xún dīng mǔ yōu. míng nián, fèng zhǐ fù nán hú dū xiū dī gōng, gōng jùn, réng huí jí shǒu zhì. liù nián xià, mìng shǔ liǎng huái yán zhèng, yǐ wèi zhōng zhì, cí bù bài mìng. qī nián àn chá shǎn xī, xún qiān jiāng níng bù zhèng shǐ. dīng fù yōu, guī jùn fú zhōu xī hú, yǐ huì sāng zǐ.
公諱則徐,字元撫,一字少穆,晚號俟村老人。父賓日,歲貢生,家貧力學,以經術掖後進,有子三,公其次也。生而警敏,長不滿六尺,英光四射,聲如洪鐘,每劇談,隔舍數重,聆之輒了了。年十三,郡試冠軍,補弟子員,二十舉於鄉,就某邑令記室,閩撫張公師誠見所削牘奇之,延入幕。嘉慶十六年,公年二十有七,成進士,選庶吉士,派習國書,授編修,益究心經世學,雖居清秩,於六曹事例因革,用人行政之得失,綜核無遺,識者知公為輔器矣。歷典江西、雲南鄉試,分校己卯會試,鹹得士,二十五年補御史。適有海寇張寶,投誠浚累官副將,至是擢總兵。公慮其驕蹇不可制也,疏劾之。仁宗韙其言。尋公外放杭嘉湖道,修海塘,興水利,士民德之。會聞父病,即引疾,不待命馳歸。道光二年授淮海道。明年,擢江蘇按察使,決獄平怨,民頌之日林青天。尋丁母憂。明年,奉旨赴南湖督修堤工,工竣,仍回籍守制。六年夏,命署兩淮鹽政,以未終制,辭不拜命。七年按察陝西,尋遷江寧布政使。丁父憂,歸浚福州西湖,以惠桑梓。
shí nián xià, bǔ hú běi bù zhèng shǐ, xún diào hú nán. shí yī nián xià diào jiāng níng, suì zhuó dōng hé zǒng dū. shū néng, yōu zhào bù xǔ, xún zòu yán jiē liào wèi hé gōng dì yī bì duān, qí mén duǒ tān duǒ bìng duǒ zhū míng mù, fēi chōu bá chāi shì, nán zhī dǐ lǐ, yǐ jiāng nán běi shí wǔ tīng gè duǒ, zhú chá kàng bì zhě chá zhì, dé zhǐ jiā xǔ. xiàng lái hé chén chá yàn liào duǒ, cóng lái wèi yǒu rú cǐ rèn zhēn zhě. shí èr nián chūn, diào jiāng sū xún fǔ, wú zhōng jī jǐn, gōng zòu miǎn bū liáng chóu zhèn xù, qīng lí gè shǔ jiāo dài, jǐn jié jīng kòng zhū yù, mèi shuǎng shì shì, yè guò bàn fāng xī, shù nián rú yī rì yān. huì kǎo jī shū yán, chá lì mò xiān yú zì chá, bì jiāng gè shǔ dà xiǎo zhèng wù, zhú yī qiú jǐn yú xīn, rán hòu néng jǔ yǐ yàn shǔ lì zhī jǐn xīn yǔ fǒu. ruò dà lì zhī xīn, xiān wèi guàn chè yú cǐ shì zhī shǐ zhōng, yòu hé cóng chá qí qíng wěi? chén wéi shì cǐ bù gǎn bù jǐn zhī xīn, shì shì yǔ shǔ liáo qiú shí jì ěr. gōng cǐ yán, gài shēng píng dé lì chù yě.
十年夏,補湖北布政使,尋調湖南。十一年夏調江寧,遂擢東河總督。疏能,優詔不許,尋奏言秸料為河工第一弊端,其門垛灘垛並垛諸名目,非抽拔拆視,難知底里,已將南北十五廳各垛,逐查抗弊者察治,得旨嘉許。向來河臣查驗料垛,從來未有如此認真者。十二年春,調江蘇巡撫,吳中饑饉,公奏免逋糧籌賑恤,清厘各屬交代,盡結京控諸獄,昧爽視事,夜過半方息,數年如一日焉。會考績疏言,察吏莫先於自察,必將各屬大小政務,逐一求盡於心,然後能舉以驗屬吏之盡心與否。若大吏之心,先未貫徹於此事之始終,又何從察其情偽?臣惟恃此不敢不盡之心,事事與屬僚求實際耳。公此言,蓋生平得力處也。
xiān shì, gōng zài jiāng fān rèn nèi, yǐ gè shǔ shuǐ zāi, jiàn yì chàng juān chóu zhèn zī sòng liú yǎng shōu hái, yì guān juān yī quàn tiào yǎng diàn diǎn niú jiè zǐ zhǒng jìn shāo guō, fán shí èr zé jīng jiāng dū táo gōng shù zòu xíng, zhì shì shì jùn, zài shì zhě dé jiǎng xù. gōng zhī wèi niè sī yě, fèng zhào zōng bàn sān jiāng shuǐ lì, yǐ yōu guī. sì jīng táo gōng shù zòu yǔn, mèng dú liú hé, fēn nián chóu bàn, zhì shì mèng dú gōng jùn, gōng yǐ liú hé wèi sān jiāng zhī yī, yū diàn yóu shén, qǐng kān bàn, cóng zhī yòu yán jiāng sū qián cáo bèi tā shěng, qí zhōng yǒu huǎn yǒu jí, yǒu jiù yǒu xīn, shì nán yī lǜ qīng kuǎn, yǔ qí màn wú qū bié, tú lìng wān ròu bǔ chuāng, mò ruò zhuān yán yú tí xīn, ér zàn huǎn bǔ jiù, xīn kuǎn guǒ néng quán jiě, shì zhōu xiàn wú xīn kuī, ér jiù qiàn yì kě jì mí bǔ, dé zhǐ jié lì wèi zhī. jiāng nán rén wén jiǎ tiān xià, xiāng shì héng wàn liù qī qiān rén, rù shì yuàn shí, jí yī zhòu yè zhī lì bù néng bì, yǒu yōng jǐ pū bì zhě gōng chuàng shè xìn pào, lì dēng pái, yīn yǐ bīng fǎ bù lēi zhī, rì bū ér bì. shí qī nián chūn, zhuó hú guǎng zǒng dū. jīng xiāng kǔ shuǐ huàn, suì yǐ wèi cháng, gōng xiū zhú dī gōng, gōng zì jiān shì. zòu chóu xiāng yáng děng shǔ yán wù jī sī shì yí, jí chén yuán dào shǔ miáo jiāng tún wù shì yí, jiē rú yì shī xíng. xún shū bào nán běi liǎng shěng, ná huò jiān mín xìng fàn yā piàn gè qíng xíng, xǐ shū bāo měi, yòu yǐ jiāng hàn ān lán, qǐng liè hàn shén yú zhù diǎn.
先是,公在江藩任內,以各屬水災,建議倡捐、籌賑、 資送、留養、收孩,瘞棺、捐衣、勸糶、養佃、典牛、借籽種、禁燒鍋,凡十二則;經江督陶公澍奏行,至是事竣,在事者得獎敘。公之為臬司也,奉詔綜辦三江水利,以憂歸。嗣經陶公澍奏允,孟瀆、劉河,分年籌辦,至是孟瀆工竣,公以劉河為三江之一,淤墊尤甚,請勘辦,從之;又言江蘇錢漕倍他省,其中有緩有急,有舊有新,勢難一律清款,與其漫無區別,徒令剜肉補瘡,莫若專嚴於提新,而暫緩補舊,新款果能全解,是州縣無新虧,而舊欠亦可冀彌補,得旨竭力為之。江南人文甲天下,鄉試恆萬六七千人,入試院時,極一晝夜之力不能畢,有擁擠仆斃者;公創設信炮,立燈牌,陰以兵法部勒之,日晡而畢。十七年春,擢湖廣總督。荊襄苦水患,歲以為常,公修築堤工,躬自監視。奏籌襄陽等屬鹽務緝私事宜,及辰沅道屬苗疆屯務事宜,皆如議施行。尋疏報南北兩省,拿獲奸民興販鴉片各情形,璽書褒美,又以江、漢安瀾,請列漢神於祝典。
shí bā nián dōng rù jìn, cì zǐ jìn chéng qí mǎ, jí fèng shǐ yuè zhī mìng. gōng zhī zài yuè yě, zòu hǔ mén shōu jiǎo yīng jí lì dǔn chuán yā piàn, yǐ shí yú qí bā, dé zhǐ bāo xù. jí zòu qǐng jiǎo fǔ jiān shī, shǒu chì bào rì: jì yǒu cǐ fān jǔ dòng, ruò zài shì róu ruò, zé dà bù kě, zhèn bù lǜ qīng děng mèng làng. dàn jiè qīng děng bù kě wèi xǐ, xiān wēi hòu dé, kòng zhì zhī liáng fǎ yě. xún qǐng tíng mào yì, yòu fèng yù rì: gāi yí zì wài shēng chéng, shì bǐ qū wǒ zhí, zhōng wài xián zhī, shàng hé zú xī. gōng qián hòu suǒ chén jiē chēng zhǐ, wèi jì zhě suǒ zhōng shāng, zú bù ān qí wèi, ér tiān xià zì cǐ duō gù yǐ.
十八年冬入覲,賜紫禁城騎馬,即奉使粵之命。公之在粵也,奏虎門收繳英吉利躉船鴉片,已十逾其八,得旨褒敘。及奏請剿撫兼施,手敕報日:既有此番舉動,若再示柔弱,則大不可,朕不慮卿等孟浪。但誡卿等不可畏葸,先威後德,控制之良法也。尋請停貿易,又奉諭日:該夷自外生成,是彼曲我直,中外咸知,尚何足惜。公前後所陳皆稱旨,為忌者所中傷,卒不安其位,而天下自此多故矣。
gōng yì xū shí, hé jué kāi fēng, shǒu fǔ wáng gōng dǐng chū shì dī gōng, shū zòu liú gōng dū bàn, gōng chéng réng jiù shù. yǒu mén xià shì guān yú shǎn, yíng yè gōng, qiè wèi bù píng, jiàn gōng tán xiào zì ruò, bù gǎn jìn yán, tuì yè zhèng fū rén yuē: shén yǐ! cǐ xíng yě. zhèng fū rén yuē: zi wú rán, cháo tíng yǐ rǔ shī néng, jǔ tiān xià dà jú fù zhī, jīn jué liè zhì cǐ, dé bǎo shǒu lǐng, tiān ēn hòu yǐ! chén zǐ zì fù guó ěr, gǎn dàn xíng hū? gōng zài sài wài, fèng mìng kān bàn kāi kěn shì yí, qīn lì kù chē děng zòng héng sān wàn yú lǐ, shuǐ lì dà xìng. shāo xiá zé yǐ bǐ mò zì yú, shū fǎ jù tǐ ōu yáng, shī zōng bái fù, zài guān shì wú jù xì bì gōng qīn, jiā jū bì shú fǎng mín jiān lì bìng, bái zhū dāng dào. zài shù suǒ qiú tí yǒng zhě, suī zhǒng jiē bù xiá yīng yě, yuǎn jìn zhēng bǎo zhī. yī lí wèi sài wài dà dū huì, bù shù yuè jiān chǔ yī kōng, gōng zhī shǒu jī suì biàn bīng tiān xuě hǎi zhōng yǐ.
公議戌時,河決開封,首輔王公鼎出視堤工,疏奏留公督辦,工成仍就戍。有門下士官於陝,迎謁公,竊為不平,見公談笑自若,不敢進言,退謁鄭夫人曰:「甚矣!此行也。」鄭夫人曰:「子毋然,朝廷以汝師能,舉天下大局付之,今決裂至此,得保首領,天恩厚矣!臣子自負國耳,敢憚行乎?」公在塞外,奉命勘辦開墾事宜,親歷庫車等縱橫三萬餘里,水利大興。稍暇則以筆墨自娛,書法具體歐陽,詩宗白傅,在官事無巨細必躬親,家居必熟訪民間利病,白諸當道。在戍所求題詠者,雖踵接不暇應也,遠近爭寶之。伊犁為塞外大都會,不數月縑楮一空,公之手跡遂遍冰天雪海中矣。
èr shí wǔ nián qiū, kāi fù yǐ sì pǐn jīng táng yòng. shí yī yuè mìng shǔ shǎn gān zǒng dū. huì yě fān sì jié, xiān chì zhèn jiāng fáng hù mǎ chǎng, shí chéng píng jiǔ, yíng zhèng chí, gōng chū àn biān, mìng yǎn jù pào, jǔ yíng wú zhī zhě, wéi yī lǎo zú néng zhī, gōng lì shòu yǐ guān. shì qì zhēng fèn, xún jiǎo bǔ, fān zú jí hàn jiān dài jǐn. míng nián shòu shǎn xī xún fǔ. guān zhōng hàn, mín bù néng gēng, zhēng shā niú yǐ shí. gōng yuē: rú cǐ zé lái suì yòu jī yě. jí chì guān wèi shōu gēng niú, cháng qí zhí, quàn fù mín zhì niú, yǔ yǐ xī. cì nián, nǎi chéng dà yǒu qiū.
二十五年秋,開復以四品京堂用。十一月命署陝甘總督。會野番肆劫,先飭鎮將防護馬廠,時承平久,營政弛,公出按邊,命演巨炮,舉營無知者,惟一老卒能之,公立授以官。士氣爭奮,尋剿捕,番族及漢奸殆盡。明年授陝西巡撫。關中旱,民不能耕,爭殺牛以食。公曰:「如此則來歲又飢也。」即飭官為收耕牛,償其值,勸富民質牛,予以息。次年,乃成大有秋。
èr shí qī nián qiān yún guì zǒng dū. zhèn zhōng hàn cáng gòu xìn, chuí shù shí nián, fén shā wú xū rì, yì zhě gè yǒu suǒ tǎn, mò néng jué. gōng zhì, yù zhī rì: zhǐ fēn liáng yǒu, bù fēn hàn cáng. shì zàng mín dīng càn tíng fù jīng dié kòng hàn mín shěn zhèng dá děng, yǒu sī tí fàn jiě xùn, bǎo shān mín jiū zhòng duó fàn, huǐ guān shǔ, sōu shā cáng hù, bìng kàng jù zhèn dào bīng. gōng tí bīng chū jiǎo, tú zhōng wén zhào zhōu zhī mí dù, yǒu kè cáng gōu jié tǔ fěi zī shì, suì jiù jìn xiān jiǎo mí dù, jiān fěi shù bǎi, bǎo shān mín wén ér gǔ lì, fù fěi yíng shī. gōng zhào hàn cáng fù lǎo gè yù yǐ ēn xìn, fù chéng shì sōu huò yǒng chāng lú níng lì nián jù bǔ qiāng guān zhū fěi, zhì zhū fǎ.
二十七年遷雲貴總督。鎮中漢、藏構釁,垂數十年,焚殺無虛日,議者各有所袒,莫能決。公至,諭之日:「只分良莠,不分漢、藏。」適藏民丁燦庭赴京疊控漢民沈正達等,有司提犯解訊,保山民糾眾奪犯,毀官署,搜殺藏戶,並抗拒鎮道兵。公提兵出剿,途中聞趙州之彌渡,有客藏勾結土匪滋事,遂就近先剿彌渡,殲匪數百,保山民聞而股慄,縛匪迎師。公召漢、藏父老各諭以恩信,復乘勢搜獲永昌、顱寧歷年拒捕戕官諸匪,置諸法。
dé zhǐ jiā tài zǐ tài bǎo, shǎng dài huā líng. míng nián yǐn jí guī, diān rén huì xiàng yǐ liú jì niàn. gōng jiā jū chàng qū yí yì, dà wǔ dāng shì zhě, yòu sī zhōng shāng zhī, huì xǐ shū zhào yòng, chán zhě nǎi zhǐ. shí fāng yǐ xī yáng wèi yōu, hòu jìn jiù gōng qǐng fāng lüè, gōng yuē: zhōng wèi zhōng guó huàn zhě, qí é luó sī hū? wén zhě gǎn yān!
得旨加太子太保,賞戴花翎。明年引疾歸,滇人繪像以留紀念。公家居倡驅夷議,大忤當事者,又思中傷之,會璽書召用,讒者乃止。時方以西洋為憂,後進就公請方略, 公曰:「終為中國患者,其俄羅斯乎?」聞者感焉!
gōng zhī hōng yú xíng tái yě. yì zé shí hū xīng dǒu nán zhě sān, nián liù shí yǒu liù. gōng fú guān jiāng nán zuì jiǔ, yǐ wú mín kǔ fù zhòng, jiǎng qiú cáo zhèng, bù yí yú lì. zài yuè shí, zhōng zhǐ xún jiāng nán cáo wù, gōng tiáo jǔ sì duān, yuē běn yuán yuē bǔ jiù yuē běn yuán zhōng zhī běn yuán yuē bǔ jiù zhōng zhī bǔ jiù, xuān zōng bāo xǔ.
公之薨於行台也。易簀時呼星斗南者三,年六十有六。公服官江南最久,以吳民苦賦重,講求漕政,不遺餘力。在粵時,中旨詢江南漕務,公條舉四端,曰本原、曰補救、曰本原中之本原、曰補救中之補救,宣宗褒許。
wén zōng zhī zhào gōng yě, jiāng shǐ chóu jī fǔ shuǐ lì, jí gōng qián shū suǒ wèi běn yuán zhōng zhī běn yuán zhě yě. yǐ èr shèng zhī gōng zhī shēn, rèn gōng zhī zhòng. yǐ gōng bào guó yōu mín zhī xīn, yī wǎng wú suǒ què gù, ér zú bù guǒ xíng, xī zāi! gōng zhī zhèng jī, yǐ bàn yí wù, jiǎo yuè kòu, èr zhě wèi zuì jù, ér jiē jī zhì yǐ zhōng. cǐ hǎi nèi shì dài fū, xià jí fù rén rú zǐ, wén gōng hōng, suǒ yóu tài xī liú tì, gòng wèi tiān xià xī zhě yě!
文宗之召公也,將使籌畿輔水利,即公前疏所謂本原中之本原者也。以二聖知公之深,任公之重。以公報國憂民之心,一往無所卻顧,而卒不果行,惜哉!公之政績,以辦夷務,剿粵寇,二者為最巨,而皆齎志以終。此海內士大夫,下及婦人孺子,聞公薨,所由太息流涕,共為天下惜者也!
gōng tiān xìng xiào yǒu, shì shì yǐ yǎng qīn xiǎn zhì wèi niàn. zì fèng jiǎn ér zī zhù zú qī, suì bì shù qiān jīn yóu ài shì, suǒ zhì bì zé qí xiù yì zhě, zhào rù guān shǔ, xù yǐ xué háng jiā jū fán zú yīn zhōng zǐ dì dú shū zhě, yuē qī zhì shàn, jí ér kè zhī, yuē qīn shè. jū guān měi hēi yè qián xíng, gōng zì jiǎo chá, wú gǎn yīn yuán wèi jiān. rán dài rén yǐ shù, jiē rén yǐ chéng, rén xián lè wèi zhī yòng. gōng hǎo qín dòng, yǔ chù shù shí nián zhě, wèi cháng jiàn qí xiù shǒu kū zuò yě.
公天性孝友,事事以養親顯志為念。自奉儉而資助族戚,歲必數千金;尤愛士,所至必擇其秀異者,召入官署,勖以學行;家居凡族姻中子弟讀書者,約期治膳,集而課之,曰親社。居官每黑夜潛行,躬自徼察,無敢因緣為奸。然待人以恕,接人以誠,人咸樂為之用。公好勤動,與處數十年者,未嘗見其袖手枯坐也。
xián fēng yuán nián, diān fǔ qǐng sì yún nán míng huàn cí, shǎn fǔ jù yú qíng rù gào, qǐng jiàn zhuān cí, bào kě. zi rǔ zhōu guān biān xiū, cōng yí, zhè jiāng zhī fǔ, gǒng shū xíng bù láng zhōng.
咸豐元年,滇撫請祀雲南名宦祠,陝撫據輿情入告,請建專祠,報可。子汝舟官編修,聰彝,浙江知府,拱樞刑部郎中。