shí yǒu chún jiāo, sú yǒu huá mào, bù kě yǐ yī dào zhì, bù dé yǐ yī tǐ qí yě. gù wú wèi yǐ huà, sān huáng zhī shí fǎ shù yǐ yù, qī xióng zhī shì dé yì yǐ róu, zhōng guó zhī xīn zhèng xíng yǐ wēi, sì yí zhī xìng. gù yì guì suí shí, lǐ shàng cóng sú, shì shí ér xíng yě.
時有淳澆，俗有華茂，不可以一道治，不得以一體齊也。故無為以化，三皇之時；法術以御，七雄之世；德義以柔，中國之心；政刑以威，四夷之性。故《易》貴隨時，《禮》尚從俗，適時而行也。

shuāng fēng cǎn liè, zhōu qì bù yì hé, yán qì hè xī, cáo míng bù zhì qiú, zhī shí bù kě yě mào zhāng fǔ zhě, bù zào mǐn yuè, xuàn chì xì zhě, bù rù xiǎn yí, zhī sú bù yí yě. gù jiù è zhě yǐ yuán cùn zhī zhū, bù rú yǔ zhī xiàng dòu yí nì zhě yǐ fāng chǐ zhī yù, bù rú yǔ zhī duǎn gěng. fēi xiàng gěng zhī guì, ér zhū yù zhī jiàn, rán ér měi bù dí zhě, gè zài qí suǒ jí yě. fāng yú jī nì zhī shí, zhū yù níng néng jiù shēng sǐ zāi? shì yǐ zhōng hé shī chuán, yī hù qiān jīn, guì jiàn wú cháng, shí shǐ rán yě.
霜風慘烈，周棄不藝禾，炎氣赫曦，曹明不制裘，知時不可也；貿章甫者，不造閩越，炫赤舄者，不入跣夷，知俗不宜也。故救餓者以圓寸之珠，不如與之橡斗；貽溺者以方尺之玉，不如與之短綆。非橡綆之貴，而珠玉之賤，然而美不敵者，各在其所急也。方於饑溺之時，珠玉寧能救生死哉？是以中河失船，一瓠千金，貴賤無常，時使然也。

xī qín gōng liáng, huì wáng wèi mèng kē yuē: xiān shēng bù yuǎn qiān lǐ, rǔ xìng bì yì, jīn qín gōng liáng, xiān shēng hé yǐ yù hū? mèng kē duì yuē: xī tài wáng jū bīn, dí rén gōng zhī, shì zhī yǐ yù bó, bù kě tài wáng bù yù shāng qí mín, nǎi qù bīn zhī qí. jīn wáng xī bù qù liáng hū? huì wáng bù yuè. fū liáng suǒ bǎo zhě, guó yě jīn shǐ qù liáng, fēi bù néng qù miē, fēi jīn rì zhī suǒ yí xíng yě. gù qí yán suī rén yì, fēi huì wáng suǒ xū yě, yì hé yì jiù è ér yǔ zhī zhū, zhěng nì ér tóu zhī yù hū? qín xiào gōng wèn shāng yāng zhì qín zhī shù, yāng duì yǐ biàn fǎ jùn xíng. xíng zhī sān nián, rén fù bīng qiáng, guó yǐ dà zhì, wēi fú zhū hóu. yǐ mèng kē zhī rén yì, lùn tài wáng zhī qù bīn, ér bù hé yú shì yòng yǐ shāng jūn zhī qiǎn báo, xíng kè xuē zhī kē fǎ, ér fǎn yǐ chéng zhì. fēi rén yì zhī bù kě xíng, ér kè xuē zhī wèi měi, yóu gàn chún jiāo yì jī, zé zhèng jiào yí shū, dāng hé zòng zhī dài, ér rén yì wèi kě quán xíng yě.
昔秦攻粱，惠王謂孟軻曰：「先生不遠千里，辱幸敝邑，今秦攻梁，先生何以御乎？」孟軻對曰：「昔太王居邠，狄人攻之，事之以玉帛，不可；太王不欲傷其民，乃去邠之岐。今王奚不去梁乎？」惠王不悅。夫粱所寶者，國也；今使去梁，非不能去乜，非今日之所宜行也。故其言雖仁義，非惠王所須也，亦何異救餓而與之珠，拯溺而投之玉乎？秦孝公問商鞅治秦之術，鞅對以變法峻刑。行之三年，人富兵強，國以大治，威服諸侯。以孟軻之仁義，論太王之去邠，而不合於世用；以商君之淺薄，行刻削之苛法，而反以成治。非仁義之不可行，而刻削之為美，由干淳澆異跡，則政教宜殊，當合縱之代，而仁義未可全行也。

gù míng jìng suǒ yǐ zhào xíng, ér máng zhě yǐ zhī gài zhī yù jī suǒ yǐ shì shǒu, ér tū yù yǐ zhī guà yì. fēi jìng jī zhī bù měi, wú yòng yú bǐ yě. páo dīng jiě niú, shì sú suǒ qīng zhū píng tú lóng, wú suǒ yòng gōng. kē guāi shì wù, suī yǒu miào shù, guī yú wú yòng.
故明鏡所以照形，而盲者以之蓋卮；玉笄所以飾首，而禿嫗以之掛杙。非鏡笄之不美，無用於彼也。庖丁解牛，適俗所傾；朱泙屠龍，無所用功。苛乖世務，雖有妙術，歸於無用。

gù lǎo dān zhì xī róng, ér xiào yí yán xià yǔ rù luǒ guó, xīn rán ér jiě shang. fēi yù wàng lǐ, suí sú yí yě. mò zǐ jiǎn sè, ér fēi lè zhě, wǎng jiàn jīng wáng, yī jǐn chuī shēng fēi gǒu wéi xìng, suí shí hǎo yě. lǔ āi gōng hǎo rú fú ér xuē, dài jūn xiū mò ér cán, xú yǎn gōng xíng rén ér wáng, yàn kuài wèi yì ér miè. fū xuē cán wáng miè, bào luàn zhī suǒ zhāo, ér cǐ yǐ rén yì rú mò ér yù zhī, fēi rén yì rú mò zhī bù xíng, xíng fēi yú shí zhī suǒ zhì yě.
故老聃至西戎，而效夷言；夏禹入裸國，忻然而解裳。非欲忘禮，隨俗宜也。墨子儉嗇，而非樂者，往見荊王，衣錦吹笙；非苟違性，隨時好也。魯哀公好儒服而削，代君修墨而殘，徐偃公行仁而亡，燕噲為義而滅。夫削殘亡滅，暴亂之所招，而此以仁義儒墨而遇之，非仁義儒墨之不行，行非於時之所致也。