shí yǒu chún jiāo, sú yǒu huá mào, bù kě yǐ yī dào zhì, bù dé yǐ yī tǐ qí yě. gù wú wéi yǐ huà, sān huáng zhī shí fǎ shù yǐ yù, qī xióng zhī shì dé yì yǐ róu, zhōng guó zhī xīn zhèng xíng yǐ wēi, sì yí zhī xìng. gù yì guì suí shí, lǐ shàng cóng sú, shì shí ér xíng yě.
时有淳浇,俗有华茂,不可以一道治,不得以一体齐也。故无为以化,三皇之时;法术以御,七雄之世;德义以柔,中国之心;政刑以威,四夷之性。故《易》贵随时,《礼》尚从俗,适时而行也。
shuāng fēng cǎn liè, zhōu qì bù yì hé, yán qì hè xī, cáo míng bù zhì qiú, zhī shí bù kě yě mào zhāng fǔ zhě, bù zào mǐn yuè, xuàn chì xì zhě, bù rù xiǎn yí, zhī sú bù yí yě. gù jiù è zhě yǐ yuán cùn zhī zhū, bù rú yǔ zhī xiàng dòu yí nì zhě yǐ fāng chǐ zhī yù, bù rú yǔ zhī duǎn gěng. fēi xiàng gěng zhī guì, ér zhū yù zhī jiàn, rán ér měi bù dí zhě, gè zài qí suǒ jí yě. fāng yú jī nì zhī shí, zhū yù níng néng jiù shēng sǐ zāi? shì yǐ zhōng hé shī chuán, yī hù qiān jīn, guì jiàn wú cháng, shí shǐ rán yě.
霜风惨烈,周弃不艺禾,炎气赫曦,曹明不制裘,知时不可也;贸章甫者,不造闽越,炫赤舄者,不入跣夷,知俗不宜也。故救饿者以圆寸之珠,不如与之橡斗;贻溺者以方尺之玉,不如与之短绠。非橡绠之贵,而珠玉之贱,然而美不敌者,各在其所急也。方于饥溺之时,珠玉宁能救生死哉?是以中河失船,一瓠千金,贵贱无常,时使然也。
xī qín gōng liáng, huì wáng wèi mèng kē yuē:" xiān shēng bù yuǎn qiān lǐ, rǔ xìng bì yì, jīn qín gōng liáng, xiān shēng hé yǐ yù hū?" mèng kē duì yuē:" xī tài wáng jū bīn, dí rén gōng zhī, shì zhī yǐ yù bó, bù kě tài wáng bù yù shāng qí mín, nǎi qù bīn zhī qí. jīn wáng xī bù qù liáng hū?" huì wáng bù yuè. fū liáng suǒ bǎo zhě, guó yě jīn shǐ qù liáng, fēi bù néng qù miē, fēi jīn rì zhī suǒ yí xíng yě. gù qí yán suī rén yì, fēi huì wáng suǒ xū yě, yì hé yì jiù è ér yǔ zhī zhū, zhěng nì ér tóu zhī yù hū? qín xiào gōng wèn shāng yāng zhì qín zhī shù, yāng duì yǐ biàn fǎ jùn xíng. xíng zhī sān nián, rén fù bīng qiáng, guó yǐ dà zhì, wēi fú zhū hóu. yǐ mèng kē zhī rén yì, lùn tài wáng zhī qù bīn, ér bù hé yú shì yòng yǐ shāng jūn zhī qiǎn bó, xíng kè xuē zhī kē fǎ, ér fǎn yǐ chéng zhì. fēi rén yì zhī bù kě xíng, ér kè xuē zhī wèi měi, yóu gàn chún jiāo yì jī, zé zhèng jiào yí shū, dāng hé zòng zhī dài, ér rén yì wèi kě quán xíng yě.
昔秦攻粱,惠王谓孟轲曰:“先生不远千里,辱幸敝邑,今秦攻梁,先生何以御乎?”孟轲对曰:“昔太王居邠,狄人攻之,事之以玉帛,不可;太王不欲伤其民,乃去邠之岐。今王奚不去梁乎?”惠王不悦。夫粱所宝者,国也;今使去梁,非不能去乜,非今日之所宜行也。故其言虽仁义,非惠王所须也,亦何异救饿而与之珠,拯溺而投之玉乎?秦孝公问商鞅治秦之术,鞅对以变法峻刑。行之三年,人富兵强,国以大治,威服诸侯。以孟轲之仁义,论太王之去邠,而不合于世用;以商君之浅薄,行刻削之苛法,而反以成治。非仁义之不可行,而刻削之为美,由干淳浇异迹,则政教宜殊,当合纵之代,而仁义未可全行也。
gù míng jìng suǒ yǐ zhào xíng, ér máng zhě yǐ zhī gài zhī yù jī suǒ yǐ shì shǒu, ér tū yù yǐ zhī guà yì. fēi jìng jī zhī bù měi, wú yòng yú bǐ yě. páo dīng jiě niú, shì sú suǒ qīng zhū píng tú lóng, wú suǒ yòng gōng. kē guāi shì wù, suī yǒu miào shù, guī yú wú yòng.
故明镜所以照形,而盲者以之盖卮;玉笄所以饰首,而秃妪以之挂杙。非镜笄之不美,无用于彼也。庖丁解牛,适俗所倾;朱泙屠龙,无所用功。苛乖世务,虽有妙术,归于无用。
gù lǎo dān zhì xī róng, ér xiào yí yán xià yǔ rù luǒ guó, xīn rán ér jiě shang. fēi yù wàng lǐ, suí sú yí yě. mò zǐ jiǎn sè, ér fēi lè zhě, wǎng jiàn jīng wáng, yī jǐn chuī shēng fēi gǒu wéi xìng, suí shí hǎo yě. lǔ āi gōng hǎo rú fú ér xuē, dài jūn xiū mò ér cán, xú yǎn gōng xíng rén ér wáng, yàn kuài wèi yì ér miè. fū xuē cán wáng miè, bào luàn zhī suǒ zhāo, ér cǐ yǐ rén yì rú mò ér yù zhī, fēi rén yì rú mò zhī bù xíng, xíng fēi yú shí zhī suǒ zhì yě.
故老聃至西戎,而效夷言;夏禹入裸国,忻然而解裳。非欲忘礼,随俗宜也。墨子俭啬,而非乐者,往见荆王,衣锦吹笙;非苟违性,随时好也。鲁哀公好儒服而削,代君修墨而残,徐偃公行仁而亡,燕哙为义而灭。夫削残亡灭,暴乱之所招,而此以仁义儒墨而遇之,非仁义儒墨之不行,行非于时之所致也。