36 tài zōng yuē: tài gōng yún: yǐ bù bīng yǔ chē qí zhàn zhě, bì yī qiū mù xiǎn zǔ. yòu sūn zi yún: tiān xì zhī dì, qiū mù gù chéng, bīng bù kě chù. rú hé?
36、太宗曰：太公云：「以步兵與車騎戰者，必依丘墓險阻。」又孫子云：「天隙之地，丘墓故城，兵不可處。」如何？

jìng yuē: yòng zhòng zài hu xīn yī, xīn yī zài hu jìn xiáng qù yí. tǎng zhǔ jiāng yǒu suǒ yí jì, zé qún qíng yáo. qún qíng yáo, zé dí chéng xìn ér zhì yǐ. ān yíng jù dì, biàn hū rén shì ér yǐ. ruò jiàn jǐng xì zhī dì, jí rú láo rú luó zhī chù, rén shì bù biàn zhě yě, gù bīng jiā yǐn ér bì zhī, fáng dí chéng wǒ. qiū mù gù chéng fēi jué xiǎn chù, wǒ dé zhī wèi lì, qǐ yí fǎn qù zhī hū. tài gōng suǒ shuō bīng zhī zhì yào yě.
靖曰：用眾在乎心一，心一在乎禁祥去疑。倘主將有所疑忌，則群情搖。群情搖，則敵乘釁而至矣。安營據地，便乎人事而已。若澗、井、、隙之地，及如牢如羅之處，人事不便者也，故兵家引而避之，防敵乘我。丘墓故城非絕險處，我得之為利，豈宜反去之乎。太公所說兵之至要也。

37 tài zōng yuē: zhèn sī xiōng qì wú shén yú bīng zhě, xíng bīng gǒu biàn yú rén shì, qǐ yǐ bì jì wèi yí. jīn hòu qǐng jiāng yǒu yǐ yīn yáng jū jì yú shì yí zhě, qīng dāng dīng níng jiè zhī.
37、太宗曰：朕思兇器無甚於兵者，行兵苟便於人事，豈以避忌為疑。今後請將有以陰陽拘忌於事宜者，卿當丁寧誡之。

jìng zài bài xiè yuē: chén àn wèi liáo zǐ yuē: huáng dì yǐ dé shǒu zhī, yǐ xíng fá zhī. shì wèi xíng dé, fēi tiān guān shí rì zhī wèi yě. rán guǐ dào kě shǐ yóu zhī, bù kě shǐ zhī zhī. hòu shì yōng jiāng ní yú shù shù, shì yǐ duō bài, bù kě bù jiè yě. bì xià shèng xùn, chén jí xuān gào zhū jiāng.
靖再拜謝曰：臣案《尉繚子》曰：「黃帝以德守之，以刑伐之。」是謂刑德，非天官時日之謂也。然詭道可使由之，不可使知之。後世庸將泥於術數，是以多敗，不可不誡也。陛下聖訓，臣即宣告諸將。

38 tài zōng yuē: bīng yǒu fèn yǒu jù, gè guì shì yí, qián dài shì jī, shú wèi shàn cǐ zhě?
38太宗曰：兵有分有聚，各貴適宜，前代事跡，孰為善此者？

jìng yuē: fú jiān zǒng bǎi wàn zhī zhòng, ér bài yú féi shuǐ, cǐ bīng néng hé bù néng fēn zhī suǒ zhì yě. wú hàn tǎo gōng sūn shù, yǔ fù jiāng liú shàng fēn tún, xiāng qù sān shí lǐ shù lái gōng hàn, shàng chū hé jī, dà pò zhī, cǐ bīng fēn ér néng hé zhī suǒ zhì yě. tài gōng yuē: fēn bù fēn wèi mí jūn, jù bù jù wèi gū lǚ.
靖曰：苻堅總百萬之眾，而敗於肥水，此兵能合不能分之所致也。吳漢討公孫述，與副將劉尚分屯，相去三十里述來攻漢，尚出合擊，大破之，此兵分而能合之所致也。太公曰：「分不分為縻軍，聚不聚為孤旅。」

tài zōng yuē: fú jiān chū dé wáng měng shí zhī bīng, suì qǔ zhōng yuán jí měng zú, jiān guǒ zhèng, cǐ mí jūn zhī wèi hū! wú hàn wèi guāng wǔ suǒ rèn, bīng bù yáo zhì, gù hàn guǒ píng shǔ, cǐ bù xiàn gū lǚ zhī wèi hū! dé shī shì jī, zú wèi wàn dài jiàn.
太宗曰：苻堅初得王猛實知兵，遂取中原；及猛卒，堅果政，此縻軍之謂乎！吳漢為光武所任，兵不遙制，故漢果平蜀，此不陷孤旅之謂乎！得失事跡，足為萬代鑒。

39. tài zōng yuē: zhèn guān qiān zhāng wàn jù, bù chū hū duō fāng yǐ wù zhī yī jù ér yǐ.
39。太宗曰：朕觀千章萬句，不出乎「多方以誤之」一句而已。

jìng liáng jiǔ yuē: chéng rú shèng yǔ. dà fán yòng bīng, ruò dí rén bù wù, zé wǒ shī ān néng kè zāi. pì rú yì qí, liǎng dí jūn yān. yī zhāo huò shī, jìng mò néng zhù. shì gǔ jīn shèng bài lǜ yǒu yī wù ér yǐ, kuàng duō shī zhě hū.
靖良久曰：誠如聖語。大凡用兵，若敵人不誤，則我師安能克哉。譬如奕棋，兩敵均焉。一着或失，竟莫能助。是古今勝敗率有一誤而已，況多失者乎。

40 tài zōng yuē: gōng shǒu èr shì, qí shí yī fǎ yú. sūn zi yán: shàn gōng zhě, dí bù zhī qí suǒ shǒu shàn shǒu zhě, dí bù zhī qí suǒ gōng. jí bù yán dí lái gōng wǒ, wǒ yì gōng zhī wǒ ruò zì shǒu, dí yì shǒu zhī. gōng shǒu liǎng qí, qí shù nài hé?
40、太宗曰：攻守二事，其實一法歟。《孫子》言：「善攻者，敵不知其所守；善守者，敵不知其所攻。」即不言敵來攻我，我亦攻之；我若自守，敵亦守之。攻守兩齊，其術奈何？

jìng yuē: qián dài shì cǐ xiāng gōng xiāng shǒu zhě duō yǐ. jiē yuē shǒu zé bù zú, gōng zé yǒu yú. biàn wèi bù zú wèi ruò, yǒu yú wèi qiáng, gài bù wù gōng shǒu zhī fǎ yě. chén àn sūn zi yún bù kě shèng zhě shǒu yě, kě shèng zhě gōng yě. wèi dí wèi kě shèng, zé wǒ qiě zì shǒu, dài dí kě shèng, zé gōng zhī ěr fēi yǐ qiáng ruò wèi cí yě. hòu rén bù xiǎo qí yì, zé dāng gōng ér shǒu, dāng shǒu ér gōng, èr yì jì shū, gù bù néng yī qí fǎ.
靖曰：前代似此相攻相守者多矣。皆曰「守則不足，攻則有餘」。便謂不足為弱，有餘為強，蓋不悟攻守之法也。臣按《孫子》雲；「不可勝者守也，可勝者攻也。」謂敵未可勝，則我且自守，待敵可勝，則攻之爾非以強弱為辭也。後人不曉其義，則當攻而守，當守而攻，二役既殊，故不能一其法。

tài zōng yuē: xìn hū. yǒu yú bù zú shǐ hòu rén huò qí qiáng ruò. shū bù zhī shǒu zhī fǎ yào zài shì dí yǐ bù zú, gōng zhī fǎ yào zài shì dí yǐ yǒu yú yě. shì dí yǐ bù zú, zé dí bì lái gōng, cǐ shì dí bù zhī qí suǒ gōng zhě yě shì dí yǐ yǒu yú, zé dí bì zì shǒu, cǐ shì dí bù zhī qí suǒ shǒu zhě yě. gōng shǒu yī fǎ, dí yǔ wǒ fēn ér wèi èr shì. ruò wǒ shì dé, zé dí shì bài dí shì dé, zé wǒ shì bài dé shī chéng bài bǐ wǒ zhī shì fēn yān. gōng shǒu zhě yī ér yǐ yǐ, dé yī zhě bǎi zhàn bǎi shèng. gù yuē zhī jǐ zhī bǐ, bǎi zhàn bù dài. qí zhī yī wèi hū.
太宗曰：信乎。有餘、不足使後人惑其強弱。殊不知守之法要在示敵以不足，攻之法要在示敵以有餘也。示敵以不足，則敵必來攻，此是敵不知其所攻者也；示敵以有餘，則敵必自守，此是敵不知其所守者也。攻守一法，敵與我分而為二事。若我事得，則敵事敗；敵事得，則我事敗；得失成敗彼我之事分焉。攻守者一而已矣，得一者百戰百勝。故曰；「知己知彼，百戰不殆。」其知一謂乎。

jìng zài bài yuē: shēn hū, shèng rén zhī fǎ yě. gōng shì shǒu zhī jī, shǒu shì gōng zhī cè, tóng guī hū shèng ér yǐ yǐ. ruò gōng bù zhī shǒu, shǒu bù zhī gōng, bù wéi èr qí shì, yì yòu èr qí guān. suī kǒu sòng sūn wú, ér xīn bù sī miào, gōng shǒu liǎng qí zhī shuō, qí shú néng zhī qí rán zāi.
靖再拜曰：深乎，聖人之法也。攻是守之機，守是攻之策，同歸乎勝而已矣。若攻不知守，守不知攻，不惟二其事，抑又二其官。雖口誦孫、吳，而心不思妙，攻守兩齊之說，其孰能知其然哉。

41 tài zōng yuē: sī mǎ fǎ yán: guó suī dà, hǎo zhàn bì wáng tiān xià gèng ān, wàng zhàn bì wēi. cǐ yì gōng shǒu yī dào hū?
41、太宗曰：《司馬法》言：「國雖大，好戰必亡；天下更安，忘戰必危。」此亦攻守一道呼？

jìng yuē: yǒu guó yǒu jiā zhě, hé cháng bù jiǎng hū gōng shǒu yě. fū gōng zhě, bù jǐn gōng qí chéng jī qí chén ér yǐ, bì yǒu gōng qí xīn zhī shù yān. shǒu zhě. bù zhǐ wán qí bì jiān qí chén ér yǐ, bì yě shǒu wú qì ér yǒu dài yān. dà ér yán zhī, wèi jūn zhī dào xiǎo ér yán zhī. wèi jiāng zhī fǎ. fū gōng qí xīn zhě, suǒ wèi zhī bǐ zhě yě shǒu wú qì zhě, suǒ wèi zhī jǐ zhě yě.
靖曰：有國有家者，曷嘗不講乎攻守也。夫攻者，不僅攻其城、擊其陳而已，必有攻其心之術焉。守者。不止完其壁、堅其陳而已，必也守吾氣而有待焉。大而言之，為君之道；小而言之。為將之法。夫攻其心者，所謂知彼者也；守吾氣者，所謂知己者也。

tài zōng yuē: chéng zāi. zhèn cháng lín chén, xiān liào dí zhī xīn yǔ jǐ zhī xīn shú shěn, rán hòu bèi kě dé ér zhī yān chá dí zhī qì yǔ jǐ zhī qì shú zhì, rán hòu wǒ kě dé ér zhī yān. shì yǐ zhī bǐ zhī jǐ bīng jiā dà yào. jīn zhī jiāng chén, suī wèi zhī bǐ, gǒu néng zhī jǐ, zé ān yǒu shī lì zhě zāi.
太宗曰：誠哉。朕常臨陳，先料敵之心與己之心孰審，然後被可得而知焉；察敵之氣與己之氣孰治，然後我可得而知焉。是以知彼知己兵家大要。今之將臣，雖未知彼，苟能知己，則安有失利者哉。

jìng yuē: sūn wǔ suǒ wèi xiān wèi bù kě shèng zhě, zhī jǐ zhě yě yǐ dài dí zhī kě shèng zhě, zhī bǐ zhě yě. yòu yuē: bù kě shèng zài jǐ, kě shèng zài dí. chén sī xū bù gǎn shī cǐ jiè.
靖曰：孫武所謂「先為不可勝」者，知己者也；「以待敵之可勝」者，知彼者也。又曰：「不可勝在己，可勝在敵。」臣斯須不敢失此誡。

42. tài zōng yuē: sūn zi yán sān jūn kě duó qì zhī miào: cháo qì ruì, zhòu qì duò, mù qì guī shàn yòng bīng zhě, bì qí ruì qì, jī qí duò guī. rú hé?
42。太宗曰：《孫子》言三軍可奪氣之妙：「朝氣銳，晝氣惰，暮氣歸；善用兵者，避其銳氣，擊其惰歸。」如何？

jìng yuē: fū hán shēng bǐng xuè, gǔ zuò dòu zhēng, suī sǐ bù xǐng zhě, qì shǐ rán yě. gù yòng bīng zhī fǎ, bì shì chá wú shì zhòng, jī wú shèng qì, nǎi kě yǐ jī dí yān. wú qǐ sì jī, yǐ qì jī wèi shàng, wú tā dào yě, néng shǐ rén rén zì dòu, zé qí ruì mò dāng. suǒ wèi cháo qì ruì zhě, fēi xiàn shí kè ér yán yě, jǔ yī rì shí kè wèi yù yě. fán sān gǔ ér dí bù shuāi bù jié, zé ān néng bì shǐ zhī duò guī zāi. gài xué zhě tú sòng kōng wén, ér wèi dí suǒ yòu, gǒu wù duó zhī zhī lǐ, zé bīng kě rèn yǐ.
靖曰：夫含生稟血，鼓作鬥爭，雖死不省者，氣使然也。故用兵之法，必是察吾士眾，激吾勝氣，乃可以擊敵焉。吳起四機，以氣機為上，無他道也，能使人人自斗，則其銳莫當。所謂朝氣銳者，非限時刻而言也，舉一日時刻為喻也。凡三鼓而敵不衰不竭，則安能必使之惰歸哉。蓋學者徒誦空文，而為敵所誘，苟悟奪之之理，則兵可任矣。

43 tài zōng yuē: qīng cháng yán lǐ jī néng bīng fǎ, jiǔ kě yòng fǒu? rán fēi zhèn kòng yù bù kě yòng yě. tā rì tài zǐ zhì ruò hé yù zhī?
43、太宗曰：卿嘗言李勣能兵法，久可用否？然非朕控御不可用也。他日太子治若何御之？

jìng yuē: wèi bì xià jì, mò ruò chù jī, lìng tài zǐ fù yòng zhī, zé bì gǎn ēn tú bào, yú lǐ hé sǔn hū.
靖曰：為陛下計，莫若黜勣，令太子復用之，則必感恩圖報，於理何損乎。

tài zōng yuē: shàn! zhèn wú yí yǐ.
太宗曰：善！朕無疑矣。

tài zōng yuē: lǐ jī ruò yǔ zhǎng sūn wú jì gòng zhǎng guó zhèng, tā rì rú hé?
太宗曰：李勣若與長孫無忌共掌國政，他日如何？

jìng yuē: jī zhōng yì zhī chén, kě bǎo rèn yě. wú jì zuǒ mìng dà gōng, bì xià yǐ fèi fǔ zhī qīn, wěi zhī fǔ xiāng. rán wài mào xià shì, nèi shí jí xián. gù wèi chí jìng dé ér zhé qí duǎn, suì yǐn tuì yān. hóu jūn jí hèn qí wàng jiù, yīn yǐ fàn nì, jiē wú jì zhì qí rán yě. bì xià xún jí chén, chén bù gǎn bì qí shuō.
靖曰：勣忠義之臣，可保任也。無忌佐命大功，陛下以肺腑之親，委之輔相。然外貌下士，內實嫉賢。故尉遲敬德而折其短，遂引退焉。侯君集恨其忘舊，因以犯逆，皆無忌致其然也。陛下詢及臣，臣不敢避其說。

tài zōng yuē: wù xiè yě, zhèn sī qí chù zhì.
太宗曰：勿泄也，朕思其處置。

44. tài zōng yuē: hàn gāo zǔ néng jiāng jiāng, qí hòu hán péng jiàn zhū, xiāo hé xià yù, hé gù rú cǐ?
44。太宗曰：漢高祖能將將，其後韓、彭見誅，蕭何下獄，何故如此？

jìng yuē: chén guān liú xiàng jiē fēi jiāng jiāng zhī jūn, dāng qín zhī wáng yě, zhāng liáng běn wèi hán bào chóu, chén píng hán xìn gào yuàn chǔ bù yòng, gù jiǎ hàn zhī shì zì wèi fèn ěr. zhì yú xiāo cáo fán guàn xī yóu wáng mìng, gāo zǔ yīn zhī yǐ dé tiān xià. shè shǐ liù guó zhī hòu fù lì, rén rén gè huái qí jiù, zé suī yǒu néng jiāng jiāng zhī cái, qǐ wèi hàn yòng zāi. chén wèi hàn dé tiān xià, yóu zhāng liáng jiè zhù zhī móu, xiāo hé cáo wǎn zhī gōng yě. yǐ cǐ yán zhī, hán péng jiàn zhū, fàn zēng bù yòng, qí shì tóng yě. chén gù wèi liú xiàng jiē fēi jiāng jiāng zhī jūn.
靖曰：臣觀劉、項皆非將將之君，當秦之亡也，張良本為韓報仇，陳平、韓信告怨楚不用，故假漢之勢自為奮爾。至於蕭、曹、樊、灌悉由亡命，高祖因之以得天下。設使六國之後復立，人人各懷其舊，則雖有能將將之才，豈為漢用哉。臣謂漢得天下，由張良借箸之謀，蕭何漕輓之功也。以此言之，韓、彭見誅，范增不用，其事同也。臣故謂劉、項皆非將將之君。

tài zōng yuē: guāng wǔ zhōng xìng, néng bǎo quán gōng chén, bù rèn yǐ lì shì, cǐ zé shàn yú jiāng jiāng hū?
太宗曰：光武中興，能保全功臣，不任以吏事，此則善於將將乎？

jìng yuē: guāng wǔ suī jí qián gòu, yì zi chéng gōng, rán mǎng shì bù xià yú xiàng jí, kòu dèng wèi yuè yú xiāo zhāng, dú néng tuī chì xīn yòng róu zhì bǎo quán gōng chén, xián yú gāo zǔ yuǎn yǐ. yǐ cǐ lùn jiāng jiāng zhī dào, chén diào guāng wǔ dé zhī.
靖曰：光武雖藉前構，易子成功，然莽勢不下於項藉，寇、鄧未越於蕭、張，獨能推赤心用柔治保全功臣，賢於高祖遠矣。以此論將將之道，臣調光武得之。

45 tài zōng yuē: gǔ zhě chū shī mìng jiāng, zhāi sān rì, shòu zhī yǐ yuè yuē: cóng cǐ zhì tiān jiāng jūn zhì zhī. yòu shòu zhī yǐ fǔ yuē: cóng cǐ zhì dì jiāng jūn zhì zhī. yòu tuī qí gǔ yuē: jìn tuì wéi shí. jì xíng, jūn zhōng dàn wén jiāng jūn zhī lìng, bù wén jūn mìng. zhèn wèi cǐ lǐ jiǔ fèi, jīn yù yǔ qīng cān dìng qiǎn jiāng zhī yí, rú hé?
45、太宗曰：古者出師命將，齋三日，授之以鉞曰：從此至天將軍制之。又授之以斧曰：從此至地將軍制之。又推其轂曰：進退唯時。既行，軍中但聞將軍之令，不聞君命。朕謂此禮久廢，今欲與卿參定遣將之儀，如何？

jìng yuē: chén qiè wèi shèng rén zhì zuò zhì zhāi yú miào zhě, suǒ yǐ jiǎ wēi yú shén yě shòu fǔ yuè ér tuī qí gǔ zhě, suǒ yǐ wěi jì yǐ quán yě. jīn bì xià měi yǒu chū shī, bì yǔ gōng qīng yì lùn, gào miào ér hòu qiǎn, cǐ zé yāo yǐ shén shèng yǐ měi yǒu rèn jiāng, bì shǐ zhī pián yí cóng shì, cǐ zé jiǎ yǐ quán zhòng yǐ. hé yì yú zhì zhāi tuī gǔ xié! jǐn hé gǔ lǐ, qí yì tóng yān. bù xū cān dìng.
靖曰：臣竊謂聖人製作致齋於廟者，所以假威於神也；授斧鉞而推其轂者，所以委寄以權也。今陛下每有出師，必與公卿議論，告廟而後遣，此則邀以神聖矣；每有任將，必使之便宜從事，此則假以權重矣。何異於致齋推轂邪！盡合古禮，其義同焉。不須參定。

shàng yuē: shàn. nǎi mìng jìn chén shū cǐ èr shì wèi hòu shì fǎ.
上曰：善。乃命近臣書此二事為後世法。

46 tài zōng yuē: yīn yáng shù shù, fèi zhī kě hū?
46、太宗曰：陰陽術數，廢之可乎？

jìng yuē: bù kě. bīng zhě, guǐ dào yě. tuō zhī yǐ yīn yáng shù shù, zé shǐ tān shǐ yú, zī bù kě fèi yě.
靖曰：不可。兵者，詭道也。托之以陰陽術數，則使貪使愚，茲不可廢也。

tài zōng yuē: qīng cháng yán tiān guān shí rì, míng jiāng bù fǎ, wén zhě jū zhī, fèi yì yí rán.
太宗曰：卿嘗言天官時日，名將不法，聞者拘之，廢亦宜然。

jìng yuē: xī zhòu yǐ jiǎ zǐ rì wáng, wǔ wáng yǐ jiǎ zǐ rì xìng. tiān guān shí rì, jiǎ zǐ yī yě, yīn luàn zhōu xìng, xìng wáng yì yān. yòu sòng wǔ dì yǐ wǎng wáng rì qǐ bīng, jūn lì yǐ wèi bù kě. dì yuē: wǒ wǎng bǐ wáng. guǒ kè zhī. yóu cǐ yán zhī, kě fèi míng yǐ. rán ér tián dān wèi yàn suǒ wéi, dān mìng yī rén wèi shén, bài ér cí zhī, shén yán: yàn kě pò. dān yú shì yǐ huǒ niú chū jī yàn, dà pò zhī. cǐ shì bīng jiā guǐ dào. tiān guān shí rì, yì yóu cǐ yě.
靖曰：昔紂以甲子日亡，武王以甲子日興。天官時日，甲子一也，殷亂周興，興亡異焉。又宋武帝以往亡日起兵，軍吏以為不可。帝曰：「我往彼亡。」果克之。由此言之，可廢明矣。然而田單為燕所圍，單命一人為神，拜而祠之，神言：「燕可破。」單于是以火牛出擊燕，大破之。此是兵家詭道。天官時日，亦猶此也。

tài zōng yuē: tián dān tuō shén guài ér pò yàn, tài gōng fén shī guī ér miè zhòu liǎng shì xiāng fǎn, hé yě?
太宗曰：田單托神怪而破燕，太公焚蓍龜而滅紂；兩事相反，何也？

jìng yuē qí jī yī yě, huò nì ér zhuǎn zhī, huò shùn ér xíng zhī shì yě. xī tài gōng xìng wǔ wáng zhì mù yě, yù léi yǔ, qí gǔ huǐ zhé. sàn yí shēng yù bo jí ér hòu xíng. cǐ zé yīn jūn zhōng yí jù, bì jiǎ bo yǐ wèn shén yān. tài gōng yǐ wèi fǔ cǎo kū gǔ wú zú wèn. qiě yǐ chén fá jūn, qǐ kě zài hū! rán guān sàn yí shēng fā jī yú qián, tài gōng chéng jī yú hòu, nì shùn suī yì, qí lǐ zhì zé tóng. chén qián suǒ wèi shù shù bù kě fèi zhě, gài cún qí jī yú wèi méng yě. jí qí chéng gōng zài rén shì ér yǐ.
靖曰；其機一也，或逆而轉之，或順而行之是也。昔太公性武王至牧野，遇雷雨，旗鼓毀折。散宜生欲卜吉而後行。此則因軍中疑懼，必假卜以問神焉。太公以為腐草枯骨無足問。且以臣伐君，豈可再乎！然觀散宜生發機於前，太公成機於後，逆順雖異，其理致則同。臣前所謂術數不可廢者，蓋存其機於未萌也。及其成功在人事而已。

47 tài zōng yuē: dāng jīn jiāng shuài, wéi lǐ jī dào zōng xuē wàn chè, chú dào zōng yǐ qīn shǔ wài, shú kān dà yòng?
47、太宗曰：當今將帥，唯李勣、道宗、薛萬徹，除道宗以親屬外，孰堪大用？

jìng yuē: bì xià cháng yán jī dào zōng yòng bīng bù dà shèng yì bù dà bài wàn chè ruò bù dà shèng jí xū dà bài. chén yú sī shèng yán, bù qiú dà shèng yì bù qiú dà bài zhě, jié zhì zhī bīng yě huò dà shèng huò dà bài zhě, xìng ér chéng gōng zhě yě. gù sūn wǔ yún: shàn zhàn zhě, lì yú bù bài zhī dì, ér bù shī dí zhī bài yě. jié zhì zài wǒ yún ěr.
靖曰：陛下嘗言勣、道宗用兵不大勝亦不大敗；萬徹若不大勝即須大敗。臣愚思聖言，不求大勝亦不求大敗者，節制之兵也；或大勝或大敗者，幸而成功者也。故孫武云：「善戰者，立於不敗之地，而不失敵之敗也。」節制在我云爾。

48 tài zōng yuē: liǎng chén xiāng lín, yù yán bù zhàn, ān kě dé hū?
48、太宗曰：兩陳相臨，欲言不戰，安可得乎？

jìng yuē: xī jìn shī fá qín, jiāo suī ér tuì. sī mǎ fǎ yuē: zhú bēn bù yuǎn, zǒng suī bù jí. chén wèi suī zhě, yù pèi zhī suǒ yě. wǒ bīng jì yǒu jié zhì, bǐ dí yì zhèng háng wǔ, qǐ gǎn qīng zhàn zāi. gù yǒu chū ér jiāo suī, tuì ér bù zhú, gè fáng qí shī bài zhě. sūn wǔ yún: wù jī táng táng zhī chén, wú yāo zhèng zhèng zhī qí. ruò liǎng chén tǐ jūn shì děng, gǒu yī qīng sì, wèi qí suǒ chéng, zé huò dà bài, lǐ shǐ rán yě, shì dí bīng yǒu bù zhàn, yǒu bì zhàn fū bù zhàn zhě zài wǒ, bì zhàn zhě zài dí.
靖曰：昔晉師伐秦，交綏而退。《司馬法》曰：「逐奔不遠，總綏不及。」臣謂綏者，御轡之索也。我兵既有節制，彼敵亦正行伍，豈敢輕戰哉。故有出而交綏，退而不逐，各防其失敗者。孫武云：「勿擊堂堂之陳，無邀正正之旗。」若兩陳體均勢等，苟一輕肆，為其所乘，則或大敗，理使然也，是敵兵有不戰，有必戰；夫不戰者在我，必戰者在敵。

tài zōng yuē: bù zhàn zài wǒ, hé wèi yě?
太宗曰：不戰在我，何謂也？

jìng yuē: sūn wǔ yún: wǒ bù yù zhàn zhě, huà dì ér shǒu zhī dí bù dé yǔ wǒ zhàn zhě, guāi qí suǒ zhī yě. dí yǒu rén yān, zé jiāo suī zhī jiān, wèi kě tú yě, gù yuē bù zhàn zài wǒ. fū bì zhàn zài dí zhě, sūn wǔ yún: shàn dòng dí zhě, xíng zhī, dí bì cóng zhī yǔ zhī, dí bì qǔ zhī yǐ lì dòng zhī, yǐ běn dài zhī. dí wú rén yān, zé bì lái zhàn, wú dé yǐ chéng ér pò zhī. gù yuē, bì zhàn zhě zài dí.
靖曰：孫武云：「我不欲戰者，劃地而守之；敵不得與我戰者，乖其所之也。」敵有人焉，則交綏之間，未可圖也，故曰不戰在我。夫必戰在敵者，孫武云：「善動敵者，形之，敵必從之；予之，敵必取之；以利動之，以本待之。」敵無人焉，則必來戰，吾得以乘而破之。故曰，必戰者在敵。

tài zōng yuē: shēn hū, jié zhì zhī bīng. dé qí fǎ zé chāng, shī qí fǎ zé wáng. qīng wèi zuǎn shù lì dài shàn yú jié zhì zhě, jù tú lái shàng, zhèn dāng zé qí jīng wēi, chuí yú hòu shì.
太宗曰：深乎，節制之兵。得其法則昌，失其法則亡。卿為纂述歷代善於節制者，具圖來上，朕當擇其精微，垂於後世。

jìng yuē: chén qián shù jìn huáng dì tài gōng èr zhèn tú, bìng sī mǎ fǎ zhū gé liàng qí zhèng zhī fǎ, cǐ yǐ jīng xī, lì dài míng jiāng yòng qí yī èr ér chéng gōng zhě yì zhòng yǐ. dàn lì guān xiān kè zhī bīng, bù néng jì qí shí jī yān. chén bù gǎn fèng zhào, dāng zuǎn shù yǐ wén.
靖曰：臣前述進黃帝、太公二陣圖，並《司馬法》、諸葛亮奇正之法，此已精悉，歷代名將用其一二而成功者亦眾矣。但吏官鮮克知兵，不能紀其實跡焉。臣不敢奉詔，當纂述以聞。

49 tài zōng yuē: bīng fǎ shú wèi zuì shēn zhě?
49、太宗曰：兵法孰為最深者？

jìng yuē: chén cháng fēn wèi sān děng, shǐ xué zhě dāng jiàn ér zhì yān. yī yuē dào, èr yuē tiān dì, sān yuē jiāng fǎ. fū dào zhī shuō zhì wēi zhì shēn, yì suǒ wèi cōng míng ruì zhì shén wǔ ér bù shā zhě shì yě. fū tiān zhī shuō yīn yáng, dì zhī shuō xiǎn yì. shàn yòng bīng zhě, néng yǐ yīn duó yáng, yǐ xiǎn gōng yì, mèng zǐ suǒ wèi tiān shí dì lì zhě shì yě. fū jiāng fǎ zhī shuō zài hu rèn rén lì qì, sān lüè suǒ wèi dé shì zhě chāng, guǎn zhòng suǒ wèi qì bì jiān lì shì yě.
靖曰：臣常分為三等，使學者當漸而至焉。一曰道，二曰天地，三曰將法。夫道之說至微至深，《易》所謂聰明睿智神武而不殺者是也。夫天之說陰陽，地之說險易。善用兵者，能以陰奪陽，以險攻易，孟子所謂天時地利者是也。夫將法之說在乎任人利器，《三略》所謂得士者昌，管仲所謂器必堅利是也。

tài zōng yuē: rán. wú wèi bù zhàn ér qū rén zhī bīng zhě shàng yě, bǎi zhàn bǎi shèng zhě zhōng yě, shēn gōu gāo lěi yǐ zì shǒu zhě xià yě. yǐ shì jiào liàng sūn wǔ zhe shū, sān děng jiē jù yān.
太宗曰：然。吾謂不戰而屈人之兵者上也，百戰百勝者中也，深溝高壘以自守者下也。以是較量孫武著書，三等皆具焉。

jìng yuē: guān qí wén, jī qí shì, yì kě chà bié yǐ. ruò zhāng liáng fàn lǐ sūn wǔ tuō rán gāo yǐn bù zhī suǒ wǎng, cǐ fēi zhī dào, ān néng ěr hū. ruò lè yì guǎn zhòng zhū gé liàng zhàn bì shèng, shǒu bì gù, cǐ fēi chá tiān shí dì lì, ān néng ěr hū. qí cì wáng měng zhī bǎo qín, xiè ān zhī shǒu jìn, fēi rèn jiāng zé cái, shàn wán zì gù, ān néng ěr hū. gù xí bīng zhī xué, bì xiān yáo xià yǐ jí zhōng, yáo zhōng yǐ jí shàng, zé jiàn ér shēn yǐ. bù rán, zé huì kōng yán, tú jì sòng, wú zú qǔ yě.
靖曰：觀其文，跡其事，亦可差別矣。若張良、范蠡、孫武脫然高引不知所往，此非知道，安能爾乎。若樂毅、管仲、諸葛亮戰必勝，守必固，此非察天時地利，安能爾乎。其次王猛之保秦，謝安之守晉，非任將擇材，繕完自固，安能爾乎。故習兵之學，必先繇下以及中，繇中以及上，則漸而深矣。不然，則會空言，徒記誦，無足取也。

tài zōng yuē: dào jiā jì sān shì wèi jiāng zhě, bù kě wàng chuán yě, bù kě bù chuán yě. qīng qí shèn zhī.
太宗曰：道家忌三世為將者，不可妄傳也，不可不傳也。卿其慎之。

jìng zài bài chū, jǐn chuán qí shū yǔ lǐ jī.
靖再拜出，盡傳其書與李勣。