jīng yuē: guó zhī suǒ yǐ fù qiáng zhě, shěn quán yǐ cāo bǐng, shěn shù yǐ yù rén. kè nóng zhě, shù zhī shì, ér fù zài sù móu zhàn zhě, quán zhī shì, ér qiáng zài bīng. gù yuē: xìng bīng ér fá pàn, zé wǔ jué rèn wǔ jué rèn, zé bīng qiáng. àn bīng ér quàn nóng sāng, nóng sāng quàn, zé guó fù. guó bù fǎ dì, bù zú yǐ chéng qí fù bīng bù fǎ móu, bù zú yǐ chéng qí qiáng. gǔ zhě, shèng rén fǎ tiān ér huáng, xián jūn fǎ dì ér dì, zhì zhǔ fǎ rén ér bó, chéng tiān zhī shí, yīn dì zhī lì, yòng rén zhī lì, nǎi kě fù qiáng.
經曰:國之所以富強者,審權以操柄,審數以御人。課農者,術之事,而富在粟;謀戰者,權之事,而強在兵。故曰:「興兵而伐叛,則武爵任;武爵任,則兵強。按兵而勸農桑,農桑勸,則國富。」國不法地,不足以成其富;兵不法謀,不足以成其強。古者,聖人法天而皇,賢君法地而帝,智主法人而伯,乘天之時,因地之利,用人之力,乃可富強。
chéng tiān zhī shí zhě, chūn zhí gǔ qiū zhí mài xià zhǎng chéng dōng bèi cáng. yīn dì zhī lì zhě, guó yǒu wò yě zhī ráo, ér rén bù zú yú shí zhě, qì yòng bù bèi yě guó yǒu shān hǎi zhī lì, ér rén bù zú yú cái zhě, shāng lǚ bù bèi yě. tōng sì fāng zhī zhēn yì, yǐ yǒu yì wú, wèi zhī shāng lǚ. chì lì yǐ zhǎng dì zhī cái, yòng zī jūn shí, wèi zhī nóng. fū lǐ sī má, yǐ chéng yī fú, wèi zhī nǚ gōng. yún mèng zhī máo yǔ, qián xī zhī dān shā, jīng yáng zhī pí gé jiǎo gǔ, jiāng héng zhī nán zǐ, huì jī zhī zhú jiàn, yàn qí zhī yú yán zhān qiú, yǎn yù zhī qī xǐ chī níng, zhèng zhī dāo, sòng zhī jīn, lǔ zhī xuē, wú zhī jiàn, yàn zhī jiǎo, jīng zhī gǎn, fén hú zhī gǎn, wú yuè zhī jīn xī, cǐ dì zhī cái yě. yàn zhī zhuō lù, zhào zhī hán dān, wèi zhī wēn zhǐ, hán zhī xíng yáng, qí zhī lín zī, chén zhī wǎn qiū, zhèng zhī yáng dí, luò chuān zhī èr zhōu, yuè zhī jù qū, chǔ zhī yún mèng, qí zhī jù lù, sòng zhī mèng zhū, cǐ dì zhī liáng yě. fēi yǒu zāi hài jí bìng ér pín zhě, fēi duò zé shē shì wú qí yè ér dú fù guì zhě, fēi jiǎn zé lì. tóng liè ér xiāng chén piān zhě, pín fù shǐ rán yě tóng guàn ér xiāng jiān bìng zhě, qiáng ruò shǐ rán yě tóng dì ér huò qiáng huò ruò zhě, lǐ luàn shǐ rán yě. gǒu yǒu dào li, dì zú róng shēn, shì kě zhì yě gǒu yǒu shì jǐng, jiāo yì suǒ tōng, huò cái kě jī yě.
乘天之時者,春植谷、秋植麥、夏長成、冬備藏。因地之利者,國有沃野之饒,而人不足於食者,器用不備也;國有山海之利,而人不足於財者,商旅不備也。通四方之珍異,以有易無,謂之商旅。飭力以長地之財,用資軍實,謂之農。夫理絲麻,以成衣服,謂之女功。雲夢之毛羽,黔溪之丹砂,荊揚之皮革角骨,江衡之柟梓,會稽之竹箭,燕齊之魚鹽旃裘,兗豫之漆枲絺苧,鄭之刀,宋之斤,魯之削,吳之劍,燕之角,荊之簳,汾胡之笴,吳越之金錫,此地之財也。燕之涿鹿,趙之邯鄲,魏之溫軹,韓之滎陽,齊之臨淄,陳之宛邱,鄭之陽翟,洛川之二周,越之具區,楚之雲夢,齊之鉅鹿,宋之孟瀦,此地之良也。非有災害疾病而貧者,非惰則奢;世無奇業而獨富貴者,非儉則力。同列而相臣篇者,貧富使然也;同貫而相兼併者,強弱使然也;同地而或強或弱者,理亂使然也。苟有道理,地足容身,事可致也;苟有市井,交易所通,貨財可積也。
fū yǒu róng shēn zhī dì, zhì zhě bù yán ruò yǒu shì jǐng zhī lì zhì zhě bù yán pín. dì chéng rèn, bù huàn wú cái rén chéng yòng bù wèi qiáng yù gù shén nóng jiào gēng ér wáng tiān xià, tāng wǔ zhàn fá ér fú zhū hóu. guó yú, zé zhì kě yǐ qiáng guó guó zhì, zé lì kě yǐ qiáng rén. yòng zhì zhě, kě yǐ qiáng yú nèi ér fù yú wài yòng lì zhě, kě yǐ fù yú nèi ér qiáng yú wài. shì yǐ, hàn wǔ dì nán píng bǎi yuè, yǐ wèi yuán yòu què qiāng hú, yǐ wèi yuàn pǔ. zhēn guài yì wù, chōng yú hòu gōng táo tú jué tí shí yú wài jiù. pǐ shù chéng jiān liáng rén, jiān yàn yòu jú, cǐ wèi zhì qiáng yú nèi ér fù yú wài. qín xiào gōng xíng kěn cǎo zhī lìng, shǐ shāng bù dé dí nóng bù dé tiào fèi nì lǚ jìn shān zé guì jiǔ ròu zhī jià zhòng guān shì zhī fù, shǐ nóng yì ér shāng láo. xíng zhī shù nián ér cāng yǔ shí, rén zhī lǐ yì. zhì yú shǐ huáng, yǐ wèi zhī zī, dōng xiàng ér bìng zhū hóu, cǐ wèi lì fù yú nèi ér qiáng yú wài yě. gù zhī wáng zhī yè, fēi zhì bù zhàn, fēi nóng bù zhān, guò cǐ yǐ wǎng ér zhì fù qiáng zhě, wèi zhī yǒu yě.
夫有容身之地,智者不言弱;有市井之利;智者不言貧。地誠任,不患無財;人誠用;不畏強御﹖故神農教耕而王天下,湯武戰伐而服諸侯。國愚,則智可以強國;國智,則力可以強人。用智者,可以強於內而富於外;用力者,可以富於內而強於外。是以,漢武帝南平百粵,以為園囿;卻羌胡,以為苑圃。珍怪異物,充於後宮;騊駼駃騠;實於外廄。匹庶乘堅良人,間厭柚橘,此謂智強於內而富於外。秦孝公行墾草之令,使商不得糴、農不得糶;廢逆旅、禁山澤、貴酒肉之價、重關市之賦,使農佚而商勞。行之數年而倉庾實,人知禮義。至於始皇,以為之資,東向而並諸侯,此為力富於內而強於外也。故知王之業,非智不戰,非農不瞻,過此以往而致富強者,未之有也。