18 tài zōng yuē: zhèn guān zhū bīng shū wú chū sūn wǔ, sūn wǔ shí sān piān wú chū xū shí. fū yòng bīng, shí xū shí zhī shì, zé wú bù shèng yān. jīn zhū jiāng zhōng, dàn néng le bèi shí chū xū, jí qí lín dí zé xiān shí xū shí zhě, gài bù néng zhì rén ér fǎn wèi dí suǒ zhì gù yě. rú hé? qīng xī wèi zhū jiāng yán qí yào.
18、太宗曰：朕觀諸兵書無出孫武，孫武十三篇無出虛實。夫用兵，識虛實之勢，則無不勝焉。今諸將中，但能了背實出虛，及其臨敵則鮮識虛實者，蓋不能致人而反為敵所致故也。如何？卿悉為諸將言其要。
jìng yuē: xiān jiào zhī yǐ qí zhèng xiāng biàn zhī shù, rán hòu yǔ zhī yǐ xū shí zhī xíng kě yě. zhū jiāng duō bù zhī yǐ qí wèi zhèng yǐ zhèng wèi qí, qiě ān shí xū shì shí shí shì xū zāi!
靖曰：先教之以奇正相變之術，然後語之以虛實之形可也。諸將多不知以奇為正、以正為奇，且安識虛是實、實是虛哉！
tài zōng yuē: cè zhī ér zhī dé shī zhī jì zuò zhī ér zhī dòng jìng zhī lǐ xíng zhī ér zhī sǐ shēng zhī dì jiǎo zhī ér zhī yǒu yú bù zú zhī chù. cǐ zé qí zhèng zài wǒ xū shí zài dí yú?
太宗曰：策之而知得失之計；作之而知動靜之理；形之而知死生之地；角之而知有餘不足之處。此則奇正在我、虛實在敵歟？
jìng rì qí zhèng zhě, suǒ yǐ zhì dí zhī xū shí yě. dí shí, zé wǒ bì yǐ zhèng dí xū, zé wǒ bì wèi qí. gǒu jiāng bù zhī qí zhèng, zé suī zhī dí xū shí, ān néng zhì zhī zāi! chén fèng zhào, dàn jiào zhū jiāng yǐ qí zhèng, rán hòu xū shí zì zhī yān.
靖日；奇正者，所以致敵之虛實也。敵實，則我必以正；敵虛，則我必為奇。苟將不知奇正，則雖知敵虛實，安能致之哉！臣奉詔，但教諸將以奇正，然後虛實自知焉。
tài zōng yuē: yǐ qí wèi zhèng zhě, dí yì qí qí, zé wú zhèng jī zhī yǐ zhèng wèi qí zhě, dí yì qí zhèng, zé wú qí jī zhī shǐ dí shì cháng xū, wǒ shì cháng shí. dāng yǐ cǐ fǎ shòu zhū jiāng, shǐ yì xiǎo ěr.
太宗曰：以奇為正者，敵意其奇，則吾正擊之；以正為奇者，敵意其正，則吾奇擊之；使敵勢常虛，我勢常實。當以此法授諸將，使易曉爾。
jìng yuē: qiān zhāng wàn jù, bù chū hū zhì rén ér bù zhì yú rén ér yǐ. chén dāng yǐ cǐ jiào zhū jiāng.
靖曰：千章萬句，不出乎「致人而不致於人」而已。臣當以此教諸將。
19 tài zōng yuē: zhèn zhì yáo chí dū du yǐ lì ān xī dōu hù, fān hàn zhī bīng, rú hé chù zhì?
19、太宗曰：朕置瑤池都督以隸安西都護，蕃漢之兵，如何處置？
jìng yuē: tiān zhī shēng rén, běn wú fān hàn zhī bié, rán dì yuǎn huāng mò. bì yǐ shè liè wèi shēng, yóu cǐ cháng xí zhàn dòu. ruò wǒ ēn xìn fǔ zhī, yī shí zhōu zhī, zé jiē hàn rén yǐ. bì xià zhì cǐ dōu hù, chén qǐng shōu hàn zú, chù zhī nèi dì, jiǎn shěng liáng kuì, bīng jiā suǒ wèi zhì lì zhī fǎ yě. dàn zé hàn lì yǒu shú fān qíng zhě, sàn shǒu bǎo zhàng, cǐ zú yǐ jīng jiǔ. huò yù yǒu jǐng, zé hàn zú chū yān.
靖曰：天之生人，本無蕃漢之別，然地遠荒漠。必以射獵為生，由此常習戰鬥。若我恩信撫之，衣食周之，則皆漢人矣。陛下置此都護，臣請收漢卒，處之內地，減省糧饋，兵家所謂治力之法也。但擇漢吏有熟蕃情者，散守堡障，此足以經久。或遇有警，則漢卒出焉。
tài zōng yuē: sūn zi suǒ yán zhì lì rú hé?
太宗曰：《孫子》所言治力如何？
jìng yuē: yǐ jìn dài yuǎn, yǐ yì dài láo, yǐ bǎo dài jī, cǐ lüè yán qí gài ěr. shàn yòng bīng zhě, tuī cǐ sān yì ér yǒu liù yān: yǐ yòu dài lái, yǐ jìng dài zào, yǐ zhòng dài qīng, yǐ yán dài xiè, yǐ zhì dài luàn, yǐ shǒu dài gōng. fǎn shì zé lì yǒu fú dǎi. fēi zhì lì zhī shù, ān néng lín zhàn zāi!
靖曰：「以近待遠，以佚待勞，以飽待飢」，此略言其概爾。善用兵者，推此三義而有六焉：以誘待來，以靜待躁，以重待輕，以嚴待懈，以治待亂，以守待攻。反是則力有弗逮。非治力之術，安能臨戰哉！
tài zōng yuē: jīn rén xí sūn zi zhě, dàn shuō kōng wén, xiān kè tuī guǎng qí yì. zhì lì zhī fǎ, yí biàn gào zhū jiāng.
太宗曰：今人習《孫子》者，但說空文，鮮克推廣其義。治力之法，宜遍告諸將。
20 tài zōng yuē: jiù jiāng lǎo zú, diāo líng dài jǐn, zhū jūn xīn zhì, bù jīng chén dí jīn jiào yǐ hé dào wèi yào?
20、太宗曰：舊將老卒，凋零殆盡，諸軍新置，不經陳敵今教以何道為要？
jìng yuē: chén cháng jiào shì, fēn wèi sān děng. bì xiān jié wǔ fǎ, wǔ fǎ jí chéng, shòu zhī jūn xiào, cǐ yī děng yě. jūn xiào zhī fǎ, yǐ yī wèi shí, yǐ shí wèi bǎi, cǐ yī děng yě. shòu zhī bì jiāng, bì jiāng nǎi zǒng zhū xiào zhī duì jù wèi chén tú, cǐ yī děng yě. dà jiāng jūn jiā cǐ sān děng zhī jiào, yú shì dà yuè, jī chá zhì dù, fēn bié qí zhèng, shì zhòng xíng fá, bì xià lín gāo guān zhī, wú shī bù kě.
靖曰：臣嘗教士，分為三等。必先結伍法，伍法即成，授之軍校，此一等也。軍校之法，以一為十，以十為百，此一等也。授之裨將，裨將乃總諸校之隊聚為陳圖，此一等也。大將軍家此三等之教，於是大閱，稽查制度，分別奇正，誓眾行罰，陛下臨高觀之，無施不可。
21 tài zōng yuē: wǔ fǎ yǒu shù jiā, shú zhě wèi yào?
21、太宗曰：伍法有數家，孰者為要？
jìng yuē: chén àn chūn qiū zuǒ shì chuán yún, xiān piān hòu wǔ yòu sī mǎ fǎ yuē wǔ rén wèi wǔ wèi liáo zi yǒu shù wǔ lìng hàn zhì yǒu chǐ jí wǔ fú. hòu shì fú jí yǐ zhǐ wèi zhī, yú shì shī qí zhì yǐ. chén zhuó qí fǎ, zì wǔ rén biàn wèi èr shí wǔ rén, zì èr shí wǔ rén ér biàn wèi qī shí wǔ rén, cǐ zé bù zú qī shí èr rén jiǎ shì sān rén zhī zhì yě. shě chē yòng qí, zé èr shí wǔ rén dāng bā mǎ, cǐ zé wǔ bīng wǔ dāng zhī zhì yě. shì zé zhū jiā bīng fǎ, wéi wǔ fǎ wèi yào. xiǎo liè wǔ rén, dà liè èr shí wǔ rén, cān liè qī shí wǔ rén, yòu wǔ cān qí shù, dé sān bǎi qī shí wǔ rén. sān bǎi rén wèi zhèng, liù shí rén wèi qí cǐ zé bǎi wǔ shí rén fēn èr zhèng, ér sān shí rén fēn èr qí. gài zuǒ yòu děng yě. ráng jū suǒ wèi wǔ rén wèi wǔ, shí wǔ wèi duì, zhì jīn yīn zhī, cǐ qí yào yě.
靖曰：臣案《春秋左氏傳》雲，先偏後伍；又《司馬法》曰；五人為伍；《尉繚子》有束伍令；漢制有尺籍伍符。後世符籍以紙為之，於是失其制矣。臣酌其法，自五人變為二十五人，自二十五人而變為七十五人，此則步卒七十二人、甲士三人之制也。舍車用騎，則二十五人當八馬，此則五兵五當之制也。是則諸家兵法，惟伍法為要。小列五人，大列二十五人，參列七十五人，又五參其數，得三百七十五人。三百人為正，六十人為奇；此則百五十人分二正，而三十人分二奇。蓋左右等也。穰苴所謂五人為伍，十伍為隊，至今因之，此其要也。
22 tài zōng yuē: zhèn yǔ lǐ jī lùn bīng, duō tóng qīng shuō, dàn jī bù jiù chū chù ěr. qīng suǒ zhì liù huā chén fǎ. chū hé shù hū?
22、太宗曰：朕與李勣論兵，多同卿說，但勣不究出處爾。卿所制六花陳法。出何術乎？
jìng yuē: chén běn zhū gé liàng bā chén fǎ yě, dà chén bāo xiǎo chén, dà yíng bāo xiǎo yíng, yú luò gōu lián, qū zhé xiāng duì, gǔ zhì rú cǐ. chén wèi tú yīn zhī, gù wài huà zhī fāng, nèi huán zhī yuán, shì chéng liù huā, sú suǒ hào ěr.
靖曰：臣本諸葛亮八陳法也，大陳包小陳，大營包小營，隅落鈎連，曲折相對，古制如此。臣為圖因之，故外畫之方，內環之圓，是成六花，俗所號爾。
tài zōng yuē: nèi yuán wài fāng, hé wèi yě?
太宗曰：內圓外方，何謂也？
jìng yuē: fāng shēng yú bù, yuán shēng yú qí, fāng suǒ yǐ jǔ qí bù, yuán suǒ yǐ zhuì qí xuán. shì yǐ bù shù dìng yú dì, xíng zhuì yīng hū tiān, bù dìng zhuì qí, zé biàn huà bù luàn. bā zhèn wèi liù, wǔ hòu zhī jiù fǎ yān.
靖曰：方生於步，圓生於奇，方所以矩其步，圓所以綴其旋。是以步數定於地，行綴應乎天，步定綴齊，則變化不亂。八陣為六，武侯之舊法焉。
23 tài zōng yuē: huà fāng yǐ jiàn bù, diǎn yuán yǐ jiàn bīng, bù jiào zú fǎ, bīng jiào shǒu fǎ, shǒu zú biàn lì, sī guò bàn hū!
23、太宗曰：畫方以見步，點圓以見兵，步教足法，兵教手法，手足便利，思過半乎！
jìng yuē: wú qǐ yún: jué ér bù lí, què ér bù sàn. cǐ bù fǎ yě. jiào shì jiù bù qí yú pán, ruò wú huà lù, qí ān yòng zhī. sūn wǔ yuē: dì shēng dù, dù shēng liàng, liàng shēng shù, shù shēng chēng, chēng shēng shèng shèng bīng ruò yǐ yì chēng zhū, bài bīng ruò yǐ zhū chēng yì. jiē chū yú dù liàng fāng guó yě.
靖曰：吳起云：「絕而不離，卻而不散。」此步法也。教士就布綦於盤，若無畫路，綦安用之。孫武曰：「地生度，度生量，量生數，數生稱，稱生勝；勝兵若以鎰稱銖，敗兵若以銖稱鎰。」皆出於度量方國也。
tài zōng yuē: shēn hū, sūn zi zhī yán! bù dù dì zhī yuǎn jìn, xíng zhī guǎng xiá, zé hé yǐ zhì qí jié hū!
太宗曰：深乎，孫子之言！不度地之遠近，形之廣狹，則何以制其節乎！
jìng yuē: yōng jiāng ān néng zhī qí jié zhě yě. shàn zhàn zhě, qí shì xiǎn, qí jié duǎn, shì rú guō nǔ, jié rú fā jī. chén xiū qí shù, jǐ lì duì xiāng qù gè shí bù, zhù duì qù qián duì èr shí bù, měi gé yī duì lì yī zhàn duì. qián jìn yǐ wǔ shí bù wèi jié. jiǎo yī shēng, zhū duì jiē sàn lì, bù guò shí bù zhī nèi. zhì dì sì jiǎo shēng, lóng qiāng guì zuò. yú shì gǔ zhī, sān hū sān jī, sān shí bù zhì wǔ shí bù yǐ zhì dí zhī biàn. mǎ jūn cóng bèi chū, yì wǔ shí bù lín shí jié zhǐ. qián zhèng hòu duó, guān dí rú hé. zài gǔ zhī, zé qián qí hòu zhèng, fù yāo dí lái. sì xì dǎo xū. cǐ liù huā dà shuài jiē rán yě.
靖曰：庸將安能知其節者也。「善戰者，其勢險，其節短，勢如彍弩，節如發機。」臣修其術，幾立隊相去各十步，駐隊去前隊二十步，每隔一隊立一戰隊。前進以五十步為節。角一聲，諸隊皆散立，不過十步之內。至第四角聲，籠槍跪坐。於是鼓之，三呼三擊，三十步至五十步以制敵之變。馬軍從背出，亦五十步臨時節止。前正後奪，觀敵如何。再鼓之，則前奇後正，復邀敵來。伺隙搗虛。此六花大率皆然也。
24. tài zōng yuē: cáo gōng xīn shū yún: zuò chén duì dí, bì xiān lì biǎo, yǐn bīng jiù biǎo ér chén. yī bù shòu dí, yú bù bù jìn jiù zhě zhǎn. cǐ hé shù hū?
24。太宗曰：《曹公新書》云：「作陳對敵，必先立表，引兵就表而陳。一部受敵，餘部不進救者斬。」此何術乎？
jìng yuē: lín dí lì biǎo fēi yě, cǐ dàn jiào zhàn shí fǎ ěr. gǔ rén shàn yòng bīng zhě, jiào zhèng bù jiào qí, qū zhòng ruò qū yáng qún, yǔ zhī jìn, yǔ zhī tuì, bù zhī suǒ zhī yě. cáo gōng jiāo ér hǎo shèng, dāng shí zhū jiāng fèng xīn shū zhě, mò gǎn gōng qí duǎn. qiě lín dí lì biǎo, wú nǎi wǎn hū? chén qiè guān bì xià suǒ zhì pò chén lè wǔ, qián chū sì biǎo, hòu zhuì bā fān, zuǒ yòu zhé xuán, qǐ bù jīn gǔ, gè yǒu qí jié, cǐ jí bā chén tú sì tóu bā wěi zhī zhì yě. rén jiān dàn jiàn lè wǔ zhī shèng, qǐ yǒu zhī jūn róng rú sī yān!
靖曰：臨敵立表非也，此但教戰時法爾。古人善用兵者，教正不教奇，驅眾若驅羊群，與之進，與之退，不知所之也。曹公驕而好勝，當時諸將奉《新書》者，莫敢攻其短。且臨敵立表，無乃晚乎？臣竊觀陛下所制破陳樂舞，前出四表，後綴八幡，左右折旋，起步金鼓，各有其節，此即八陳圖四頭八尾之制也。人間但見樂舞之盛，豈有知軍容如斯焉！
tài zōng yuē: xī hàn gāo dì dìng tiān xià, gē yún ān dé měng shì xī shǒu sì fāng. gài bīng fǎ kě yǐ yì shòu, bù kě yǐ yán chuán. zhèn wèi pò chén lè wǔ, wéi qīng yǐ xiǎo qí biǎo yǐ, hòu shì qí zhī wǒ bù gǒu zuò yě.
太宗曰：昔漢高帝定天下，歌雲「安得猛士兮守四方。」蓋兵法可以意授，不可以言傳。朕為破陳樂舞，唯卿已曉其表矣，後世其知我不苟作也。
25 tài zōng yuē: fāng sè wǔ qí wèi zhèng hū? fān huī zhé chōng wèi qí hū? fēn hé wèi biàn, qí duì shù hé wèi dé yí?
25、太宗曰：方色五旗為正乎？旛麾折衝為奇乎？分合為變，其隊數曷為得宜？
jìng yuē: chén cān yòng gǔ fǎ, fán sān duì hé, zé qí xiāng yī ér bù jiāo wǔ duì hé, zé liǎng qí jiāo shí duì hé, zé wǔ qí jiāo. chuī jiǎo kāi wǔ jiāo zhī qí, zé yī fù sàn wèi shí kāi èr jiāo zhī qí, zé yī fù sàn wèi wǔ kāi xiāng yī bù jiāo zhī qí, zé yī fù sàn wèi sān. bīng sàn zé yǐ hé wèi qí, hé zé yǐ sàn wèi qí sān lìng wǔ shēn, sān sàn sān hé, fù guī yú zhèng, sì tóu bā wěi, nǎi kě jiào yān. cǐ duì fǎ suǒ yí yě.
靖曰：臣參用古法，凡三隊合，則旗相依而不交五隊合，則兩旗交；十隊合，則五旗交。吹角開五交之旗，則一復散為十；開二交之旗，則一復散為五；開相依不交之旗，則一復散為三。兵散則以合為奇，合則以散為奇、三令五申，三散三合，復歸於正，四頭八尾，乃可教焉。此隊法所宜也。
tài zōng chēng shàn.
太宗稱善。
26 tài zōng yuē: cáo gōng yǒu zhàn qí dǎo qí yóu qí, jīn mǎ jūn hé děng bǐ hū?
26、太宗曰：曹公有戰騎、蹈騎、游騎，今馬軍何等比乎？
jìng yuē: chén àn xīn shū yún: zhàn qí jū qián, dǎo qí jū zhōng, yóu qí jū hòu. rú cǐ zé shì gè lì míng hào, fēn lèi sān děng ěr. dà dǐ qí bīng bā mǎ dāng chē tú èr shí sì rén èr shí sì qí dāng chē tú qī shí èr rén, cǐ gǔ zhì yě. chē tú cháng jiào yǐ zhèng, qí duì cháng jiào yǐ qí. jù cáo gōng qián hòu jí zhōng fēn wèi sān fù, bù yán liǎng xiāng, jǔ yī duān yán yě. hòu rén bù xiǎo sān fù zhī yì, zé zhàn qí bì qián yú dǎo qí yóu qí, rú hé shǐ yòng? chén shú yòng cǐ fǎ huí jūn zhuǎn chén, zé yóu qí dāng qián, zhàn qí dāng hòu, dǎo qí lín biàn ér fēn, jiē cáo gōng zhī shù yě.
靖曰：臣案《新書》云：戰騎居前，蹈騎居中，游騎居後。如此則是各立名號，分類三等爾。大抵騎兵八馬當車徒二十四人；二十四騎當車徒七十二人，此古制也。車徒常教以正，騎隊常教以奇。據曹公前後及中分為三復，不言兩廂，舉一端言也。後人不曉三復之義，則戰騎必前於蹈騎、游騎，如何使用？臣孰用此法；回軍轉陳，則游騎當前，戰騎當後，蹈騎臨變而分，皆曹公之術也。
tài gōng yuē: duō shǎo rén wèi cáo gōng suǒ huò.
太公曰：多少人為曹公所惑。
27 tài zōng yuē: chē bù qí sān zhě yī fǎ yě, qí yòng zài rén hū?
27、太宗曰：車、步、騎三者一法也，其用在人乎？
jìng yuē: chén àn chūn qiū yú lì chén, xiān piān hòu wǔ, cǐ zé chē bù wú qí, wèi zhī zuǒ yòu jù, yán jù yù ér yǐ, fēi qǔ qí shèng yě. jìn xún wú fá dí, shě chē wèi xíng, cǐ zé qí duō wèi biàn, wéi wù qí shèng, fēi jù yù ér yǐ. chén jūn qí shù, fán yī mǎ dāng sān rén, chē bù chēng zhī, hùn wèi yī fǎ, yòng zhī zài rén, dí ān zhī wú chē guǒ hé chū, qí guǒ hé lái, tú guǒ hé cóng zāi? huò qián jiǔ dì, huò dòng jiǔ tiān, qí zhī rú shén, wéi bì xià yǒu yān, chén hé zú yǐ zhī zhī.
靖曰：臣案春秋魚麗陳，先偏後伍，此則車步無騎，謂之左右拒，言拒御而已，非取奇勝也。晉荀吳伐狄，舍車為行，此則騎多為便，唯務奇勝，非拒御而已。臣均其術，凡一馬當三人，車步稱之，混為一法，用之在人，敵安知吾車果何出，騎果何來，徒果何從哉？或潛九地，或動九天，其知如神，惟陛下有焉，臣何足以知之。
28 tài zōng yuē: tài gōng shū yún: dì fāng liù bǎi bù, huò liù shí bù, biǎo shí èr chén. qí shù rú hé?
28、太宗曰：太公書云：「地方六百步，或六十步，表十二辰。」其術如何？
jìng yuē: huà dì fāng yī qiān èr bǎi bù, kāi fāng zhī xíng yě. měi bù zhàn dì èr shí bù zhī wài, héng yǐ wǔ bù lì yī rén, zòng yǐ sì bù lì yī rén. fán èr qiān wǔ bǎi rén fēn wǔ fāng. kòng dì sì chù, suǒ wèi chén jiān róng chén zhě yě. wǔ wáng fá zhòu, hǔ bì gè zhǎng sān qiān rén. měi chén liù qiān rén, gòng sān wàn zhī zhòng, cǐ tài gōng huà dì zhī fǎ yě.
靖曰：畫地方一千二百步，開方之形也。每部占地二十步之外，橫以五步立一人，縱以四步立一人。凡二千五百人分五方。空地四處，所謂陳間容陳者也。武王伐紂，虎賁各掌三千人。每陳六千人，共三萬之眾，此太公畫地之法也。
tài zōng yuē: qīng liù huā chén huà dì jǐ hé?
太宗曰：卿六花陳畫地幾何？
jìng yuē: dà yuè dì fāng qiān èr bǎi bù zhě, qí yì liù chén gè zhàn dì sì bǎi bù. fēn wèi dōng xī liǎng xiāng, kòng dì yī qiān èr bǎi bù wèi jiào zhàn zhī suǒ. chén cháng jiào shì sān wàn, měi chén wǔ qiān rén, yǐ qí yī wèi yíng fǎ, wǔ wèi fāng yuán qū zhí ruì zhī xíng, měi chén zhèng biàn, fán èr shí wǔ biàn ér zhǐ.
靖曰：大閱地方千二百步者，其義六陳各占地四百步。分為東西兩廂，空地一千二百步為教戰之所。臣常教士三萬，每陳五千人，以其一為營法，五為方、圓、曲、直、銳之形，每陳正變，凡二十五變而止。
tài zōng yuē: wǔ xíng chén rú hé?
太宗曰：五行陳如何？
jìng yuē: běn yīn wǔ fāng sè lì cǐ míng. fāng yuán qū zhí ruì shí yīn dì xíng shǐ rán. fán jūn bù sù xí cǐ wǔ zhě, ān kě yǐ lín dí hū? bīng, guǐ dào yě. gù qiáng míng wǔ xíng yān. wén zhī yǐ shù shù xiāng shēng xiàng kè zhī yì. qí shí bīng xíng xiàng shuǐ, yīn dì zhì liú, cǐ qí zhǐ yě.
靖曰：本因五方色立此名。方、圓、曲、直、銳實因地形使然。凡軍不素習此五者，安可以臨敵乎？兵，詭道也。故強名五行焉。文之以術數相生相剋之義。其實兵形象水，因地制流，此其旨也。
29 tài zōng yuē lǐ jī yán běi mǔ, fāng yuán fú bīng fǎ, gǔ yǒu shì fǒu?
29、太宗曰；李勣言北牡，方圓、伏兵法，古有是否？
jìng yuē: běi mǔ zhī fǎ, chū yú sú chuán, qí shí yīn yáng èr yì ér yǐ. chén àn fàn lǐ yún hòu zé yòng yīn, xiān zé yòng yáng jǐn dí yáng jié, yíng wú yīn jié ér duó zhī. cǐ bīng jiā yīn yáng zhī miào yě. fàn lǐ yòu yún: shè zuǒ wèi pìn, yì yòu wèi mǔ, zǎo yàn yǐ shùn tiān dào. cǐ zé zuǒ yòu zǎo yàn lín shí bù tóng, zài hu qí zhèng zhī biàn zhě yě. zuǒ yòu zhě rén zhī yīn yáng, zǎo yàn zhě tiān zhī yīn yáng, qí zhèng zhě tiān rén xiāng biàn zhī yīn yáng, ruò zhí ér bù biàn, zé yīn yáng jù fèi, rú hé shǒu pìn mǔ zhī xíng ér yǐ. gù xíng zhī zhě, yǐ qí shì dí, fēi wú zhèng yě shèng zhī zhě, yǐ zhèng jī zhī, fēi wú qí yě, cǐ wèi qí zhèng xiāng biàn. bīng fú zhě, bù zhǐ shān gǔ cǎo mù fú cáng suǒ yǐ wèi fú yě, qí zhèng rú shān, qí qí rú léi, dí suī duì miàn, mò cè wú qí zhèng suǒ zài. zhì cǐ, fū hé xíng zhī yǒu yān.
靖曰：北牡之法，出於俗傳，其實陰陽二義而已。臣案范蠡雲；「後則用陰，先則用陽；盡敵陽節，盈吾陰節而奪之。」此兵家陰陽之妙也。范蠡又云：「設左為牝，益右為牡，早宴以順天道。」此則左右、早宴臨時不同，在乎奇正之變者也。左右者人之陰陽，早宴者天之陰陽，奇正者天人相變之陰陽，若執而不變，則陰陽俱廢，如何守牝牡之形而已。故形之者，以奇示敵，非吾正也；勝之者，以正擊之，非吾奇也，此謂奇正相變。兵伏者，不止山谷草木伏藏；所以為伏也，其正如山，其奇如雷，敵雖對面，莫測吾奇正所在。至此，夫何形之有焉。
30 tài zōng yuē: sì shòu zhī chén, yòu yǐ shāng yǔ zhēng jiǎo xiàng zhī, hé dào yě? jìng yuē: guǐ dào yě.
30、太宗曰：四獸之陳，又以商、羽、徵、角、象之，何道也？靖曰：詭道也。
tài zōng yuē: kě fèi hū?
太宗曰：可廢乎？
jìng yuē: cún zhī suǒ yǐ néng dù zhī yě, ruò fèi ér bù yòng, guǐ yù shén yǐ.
靖曰：存之所以能度之也，若廢而不用，詭愈甚矣。
tài zōng yuē: hé wèi yě?
太宗曰：何謂也？
jìng yuē: jiǎ zhī yǐ sì shòu zhī chén, jí tiān dì fēng yún zhī hào, yòu jiā shāng jīn yǔ shuǐ zhēng rén jiǎo mù zhī pèi, cǐ jiē bīng jiā zì gǔ guǐ dào. cún zhī, zé yú dǎng bù fù zēng yǐ fèi zhī, zé shǐ tān shǐ yú zhī shù cóng hé ér shī zāi.
靖曰：假之以四獸之陳，及天、地、風、雲之號，又加商金、羽水、徵人、角木之配，此皆兵家自古詭道。存之，則餘黨不復增矣；廢之，則使貪使愚之術從何而施哉。
tài zōng liáng jiǔ huí: qīng yí mì zhī, wú xiè yú wài.
太宗良久回：卿宜秘之，無泄於外。
31 tài zōng yuē: yán xíng jùn fǎ shǐ zhòng wèi wǒ ér bù wèi dí, zhèn shén huò zhī. xī guāng wǔ yǐ gū jūn dāng wáng mǎng bǎi wàn zhī zhòng, fēi yǒu xíng fǎ lín zhī, cǐ hé yóu hū? jìng yuē: bīng jiā shèng bài, qíng zhuàng wàn shū, bù kě yǐ yī shì tuī yě. rú chén shèng wú guǎng bài qín shī, qǐ shèng guǎng xíng fǎ néng jiā yú qín hū? guāng wǔ zhī qǐ, gài shùn rén xīn zhī yuàn mǎng yě, kuàng yòu wáng xún wáng yì bù xiǎo bīng fǎ, tú kuā bīng zhòng, suǒ yǐ zì cǐ bài. chén àn sūn zǐ yuē: zú wèi qīn fù ér fá zhī, zé bù fú yǐ qīn fù ér fá bù xíng, zé bù kě yòng. cǐ yán fán jiāng xiān yǒu ài jié yú shì, rán hòu kě yǐ yán xíng yě ruò ài wèi jiā ér dú yòng jùn fǎ, xiān kè jì yān.
31、太宗曰：嚴刑峻法使眾畏我而不畏敵，朕甚惑之。昔光武以孤軍當王莽百萬之眾，非有刑法臨之，此何由乎？靖曰：兵家勝敗，情狀萬殊，不可以一事推也。如陳勝、吳廣敗秦師，豈勝、廣刑法能加於秦乎？光武之起，蓋順人心之怨莽也，況又王尋、王邑不曉兵法，徒誇兵眾，所以自此敗。臣案《孫子》曰：「卒未親附而罰之，則不服；已親附而罰不行，則不可用。」此言凡將先有愛結於士，然後可以嚴刑也；若愛未加而獨用峻法，鮮克濟焉。
tài zōng yuē: shàng shū yán. wēi kè jué ài, yǔn jì ài kè jué wēi, yǔn wǎng gōng. hé wèi yě?
太宗曰：《尚書》言。「威克厥愛，允濟；愛克厥威，允罔功。」何謂也？
jìng yuē: ài shè yú xiān, wēi shè yú hòu, bù kě fǎn shì yě. ruò wēi jiā yú xiān, ài jiào yú hòu, wú yì yú shì yǐ. shàng shū suǒ yǐ shèn jiè qí zhōng, fēi suǒ yǐ zuò móu yú shǐ yě. gù sūn zi zhī fǎ wàn dài bù kān.
靖曰：愛設於先，威設於後，不可反是也。若威加於先，愛教於後，無益於事矣。《尚書》所以慎戒其終，非所以作謀於始也。故孫子之法萬代不刊。
32 tài zōng yuē: qīng píng xiāo xiǎn, zhū jiāng jiē yù jí wěi chén jiā yǐ shǎng shì zú, dú qīng bù cóng, yǐ wèi kuǎi tōng bù lù yú hàn, jì ér jiāng hàn guī shùn. zhèn yóu shì sī gǔ rén yǒu yán yuē: wén néng fù zhòng, wǔ néng wēi dí. qí qīng zhī wèi hū?
32、太宗曰：卿平蕭銑，諸將皆欲藉偽臣家以賞士卒，獨卿不從，以謂蒯通不戮於漢，既而江漢歸順。朕由是思古人有言曰：「文能附眾，武能威敵。其卿之謂乎？
jìng yuē: hàn guāng wǔ píng chì méi, rù zéi yíng zhōng àn xíng, zéi yuē: xiāo wáng tuī chì xīn yú rén fù zhōng. cǐ gài xiān liào rén qíng bì fēi wèi è, qǐ bù yù lǜ zāi! chén qǐng tǎo tū jué, zǒng fān hàn zhī zhòng, chū sài qiān lǐ, wèi cháng lù yī yáng qiān, zhǎn yī zhuāng jiǎ, yì tuī chì chéng cún zhì gōng ér yǐ yǐ. bì xià guò shí tīng, zhuó chén yǐ bù cì zhī wèi, ruò yú wén wǔ zé hé gǎn dāng.
靖曰：漢光武平赤眉，入賊營中案行，賊曰：蕭王推赤心於人腹中。此蓋先料人情必非為惡，豈不豫慮哉！臣頃討突厥，總蕃漢之眾，出塞千里，未嘗戮一揚千，斬一莊賈，亦推赤誠存至公而已矣。陛下過時聽，擢臣以不次之位，若於文武則何敢當。
33 tài zōng yuē: xī táng jiǎn shǐ tū jué, qīng yīn jī ér bài zhī. rén yán qīng yǐ jiǎn de sǐ jiān, zhèn zhì jīn yí yān, rú hé?
33、太宗曰：昔唐儉使突厥，卿因擊而敗之。人言卿以儉的死間，朕至今疑焉，如何？
jìng zài bài yuē: chén yǔ jiǎn bǐ jiān shì zhǔ, liào jiǎn shuō bì bù néng róu fú, gù chén yīn zòng bīng yǐ jī zhī, suǒ yǐ qù dà è bù gù xiǎo yì yě. rén wèi yǐ jiǎn wèi sǐ jiān, fēi chén zhī xīn. àn sūn zi yòng jiān zuì wèi xià cè, chén cháng zhe lùn qí mò yún: shuǐ néng zài zhōu yì néng fù zhōu. huò yòng jiān yǐ chéng gōng, huò píng jiān yǐ qīng bài. ruò shù fà shì jūn, dāng cháo zhèng sè, zhōng yǐ jǐn jié, xìn yǐ jié chéng, suī yǒu shàn jiān, ān kě yòng hū? táng jiǎn xiǎo yì, bì xià hé yí.
靖再拜曰：臣與儉比肩事主，料儉說必不能柔服，故臣因縱兵以擊之，所以去大惡不顧小義也。人謂以儉為死間，非臣之心。案《孫子》用間最為下策，臣嘗著論其末云：「水能載舟亦能覆舟。或用間以成功，或憑間以傾敗。若束髮事君，當朝正色，忠以盡節，信以竭誠，雖有善間，安可用乎？」唐儉小義，陛下何疑。
tài zōng yuē: chéng zāi, fēi rén yì bù néng shǐ jiān, cǐ qǐ xiān rén suǒ wèi hū. zhōu gōng dà yì miè qīn, kuàng yī shǐ rén hū. zhuó wú yí yǐ.
太宗曰：誠哉，非仁義不能使間，此豈纖人所為乎。周公大義滅親，況一使人乎。灼無疑矣。
34 tài zōng yuē: bīng guì wèi zhǔ, bù guì wèi kè guì sù, bù guì jiǔ, hé yě?
34、太宗曰：兵貴為主，不貴為客；貴速，不貴久，何也？
jìng yuē: bīng bù dé yǐ ér yòng zhī, ān zài wèi kè qiě jiǔ zāi. sūn zǐ yuē: yuǎn shū zé bǎi xìng pín wèi cǐ wèi kè zhī bì yě. yòu yuē: yì bù zài jí, liáng bù sān zài. cǐ bù kě jiǔ zhī yàn yě. chén jiào liàng zhǔ kè zhī shì, zé yǒu biàn kè wèi zhǔ, biàn zhǔ wèi kè zhī shù.
靖曰：兵不得已而用之，安在為客且久哉。《孫子》曰：「遠輸則百姓貧」為此為客之弊也。又曰：「役不再籍，糧不三載。此不可久之驗也。臣較量主客之勢，則有變客為主，變主為客之術。
tài zōng yuē: hé wèi yě?
太宗曰：何謂也？
jìng yuē: yīn liáng yú dí, shì biàn kè wèi zhǔ yě bǎo néng jī zhī, yì néng láo zhī, shì biàn zhǔ wèi kè yě. gù bīng bù jū zhǔ kè chí sù, wéi fā bì zhōng jié, suǒ yǐ wèi yí.
靖曰：「因糧於敵」，是變客為主也；「飽能飢之，佚能勞之」，是變主為客也。故兵不拘主客遲速，惟發必中節，所以為宜。
tài zōng yuē: gǔ rén yǒu zhū?
太宗曰：古人有諸？
jìng yuē: xī yuè fá wú, yǐ zuǒ yòu liǎng jūn míng gǔ ér jìn, wú fēn bīng yù zhī yuè yǐ zhōng jūn qián shè bù gǔ, xí qǔ wú shī. cǐ biàn kè wèi zhǔ zhī yàn yě. shí lè yǔ jī dàn zhàn, dàn bīng yuǎn lái, lēi qiǎn kǒng cháng wèi qián fēng nì jī dàn jūn, kǒng cháng tuì ér dàn lái zhuī, lēi yǐ fú bīng jiā jī zhī, dàn jūn dà bài. cǐ biàn láo wèi yì zhī yàn yě. gǔ rén rú cǐ zhě duō.
靖曰：昔越伐吳，以左右兩軍鳴鼓而進，吳分兵御之；越以中軍潛涉不鼓，襲取吳師。此變客為主之驗也。石勒與姬澹戰，澹兵遠來，勒遣孔萇為前鋒逆擊澹軍，孔萇退而澹來追，勒以伏兵夾擊之，澹軍大敗。此變勞為佚之驗也。古人如此者多。
35 tài zōng yuē: tiě jí lí xíng mǎ, tài gōng suǒ zhì, shì hū?
35、太宗曰：鐵蒺藜、行馬，太公所制，是乎？
jìng yuē: yǒu zhī, rán jù dí ér yǐ. bīng guì zhì rén, fēi yù jù zhī yě. dà gōng liù tāo yán shǒu yù zhī jù ěr, fēi zhèng zhàn suǒ shī yě.
靖曰：有之，然拒敵而已。兵貴致人，非欲拒之也」。大公《六韜》言守御之具爾，非政戰所施也。
