bǎo yuán chū, yuán hào chuàng lì wén fǎ, gù míng wú zǔ, màn shū shǐ wén, cháo tíng wèi zhī fèn rán. zhāng dèng gōng wèi xiāng, jí yì jué hé wèn zuì, shí xī biān chí bèi yǐ jiǔ, rén bù zhī bīng, shí zhě yǐ wéi yōu. wú chūn qīng shí wéi jiàn guān, shàng yán yí dí bù shí lǐ yì, yí qiě wù yǔ jiào, xǔ qí suǒ qiú, bǐ jiāng wú cí jǔ dòng, rán hòu yīn chì biān chén mì xiū zhàn bèi, shǐ nián suì jiān zhàn shǒu zhī jì lì, zé yuán hào suī yù wàng zuò, bù néng wéi shēn hài yǐ. zòu rù, dèng gōng xiào yuē:" rén yán wú shè rén xīn fēng, guǒ rán." jì ér hé shì yī jué, yuán hào rù kòu, suǒ zhì rú rù wú rén zhī jìng. hòu shù nián, lì jìn qiú hé, suì zēng lù yí, réng gǎi míng" wù zú", cháo tíng jìng bù wèn. shì nǎi yǐ chūn qīng zhī yán wéi rán.
宝元初,元昊创立文法,故名吾祖,慢书始闻,朝廷为之忿然。张邓公为相,即议绝和问罪,时西边弛备已久,人不知兵,识者以为忧。吴春卿时为谏官,上言夷狄不识礼义,宜且勿与较,许其所求,彼将无词举动,然后阴勑边臣密修战备,使年岁间战守之计立,则元昊虽欲妄作,不能为深害矣。奏入,邓公笑曰:“人言吴舍人心风,果然。”既而和事一绝,元昊入寇,所至如入无人之境。后数年,力尽求和,岁增赂遗,仍改名“兀卒”,朝廷竟不问。世乃以春卿之言为然。
yuán hào jì pàn, shǎn xī sì lù zhì shuài. xià yīng gōng sǒng wèi zǒng shuài, jū cháng ān, bù lín biān, jīng bīng yǒng jiāng liú zhì huī xià, sì lù zhàn shǒu chū rù jiē qǔ jué yān, jì yuǎn bù jí shì, ér sì lù fù bài, fá zhōng bù jí zǒng shuài. zhī zhì gào zhāng gōng ān dào wèi jiàn guān, yán:" zì gǔ yuán shuài wú bù shēn duì dí, suī qí huán jìn wén bà zhǔ, yì qīn lǚ xíng zhèn. zhì yú jiàng zuǒ yǒu bài, yuán shuài bì rèn qí zé, zhū gě liàng wèi dà jiàng jūn, mǎ sù zhī bài, jiàng yòu jiāng jūn, cǐ gǔ jīn tōng yì yě. jīn xià sǒng duān zuò cháng ān, wèi cháng lín dí, zhū lù shī lǜ, yī jiē bù wèn, yǒu zǒng shuài zhī míng, ér wú zǒng shuài zhī shí. qǐ jù sì lù bài shì, jiā yǐ zé fá ér bà zǒng shuài, shǐ sì lù shuài chén, zì rèn zhàn shǒu zhī jì, yǒu shì gàn tā lù zhě, dì xiāng guān bào, suí yí jiù yìng, yú shì wèi biàn." cháo tíng cóng zhī. yīng gōng jiàng zhī bié zhōu, ér sì lù gè rèn qí shì, gài shǐ yú cǐ.
元昊既叛,陕西四路置帅。夏英公竦为总帅,居长安,不临边,精兵勇将留寘麾下,四路战守出入皆取决焉,既远不及事,而四路负败,罚终不及总帅。知制诰张公安道为谏官,言:“自古元帅无不身对敌,虽齐桓、晋文霸主,亦亲履行阵。至于将佐有败,元帅必任其责,诸葛亮为大将军,马谡之败,降右将军,此古今通义也。今夏竦端坐长安,未尝临敌,诸路失律,一皆不问,有总帅之名,而无总帅之实。乞据四路败事,加以责罚而罢总帅,使四路帅臣,自任战守之计,有事干它路者,递相关报,随宜救应,于事为便。”朝廷从之。英公降知别州,而四路各任其事,盖始于此。
yuán hào jiǔ pàn, biān bīng lǚ qū, qín rén kùn bì, ér zhū jiàng chǐ yú wú gōng, mò gǎn yán hé róng zhě. suī xià rén měi rù zhé shèng, ér guó xiǎo mín pín, jí yú diǎn jí, lǔ huò zhī lì bù bǔ suǒ hào, ér suì cì hé shì zhī lì jiē jué, yī juàn zhī zhí bā jiǔ qiān qián, shàng xià yì yàn bīng yǐ, ér yuán hào bèi màn yǐ shèn, yì nán yú kuǎn sāi. zhāng ān dào wèi jiàn guān, qǐ yīn jiāo pèi, xǔ zhū shuài nà qí zì xīn zhī qǐng, yǐ ān xī jiè shēng líng, qí yán shén měi. rén zōng lǎn zhī dà xǐ, tuì jiàn xǔ gōng zhèng fǔ, gōng yì xǐ yuē:" shè rén yǒu cǐ yán, shè jì zhī fú yě." shì suì, chì shū jí xíng zhī. zì shì biān chén nǎi gǎn shòu yuán hào jiàng kuǎn, róng xià jiē huò xī jiān. rén zōng yǐ zhì rén yù wù, ér xǔ gōng shěn yú ān wēi zhī jì, bù xùn xū míng, bù tān xiǎo lì, gù dǎng yán zhèng lùn, wén zé néng yòng, suī zāo yuán hào zhī biàn, ér bù shī tài píng zhī yè, yǒu yǐ yě fū!
元昊久叛,边兵屡屈,秦人困弊,而诸将耻于无功,莫敢言和戎者。虽夏人每入輙胜,而国小民贫,疾于点集,卤获之利不补所耗,而岁赐和市之利皆绝,一绢之直八九千钱,上下亦厌兵矣,而元昊悖慢已甚,亦难于款塞。张安道为谏官,乞因郊霈,许诸帅纳其自新之请,以安西界生灵,其言甚美。仁宗览之大喜,退见许公政府,公亦喜曰:“舍人有此言,社稷之福也。”是岁,勅书即行之。自是边臣乃敢受元昊降款,戎夏皆获息肩。仁宗以至仁御物,而许公审于安危之计,不狥虚名,不贪小利,故谠言正论,闻则能用,虽遭元昊之变,而不失太平之业,有以也夫!
jiǎ chāng cháo shǐ zuò guó zǐ jiàn zhí jiǎng, sūn shì pàn jiān. chāng cháo cháng hòu shì, shì bù chū, shǐ rén yǐ táng lù suí wéi chù hòu chuán shì zhī, yuē:" dú qì nǎi xiāng jiàn." jì jiàn, shì yuē:" zhī cǐ yì fǒu? zú xià yì rì yǐ rú shù zuò xiāng, zhèng rú cǐ èr rén." shì wèi shì néng zhī rén. rán qí míng wèi zé lèi yǐ, ér xié zhèng zé wèi yě. ruò zhǐ lùn guì jiàn, cǐ dàn xiāng shī suǒ néng ěr!
贾昌朝始作国子监直讲,孙奭判监。昌朝尝候奭,奭不出,使人以《唐.路随、韦处厚传》示之,曰:“读讫乃相见。”既见,奭曰:“知此意否?足下异日以儒术作相,正如此二人。”世谓奭能知人。然其名位则类矣,而邪正则未也。若止论贵贱,此但相师所能耳!
qìng lì zhōng, qì dān shǐ liú liù fú qiú hé qīn, jiǎ chāng cháo guǎn bàn, wèi yǒu yǐ jù zhī. xiān shì, zōng zhēn zhī dì hào dà dì zhě yòng shì, héng yú lǔ zhōng, yīn xìn shǐ cháng tōng shū bì. rén zōng shǐ chāng cháo wèi liù fú, yù yīn jīn shǐ dá zhī. liù fú cí yuē:" cǐ yú tài hòu shén shàn, rán yú běn cháo bù biàn." chāng cháo yīn yuē:" jí rú cǐ, yù yǐ tài zǐ zōng zhēn zhī zǐ. qiú hé qīn, huáng dì qǐ ān xīn hū?" liù fú bù néng dá, zì shì hé qīn zhī yì pō xī.
庆历中,契丹使刘六符求和亲,贾昌朝馆伴,未有以拒之。先是,宗真之弟号大弟者用事,横于虏中,因信使尝通书币。仁宗使昌朝谓六符,欲因今使答之。六符辞曰:“此于太后甚善,然于本朝不便。”昌朝因曰:“即如此,欲以太子宗真之子。求和亲,皇帝岂安心乎?”六符不能答,自是和亲之议颇息。
yuán hào wèi shùn, qì dān yāo qiú wú yàn, fàn wén zhèng gōng yǐ wéi yōu, qǐ chéng jīng chéng yǐ bèi dí. zhòng huò qí shuō, wéi lǚ xǔ gōng yǐ wéi fēi, yuē:" suī yǒu qì dān zhī yú, shè bèi dāng zài hé běi, nài hé jù chéng jīng chéng yǐ shì ruò hū? shǐ lǔ shēn rù ér dú gù yī chéng, tiān xià rǎo yǐ." nǎi yì jiàn běi dōu, yīn xiū qí chéng chí, zēng zhì shǒu bèi, shí zhě wěi zhī.
元昊未顺,契丹要求无厌,范文正公以为忧,乞城京城以备狄。众惑其说,惟吕许公以为非,曰:“虽有契丹之虞,设备当在河北,柰何遽城京城以示弱乎?使虏深入而独固一城,天下扰矣。”乃议建北都,因修其城池,增置守备,识者韪之。
liú cóng dé qī suì guó fū rén zhě, wáng méng zhèng nǚ yě. bǎo yuán zhōng, chū rù nèi tíng, huò yún de xìng yú shàng, wài rén wú bù zhī zhě. yǐ cǐ huò zuì, duó fēng, bà cháo yè. jiǔ zhī, fù dé rù. zhāng gōng ān dào wèi jiàn guān, suī yǐ shù lùn liè, jiē liú zhōng yān. fù zhèng gōng shí zhī zhì gào, zhì xià fù suì guó fēng, zhèng gōng jiǎo hái cí tóu, fēng mìng suì qǐn. táng zhì, wéi jǐ shì zhōng dé fēng hái zhào shū, zhōng shū shè rén jiǎo cí tóu gài zì zhèng gōng shǐ. ān dào jiàn lǚ xǔ gōng, yóu yǐ fēi jiù diǎn, bù lè. èr gōng zhī bù xiāng xǐ, fán jiē cǐ lèi yě.
刘从德妻遂国夫人者,王蒙正女也。宝元中,出入内庭,或云得幸于上,外人无不知者。以此获罪,夺封,罢朝谒。久之,复得入。张公安道为谏官,虽以数论列,皆留中焉。富郑公时知制诰,制下复遂国封,郑公缴还词头,封命遂寝。唐制,惟给事中得封还诏书,中书舍人缴词头盖自郑公始。安道见吕许公,犹以非旧典,不乐。二公之不相喜,凡皆此类也。
qìng lì zhōng, jié dào zhāng hǎi héng xíng shù lù, jiāng guò gāo yóu. zhī jūn cháo zhòng yuē dù bù néng yù, yù jūn zhōng fù mín chū jīn bó, shì niú jiǔ, shǐ rén yíng láo, qiě hòu yí zhī. hǎi yuè jìng qù, bù wéi bào. shì wén, cháo tíng dà nù. shí fàn wén zhèng gōng zài zhèng fǔ, fù zhèng gōng zài shū fǔ, zhèng gōng yì yù zhū zhòng yuē yǐ zhèng fǎ, fàn gōng yù yòu zhī, zhēng yú shàng qián. fù gōng yuē:" dào zéi gōng xíng, shǒu chén bù néng zhàn, bù néng shǒu, ér shǐ mín jù qián yí zhī, fǎ suǒ dāng zhū yě bù zhū, jùn xiàn wú fù kěn shǒu zhě yǐ. wén gāo yóu zhī mín jí zhī, yù shí qí ròu, bù kě shì yě." fàn gōng yuē:" jùn xiàn bīng xiè zú yǐ zhàn shǒu, yù zéi bù yù, ér yòu lù zhī, cǐ fǎ suǒ dāng zhū yě. jīn gāo yóu wú bīng yǔ xiè, suī zhòng yuē zhī yì dāng miǎn lì zhàn shǒu, rán shì yǒu kě shù, lù zhī kǒng fēi fǎ yì yě. xiǎo mín zhī qíng, dé jù chū cái wù, ér miǎn yú shā lüě, lǐ bì xǐ zhī, ér yún yù shí qí ròu, chuán zhě guò yě." rén zōng shì rán cóng zhī, zhòng yuē yóu cǐ miǎn sǐ. jì ér fù gōng yùn yuē:" fāng jīn huàn fǎ bù jǔ, fāng yù jǔ fǎ, ér duō fāng jǔ zhī, hé yǐ zhěng zhòng?" fàn gōng mì gào zhī yuē:" zǔ zōng yǐ lái, wèi cháng qīng shā chén xià, cǐ shèng dé shì, nài hé yù qīng huài zhī? qiě wú yǔ gōng zài cǐ, tóng liáo zhī jiān, tóng xīn zhě yǒu jǐ? suī shàng yì yì wèi zhī suǒ dìng yě, ér qīng dǎo rén zhǔ yǐ zhū lù chén xià, tā rì shǒu huá, suī wú bèi yì wèi gǎn zì bǎo yě." fù gōng zhōng bù yǐ wéi rán. jí èr gōng jī bù zì ān, fàn gōng chū àn shǎn xī, fù gōng chū àn hé běi, fàn gōng yīn zì qǐ shǒu biān. fù gōng zì hé běi hái, jí guó mén, bù xǔ rù, wèi cè cháo tíng yì, bǐ yè páng huáng bù néng mèi, rào chuáng tàn yuē:" fàn liù zhàng, shèng rén yě!"
庆历中,劫盗张海横行数路,将过高邮。知军晁仲约度不能御,谕军中富民出金帛,市牛酒,使人迎劳,且厚遗之。海悦径去,不为暴。事闻,朝廷大怒。时范文正公在政府,富郑公在枢府,郑公议欲诛仲约以正法,范公欲宥之,争于上前。富公曰:“盗贼公行,守臣不能战,不能守,而使民醵钱遗之,法所当诛也;不诛,郡县无复肯守者矣。闻高邮之民疾之,欲食其肉,不可释也。”范公曰:“郡县兵械足以战守,遇贼不御,而又赂之,此法所当诛也。今高邮无兵与械,虽仲约之义当勉力战守,然事有可恕,戮之恐非法意也。小民之情,得醵出财物,而免于杀掠,理必喜之,而云欲食其肉,传者过也。”仁宗释然从之,仲约由此免死。既而富公愠曰:“方今患法不举,方欲举法,而多方沮之,何以整众?”范公密告之曰:“祖宗以来,未尝轻杀臣下,此盛德事,奈何欲轻坏之?且吾与公在此,同僚之间,同心者有几?虽上意亦未知所定也,而轻导人主以诛戮臣下,它日手滑,虽吾辈亦未敢自保也。”富公终不以为然。及二公迹不自安,范公出按陕西,富公出按河北,范公因自乞守边。富公自河北还,及国门,不许入,未测朝廷意,比夜徬徨不能寐,遶床叹曰:“范六丈,圣人也!”
jīng chéng jǔ rén zhāng yàn zé shì wēn chéng huáng hòu mǔ, sī zuò gào shēn, shì bài, chén shēng zhī jū zhī. shì lián wēn chéng mǔ jí gōng qīng jiā, shēng zhī bù gǎn qióng zhì. yù jù, cháo chén dù shū qǐng lù wèn, bó zhī. tè zhǐ bù lù wèn, shā yàn zé, gōng yì wǎng zhī. wèi jǐ, zhāng yáo zuǒ chú shū mì fù shǐ, yù shǐ zhōng chéng bāo zhěng yán qí bù dàng, wèi jué, liú bǎi guān bān zhēng zhī. shū zài bān zhōng, chū bān wèn yuē:" shū mì yù wén zhōng chéng suǒ yán hé shì ér hòu gǎn liú." yǐ shí gào zhī. shū yuē:" yǐ cǐ liú shū kě yě." rén yì zhuàng zhī. sòng gōng xù qǐng yì yù yàn zé shì, jí shū zòu, yán xiǎo chén bù hé yuè zhí wàng yán, zé jiān jiāng níng jiǔ shuì, wèi jǐ ér sǐ. shí zhě āi zhī.
京城举人张彦泽事温成皇后母,私作告身,事败,陈升之鞫之。事连温成母及公卿家,升之不敢穷治。狱具,朝臣杜枢请录问,驳之。特旨不录问,杀彦泽,公议枉之。未几,张尧佐除枢密副使,御史中丞包拯言其不当,未决,留百官班争之。枢在班中,出班问曰:“枢密欲闻中丞所言何事而后敢留。”以实告之。枢曰:“以此留枢可也。”人益壮之。宋公序顷亦预彦泽事,疾枢奏,言小臣不合越职妄言,责监江宁酒税,未几而死。识者哀之。
sòng gōng xù wèi cān zhī zhèng shì, rén zōng juàn zhī. xǔ gōng dāng guó, jí gōng xù, yīn yù qīng zhī ér bù dé qí yào. fàn xī wén zài yán ān, shàn fén yuán hào guó shū, ér yǐ sī shū fù zhī. shì wén cháo tíng, zhū gōng yì zhī, xǔ gōng miù wèi dà bù kě, gōng xù xìn zhī, jí yú shàng qián qǐ zhǎn fàn gōng. xǔ gōng xú jiù zhī. gōng xù cāng cù shī cuò, xiāng cì yǐ shì bà qù. fàn shì zhì jīn hèn zhī.
宋公序为参知政事,仁宗眷之。许公当国,疾公序,阴欲倾之而不得其要。范希文在延安,擅焚元昊国书,而以私书复之。事闻朝廷,诸公议之,许公谬谓大不可,公序信之,亟于上前乞斩范公。许公徐救之。公序仓卒失措,相次以事罢去。范氏至今恨之。
fù zhèng gōng hán wèi gōng tóng zài zhōng shū, zhèng gōng mǔ lǎo yǐ, yī rì yǔ jí gù shì, zǎi xiàng yǒu qǐ fù shì shì zhě. wèi gōng yuē:" cǐ fēi cháo tíng shèng shì." yǐ ér zhèng gōng jū mǔ yōu, cháo tíng lǚ qǐ zhī. shàng zhāng sān cí, tiē huáng yán:" chén zài zhōng shū rì, cháng yǔ hán qí yán zhī, jué bù dàng qǐ." wèi gōng yuē:" wú dàn yǐ shí yán zhī, bù liào yǐ wéi yuàn." zì cǐ èr rén shāo shāo yǒu xì.
富郑公、韩魏公同在中书,郑公母老矣,一日语及故事,宰相有起复视事者。魏公曰:“此非朝廷盛事。”已而郑公居母忧,朝廷屡起之。上章三辞,贴黄言:“臣在中书日,尝与韩琦言之,决不当起。”魏公曰:“吾但以实言之,不料以为怨。”自此二人稍稍有隙。
yīng zōng huáng dì, pú wáng shí sān zi yě, gù běn gōng wèi zhī shí sān shǐ, mǔ yuē xiān yóu xiàn jūn rèn shì, huò yán yòu shí fù xiōng bù yǐ wéi zǐ dì shù. rén zōng wǎn nián wú zi, qiǎn nèi fū rén zhì pú gōng xuǎn zé zhū zǐ, yù yǎng zhī jìn zhōng. yīng zōng chū bù yù xuǎn, xuǎn zhě wú yī kě. jì wǎn, nèi fū rén jiāng dēng chē yǐ, yīng zōng pú fú píng jiān, jiàn zhī jīng yuē:" dú cǐ ér kě ěr." zhòng jiē xiào. nèi fū rén dú yì zhī, bào zhī dēng chē, suì yǎng yú cí shèng diàn zhōng. shí xuān rén huáng hòu yǐ cí shèng wài shēng, yì wèi cí shèng suǒ yǎng. shāo zhǎng, jiāng yǐ jìn yù. rén zōng yuē:" cǐ hòu zhī jìn qīn, dài zhī yí yì, shí sān cháng chéng, kě yǐ wéi fù." cí shèng cóng zhī, hòu zú chéng hūn. yīng zōng zài fān dǐ, gōng jiǎn hào xué, lǐ xià shī yǒu, shén dé míng yù. jiā yòu mò, rén zōng bù yù, dà chén yì xuǎn lì zōng shì zi. rén zōng miǎn cóng zhòng yì, lì wèi huáng zǐ. rán zuǒ yòu jìn xí duō bù lè zhě. dì yōu jù, cí bì zhě jiǔ zhī. jí rén zōng yàn jià, dì jí wèi, yǐ yōu dé xīn jí. dà chén yì qǐng cí shèng chuí lián. dì jí shén, shí yǒu bù xùn yǔ, hòu bù lè. dà chén yǒu bù yù lì huáng zǐ zhě, yīn jìn fèi lì zhī jì, wéi zǎi xiàng hán qí què rán bù biàn, cān zhī zhèng shì ōu yáng xiū shēn zhù qí yì. cháng zòu shì lián qián, cí shèng wū yè liú tì, jù dào bù xùn zhuàng. qí yuē:" cǐ bìng gù ěr. bìng yǐ, bì bù ěr. zi bìng, mǔ kě bù róng zhī hū?" cí shèng yì bù yì, yuē:" huáng qīn bèi jiē xiào tài hòu yù yú jiù wō xún tù ér." wén zhě jīng jù, jiē tuì shù bù lì, dú qí bù dòng, yuē:" tài hòu bú yào hú sī luàn liàng." shǎo jiàn, xiū nǎi jìn yuē:" tài hòu shì rén zōng shù shí nián, rén shèng zhī dé, zhe yú tiān xià. fù rén zhī xìng, xiān bù dù jì zhě, wēn chéng zhī chǒng, tài hòu chù zhī yù rú, hé suǒ bù róng, jīn mǔ zǐ zhī jiān ér fǎn bù néng rěn yé?" tài hòu yuē:" dé zhū jūn zhī cǐ, shàn yǐ." xiū yuē:" cǐ shì hé dú chén děng zhī zhī, zhōng wài mò bù zhī yě." tài hòu yì shāo hé, xiū fù jìn yuē:" rén zōng zài wèi suì jiǔ, dé zé zài rén, rén suǒ xìn fú, gù yī rì yàn jià, tiān xià bǐng chéng yí lìng, fèng dài sì jūn, wú yī rén gǎn yì tóng zhě. jīn tài hòu yī fù rén, chén děng wǔ liù cuò dà ěr, jǔ zú zào shì, fēi rén zōng yí yì, tiān xià shú kěn tīng cóng?" tài hòu mò rán jiǔ zhī ér bà. hòu shù rì, dú jiàn yīng zōng, dì yuē:" tài hòu dài wǒ wú ēn." gōng yuē:" zì gǔ shèng dì míng wáng bù wéi shǎo yǐ, rán dú chēng shùn wèi dà xiào, qǐ qí yú jǐn bù xiào yě? fù mǔ cí ài ér zi xiào, cǐ cháng shì, bù zú dào wéi fù mǔ bù cí ér zi bù shī xiào, nǎi kě chēng ěr. jīn dàn bì xià shì zhī wèi zhì ěr, fù mǔ qǐ yǒu bù cí zhě?" dì dà wù, zì shì bù fù yán tài hòu duǎn yǐ. xī níng zhōng, ōu gōng tuì jū yǐng shàng, zhé wǎng jiàn zhī, xián yán jí cǐ, gōng yuē:" gǔ suǒ wèi shè jì chén, hán gōng jìn zhī. xī shàng zài yǐng dǐ, fāng rén qíng yí èr, gōng zhāo jì shì wáng táo, shǐ zhī mì quàn wáng qīng shēn fèng shì cí shèng. wáng yòng qí yán, zhí jiā rén lǐ, zhì qīn fèng jǐ yán, jìn yǐn shí. cí shèng yóu shì guī xīn, ér dà jì shǐ dìng."
英宗皇帝,濮王十三子也,故本宫谓之十三使,母曰仙游县君任氏,或言幼时父兄不以为子弟数。仁宗晚年无子,遣内夫人至濮宫选择诸子,欲养之禁中。英宗初不预选,选者无一可。既晚,内夫人将登车矣,英宗匍匐屏间,见之惊曰:“独此儿可耳。”众皆笑。内夫人独异之,抱之登车,遂养于慈圣殿中。时宣仁皇后以慈圣外甥,亦为慈圣所养。稍长,将以进御。仁宗曰:“此后之近亲,待之宜异,十三长成,可以为妇。”慈圣从之,后卒成婚。英宗在藩邸,恭俭好学,礼下师友,甚得名誉。嘉佑末,仁宗不豫,大臣议选立宗室子。仁宗勉从众议,立为皇子。然左右近习多不乐者。帝忧惧,辞避者久之。及仁宗晏驾,帝即位,以忧得心疾。大臣议请慈圣垂帘。帝疾甚,时有不逊语,后不乐。大臣有不预立皇子者,阴进废立之计,惟宰相韩琦确然不变,参知政事欧阳修深助其议。尝奏事帘前,慈圣呜咽流涕,具道不逊状。琦曰:“此病故耳。病已,必不尔。子病,母可不容之乎?”慈圣意不怿,曰:“皇亲辈皆笑太后欲于旧涡寻兔儿。”闻者惊惧,皆退数步立,独琦不动,曰:“太后不要胡思乱量。”少间,修乃进曰:“太后事仁宗数十年,仁圣之德,着于天下。妇人之性,鲜不妬忌者,温成之宠,太后处之裕如,何所不容,今母子之间而反不能忍耶?”太后曰:“得诸君知此,善矣。”修曰:“此事何独臣等知之,中外莫不知也。”太后意稍和,修复进曰:“仁宗在位岁久,德泽在人,人所信服,故一日晏驾,天下禀承遗令,奉戴嗣君,无一人敢异同者。今太后一妇人,臣等五六措大耳,举足造事,非仁宗遗意,天下孰肯听从?”太后默然久之而罢。后数日,独见英宗,帝曰:“太后待我无恩。”公曰:“自古圣帝明王不为少矣,然独称舜为大孝,岂其余尽不孝也?父母慈爱而子孝,此常事,不足道;唯父母不慈而子不失孝,乃可称耳。今但陛下事之未至耳,父母岂有不慈者?”帝大悟,自是不复言太后短矣。熙宁中,欧公退居潁上,辙往见之,闲言及此,公曰:“古所谓社稷臣,韩公近之。昔上在潁邸,方人情疑贰,公招记室王陶,使之密劝王倾身奉事慈圣。王用其言,执家人礼,至亲奉几筵,进饮食。慈圣由是归心,而大计始定。”
zhì hé sān nián, rén zōng shǐ bù yù, huáng sì wèi jiàn, zǎi xiàng wén fù hán sān gōng fāng yì suǒ lì, cān zhī zhèng shì wáng gōng yáo chén zhī dì zhèng chén, cháng wèi zōng shì shuō shū guān, zhī shí sān shǐ zhī xián, jí yán zhī. zhū gōng yì jiù zhī zhī, nǎi dìng yì cǎo zòu shū jí yù shàng, ér shàng jí yǒu chōu, jí zhǐ, yáo chén sī shōu zòu běn. hòu èr nián, hán gōng dāng guó, qún chén xiāng jì qǐ xuǎn lì zōng shì zi, nǎi dìng lì shí sān shǐ wèi huáng zǐ. jí rén zōng yàn jià, huáng zǐ jiàn zuò, shǎng dìng cè zhī gōng, yǐ hán gōng wéi shǒu. jí yuán fēng mò, yáo chén zǐ tóng lǎo shàng shū jiǎo jìn yuán zòu. shí zhū gōng wéi wén gōng fù gōng zài, jiē guī lǎo yú luò. huì wén gōng rù zhù jiāo xiǎng, shén zōng fǎng zhī, gōng jù zòu suǒ yǐ, shén zōng yuè yān. gù yī shí zhū gōng, lì jiē bèi shǎng. ér hán shì zhū zǐ è fēn qí gōng, biàn zhī bù yǐ, wén gōng zhī bà píng zhāng zhòng shì, yóu cǐ gù yě. rán yīng zōng zhī yù bù yú zhū gōng, zé shǐ yú yáo chén ér qí wèi huáng zǐ, sì bǎo wèi, zé hán gōng zhī lì bù kě wū yě.
至和三年,仁宗始不豫,皇嗣未建,宰相文、富、韩三公方议所立,参知政事王公尧臣之弟正臣,尝为宗室说书官,知十三使之贤,即言之。诸公亦旧知之,乃定议草奏书即欲上,而上疾有瘳,即止,尧臣私收奏本。后二年,韩公当国,羣臣相继乞选立宗室子,乃定立十三使为皇子。及仁宗晏驾,皇子践阼,赏定策之功,以韩公为首。及元丰末,尧臣子同老上书缴进元奏。时诸公惟文公、富公在,皆归老于洛。会文公入助郊飨,神宗访之,公具奏所以,神宗悦焉。故一时诸公,例皆被赏。而韩氏诸子恶分其功,辨之不已,文公之罢平章重事,由此故也。然英宗之誉布于诸公,则始于尧臣;而其为皇子,嗣宝位,则韩公之力不可诬也。
hán wèi gōng yòng guō kuí qiān shū shū mì yuàn shì, zhòng duō bù fú. gōng wèi rén yuē:" fēi bù zhī kuí wàng qīng yě, yīng zōng yù zhì lǐ duān yuàn yú xī fǔ, měi yuē xī fǔ dāng yòng yī wǔ rén, wú zhī duān yuàn qīng xié, gù yǐ kuí dāng zhī." huò yuē:" bù rán. yīng zōng yù yòng zhāng ān dào, zhī bù fù jǐ, wěi yuē xī fǔ jiǔ bù yòng wǔ chén yǐ, yí bǔ fù jiù. shàng dū qí rén, wú yǐ yīng, nǎi yòng kuí ěr."
韩魏公用郭逵签书枢密院事,众多不服。公谓人曰:“非不知逵望轻也,英宗欲置李端愿于西府,每曰西府当用一武人,吾知端愿倾邪,故以逵当之。”或曰:“不然。英宗欲用张安道,知不附己,猥曰西府久不用武臣矣,宜补复旧。上督其人,无以应,乃用逵耳。”
zhì píng zhōng, hán wèi gōng jiàn yì yú shǎn xī cì yì yǒng. fán sān dīng cì yī rén, měi rén zhī mǎi gōng jiàn qián èr guàn wén shěng, gòng dé èr shí yú wàn rén, shēn shān qióng gǔ wú de tuō zhě. rén qíng jīng náo, ér bīng jì lǜ shū lüè, zhōng bù kě yòng, tú fèi guān qián bù zī, wú rén gǎn yán qí fēi zhě. sī mǎ jūn shí shí wéi jiàn guān, jí yán bù biàn, chí zhā zi zhì zhōng shū táng. wèi gōng yuē:" bīng guì xiān shēng hòu shí, jīn liàng zuò shì fāng jié ào, shǐ wén shǎn xī zhòu yì èr shí wàn bīng, qǐ bù zhèn shè?" jūn shí yuē:" bīng zhī yòng xiān shēng, wèi wú qí shí yě, dú kě yǐ qī zhī yú yī rì zhī jiān ěr, shǎo huǎn, zé dí zhī qí qíng, bù kě fù yòng yǐ. jīn wú suī yì èr shí wàn bīng, rán shí bù kě yòng, bù guò shí rì, xī rén zhī qí xiáng, bù fù jù yǐ." wèi gōng bù néng dá, fù yuē:" jūn dàn jiàn qìng lì jiān, shǎn xī xiāng bīng chū cì shǒu bèi, hòu jiē cì miàn chōng zhèng bīng, yōu jīn fù ěr ěr. jīn yǐ jiàng chì bǎng yǔ mín yuē, yǒng bù chōng jūn shù biān yǐ." jūn shí yuē:" cháo tíng lǚ shī xìn, mín xián jiē yōu cǐ shì, wèi gǎn yǐ chì bǎng wèi xìn, suī guāng yì wèi miǎn yí yě." wèi gōng yuē:" wú zài cǐ, jūn wú yōu cǐ yán zhī bù xìn." jūn shí yuē:" guāng zhōng bù gǎn fèng xìn, dàn kǒng xiàng gōng yì bù néng zì xìn ěr." wèi gōng nù yuē:" jūn hé xiāng qīng shén yé!" jūn shí yuē:" xiàng gōng zhǎng zài cǐ zuò kě yě, wàn yī jūn yì yǎn fān, tā rén zài cǐ, yīn xiàng gōng jiàn chéng zhī bīng, qiǎn zhī yùn liáng shù biān, fǎn zhǎng jiān shì ěr." wèi gōng mò rán, jìng bù wéi zhǐ. qí hòu bù shí nián, yì yǒng yùn liáng shù biān, shuài yǐ wéi cháng, yī rú jūn shí zhī yán. jí jūn shí zuò xiāng, yì gǎi yì fǎ, shì duō bù biàn, yǔ xiōng zi zhān yǔ qí shì, chí lùn shén jìn, jūn shí bù néng kān. zi zhān xú yuē:" xī qīn jiàn xiàng gōng yán, cháng yǔ hán wèi gōng yán yì yǒng, wú yī yán jiǎ jiè zhī zhě, jīn rì zuò xiāng ér bù róng mǒu yī yán, qǐ wàng xī mù shì yé?" jūn shí suī zhǐ, shí bù xǐ yě. wèi jǐ, zi zhān jìng bà yì jú shì.
治平中,韩魏公建议于陕西刺义勇。凡三丁刺一人,每人支买弓箭钱二贯文省,共得二十余万人,深山穷谷无得脱者。人情惊挠,而兵纪律疎略,终不可用,徒费官钱不赀,无人敢言其非者。司马君实时为谏官,极言不便,持劄子至中书堂。魏公曰:“兵贵先声后实,今谅祚势方桀骜,使闻陕西骤益二十万兵,岂不震慴?”君实曰:“兵之用先声,为无其实也,独可以欺之于一日之间耳,少缓,则敌知其情,不可复用矣。今吾虽益二十万兵,然实不可用,不过十日,西人知其详,不复惧矣。”魏公不能答,复曰:“君但见庆历间,陕西乡兵初刺手背,后皆刺面充正兵,忧今复尔耳。今已降勑牓与民约,永不充军戍边矣。”君实曰:“朝廷屡失信,民闲皆忧此事,未敢以勑牓为信,虽光亦未免疑也。”魏公曰:“吾在此,君无忧此言之不信。”君实曰:“光终不敢奉信,但恐相公亦不能自信耳。”魏公怒曰:“君何相轻甚耶!”君实曰:“相公长在此坐可也,万一均逸偃藩,它人在此,因相公见成之兵,遣之运粮戍边,反掌间事耳。”魏公默然,竟不为止。其后不十年,义勇运粮戍边,率以为常,一如君实之言。及君实作相,议改役法,事多不便,予兄子瞻与其事,持论甚劲,君实不能堪。子瞻徐曰:“昔亲见相公言,尝与韩魏公言义勇,无一言假借之者,今日作相而不容某一言,岂忘昔目事耶?”君实虽止,实不喜也。未几,子瞻竟罢役局事。
tái guān jiǎng zhī qí yǐ fú yǔ tán zòu ōu yáng gōng, yīng zōng bù tīng, zhī qí yīn bài fú dì bù qǐ. shàng gù zuǒ yòu, wèn hé gù jiǔ bù qǐ. zhī qí yǎng yuē:" cǐ suǒ wèi fú pú yǐ." shàng míng rì yǐ yǔ dà chén, jīng shī chuán yǐ wéi xiào.
台官蒋之奇以浮语弹奏欧阳公,英宗不听,之奇因拜伏地不起。上顾左右,问何故久不起。之奇仰曰:“此所谓伏蒲矣。”上明日以语大臣,京师传以为笑。
yuán yòu zhōng, cài què zuò dì shuò shì, zhé zhī ān zhōu, zuò zèng shān gōng děng shī, yì yǒu suǒ jī qiè. jiàn guān yán zhī, wèi jué. yǔ xiōng zi zhān fāng chū shǒu háng zhōu, mì zòu yán, ruò zhì què bù wèn, zé yú huáng dì xiào zhì wèi wèi zú ruò bù shǎo jiā kuān lüè, zé yú tài huáng tài hòu kuān zhèng wèi shǎo sǔn. qiè wèi huáng dì yí jiàng zhào tuī zhì zhī, tài huáng tài hòu tè jiā kuān dài, què ruò shāo zhī yì lǐ, dāng zé shé zì shā. tài huáng dà hòu shēn yǐ wéi rán. xiōng yǐ chū chéng, shí qiǎn zhōng shǐ cì chá yào děng. rán wén chén chí què yì bù zhì, què suì nán qiān xīn zhōu, shí yì zhě jiē yǐ wéi yòng fǎ tài shēn. rán què qǐng zì xiǎo chén zhuó yòng, měi qiān jiē yǐ jū yù bèi shǎng, zhòng yǐ wéi shàn è zhī bào, bù kě wū yě. sūn hé fǔ shí zài shū yuàn, yǔ ǒu jiàn zhī, wèn jí xīn zhōu shì, yǔ yǐ suǒ wén dá zhī. hé fǔ yuē:" gù zài xī fǔ qīn jiàn shén zōng wǎn nián, yǐ shì wú chéng gōng dāng níng tài xī, yù zhào sī mǎ jūn shí yòng zhī. shí wáng yǔ yù cài chí zhèng bìng zài xiàng wèi, xiāng gù shī sè. yǔ yù bù zhī suǒ chū, chí zhèng mì yì, yù yú xī biān shēn rù, lüè lǔ cháo xué, yǐ wéi cǐ yì ruò xíng, bì bù fù zhào jūn shí suī zhào, jiāng bù zhì. zì shì, xī shī rù tǎo, yí xià bèi hài, sǐ zhě wú suàn, xīn zhōu zhī mìng, zé cǐ bào yě." gài zì xī biān yòng bīng, shén zōng cháng chí qiǎn gōng zhī yì, suī yī shèng yī fù, yóu bù zhì dà yǒu shā shāng. zhì yú xī biān jiàng shuài, xí zhī bīng shì, yì wú kěn yán shēn rù zhě. fēi yǔ yù chí zhèng bù lì wài rèn, bù xí biān shì, wú gǎn kāi cǐ yì zhě. xīn zhōu zhī huò, shí chū yú cǐ.
元佑中,蔡确坐弟硕事,谪知安州,作甑山公等诗,意有所讥切。谏官言之,未决。予兄子瞻方出守杭州,密奏言,若置确不问,则于皇帝孝治为未足;若不少加宽略,则于太皇太后宽政为少损。窃谓皇帝宜降诏推治之,太皇太后特加宽贷,确若稍知义理,当齰舌自杀。太皇大后深以为然。兄已出城,时遣中使赐茶药等。然文臣持确议不置,确遂南迁新州,时议者皆以为用法太深。然确顷自小臣擢用,每迁皆以鞫狱被赏,众以为善恶之报,不可诬也。孙和甫时在枢院,予偶见之,问及新州事,予以所闻答之。和甫曰:“固在西府亲见神宗晚年,以事无成功当宁太息,欲召司马君实用之。时王禹玉、蔡持正并在相位,相顾失色。禹玉不知所出,持正密议,欲于西边深入,掠虏巢穴,以为此议若行,必不复召君实;虽召,将不至。自是,西师入讨,夷夏被害,死者无算,新州之命,则此报也。”盖自西边用兵,神宗常持浅攻之议,虽一胜一负,犹不至大有杀伤。至于西边将帅,习知兵事,亦无肯言深入者。非禹玉、持正不历外任,不习边事,无敢开此议者。新州之祸,实出于此。
cáo wěi zhī shǒu qín zhōu yě, zhōu zhī xī, lì wén yíng guān. guān zhī suǒ zài, zuì wéi yào hài guān zhī zuǒ yòu, jiē fān sú yě. wěi yǐ ēn xìn jié zhī, xián wèi zhī yòng, gù qín zhōu měi suì chū bīng, yǐ shǒu wén yíng guān ér yǐ. qín zhōu suǒ shǒu jì guǎ, zé zhōu bīng suī shǎo ér yòng zú, liáng cǎo kě yǐ zì jǐ. zì hòu shuài chén shǒu qí jiù guī, bù gǎi zēng. wén yíng zhī xī jiǔ shí lǐ, hào zhāng xiǎo gē zú, yì míng zhāng zūn. jiù yǔ lín zú yǒu yuàn, ér běn zhàng bīng mǎ shuāi hào, cháng qǐ nà tǔ qín zhōu, qián hòu shuài chén jiē yǐ nán shǒu bù xǔ. jí fàn xiáng zuò shǎn cáo, quán zhī qín zhōu, suì xǔ zhī, fā bīng chéng qí dì, jiàn yú gǔ wèi zhōu. chéng jì lì, zhī zhōu liú yú yǔ qín zhōu shāng gǔ jí jū rén èr qiān yú jiā jiē zài chéng zhōng, xiáng yì qīn zhì qí dì, kào shè qí zú. fān rén xiāng yuē chū bīng jié shā yú xiáng děng, xiáng děng wēi zhī qí yǔ, kào shè zhī rì, wǎn hái wén yíng. cì rì bīng qǐ, qiú xiáng bù dé, suì yú zhōng lù zhù chéng, jié shā shāng gǔ jí xiū chéng bīng mín gòng wǔ liù shí rén. dào lù gé jué, zéi bīng jū qí jiān, liáng dào duàn jué, chéng zhōng wú shí. cháo tíng shǐ zhāng biàn zhī qín zhōu, liú huàn guō ēn lǐng bīng kǔ zhàn, gōng pò zhōng lù zéi chéng. cháo tíng yóu bù néng qì gǔ wèi, dàn bà bù wéi zhōu, zhì zhài zhǔ jiān jiǔ èr rén, měi jì lún yī jiāng bīng shǒu zhī, zhāng shì shì xí fān xún jiǎn. rán zì wén yíng zhì gǔ wèi jiǔ shí lǐ, qí jiān dàn tōng yí lù, lù páng jí shì jiè háo. qín zhōu měi suì zhī yí shěng shuì yìng fù gǔ wèi, ér qín quē shí zé yǐ guì jià dí zhī, zì shì qín zhōu shǐ kùn yǐ. zhāng shì jì yǔ fān zú bù hé, chóu qín zhī bīng, rì xiàng qín zhōu zhù zhā, dāng yǔ tóng qí huàn nàn, yú zhāng shì zé biàn, ér qín zhōu shí wú suǒ lì yě. jìn suì huàn gǔ wèi zhī gū wēi, nǎi mìng guō jìng zhù zhì píng děng zhài yǐ tōng qín wèi, zhāo lái fān zú, xiàn zhài zhōng dì zhì gōng jiàn shǒu, gǔ wèi gū jué zhī huàn zé chú, fān zú jì jǐn, ér suǒ zhāo gōng jiàn shǒu jiē fú làng zhī rén, wú yì yú shì. qín zhōu qīn yǔ lǐ shì wèi lín, tún bīng yì fēn, liáng cǎo yì shǎo, yǔ cáo wěi jiù zhì jué yì. yǒu wáng ān shí láng zhōng zhě, qín zhōu bái shí rén yě, qí yán rú cǐ. yǔ hòu jiàn lǐ shī zhōng dài zhì wèn zhī, yán yǔ zhī tóng. shī zhōng zài qín zhōu, cháng qǐ jiāng yuē fān bù dì tǔ shàng suǒ zhù bǎo zhài, fù yǔ fān zú shǒu bǎ, què yú cáo wěi jiù zhài fēn tún zhòng bīng, yǐ zhì fān bù. shī zhōng yán: jīn zhài zhà jì duō, tún bīng fēn sǎn guǎ ruò, fǎn wèi fān bù suǒ zhì, ruò dàn fù yǔ fān bù, què lìng biān lǐ zhài zhà bīng lì wán qiáng, zé fān bù wèi wēi wèi yòng, qí lì hài shén míng. rán wèi jí xíng, ér shī zhōng zhé qù. ān shí yòu yán: qín zhōu cáo wěi jiù chéng jué xiǎo, zì hán wèi gōng wén lù gōng zuò shuài, gè zēng zhù yī miàn, jīn chéng bǐ jiù jiā bèi, ér huǎn jí nàn shǒu yě.
曹玮之守秦州也,州之西,立文盈关。关之所在,最为要害;关之左右,皆蕃俗也。玮以恩信结之,咸为之用,故秦州每岁出兵,以守文盈关而已。秦州所守既寡,则州兵虽少而用足,粮草可以自给。自后帅臣守其旧规,不改增。文盈之西九十里,号张小哥族,亦名张遵。旧与邻族有怨,而本帐兵马衰耗,常乞纳土秦州,前后帅臣皆以难守不许。及范翔作陕漕,权知秦州,遂许之,发兵城其地,建于古渭州。城既立,知州刘渔与秦州商贾及居人二千余家皆在城中,翔亦亲至其地,犒设其族。蕃人相约出兵截杀渔、翔等,翔等微知其语,犒设之日,晚还文盈。次日兵起,求翔不得,遂于中路筑城,截杀商贾及修城兵民共五六十人。道路隔绝,贼兵居其间,粮道断绝,城中无食。朝廷使张昪知秦州,刘涣、郭恩领兵苦战,攻破中路贼城。朝廷犹不能弃古渭,但罢不为州,置寨主、监酒二人,每季轮一将兵守之,张氏世袭蕃巡检。然自文盈至古渭九十里,其间但通一路,路旁即是界濠。秦州每岁支移省税应付古渭,而秦阙食则以贵价籴之,自是秦州始困矣。张氏既与蕃族不和,雠秦之兵,日向秦州驻劄,当与同其患难,于张氏则便,而秦州实无所利也。近岁患古渭之孤危,乃命郭迳筑治平等寨以通秦、渭,招来蕃族,献寨中地置弓箭手,古渭孤绝之患则除,蕃族既尽,而所招弓箭手皆浮浪之人,无益于事。秦州亲与李氏为邻,屯兵益分,粮草益少,与曹玮旧制绝异。有王安石郎中者,秦州白石人也,其言如此。予后见李师中待制问之,言与之同。师中在秦州,尝乞将约蕃部地土上所筑堡寨,付与蕃族守把,却于曹玮旧寨分屯重兵,以制蕃部。师中言:今寨栅既多,屯兵分散寡弱,反为蕃部所制,若但付与蕃部,却令边里寨栅兵力完强,则蕃部畏威为用,其利害甚明。然未及行,而师中谪去。安石又言:秦州曹玮旧城绝小,自韩魏公、文潞公作帅,各增筑一面,今城比旧加倍,而缓急难守也。
lǐ yǔn zé shǒu xióng zhōu, yǐ zhī shù xiǎn, shì duō néng dào zhī zhě. yǔ cóng shì běi dōu, fù lǎo wèi yǔ yuē:" yǔn zé zì xióng rù zòu guò wèi. wèi shǒu, kòu lái gōng yě, wèi yǔn zé yuē: wén jūn zài xióng, yán huì tè shèng, néng wéi lǎo fū zuò xiǎo huì fǒu? yǔn zé yuē: fāng rù zòu, bù gǎn liú, hái rì dāng fèng jiào. jí hái, lái gōng yàn zhī, wò yì qì mǐn yǐn shí jì lè, bǎi wù huá chǐ, yì jiāng yā zhī. jì bà, wèi yǔn zé yuē: jūn xǔ wǒ zuò huì, lái rì kě hū? yǔn zé wěi wěi. gōng gù wèi zuǒ yòu: jì lè rú jīn rì, wú shè bǎi xì, wò yì chuáng tà liú yǐ jiǎ zhī. yǔn zé yuē: jì lè bǎi xì jiē rú jīn rì, qí tā suí háng lüè kě jù yě. míng rì, shì qí wò yì jiē shǔ jǐn xiù, chuáng tà jiē wú yuè qī zuò, bǎi wù chēng shì, gōng yǐ è rán yǐ. jí bǎi xì rù, yǔn zé yuē: kǒng wài shàng yǒu zá jì. shǐ zhào zhī. zé jīng shī jīng jì, zhì zhě bǎi shù shí rén. gōng shì zhī dà jīng, shǐ rén cì zhī, zé chuáng tà tuō xiè, zhān guǒ chí zài, zá jì biàn fú wèi shāng gǔ yǐ rù. míng rì jiàn zhī yú cháo, jí chēng qí cái. xióng zhī liáo shǐ yóu zhī, yuē: lái gōng shàng qì, nài hé yǐ cǐ shèng zhī? yǔn zé yuē: wú fēi kuā zhī, shì zhī yǐ xíng jūn chū mò zhī qiǎo ěr." yǔ hòu cóng shì qí zhōu, yǔn zé zhī sūn zhāo xù wèi bīng mǎ dōu jiān, shì wèn qí yí shì, zhāo xù yuē:" xióng zhōu dié zhě cháng gào, lǔ zhōng yào guān jiān qiǎn rén zhì jīng shī zào chá lóng liáo lú. yǔn zé yì shǐ bèi yǔ zhí zuò zhī, xiān qiǎo wú háo fà zhī yì, qiě xiān qī zhì, zé xié zhì què chǎng, shǐ chá jiǔ zú duō kǒu kuā shuō qí qiǎo, lìng fān shāng biàn guān zhī. rú shì zhě sān sì rì, zhī fān guān suǒ zuò yǐ guò, nǎi shōu zhī bù fù chū. lǔ zhōng xiāng chuán, wèi yǔn zé lù zhī, kǒng yǒu jiān biàn, fān guān wú yǐ zì míng, nǎi bèi shā."
李允则守雄州,以知术显,世多能道之者。予从事北都,父老谓予曰:“允则自雄入奏过魏。魏守,寇莱公也,谓允则曰:『闻君在雄,筵会特盛,能为老夫作小会否?』允则曰:『方入奏,不敢留,还日当奉教。』及还,莱公宴之,幄帟、器皿、饮食、妓乐,百物华侈,意将压之。既罢,谓允则曰:『君许我作会,来日可乎?』允则唯唯。公顾谓左右:『妓乐如今日,毋设百戏,幄帟、床榻留以假之。』允则曰:『妓乐、百戏皆如今日,其他随行略可具也。』明日,视其幄帟皆蜀锦绣,床榻皆吴、越漆作,百物称是,公已愕然矣。及百戏入,允则曰:『恐外尚有杂伎。』使召之。则京师精伎,至者百数十人。公视之大惊,使人伺之,则床榻脱卸,毡裹驰载,杂伎变服为商贾以入。明日荐之于朝,极称其才。雄之僚史尤之,曰:『莱公尚气,奈何以此胜之?』允则曰:『吾非夸之,示之以行军出没之巧耳。』”予后从事齐州,允则之孙昭敍为兵马都监,试问其遗事,昭敍曰:“雄州谍者常告,虏中要官间遣人至京师造茶笼燎炉。允则亦使倍与直作之,纤巧无毫发之异,且先期至,则携至搉场,使茶酒卒多口夸说其巧,令蕃商遍观之。如是者三四日,知蕃官所作已过,乃收之不复出。虏中相传,谓允则赂之,恐有奸变,蕃官无以自明,乃被杀。”
qìng lì zhōng, gé mén shǐ zhāng kàng zhī gāo yáng guān, qì dān fāng qiǎn xìn shǐ jiǎo qiú zhū shì, yán biān jiē jīng. kàng měi qiǎn dié zhě, hòu yǐ jīn bó, wú suǒ lìn xī. xián chù biàn zuò, yǒu dì zǐ xíng shǒu rù, yuē:" yuàn píng rén bái shì." kàng màn mà jiǔ zhī. qí rén yuē:" suǒ bái jī shì yě." bù kěn qù. kàng wèi píng rén, nǎi yuē:" gé shǐ qián rú fèn tǔ, hé gù?" kàng yuē:" hé yǔ rǔ shì?" yuē:" gé shǐ suǒ yǔ fēi qí rén yě, rú wǒ nǎi kě yǔ ěr." kàng fù mà jiǔ zhī. yuē:" wǒ fēi yǔ gé shǐ jù, wǒ yī wài shēng nǚ, yǔ zì shǎo jiào gē wǔ, shén miào lì, wèi lǔ qí lüè qù, jīn xìng yú lǔ zhǔ, rì yè jū zhàng zhōng, jiàng xiàng jiē shì zhī. jīn qiǎn rén yǒu suǒ shì, gé shǐ shàn jié zhī, lǔ zhōng qíng wěi rú zhǐ zhǎng yě." kàng yuē:" suǒ shì hé wù?" yuē:" mǒu dài wáng nà nǚ xù, xū zǐ zhú biān, gé shǐ suǒ zhí kě yǔ yě. qí yú suǒ shì wù fēi yī." kàng jiē cóng zhī. zì shì lǔ zhōng dòng jìng bì gào. shí biān chéng duō jǐng, měi yī guà tǎ, suǒ fèi shén hòu, wéi gāo yáng dú fǒu.
庆历中,閤门使张亢知高阳关,契丹方遣信使侥求诸事,沿边皆惊。亢每遣谍者,厚以金帛,无所吝惜。闲处便坐,有弟子行首入,曰:“愿屏人白事。”亢慢骂久之。其人曰:“所白机事也。”不肯去。亢为屏人,乃曰:“閤使钱如粪土,何故?”亢曰:“何与汝事?”曰:“閤使所与非其人也,如我乃可与耳。”亢复骂久之。曰:“我非与閤使剧,我一外甥女,予自少教歌舞,甚妙丽,为虏骑掠去,今幸于虏主,日夜居帐中,将相皆事之。今遣人有所市,閤使善结之,虏中情伪如指掌也。”亢曰:“所市何物?”曰:“某大王纳女壻,须紫竹鞭,閤使所执可与也。其余所市物非一。”亢皆从之。自是虏中动静必告。时边城多警,每一挂塔,所费甚厚,惟高阳独否。
fù gōng zhī qīng zhōu, suì ráng ér hé shuò dà jī, mín dōng liú. gōng yǐ wéi cóng lái zhěng jī, duō jù zhī zhōu xiàn, rén jì wěi duō, cāng lǐn bù néng gōng, sàn yǐ zhōu fàn, qī bì bǎi duān, yóu cǐ rén duō jī sǐ, sǐ qì xūn zhēng, yì jí suí qǐ, jū rén yì zhì bìng bì. shì shí fāng chūn, yě yǒu qīng lái, gōng chū bǎng yào lù, lìng jī mín sàn rù cūn luò, shǐ fù mín bù dé gù bēi zé zhī lì, ér děng jí chū mǐ yǐ dài zhī. mín zhòng gōng lìng, mǐ gǔ dà jī, fēn qiǎn jì jū xián guān wǎng zhǔ qí shì. wèn yǒu jiàn lì mù mín zhōng yǒu céng wèi lì xū zǒu lì zhě, jiē bèi gěi qí shí, lìng gōng bù shū gěi nà shǒu yù zhī yì. jiè mín cāng yǐ zhù, zé dì wèi chǎng, jué gōu wéi xiàn. yǔ liú mín yuē, sān rì yī zhī, chū nà zhī xiáng, yī rú guān fǔ. gōng tuī qí fǎ yú jìng nèi. lì xū suǒ zài, shǒu shū jiǔ zhì zhī kuì rì zhì, rén rén xīn dài, wèi zhī jìn lì. bǐ mài shú, rén gěi lù liáng qiǎn guī, è sǐ zhě wú jǐ, zuò cóng zhǒng zàng zhī. qí jiān qiáng zhuàng kān wèi jìn zú zhě, mù de shù qiān rén, cì" zhǐ huī" èr zì, zòu qǐ bō chōng zhū jūn. shí zhōng yǒu yǔ gōng bù xiāng néng zhě, chí zhī bù bào, rén wéi gōng yōu zhī. gōng lián shàng zhāng kěn qǐng, qiě dài zuì, nǎi dé bào. zì shì tiān xià liú mín chù duō yǐ qīng zhōu wèi fǎ.
富公知青州,岁穣而河朔大饥,民东流。公以为从来拯饥,多聚之州县,人既猥多,仓廪不能供,散以粥饭,欺弊百端,由此人多饥死,死气薰蒸,疫疾随起,居人亦致病毙。是时方春,野有青莱,公出牓要路,令饥民散入村落,使富民不得固陂泽之利,而等级出米以待之。民重公令,米谷大积,分遣寄居闲官往主其事。问有健吏募民中有曾为吏胥、走隶者,皆倍给其食,令供簿书、给纳、守御之役。借民仓以贮,择地为场,掘沟为限。与流民约,三日一支,出纳之详,一如官府。公推其法于境内。吏胥所在,手书、酒炙之餽日至,人人忻戴,为之尽力。比麦熟,人给路粮遣归,饿死者无几,作丛冢葬之。其间强壮堪为禁卒者,募得数千人,刺“指挥”二字,奏乞拨充诸军。时中有与公不相能者,持之不报,人为公忧之。公连上章恳请,且待罪,乃得报。自是天下流民处多以青州为法。
nóng zhì gāo zì yōng zhōu bài bēn nán zhào, xī nán yí wén zhī, shēng yán zhì gāo jiāng jiè bīng nán zhào yǐ rù shǔ. shí zhī chéng dū chéng kān shì bà qù, zhuǎn yùn shǐ gāo liáng fū quán zhī chéng dū, dé bào dà kǒng, yí xí shǔ jùn, quàn mín qiān rù chéng guō, qiě lìng zhú xiàn tiān gōng shǒu. shǔ rén jiǔ bú jiàn bīng gé, jù shén, xiōng xiōng dài luàn. wén lù gōng wèi cháng ān shuài, zhī liǎng shǔ wú wǔ bèi, jí chē zài guān zhōng qì jiǎ rù shǔ, shǔ rén yì jù. cháo tíng qiǎn zhāng ān dào chū shuài chéng dū, yú dào zhōng jiàn suǒ yùn guān zhōng qì jiǎ, jí lìng suǒ zhì nà xià, réng bà suǒ tiān gōng shǒu. shǔ rén wén zhī jiē ān, guī tián mǔ. gōng xú wèn zhì yán rù shǔ zhī bào, běn yǎ zhōu fān yá láng hào rèn pàn guān zhě suǒ wéi. suì hū zhì chéng dū, jí qí gǎn xū shēng dòng yáo liǎng shǔ qíng zhuàng, jiāng zhǎn zhī yǐ xùn. rèn zhèn kǒng fú zuì, qǐ yǐ jǔ jiā shù shí kǒu xì yǎ zhōu yù, shēn zì rù fān, qióng wèn zhì gāo yì shí, tōng yuè bù zhì, qǐng jǔ jiā wèi lù gōng jiǔ zhī nǎi xǔ. rèn rú qī zhì, dé xiǎo yún nán shū, yán zhì gāo zhì nán zhào, fù móu wèi luàn, wèi nán zhào suǒ shā gōng nǎi shì rèn ér zòu qí shì. chū, yōng zhōu zhī jié, cháo tíng wèi zhī zhì gāo zài wáng, gù wèi jǐn shǎng zhàn gōng, zhì shì, nǎi mìng jiā shǎng jiāng lì.
侬智高自邕州败奔南诏,西南夷闻之,声言智高将借兵南诏以入蜀。时知成都程戡适罢去,转运使高良夫权知成都,得报大恐,移檄属郡,劝民迁入城郭,且令逐县添弓手。蜀人久不见兵革,惧甚,汹汹待乱。文潞公为长安帅,知两蜀无武备,即车载关中器甲入蜀,蜀人益惧。朝廷遣张安道出帅成都,于道中见所运关中器甲,即令所至纳下,仍罢所添弓手。蜀人闻之皆安,归田亩。公徐问智言入蜀之报,本雅州蕃牙郎号任判官者所为。遂呼至成都,诘其敢虚声动摇两蜀情状,将斩之以狥。任震恐伏罪,乞以举家数十口系雅州狱,身自入蕃,穷问智高诣实,通月不至,请举家为戮;公久之乃许。任如期至,得小云南书,言智高至南诏,复谋为乱,为南诏所杀;公乃释任而奏其事。初,邕州之捷,朝廷未知智高在亡,故未尽赏战功,至是,乃命加赏将吏。
cān zhī zhèng shì qián ruò shuǐ, shǎo shí dú shū sōng shān fó sì, yǒu yī tóng zǐ, rì lái náo zhī, jìn zhī bù kě. qí shī yuē:" cǐ tián jiā zǐ. cǐ sì, qí jiā suǒ jiàn yě. zuó wèi yá xiào, jiā pò, sǐ wáng lüè jǐn, jiāng sǐ, yǐ cǐ zi jiàn shǔ. wú lián qí yòu, bù rěn jìn yě." ruò shuǐ yuē:" rán zé shì yǐ jīng shòu zhī." bù shù rì, sòng sì zhōng suǒ yǒu jīng dài biàn, suì qù, bù zhī suǒ zài. ruò shuǐ jì guì, hù zōng shì zàng shì, yù zhě ruò gān rén, jiāng sù, cháng shī qí yī, xíng zé fù zài. guài ér yuè zhī, zé xī zhī tóng zǐ zài yān. ruò shuǐ yuē:" zi nǎi zài shì yé! zǐ shí hé rén yě?" duì yuē:" shì zhī rú wǒ zhě duō yǐ, gù gōng bù shí ěr. gū zhì wǒ, wǒ jiāng shí ér fù jiàn." zhì zhī, zé zǒu rù zhòng zhōng, bù fù shí.
参知政事钱若水,少时读书嵩山佛寺,有一童子,日来挠之,禁之不可。其师曰:“此田家子。此寺,其家所建也。昨为衙校,家破,死亡略尽,将死,以此子见属。吾怜其幼,不忍禁也。”若水曰:“然则试以经授之。”不数日,诵寺中所有经殆遍,遂去,不知所在。若水既贵,护宗室葬事,轝者若干人,将宿,常失其一,行则复在。怪而阅之,则昔之童子在焉。若水曰:“子乃在是耶!子实何人也?”对曰:“世之如我者多矣,顾公不识耳。姑置我,我将食而复见。”置之,则走入众中,不复识。
qìng lì zhōng, xī qiāng fāng chì, tiān xià sāo dòng, rén zōng yōu zhī. yú háng xú fù zhě, gāo rén yě, bó tōng shù shù. yǒu zhǐ zhào zhī, shàng qīn lín wèn yān. fù yuē:" jīn rì qì yùn, lèi táng dé zōng jū fèng tiān shí." shàng jīng yuē:" hé zhì ěr?" fù yuē:" suī rán, jūn dé bù tóng, bì xià wú shēn lǜ yě." shàng wèn suǒ yǐ. fù yuē:" dé zōng xìng jì kè, hǎo gōng lì, yù yǐ bīng fú tiān xià, qí dé yǔ xiōng yùn huì, gù bēn zǒu shī guó, jǐn nǎi néng miǎn. bì xià gōng jiǎn rén shù, bù nán qū jǐ róng wù, xī qiāng zhī biàn, qǐ yú yuán hào, bì xià bù dé yǐ yīng zhī, suī bīng lián bù jiě, ér shén rén zhī fēi bì xià běn xīn, suī shí yǔ dé zōng tóng, ér dé yǔ zhī yì, yùn suī è, wú néng wéi yě, bù jiǔ dìng yǐ." shàng chēng shàn, yù guān zhī, bù yuàn, cì chǔ shì hào, bà guī. fù shǎo shí xué liù rén, wén zhōu yī sēng shàn fā kè, zhōu yǒu yī yá xiào ǒu wèn zhī, sēng yuē:" dà xiōng, fǎ dāng sǐ yú shì." xiào yuē:" wú xìng wú tā shì, ān zhì cǐ?" sēng yuē:" jūn huán jiā, yè lòu jiāng shàng, yǒu yī yì xìng qīn kòu mén, zuò wèi dìng, wài yǒu mǎ xiāng dì bù jiě, qǔ huǒ shì zhī, qí yī pìn mǎ yě, yǒu tāi yǐ duò, jū sān zú. ruò yǒu cǐ, jūn sǐ wú yí, bù rán, yì bù sǐ yě." qí rén guī hòu zhī, jiē rú sēng yán, dà jīng, dàn qǐ wèn sēng suǒ yǐ tuō huò, sēng yuē:" wú wú ráng chú fǎ, wéi yǒu yuǎn xíng kě yǐ shǎo jiě." yòng qí yán, qǐ guī nóng, zhōu jiāng lián ér xǔ zhī. suì wèi yuǎn xíng jì, jì dēng zhōu, shì yǒu shì, dāng lüè huán jiā, jiāng dēng àn, yǔ yī rén xiāng yù, pái zhī duò shuǐ sǐ. zhōu zhī qí gù, yǐ kě mǐn, yàn zhī, dé jiǎn zuì. fù cóng sēng xué qí shù. sēng yuē:" wú shù yǔ jūn shù wú yì, ér suǒ yǐ tuī zhī zhě, zé bù kě chuán yě." fù yuē:" gū gào bǐ kè rì shí, wǒ zì tuī zhī." sēng yuē:" jǐn zi sī lǜ suǒ zhì, zi suǒ bù jí, wú wú rú zhī hé yě." fù tuī zhī lèi rì, jǐn dé sēng suǒ jiàn, ér bú jiàn jū suǒ duò sān zú. sēng yuē:" zi zhì zhǐ cǐ, bù kě qiáng yě." zhōng bù fù gào.
庆历中,西羌方炽,天下骚动,仁宗忧之。余杭徐复者,高人也,博通数术。有旨召之,上亲临问焉。复曰:“今日气运,类唐德宗居奉天时。”上惊曰:“何至尔?”复曰:“虽然,君德不同,陛下无深虑也。”上问所以。复曰:“德宗性忌刻,好功利,欲以兵伏天下,其德与凶运会,故奔走失国,仅乃能免。陛下恭俭仁恕,不难屈己容物,西羌之变,起于元昊,陛下不得已应之,虽兵连不解,而神人知非陛下本心,虽时与德宗同,而德与之异,运虽恶,无能为也,不久定矣。”上称善,欲官之,不愿,赐处士号,罢归。复少时学六壬,闻州一僧善发课,州有一衙校偶问之,僧曰:“大凶,法当死于市。”校曰:“吾幸无他事,安至此?”僧曰:“君还家,夜漏将上,有一异姓亲叩门,坐未定,外有马相踶不解,取火视之,其一牝马也,有胎已堕,驹三足。若有此,君死无疑,不然,亦不死也。”其人归候之,皆如僧言,大惊,旦起问僧所以脱祸,僧曰:“吾无禳除法,惟有远行可以少解。”用其言,乞归农,州将怜而许之。遂为远行计,既登舟,适有事,当略还家,将登岸,与一人相遇,排之堕水死。州知其故,以可愍,谳之,得减罪。复从僧学其术。僧曰:“吾术与君术无异,而所以推之者,则不可传也。”复曰:“姑告彼课日、时,我自推之。”僧曰:“尽子思虑所至,子所不及,吾无如之何也。”复推之累日,尽得僧所见,而不见驹所堕三足。僧曰:“子智止此,不可强也。”终不复告。
guāi yá gōng zhāng yǒng jiā zài pú zhōu, shǎo shí shàng qì jié, xǐ yǐn jiǔ. měi yóu jīng shī, jì fēng qiū zhī nì lǚ, yǒu yī dào rén yǔ zhī lín fáng, chū bù xiāng shí, ér yì xiāng xǐ yě, rì huì yǐn jiǔ. jí jiāng qù, fù dà yǐn zhì zuì, zhāng gōng yuē:" yǔ zi qīng gài yú cǐ, bù zhī hé rén, yì rì hé yǐ xiāng shí?" kè yuē:" wú yǐn zhě, hé yòng xìng míng?" gù wèn zhī. yuē:" wǒ, shén hé zi yě. yì rì jiàn zi chéng dū yǐ." zhì jiǎ wǔ suì, chéng dū luàn, zhāng gōng wèi chéng dū shǒu, shǐ yì qí yán. xī xíng cháng yǐ wù sè fǎng zhī, rán yī shí rù shǔ, zhōng wú suǒ jiàn. hòu xiū tiān qìng guān, yǐ jiā cái jiàn yī gé, bǎng yuē wàng xiān gé, měi xiá rì zhé chū yóu yān, píng qí cóng mén wài, bù ér dēng gé, yàn zuò zhōng rì, jì yǒu suǒ yù. rú cǐ zhě èr nián, dài zhě jiāng zhì, fù yī dēng zhī, jiāng jué yì yú cǐ. rì mù, chū dōng wǔ xià, dé yī xiǎo jìng, rù, dé yī xiǎo yuàn. táng zhōng sì bì, duō gǔ rén huà xiàng, sǎo chén shì zhī, zhōng yǒu yī dào rén, fǎng fú nì lǚ suǒ jiàn, tí yuē shén hé zi. gōng chàng rán zì shī, suǒ jiàn zhèng cǐ yě. àn shén hé zi, xìng qū tū, míng wú wéi, zì wú bù wéi, wǔ dài shí rén, suǒ zhe shū yì yǐ shén hé zi wéi míng.
乖崖公张咏家在濮州,少时尚气节,喜饮酒。每游京师,寄封丘之逆旅,有一道人与之邻房,初不相识,而意相喜也,日会饮酒。及将去,复大饮至醉,张公曰:“与子倾盖于此,不知何人,异日何以相识?”客曰:“吾隐者,何用姓名?”固问之。曰:“我,神和子也。异日见子成都矣。”至甲午岁,成都乱,张公为成都守,始异其言。西行常以物色访之,然一时入蜀,终无所见。后修天庆观,以家财建一阁,榜曰望仙阁,每暇日辄出游焉,屏骑从门外,步而登阁,燕坐终日,冀有所遇。如此者二年,代者将至,复一登之,将绝意于此。日暮,出东庑下,得一小迳,入,得一小院。堂中四壁,多古人画像,扫尘视之,中有一道人,髣髴逆旅所见,题曰神和子。公怅然自失,所见正此也。按神和子,姓屈突,名无为,字无不为,五代时人,所着书亦以《神和子》为名。
zhāng ān dào zhī chéng dū, rì yǐ yī guān zì suí. chóng jiǔ, qǐng chū guān yào shì, wǔ gēng, shì fāng hé ér yǔ zuò, rù yù jú guān bì zhī. zhì diàn shàng, jiàn yī dào rén lín jiē ér zuò. wǎng jiù zhī, xiāng wèn láo yǐ. dào rén yuē:" zhāng duān míng rù shǔ, jīn yǐ zài yǐ." yī yuē:" shǐ yī zhì shǔ ěr." yuē:" zi bù zhī yě. fán rén yuán qì zhòng shí liù liǎng, jiàn lǎo ér hào, zhāng gōng suǒ hào guò bàn yǐ. wú yǔ zhī sù xiāng hǎo, jīn jiàn zi, fēi ǒu rán yě." jiě yī jū chū yào liǎng yuán, yuē:" yī yuán kě bǔ yī liǎng qì." yī yuē:" zhāng gōng suī hǎo dào, rán xìng zhòng shèn, kǒng wèi xìn yě." dào rén yuē:" suǒ yǐ èr yuán, zhèng wèi ěr yě. qǔ yī yuán bìng shuǐ yín yī liǎng nà diào zhōng, yǐ zhǎn gài zhī, shāo zhī liáng jiǔ, zhá zhá yǒu shēng, jiē zhǎn, yǐ sōng zhī mò tóu zhī, dāng yǒu yì. sān tóu ér yào chéng, dāng rú cǐ fēi fán yào yě." yī jìng guī bái gōng, shì zhī rú qí yán. měi tóu sōng zhī, yàn qǐ xiān suǒ zuò xiǎo tíng. zhì sān tóu, yàn rú jīn sè. qīng chū, zé zǐ jīn yě. nǎi fú qí yī yuán. ér shǐ yī biàn yóu chéng dū, jì fù yù yān. hòu jiàn zhī kǒng míng miào qián, fù dé yī yuán yào, rán fú zhī yì wú tā yì.
张安道知成都,日以医官自随。重九,请出观药市,五更,市方合而雨作,入玉局观避之。至殿上,见一道人临阶而坐。往就之,相问劳已。道人曰:“张端明入蜀,今已再矣。”医曰:“始一至蜀耳。”曰:“子不知也。凡人元气重十六两,渐老而耗,张公所耗过半矣。吾与之夙相好,今见子,非偶然也。”解衣裾出药两圆,曰:“一圆可补一两气。”医曰:“张公虽好道,然性重慎,恐未信也。”道人曰:“所以二圆,正为尔也。取一圆并水银一两纳铫中,以盏盖之,烧之良久,札札有声,揭盏,以松脂末投之,当有异。三投而药成,当如此非凡药也。”医径归白公,试之如其言。每投松脂,焰起先所坐小亭。至三投,焰如金色。倾出,则紫金也。乃服其一圆。而使医遍游成都,冀复遇焉。后见之孔明庙前,复得一圆药,然服之亦无他异。