lǐ shū suǒ zài huáng yí, nǎi huà rén mù wèi shì, wèi zhī huáng mù. yú yóu guān zhōng, dé gǔ tóng huáng yí, shū bù rán. qí kè huà shén fán, dà tǐ shì móu zhuàn, yòu rú lán dùn jiān suǒ huà huí bō qǔ shuǐ zhī wén. zhōng jiān yǒu èr mù, rú dà dàn wán, tū qǐ. huáng huáng, suǒ wèi huáng mù yě. shì qí wén, fǎng fú yǒu yá jiǎo kǒu wěn zhī xiàng. huò shuō huáng mù nǎi zì shì yī wù. yòu yú xī nián zài gū shú wáng dūn chéng xià tǔ zhōng de yī tóng zhēng, kè qí dǐ rì zhū gé shì quán gé gé míng zhēng. gé jí gǔ luò zì yě, cǐ bù luò zhī luò. shì quán, bù jiāng míng ěr. zhēng zhōng jiān zhù yī wù, yǒu jiǎo, yáng tóu qí shēn yì rú zhuàn wén, rú jīn shí shù tǔ suǒ huà fú. bàng yǒu liǎng zì, nǎi dà zhuàn fēi lián zì, zhuàn wén yì gǔ guài zé zhēng jiān suǒ tú, gài fēi lián yě. fēi lián, shén shòu zhī míng. huái nán zhuǎn yùn shǐ hán chí zhèng yě yǒu yī zhēng. suǒ tú fēi lián jí zhuàn zì, yǔ cǐ yì tóng. yǐ cǐ yàn zhī, zé huáng mù yí yì shì yī wù. fēi lián zhī lèi, qí xíng zhuàng rú zì fēi zì, rú huà fēi huà, kǒng gǔ rén bié yǒu shēn lǐ. dà dǐ xiān wáng zhī qì, jiē bù gǒu wèi. xī xià hòu zhù dǐng yǐ zhī shén jiān, dài yì cǐ lèi. hèn wèi néng shēn jiū qí lǐ, bì yǒu suǒ wèi. huò rì: lǐ tú zūn yí, jiē yǐ mù wèi zhī, wèi wén yòng tóng zhě. cǐ yì wèi kě zhì, rú jīn rén dé gǔ tóng zūn zhě jí duō, ān dé yán wú? rú lǐ tú wèng yǐ wǎ wèi zhī, zuǒ chuán què yǒu yáo wèng lǜ yǐ zhú wèi zhī, jìn shí shùn cí xià nǎi fā dé yù lǜ. cǐ yì wú cháng fǎ. rú pú gǔ bì, lǐ tú xī zuò cǎo jià zhī xiàng, jīn shì rén fā gǔ zhǒng dé pú bì, nǎi kè wén péng péng rú pú huā fū shí gòu bì rú sù lì ěr. zé lǐ tú yì wèi kě wèi jù.
禮書所載黃彝,乃畫人目為飾,謂之「黃目」。余游關中,得古銅黃彝,殊不然。其刻畫甚繁,大體似繆篆,又如闌盾間所畫回波曲水之文。中間有二目,如大彈丸,突起。煌煌,所謂黃目也。視其文,仿佛有牙角口吻之象。或說黃目乃自是一物。又余昔年在姑熟王敦城下土中得一銅鉦,刻其底日「諸葛士全茖茖鳴鉦。」茖即古落字也,此部落之落。士全,部將名耳。鉦中間鑄一物,有角,羊頭;其身亦如篆文,如今時術土所畫符。傍有兩字,乃大篆「飛廉」字,篆文亦古怪;則鉦間所圖,蓋飛廉也。飛廉,神獸之名。淮南轉運使韓持正也有一鉦。所圖飛廉及篆字,與此亦同。以此驗之,則黃目疑亦是一物。飛廉之類,其形狀如字非字,如畫非畫,恐古人別有深理。大底先王之器,皆不苟為。昔夏後鑄鼎以知神奸,殆亦此類。恨未能深究其理,必有所謂。或日:「《禮圖》樽彝,皆以木為之,未聞用銅者。」此亦未可質,如今人得古銅樽者極多,安得言無?如《禮圖》「瓮以瓦為之」,《左傳》卻有謠瓮;律以竹為之,晉時舜祠下乃發得玉律。此亦無常法。如蒲穀壁,《禮圖》悉作草稼之象,今世人發古冢得蒲璧,乃刻文蓬蓬如蒲花敷時;彀壁如粟粒耳。則《禮圖》亦未可為據。
táng rén shī duō yǒu yán wú gōu zhě. wú gōu, dāo míng yě, rèn wān. jīn nán mán yòng zhī, wèi zhī gé dǎng dāo.
唐人詩多有言吳鈎者。吳鈎,刀名也,刃彎。今南蠻用之,謂之葛黨刀。
gǔ fǎ yǐ niú gé wèi shǐ fú, wò zé yǐ wèi zhěn. qǔ qí zhōng xū, fù dì zhěn zhī, shù lǐ nèi yǒu rén mǎ shēng, zé jiē wén zhī. gài xū néng nà shēng yě.
古法以牛革為矢服,臥則以為枕。取其中虛,附地枕之,數里內有人馬聲,則皆聞之。蓋虛能納聲也。
xī níng zhōng, lǐ dìng xiàn piān jià nǔ, shì gōng ér shī gàn dèng. yǐ dèng jù dì ér zhāng zhī, shè sān bǎi bù, néng dòng zhòng zhā, wèi zhī shén bì gōng, zuì wèi lì qì, lǐ dìng běn dǎng xiàng qiāng qiú, zì tóu guī cháo tíng, guān zhì fáng tuán ér sǐ, zhū zi jiē yǐ xiāo yǒng xióng yú xī biān.
熙寧中,李定獻偏架弩,似弓而施榦鐙。以鐙距地而張之,射三百步,能洞重扎,謂之「神臂弓」,最為利器,李定本党項羌酋,自投歸朝廷,官至防團而死,諸子皆以驍勇雄於西邊。
gǔ jiàn yǒu shěn lú yú cháng zhī míng, shěn yīn zhàn. shěn lú wèi qí zhàn zhàn rán hēi sè yě. gǔ rén yǐ jì gāng wèi rèn, róu tiě bù jīng gàn bù ěr zé duō duàn zhé. jiàn zhī gāng zhě, rèn duō huǐ quē, jù què shì yě. gù bù kě chún yòng jì gāng. yú cháng jí jīn pán gāng jiàn yě, yòu wèi zhī sōng wén. qǔ zhū yú fán shú, chǐ qù xié, shì jiàn qí cháng, zhèng rú jīn zhī pán gāng jiàn wén yě.
古劍有沈盧、魚腸之名,沈音湛。沈盧謂其湛湛然黑色也。古人以劑鋼為刃,柔鐵不莖榦;不爾則多斷折。劍之鋼者,刃多毀缺,巨闕是也。故不可純用劑鋼。魚腸即今蟠鋼劍也,又謂之松文。取諸魚燔熟,褫去脅,視見其腸,正如今之蟠鋼劍文也。
jì zhōu jīn xiāng xiàn fā yī gǔ zhǒng, nǎi hàn dà sī tú zhū wěi mù, shí bì kè rén wù jì qì lè jià zhī lèi. rén zhī yì guān duō pǐn, yǒu rú jīn zhī fú tóu zhě, jīn é jiē fāng, xī rú jīn zhì, dàn wú jiǎo ěr. fù rén yì yǒu rú jīn zhī chuí jiān guān zhě, rú jìn nián suǒ fú jiǎo guān, liǎng yì bào miàn, xià chuí jí jiān, lüè wú xiǎo yì. rén qíng bù xiāng yuǎn, qiān yú nián qián guān fú yǐ cháng rú cǐ. qí jì qì yì yǒu lèi jīn zhī shí qì zhě.
濟州金鄉縣發一古冢,乃漢大司徒朱鮪墓,石壁刻人物、祭器、樂架之類。人之衣冠多品,有如今之幞頭者,巾額皆方,悉如今制,但無腳耳。婦人亦有如今之垂肩冠者,如近年所服角冠,兩翼抱面,下垂及肩,略無小異。人情不相遠,千餘年前冠服已嘗如此。其祭器亦有類今之食器者。
gǔ rén zhù jiàn, jiàn dà zé píng, jiàn xiǎo zé tū. fán jiàn wā zé zhào rén ér dà, tū zé zhào rén miàn xiǎo. xiǎo jiàn bù néng quán shì rén miàn, gù lìng wēi tū, shōu rén miàn lìng xiǎo, zé jiàn suī xiǎo ér néng quán nà rén miàn, réng fù liàng jiàn zhī xiǎo dà, zēng sǔn gāo xià, cháng lìng rén miàn yǔ jiàn dà xiǎo xiāng ruò. cǐ gōng zhī qiǎo zhì, hòu rén bù néng zào. bǐ dé gǔ jiàn, jiē guā mó lìng píng, cǐ shī kuàng suǒ yǐ shāng zhī yīn yě.
古人鑄鑒,鑒大則平,鑒小則凸。凡鑒窪則照人而大,凸則照人面小。小鑒不能全視人面,故令微凸,收人面令小,則鑒雖小而能全納人面,仍復量鑒之小大,增損高下,常令人面與鑒大小相若。此工之巧智,後人不能造。比得古鑒,皆刮磨令平,此師曠所以傷知音也。
xī níng zhōng, cháng fā dì dé dà qián sān shí yú qiān wén, jiē shùn tiān de yī. dāng shí zài tíng jiē yí gǔ wú dé yī nián hào, mò zhī hé dài wù. yú àn táng shū, shǐ sī míng jiàn hào zhù shùn tiān de yī qián. shùn tiān qí wěi nián hào, dé yī tè yǐ míng zhù qián ěr, fēi nián hào yě.
熙寧中,嘗發地得大錢三十餘千文,皆「順天」「得一」。當時在庭皆疑古無「得一」年號,莫知何代物。余按《唐書》,史思明僭號鑄「順天」「得一」錢。「順天」其偽年號,「得一」特以名鑄錢耳,非年號也。
shì yǒu tòu guāng jiàn, jiàn bèi yǒu míng wén, fán èr shí zì, zì jí gǔ, mò néng dú. yǐ jiàn chéng rì guāng, zé bèi wén jí èr shí zì, jiē tòu zài wū bì shàng, liǎo liǎo fēn míng. rén yǒu yuán qí lǐ, yǐ wèi zhù shí báo chù xiān lěng, wéi bèi wén shàng chà hòu, hòu lěng ér tóng suō duō. wén suī zài bèi, ér jiàn miàn yǐn rán yǒu jī, suǒ yǐ yú guāng zhōng xiàn. yú guān zhī, lǐ chéng rú shì. rán yú jiā yǒu sān jiàn, yòu jiàn tā jiā suǒ cáng, jiē shì yī yàng, wén huà míng zì wú xiān yì zhě, xíng zhì shén gǔ. wéi cǐ yī yàng guāng tòu, qí tā jiàn suī zhì báo zhě jiē mò néng tòu. yì gǔ rén bié zì yǒu shù.
世有透光鑒,鑒背有銘文,凡二十字,字極古,莫能讀。以鑒承日光,則背文及二十字,皆透在屋壁上,了了分明。人有原其理,以謂鑄時薄處先冷,唯背文上差厚,後冷而銅縮多。文雖在背,而鑒面隱然有跡,所以於光中現。余觀之,理誠如是。然余家有三鑒,又見他家所藏,皆是一樣,文畫銘字無纖異者,形制甚古。唯此一樣光透,其他鑒雖至薄者皆莫能透。意古人別自有術。
yú qǐng nián zài hǎi zhōu, rén jiā chuān dì dé yī nǔ jī, qí wàng shān shén zhǎng, wàng shān zhī cè wèi xiǎo jǔ, rú chǐ zhī yǒu fēn cun. yuán qí yì, yǐ mù zhù zú duān, yǐ wàng shān zhī dù nǐ zhī, zhǔn qí gāo xià, zhèng yòng suàn jiā gōu gǔ fǎ yě. tài jiǎ yuē: wǎng shěng kuò yú dù zé shì. yí cǐ nǎi dù yě. hàn chén wáng chǒng shàn nǔ shè, shí fā shí zhōng, zhōng jiē tóng chù, qí fǎ yǐ tiān fù dì zài, cān lián wèi qí, sān wēi sān xiǎo. sān wēi wèi jīng, sān xiǎo wèi wěi, yào zài jī yá. qí yán yǐn huì nán xiǎo. dà yì tiān fù dì zài, qián hòu shǒu shì ěr cān lián wèi qí, wèi yǐ dù shì zú, yǐ zú shì de, cān lián rú héng, cǐ zhèng shì gōu gǔ dù gāo shēn zhī shù yě sān jīng sān wěi, zé shè zhī yú péng, yǐ zhì qí gāo xià zuǒ yòu ěr. yú cháng shè sān jīng sān wěi, yǐ zú zhù zhī fā shǐ, yì shí dé qī bā. shè dù yú jī, dìng jiā mì yǐ.
余頃年在海州,人家穿地得一弩機,其望山甚長,望山之側為小矩,如尺之有分寸。原其意,以目注鏃端,以望山之度擬之,準其高下,正用算家勾股法也。《太甲》曰:「往省括於度則釋。」疑此乃度也。漢陳王寵善弩射,十發十中,中皆同處,其法以「天覆地載,參連為奇,三微三小。三微為經,三小為緯,要在機牙。」其言隱晦難曉。大意天覆地載,前後手勢耳;參連為奇,謂以度視鏃,以鏃視的,參連如衡,此正是勾股度高深之術也;三經、三緯,則設之於堋,以志其高下左右耳。余嘗設三經、三緯,以鏃注之發矢,亦十得七八。設度於機,定加密矣。
qīng táng qiāng shàn duàn jiǎ, tiě sè qīng hēi, yíng chè kě jiàn bǐ fā, yǐ shè pí wèi xiàn lǚ zhī, róu báo ér rèn. zhèn róng jūn yǒu yī tiě jiǎ, dú cáng zhī, xiāng chuán yǐ wèi bǎo qì. hán wèi gōng shuài jīng yuán, céng qǔ shì zhī. qù zhī wǔ shí bù, qiáng nǔ shè zhī, bù néng rù. cháng yǒu yī shǐ guàn zhā, nǎi shì zhōng qí zuān kōng wèi zuān kōng suǒ guā, tiě jiē fǎn juǎn, qí jiān rú cǐ. fán duàn jiǎ zhī fǎ, qí shǐ shén hòu, bù yòng huǒ, lěng duàn zhī, bǐ yuán hòu sān fēn jiǎn èr nǎi chéng. qí wèi liú tóu xǔ bù duàn, yǐn rán rú hóu zǐ. yù yǐ yàn wèi duàn shí hòu bó. rú jùn hé liú tǔ sǔn yě. wèi zhī hóu zǐ jiǎ. jīn rén duō yú jiǎ zhá zhī bèi yǐn qǐ, wěi wèi hóu zǐ, suī zhì hóu zǐ, dàn wú fēi jīng gāng, huò yǐ huǒ duàn wèi zhī, jiē wú bǔ yú yòng, tú wèi wài shì ér yǐ.
青堂羌善鍛甲,鐵色青黑,瑩徹可鑑筆發,以麝皮為絤旅之,柔薄而韌。鎮戎軍有一鐵甲,匵藏之,相傳以為寶器。韓魏公帥涇、原,曾取試之。去之五十步,強弩射之,不能入。嘗有一矢貫扎,乃是中其鑽空;為鑽空所刮,鐵皆反卷,其堅如此。凡鍛甲之法,其始甚厚,不用火,冷鍛之,比元厚三分減二乃成。其未留頭許不鍛,隱然如瘊子。欲以驗未鍛時厚薄。如浚河留土筍也。謂之「瘊子甲」。今人多於甲札之背隱起,偽為瘊子,雖置瘊子,但無非精鋼,或以火鍛為之,皆無補於用,徒為外飾而已。
cháo shì huáng bǐng shǎo jū zhǎng ān, yóu lí shān, zhí dào shì lǐ gù gōng shí qú, shí xià de zhé yù chāi, kè wèi fèng shǒu, yǐ jiē pò quē, rán zhì zuò jīng qiǎo, hòu rén bù néng wèi yě. zhèng yú jīn yáng mén shī yún: pò zān suì xì bù zú shí, jīn gōu qiǎn liū hé yīng ruí. fēi xū yǔ yě. yú yòu cháng guò jīn líng, rén yǒu fā liù cháo líng qǐn, dé gǔ wù shén duō. yú céng jiàn yī yù bì chāi, liǎng tóu shī zhuǎn guān, kě yǐ qū shēn, hé zhī lìng yuán, jǐn yú wú fèng, wèi jiǔ lóng rào zhī, gōng móu guǐ shén. shì duō wèi qián gǔ mín chún, gōng zuò lǜ duō lǔ zhuō, shì dà bù rán. gǔ wù zhì qiǎo, zhèng yóu mín chún gù yě. mín chún, gōng bù gǒu. hòu shì fēng sú suī chǐ, ér gōng zhī zhì lì bù jí gǔ rén, gù wù duō bù jīng.
朝士黃秉少居長安,游驪山,值道士理故宮石渠,石下得折玉釵,刻為鳳首,已皆破缺,然製作精巧,後人不能為也。鄭嵎《津陽門》詩云:「破簪碎細不足拾,金溝淺溜和纓緌。」非虛語也。余又嘗過金陵,人有發六朝陵寢,得古物甚多。余曾見一玉臂釵,兩頭施轉關,可以屈伸,合之令圓,僅於無縫,為九龍繞之,功侔鬼神。世多謂前古民醇,工作率多鹵拙,是大不然。古物至巧,正由民醇故也。民醇,工不苟。後世風俗雖侈,而工之致力不及古人,故物多不精。
jīn rén dì zhōng de gǔ yìn zhāng, duō shì jūn zhōng guān. gǔ zhī pèi zhāng, bà miǎn qiān sǐ jiē shàng yìn shòu dé yǐ yìn shòu zàng zhě jí xī. tǔ zhōng suǒ de, duō shì méi yú xíng zhèn zhě.
今人地中得古印章,多是軍中官。古之佩章,罷免遷死皆上印綬;得以印綬葬者極稀。土中所得,多是沒於行陣者。
dà jià yù hé, táng gāo zōng shí zào, zhì jīn jìn yù. zì táng zhì jīn, fán sān zhì tài shān dēng fēng. qí tā xún xìng, mò jì qí shù. zhì jīn wán zhuàng, chéng zhī ān ruò shān yuè, yǐ cuò bēi shuǐ qí shàng ér bù yáo. qìng lì zhōng, cháng bié zào yù hé, jí tiān xià liáng gōng wèi zhī, chéng zhī dòng yáo bù ān, jìng fèi bù yòng. yuán fēng zhōng, fù zào yī hé, yóu jí gōng qiǎo, wèi jīng jìn yù, fāng chén yú dà tíng, chē wū shì huài, suì yā ér suì, zhǐ yòng táng hé. qí wěn lì jiān jiǔ, lì shì bù néng kuī qí fǎ. shì chuán yǒu shén wù hù zhī, ruò xíng zhū hé zhī hòu, zé yǐn rán yǒu shēng.
大駕玉輅,唐高宗時造,至今進御。自唐至今,凡三至泰山登封。其他巡幸,莫記其數。至今完壯,乘之安若山嶽,以措杯水其上而不搖。慶曆中,嘗別造玉輅,極天下良工為之,乘之動搖不安,竟廢不用。元豐中,復造一輅,尤極工巧,未經進御,方陳於大庭,車屋適壞,遂壓而碎,只用唐輅。其穩利堅久,歷世不能窺其法。世傳有神物護之,若行諸輅之後,則隱然有聲。