mén hù dà lüè
门户大略
zì sān dài ér xià, dài yǒu péng dǎng. hàn zhī dǎng rén, jiē jūn zǐ yě táng zhī dǎng rén, xiǎo rén wéi duō, rán duō néng zhě sòng zhī dǎng rén, jūn zǐ wèi duō. rán péng dǎng zhī lùn yì qǐ, bì yǔ guó yùn xiāng zhōng shǐ, qì yú bài wáng zhě. yǐ cōng míng zhèng zhí zhī shì, shì dào yōu lài, bì yǐ dǎng mù zhī. yú shì jīng shén zhì shù, jù yòng zhī xiāng qīng yà, ér guó shì bù xiá gù yǐ. qiě zhǐ rén wéi dǎng zhě, yì bì yǒu dǎng. cǐ dǎng shuāi, bǐ dǎng shèng, hòu chū zhě yù bù rú qián. huò yán zōng shè, gù qí suǒ yě. guó cháo zì wàn lì yǐ qián, wèi yǒu dǎng míng, jí sì míng shěn yī guàn wèi xiāng, yǐ cái zì xǔ, bù wéi rén xià, ér yī shí xián zhě, rú gù xiàn chéng sūn pī yáng zōu yuán biāo zhào nán xīng zhī liú, jiǎn è zì fù, yǔ zhèng fǔ měi xiāng chí, fù yī guàn zhě duō yán lù, ér xiàn chéng jiǎng xué yú dōng lín, míng liú xián lè qū zhī, cǐ dōng lín zhī dǎng suǒ yóu shǐ yě. guó běn lùn qǐ, yī shí míng liú, jù yǐ lún xù yǒu dìng, zǎo jiàn wèi qǐng. cǐ yì yí dìng zhī lǐ, yán zhě wú kě jū gōng, tīng zhě yì wú kě zhǐ wèi zuì yě. ér shàng yǐ wéi yǒu yì yōng lì, nǎi jì tā nián fù guì, gù bù lè qún chén shàng qǐng, jí bù qǐng shàng yì bù xíng yě. jiǎ shǐ xuán qǐng xuán dé, bù dú shàng wú gǔ ròu zhī cāi, bìng xià wú qì jié zhī mù yǐ. nǎi chū qǐng bù xǔ, zài qǐng yán chù, hòu suì tíng zhàng lěi lěi, wù chóu xián zhě, ér tòng chéng zhī, jí shàng cí ài wú tā yì, ér yù jìng yì lùn. yì lùn yù fán, yú shì zhèng fǔ zhū chén, wéi shān yīn wáng jiā píng guī dé shěn lǐ yǔ yán zhě hé lì qǐng, bù yǔn, jí wǔ zhǐ fàng guī, yú zì yī guàn yǐ jí shēn shí xíng wáng xī jué bèi, jiē yǐ tiáo hù wéi míng, wèi cháng bù wǎn zhuǎn lì qǐng yú shàng, ér xīn yì yǐ yán zhě wèi duō shì. shàng yǐ wéi jī mù shé, zhèng fǔ yì jī yǐ mù shé mù zhī. rán qǐng zhě nì ěr, tiáo tíng zhě yán gān, suì mù yán zhě wèi dǎng rén yǐ. shí xíng xìng kuān píng, suǒ chù bì xuán jiā bá yòng, ér yī guàn pō chí quán qiú shèng, shòu chù zhě shēn qù ér míng yì gāo, dōng lín jūn zǐ zhī míng mǎn tiān xià, zūn qí yán wèi qīng lùn, suī cháo duān yì měi yǐ qí shì fēi wéi dī áng. jiāo rì yì duō, ér qiú jìn zhě yù zá. shǐ ér lǐng xiù zhě jiē jūn zǐ yě, jì ér hǎo míng zhě, zào jìn zhě, xián fù zhī. yú shì huái fǔ zhī lùn qǐ yǐ, huái fǔ wèi lǐ sān cái, jiā jū sān fǔ, nián shào zǎo guì, suǒ zhì yǒu hè hè shēng, dàn fù cái ér shǒu bù jié, jí wèi huái fǔ chuí xián dà bài, duō jié yóu kè, rì yù yú xiàn chéng zuǒ yòu. xiàn chéng yīn ér yuè zhī, yì wèi yóu yáng. jiū sān cái zhě, jí yǐ wéi dōng lín, diàn sān cái xié zòng héng zhī shù, yǔ yán zhě wéi nán, gōng lùn yì qū zhī. ér dōng lín yì shòu lěi bù xiǎo. wèi jǐ yāo shū zhī yù qǐ, ér qīng liú yǒu lěi luǎn zhī wēi. tǐng jī zhī àn qǐ, ér liǎng dǎng yì xiāng shuǐ huǒ. yāo shū zhě, suǒ wèi xù yōu wēi hóng yì yě. bù zhī chū zì shuí shǒu, dà dǐ yán duó zhǎng zhī shì suī nán, rán dāng shì háo jié, rú shěn sì míng mǒu mǒu bèi fǔ chéng zhī, yán ruò chū yú qīng liú zhī kǒu, jiāng yǐ qīng sì míng bèi zhě, huò yún cǐ jiān rén zào wèi zhī yǐ xiàn guō zhèng yù zhě. guō shí yǒu qīng liú lǐng xiù zhī mù, zhèng fǔ suǒ zuì jì yě. shí shàng zhèn nù shén, luó zhī shén yán, sōu zhèng yù yín, bìng zhēn qí zuǒ yòu wēi pò zhī zhì, zú wú jī, suì guī yù yú jiǎo shēng guāng ér zhōng bù dé qí shí yě. tǐng jī zhě, zhāng qiāng chí tǐng yǐ chuǎng qīng gōng, jù chēng yù sù èr dāng yú shàng. dāng nǎi zhèng guì fēi suǒ qiǎn jiàn yě sì zhě, xún shì yù shǐ liú tíng yuán bào shū yún: guān qí zhuàng yī sì fēng diān, kuī qí qíng dà wéi pǒ cè, yú shì liú guāng fù bèi, jiē zhǔ fēng diān zhī shuō, ér xíng bù zhǔ shì wáng zhī cǎi rù yù zhōng, gōu dé qí yán, yǐ wéi zhǔ shǐ chū zì zhèng qī, jǔ cháo xuān rán, yǐ wéi guó qī dài yǒu zhuān zhū zhī shì. guì fēi yì wēi jù, sù yú shàng. shàng mìng zì bái zhī dōng gōng. guì fēi jiàn dōng gōng biàn zhī shén lì, dōng gōng suì zòu kěn shàng chū jiàn qún chén, wèi zhī zhāo bái. shàng yǔ dōng gōng jù zhūn zhūn pōu míng zhī, suì yǐ èr dāng jí zhāng qiāng chéng yù, yú zhì bù wèn. dāng zhāng chāi shì qǐ, zhōng wài bù néng wú yí, yīn shì fā yú guì fēi zhī dāng, ér yòu zhí chuǎng dōng gōng, ruò qiǎo hé zhī. zhī cǎi shū chēng qiāng yán shén záo záo, huò chà hèn èr dāng yǐ shèn, gù yǐ zhǔ shǐ tǐng jī wū zhī, yì bù kě zhī. ér tíng yuán bèi hèn zhī cǎi tè shén. zhī cǎi sù shǒu yì bù jié, tíng yuán yǔ hán jùn bèi suì yú jì diǎn zhòng chù zhī. gài dōng gōng shì wèi xiāo tiáo, zhì wài rén lán rù, jiàn bù kě zhǎng, zhū chén wēi yán zhī, shǐ dōng gōng miǎn yì wài zhī yú, guó qī huái tì ruò zhī lǜ, yì duàn duàn bù kě shǎo. gù shì lián gōng jìn, shì nán jié àn, zé tián shū shāo liáng yù cí yì tiáo tíng bù dé yǐ zhī shù yě. èr shuō zhě yì hù xiāng jì, nǎi bì chì suì zhí fǎ zhě ér hòu yǐ. shì hé xīn yú! dàng shì shí, liǎng dǎng yè bù bìng lì, xīn hài zhī jīng chá, sūn pī yáng zhǔ zhī, cáo yú biàn tāng zhào jīng zuǒ zhī, ér suǒ chǔ tāng bīn yǐn wáng shào huī bèi, zé gōng dōng lín zhě yě. shào huī yǒu qīng wàng, ér bīn yǐn fù cái míng, gù qín jù kuí zhí jiū qí bù píng. yǒu dīng sì zhī jīng chá. zhèng jì zhī zhǔ zhī, xú shào jí hán jùn zuǒ zhī, ér suǒ chǔ jiē dōng lín yě. shì zhī suǒ wèi qīng liú zhě, yī wǎng jǐn yǐ. shì shí yè xiàng gāo qù ér fāng cóng zhé dú xiāng, yōng yōng wú suǒ zhǔ chí. shàng yú zòu shū jù liú zhōng, wú suǒ chǔ fēn, wéi yán lù yī jiū, zé qí rén zì bà qù, bù cóng zhǐ yě. tái shěng zhī shì, jī zhòng bù fǎn, yǒu qí chǔ zhè sān fāng dǐng zhì zhī míng. qí wèi qí shī jiào hán jùn bèi, chǔ wèi guān yīng zhèn wú liàng sì, zhè wèi liú tíng yuán yáo zōng wén bèi, qí shì zhāng shén. tāng bīn yǐn bèi yīn wèi zhī zhǔ. yú shì yǒu xuān dǎng kūn dǎng zhǒng zhǒng bié míng. xuān wèi bīn yǐn, kūn wèi gù tiān jùn yě. tiān jùn gāo kàng zì dé, ér bīn yǐn yín wū wú xíng. gēng xū zhī bǎng, rú hán jìng qián qiān yì wáng xiàng chūn zōu zhī lín, jiē fù cái míng, jí fù guì ér xiāng dù yà. zhī lín fù yǔ hán, qiú quán bù bù dé, suì fǎn gōng zhī. yú shì, zhī lín qiān yì jiē wéi shí guì suǒ yì, lǐ bù zhǔ shì xià jiā yù chū yì wéi shí guì suǒ tuī zhòng, ér yǔ zhī lín jiāo, yì bèi yì, ér liáo dōng sì lù shī shì zhī bào zhì. zhào xīng bāng shí wéi bīng yuán, réng rù lǐ wéi, zhī lín jiā yù, suì jiū zhī, bìng jí shī jiào. yán lù hé shū jiū jiā yù, xīng bāng jù shēng jīng qīng, qí shì yì zhāng, ér gōng lùn yì fèn yǐ. yù shǐ zhān shì jì, zhù xià gōng zhào, ér yuán zhào zhī yàn jiàn shuāi. shén zǔ cú luò, guāng miào shǒu zhào yè xiàng gāo, ér gé chén liú yī jing zhǒng chén zhōu jiā mó, jù yǐ zhào mén míng liú wéi shǒu wù, zì zōu yuán biāo zhào nán xīng cáo yú biàn zhī shǔ, jiē wèi quán xiàn dà chén, jí fù lì dōng lín, yì wú bù yóu tián jiān wèi xiǎn guān, qí chǔ zhè qián cǐ yòng shì zhī rén, jù fàng chù. yī shí yǐ wéi yuán yòu zhī lóng. rán fù lì zhī tú, wéi yíng zào jìn, jīng qīng tiān zhù lěi lěi, yǐ bù mǎn rén yì, ér nán xīng wèi zhǒng zǎi shí, gāo pān lóng yáng lián zuǒ guāng dòu jiē wèi xiàn chén, wèi dà zhōng wèi lì yuán zhǎng, zōu wéi lián xià jiā yù chéng guó xiáng jù wèi lì bù sī guān, xián qīng jī, cāo lùn bù wú xiǎo kē, rén yì cè mù. dà dāng wèi zhōng xián yīn chí guó bǐng, chū yì yǎ yì zhū xián ér zhū xián yǐ qí qīng zè, mí hèn wù zhī. zhōu zōng jiàn hóu zhèn yáng děng xiāng jì jiū dàn, bìng jí kè shì. kè shì zhě, xī miào zhī rǔ mǔ, ér yǔ zhōng xián sī wèi fū fù zhě yě. shàng yú shù wù jiē wěi bù wèn, gōng zhōng wéi zhōng xián kè shì wéi zhèng. xiàng gāo gù yù tiáo tíng, ér zhū xián bì yù chì zhú wèi kuài. yáng lián èr shí sì dà zuì zhī shū shàng, suì wèi bù gòng zhī chóu. xiàng gāo jí qù ér shì dà biàn yǐ. chū, tíng zhàng gōng bù zhǔ shì wàn jing, yǐ wēi chù tíng chén, hòu suì yīn jiā yù dà zhōng yǔ yù shǐ chén jiǔ chóu xiāng jí, jù xíng chì jiàng, xuán jǐn chì zhū xián, qiě qǐ dà yù, jìng chéng qīng liú zhī huò. guó zuò jǐ wēi, suī jiān xié cuī chéng xiù bèi yīn dào zhī, zhū xián bù kě wèi wú jiù yě. yì lùn gāo ér shì gōng guǎ, míng wèi yà ér cāi jì qǐ. yì jǐ zhě suī qīng bì qū, fù jǐ zhě suī huì bì nà. jí lǐng xiù zhī xián, è è kě zhòng ér dù zhī zhě zhòng yǐ. zhōng xián yī de zhì, jǐn yòng jiān xié cuī chéng xiù bèi, jǔ guó rú kuáng, yín dāng sì chū. rú yáng lián zuǒ guāng dòu wèi dà zhōng zhōu shùn chāng zhōu zōng jiàn lǐ yīng shēng bèi, jiē xià zhào yù, bèi shòu dú xíng yǐ sǐ, tiān xià tòng zhī. ér chēng zhōng xián gōng dé, qǐng wèi cí sì zhě mǎn tiān xià. fán qún chén shàng shū, bì yǐ shàng yǔ chǎng chén bìng chēng. yī mén fēng gōng hóu zhě sān rén, qí shì bǐ liú jǐn bèi qiě shí bèi yǐ. xià chóng zú ér lì, sī shí yōu guó zhě, qīn qīn yǒu yì zuò zhī shì. tè yǐ chéng xiù bèi suī xiōng è, shí yōng lòu wú zú shù. xī miào bīn tiān, zhōng xián hū chéng xiù yǔ yí shí, jìng bù néng yǒu suǒ tú, ér liè huáng dì yī dēng jí, shén míng zì cāo, zhōng xián zhī dǎng, nèi wài lín lì, bù jué qí zì qū, bù chén qián yuán què lù chéng yuán gòng shì qián jiā zhēng, xiān hòu jiū zhōng xián. zhōng xián chéng xiù, jiē zì yì sǐ. qí dǎng jiē fàng fèi. fán zhōng xián suǒ zhú, wú bù zhào yòng. shàng fù dìng nì dǎng zhī àn, lì jīng qiú zhì, shǔ shù zhào duì, měi fā yán, qún chén jiē bù néng jí. tiān xià xīn xīn wàng tài píng. xī dōng lín zhū chén wèi wèi dāng suǒ luó zhī shén cǎn, qí shàng cún zhě, rén wú bù yǐ míng xián tuī zhī, wèi zhōng xián shōu yòng zhě, zì shǔ xià liú wú kě qǔ. qiān wèi jūn zǐ xiǎo rén zhī fēn jiè, zhì cǐ dà míng. zhū xián zhī sǐ ér shēng jiē shàng ēn yě. yí tóng xīn yōu guó yǐ bào shàng. rán jí gōng míng, duō yì lùn è nì ěr, shōu fù huì, qí xí rú qián. shàng jiǔ ér yàn zhī, xīn yí qí piān dǎng, jí méi bǔ shì qǐ, ér qián qiān yì yǔ zhōu yán rú cái míng xiāng yà, qiān yì bì yù yì yán rú shǐ bù dé shàng. wēn tǐ rén chéng qí xì, shū jiū qiān yì, kē chǎng jiù shì, shàng wèi zhèn nù. miàn jiā jié wèn. lì yuán zhāng yǔn rú fèn zhēng shén lì, shàng dǎi ér chù zhī, qiān yì yì chù guī. dǎng huò zài qǐ, ér zhū chén réng xiè xiè, bù sī tú shí jī yǐ huí shàng yì, wéi shū gōng wēn zhōu wú xū rì. gōng yù lì ér shàng yù yí, biān jǐng rì shēn, shàng shì zhū chén wú yī zú shì zhě. shǐ yuán hóng xūn zhī shǔ, jiū gé chén hán kuàng qián lóng xī bà zhī. lóng xī xuán yǐ yuán chóng huàn shì, suì xià yù. yán rú suì wéi shǒu fǔ, tǐ rén yì xiāng jì rù zhèng fǔ, ér mén hù zhī míng, wèi shàng suǒ shēn è. shàng shén shèng zhī liǎng dǎng gè yǐ sī yì xiāng gōng, bù yù piān tīng, gù zhèng fǔ dà liáo, jù yòng gōng dōng lín zhě, ér yán lù zé dōng lín wèi duō. shí yòu yǒu fù shè zhī míng, yǔ dōng lín jì qǐ, ér qí tú mí shèng, wén cǎi zú yǐ biàn yī shí, suī cháo lùn yì cháng jí zhī, bù néng zhǐ yě. zhōu wēn yǐ quán xiāng yà, xuán yòu zì xiāng èr, zhōu bà qù, ér wēn bǐng guó. yòu yǐn xuē guó guān jì qí hòu, dà dǐ zhōu míng mǐn ér tān, wēn jié qīng ér xiǎn, xuē cái bù rú liǎng rén, ér ào yǔ piān tóng zhī. liú kòu zhī huàn rì pò, ér zhōng wú néng jiàn yī cè. wēn qù ér xuē suì bài, yǐ tān cì zì jìn. qiě qí shì fā yú dōng chǎng. qiān yún bù chén wú chāng shí shí fā qí jī, yào yì xuē zhī piān xiá, shàng zì xīn yàn zhī, fēi xià suǒ wéi yě. wèi jǐ zài zhào yán rú yǔ zhāng zhì fā hè féng shèng děng. zhì fā cí bù chū, féng shèng bù jiǔ yǐ bìng guī. yán rú chéng shàng huǐ, shè bū yòu zuì, bà chì zhū chén, duō shōu yòng zhī. jiù cí chén huáng dào zhōu zhī yù, yī shí yǒu xián míng. gài yán rú bà xiāng shí, qí mén rén zhāng pǔ mǎ shì qí, shí yǐ gōng lùn gǎn dòng zhī. chāng shí yǔ shēn xiāng jié, yán rú suì nà qí yán. gù qí suǒ jǔ cuò, jǐn fǎn qián shì. xiàng zhī suǒ pái gèng yuán ér jìn zhī. rán xìng sù tān, yòu jiàn qún lùn xiāng tuī, yì zì zì. nà huì yì guǎng, shàng yì xū jǐ tīng zhī. pǔ jì mò, shì qí yù yuǎn quán shì bù rù dōu, yán rú zhī zuǒ yòu jiē xiǎo rén, suǒ qū rì xià. shàng yǐ cǐ huái nù, jí fàng zhī guī. chāng shí yì zhì zhī sǐ, réng tí yán rú zhì dōu lēi zì jìn. rú suǒ yǐ dài guó guān zhě. yán rú suī kuān hòu, zài chū suǒ xíng duō shàn zhèng, jí sǐ ér rén mò zhī lián, yǐ tài lǎn quán jí lán huì yě. qí shí míng liú shàng duō zài liè, yào jiē fù xū shēng, wú jì guó shì. kòu yī rù dōu, liè huáng dì yǐ shēn xùn guó, ér qún chén cóng sǐ zhě liáo liáo. yǐ shì yì wèi shì gòu lì. rán rú fàn jǐng wén lǐ bāng huá ní yuán lù liú lǐ shùn mǎ shì qí chéng dé bèi liè jiù sǐ, rì yuè zhēng guāng, suī chóu kǒu bù néng bù tuī zhòng yě. zhì nán dōu zài jiàn, guó shì léi luǎn, yí jǐn juān yì tóng, zhuān xīn yōu guó, shàng kǒng nán zhī, ér xiāng chóu yì shén. dāng yōng lì zhī shǐ, fèng dū mǎ shì yīng yí shū shāng zhī, shū chén shǐ kě fǎ, yǒu zé xián yǔ, kě fǎ yì shì yīng yǒu suǒ wèi yě, jù yǔ jiāng yuē guǎng lǚ dà qì bèi yí wén shì yīng, yán fú wáng shī dé shì, ér qián qiān yì suī jiā jū, wǎng lái jiāng shàng, yì yì zài lù fān, ruò yǐ fú dǐ xiàng yǒu sān àn jiù shì, yǔ dōng lín bù lì yě. shì yīng dé yí wén, jí yǔ dà shuài huáng dé gōng gāo jié bèi chí wèi kǒu shí, lì zhǔ fú wáng, qí suǒ cāo lún xù zhī shuō zì dāng, dàn yǔ chū shí yí shū yì bù xiāng hé. kě fǎ bèi shí wèi qí suǒ mài. shàng lì, kě fǎ wéi shǒu fǔ, jí zhào tiān xià míng liú yǐ shōu rén xīn, ér shì yīng yī rù, kě fǎ jí chū wèi dū shī. shì yīng yǒu ruǎn dà chéng zhī jiàn, jǔ cháo lì zhēng zhī, zú yǐ zhōng zhǐ qǐ wèi shǎo sī mǎ. dà chéng yī rù, jí fān nì àn, chù zhū qīng liú, xiàn chén liú zōng zhōu yǐ shū zhēng, shì yīng, dà chéng nèi yòng dāng, wài yòng fān shuài, bìng shōu xūn chén yǐ zhù qí yì. gài yù zhú zōng zhōu bèi. ér nèi dāng xūn jiù, cóng cǐ suì bù kě zhī. huì lù dà xíng. fán chá chù zhě, zhòng jiū bài guān zhě, zāng jī láng jí zhě, jiē huán yuán guān. huò shù jiā chāo zhuó. shí yǐ yōng lì huái yì xīn, bìng sān àn jiù shì jī shàng nù, shàng shí kuān rén, bù yù qǐ dà yù, gù qīng liú bù zhì pián shǒu, zú zhì zuǒ shuài yīn zhòng fèn, yǒu qīng jūn cè zhī jǔ. shì yīng jǐn xí jìn bīng yǐ fáng zuǒ shuài, dà bīng yǐ zhì wéi yáng, ér mǎn cháo jù wèi wú yú. qiě yù yīn yǐ pò zuǒ. yī shí yǒu shí zhě, wèi luàn zhèng jí xíng, qún xié bìng jìn, mò guò yú cǐ. dà bīng yī dù jiāng, guó shì wǎ jiě. mǎ ruǎn zhī tú, shēn tǒng zhòng bīng, wàng fēng bēn cuàn, bù yì tòng zāi! èr dǎng zhī yú guó shì, jiē bù kě wèi wú zuì. píng xīn lùn zhī, shǐ ér lǐng xiù zhě wèi gù zōu zhū xián, jì wèi yáng zuǒ, yòu jì wéi wén zhèn mèng yáo xī mèng, zuì hòu rú zhāng pǔ mǎ shì qí bèi, jiē wén zhāng qì jié zú dòng yī shí, ér gōng dōng lín zhě, shǐ wèi sì míng, jì wèi qí zhào, jì wèi wèi cuī, jì wèi wēn xuē, yòu jì wèi mǎ ruǎn, jiē gōng lùn suǒ bù yǔ yě. dōng lín zhōng yì duō bài lèi, jí gōng dōng lín zhě, yì jiān yǒu qīng cāo dú lì zhī rén. rán qí lǐng xiù zhī rén, dài tiān yuān yě. dōng lín zhī chí lùn gāo, ér yú chóu dí zhì kòu zú wú shí zhe. gōng dōng lín zhě zì wèi gū lì rèn yuàn, rán wèi cháng wèi cháo tíng zhèn yī fǎ jì, tú yǐ zhì kè shèng, kě wèi zhī jù yuàn, bù kě wèi zhī rèn kǒng yě. qí wú jì guó shì, liǎng zhě tóng jī. dōng lín fù lì zhī tú, duō bù xiào, tān zhě jiǎo zhě, jù chū qí zhōng. rán qīng yì yóu dé ér chí zhī. jiān yì yǐ gōng dào bá rén. qí xíng huì zhě, shàng chǐ rén zhī zhī yě. gōng dōng lín, nà huì wéi kǒng bù zú. zhì cuī wèi zhī shí, nán dōu zhī zhèng, zé míng mù zhāng dǎn, yǐ wǎng lì wèi shì, ér bù yǐ wéi chǐ yǐ. dōng lín chū fù qì jié, měi yǔ nèi dāng wéi nán, jí xián dāng wáng ān, yì dāng zhī mù xián, fēi zhū xián zhī tōng dāng yě. jí qí shuāi yě, qiú shèng bù dé, yì yǒu zǒu xiǎn yǔ dāng jié jiāo zhě. chóng zhēn zhī jì, wǎng wǎng yǒu zhī yǐ. gōng dōng lín zhě, dāng shén miào shí, qún dāng wú quán, wèi yǒu nèi tōng zhě. zì chéng xiù bèi fèng zhōng xián wéi zhǔ, ér suǒ yǐ mèi dāng zhě, wú suǒ bù jí yǐ. ruò sòng mǎng gōng dé chéng, tiān dì jiān yī dà guài shì. qì yú nán dōu, ér tōng dāng zhě, yáng yáng jiāo yǔ, wéi kǒng rén bù zhī yě. ruò liǎng dǎng zhī zuì kě hèn zhě, zhuān xǐ féng yíng fù huì, ruò yǒu jìn hé píng zhī shuō zhě, jí yí qí yì jǐ, bì cāo gē suí zhī, suī yǒu xián zhě, wèi qí biàn ér bù néng chí, yì yǒu yīn yǒu jí yǒu bìng qīn qī mén qiáng zhī xiāng lián zhě, bì duō fāng cāi fáng, wù yì qí jìn ér hòu zhǐ, jī ér yù shén, hòu fèn shēn qián, shēn jiā liǎng bài, ér guó yùn suí zhī. wèi jiē gāo huáng dì zhī zuì rén kě yě. gù hòu shì zhī lùn wèi xián wèi xié, yǒu nán hùn zhě, yú yì yǐ qián bèi suǒ ài zhòng, yù tuī ér rù zhī qīng liú gǔ zhōng. rán yú bù yǐ cǐ huái piān niàn, píng yán qí shí, shù guǐ shén zhī kě zhì yě cǐ chū xià yǔn yí.
自三代而下,代有朋党。汉之党人,皆君子也;唐之党人,小人为多,然多能者;宋之党人,君子为多。然朋党之论一起,必与国运相终始,迄于败亡者。以聪明正直之士,世道攸赖,必以党目之。于是精神智术,俱用之相倾轧,而国事不暇顾矣。且指人为党者,亦必有党。此党衰,彼党盛,后出者愈不如前。祸延宗社,固其所也。国朝自万历以前,未有党名,及四名沈一贯为相,以才自许,不为人下,而一时贤者,如顾宪成、孙丕扬、邹元标、赵南星之流,蹇谔自负,与政府每相持,附一贯者多言路,而宪成讲学于东林,名流咸乐趋之,此东林之党所由始也。国本论起,一时名流,俱以伦序有定,早建为请。此亦一定之理,言者无可居功,听者亦无可指为罪也。而上以为有意拥立,乃冀他年富贵,故不乐群臣上请,即不请上亦不行也。假使旋请旋得,不独上无骨肉之猜,并下无气节之目矣。乃初请不许,再请严黜,后遂廷杖累累,务仇贤者,而痛惩之,即上慈爱无他意,而欲静议论。议论愈烦,于是政府诸臣,惟山阴王家屏、归德沈鲤与言者合力请,不允,即忤旨放归,余自一贯以及申时行、王锡爵辈,皆以调护为名,未尝不婉转力请于上,而心亦以言者为多事。上以为激目舌,政府亦激以目舌目之。然请者逆耳,调停者言甘,遂目言者为党人矣。时行性宽平,所黜必旋加拔用,而一贯颇持权求胜,受黜者身去而名益高,东林君子之名满天下,尊其言为清论,虽朝端亦每以其是非为低昂。交日益多,而求进者愈杂。始而领袖者皆君子也,继而好名者,躁进者,咸附之。于是淮抚之论起矣,淮抚为李三才,家居三辅,年少早贵,所至有赫赫声,但负才而守不洁,及为淮抚垂涎大拜,多结游客,日誉于宪成左右。宪成因而悦之,亦为游扬。纠三才者,即以为东林,玷三才挟纵横之术,与言者为难,公论益诎之。而东林亦受累不小。未几妖书之狱起,而清流有累卵之危。挺击之案起,而两党益相水火。妖书者,所谓续忧危竑议也。不知出自谁手,大抵言夺长之事虽难,然当世豪杰,如沈四明某某辈辅成之,言若出于清流之口,将以倾四明辈者,或云此奸人造为之以陷郭正域者。郭时有清流领袖之目,政府所最忌也。时上震怒甚,罗织甚严,搜正域寅,并侦其左右危迫之至,卒无迹,遂归狱于皦生光而终不得其实也。梃击者,张羌持梃以闯青宫,据称欲愬二珰于上。珰乃郑贵妃所遣建野寺者,巡视御史刘廷元报疏云:观其状一似风癫,窥其情大为叵测,于是刘光复辈,皆主风癫之说,而刑部主事王之采入狱中,钩得其言,以为主使出自郑戚,举朝喧然,以为国戚殆有专诸之事。贵妃亦危惧,诉于上。上命自白之东宫。贵妃见东宫辩之甚力,东宫遂奏恳上出见群臣,为之昭白。上与东宫俱谆谆剖明之,遂以二珰及张羌成狱,余置不问。当张差事起,中外不能无疑,因事发于贵妃之珰,而又直闯东宫,若巧合之。之采疏称羌言甚凿凿,或差恨二珰已甚,故以主使梃击诬之,亦不可知。而廷元辈恨之采特甚。之采素守亦不洁,廷元与韩浚辈遂于计典重处之。盖东宫侍卫萧条,至外人阑入,渐不可长,诸臣危言之,使东宫免意外之虞,国戚怀惕若之虑,亦断断不可少。顾事连宫禁,势难结案,则田叔烧梁狱词亦调停不得已之术也。二说者亦互相济,乃必斥遂执法者而后已。是何心欤!当是时,两党业不并立,辛亥之京察,孙丕扬主之,曹于汴、汤兆京佐之,而所处汤宾尹、王绍徽辈,则攻东林者也。绍徽有清望,而宾尹负才名,故秦聚奎直纠其不平。有丁巳之京察。郑继之主之,徐绍吉、韩浚佐之,而所处皆东林也。世之所谓清流者,一网尽矣。是时叶向高去而方从哲独相,庸庸无所主持。上于奏疏俱留中,无所处分,惟言路一纠,则其人自罢去,不从旨也。台省之势,积重不返,有齐、楚、浙三方鼎峙之名。齐为亓诗教、韩浚辈,楚为官应震、吴亮嗣,浙为刘廷元、姚宗文辈,其势张甚。汤宾尹辈阴为之主。于是有宣党、昆党种种别名。宣谓宾尹,昆谓顾天峻也。天峻、高亢自得,而宾尹淫污无行。庚戌之榜,如韩敬、钱谦益、王象春、邹之邻,皆负才名,急富贵而相妒轧。之麟附予韩,求铨部不得,遂反攻之。于是,之麟、谦益皆为时贵所抑,礼部主事夏嘉遇初亦为时贵所推重,而与之麟交,亦被抑,而辽东四路失事之报至。赵兴邦时为兵垣,仍入礼闱,之麟、嘉遇,遂纠之,并及诗教。言路合疏纠嘉遇,兴邦遽升京卿,其势益张,而公论益愤矣。御史詹世济,助夏攻赵,而元赵之焰渐衰。神祖殂落,光庙首召叶向高,而阁臣刘一燝、冢臣周嘉谟,俱以召门名流为首务,自邹元标、赵南星、曹于汴之属,皆为铨宪大臣,即附丽东林,亦无不由田间为显官,齐、楚、浙前此用事之人,俱放黜。一时以为元佑之隆。然附丽之徒,惟营躁进,京卿添注累累,已不满人意,而南星为冢宰时,高攀龙、杨涟、左光斗皆为宪臣,魏大中为吏垣长,邹维连、夏嘉遇、程国祥俱为吏部司官,咸清激,操论不无小苛,人益侧目。大珰魏忠贤阴持国柄,初亦雅意诸贤而诸贤以其倾仄,弥恨恶之。周宗建、侯震旸等相继纠弹,并及客氏。客氏者,熹庙之乳母,而与忠贤私为夫妇者也。上于庶务皆委不问,宫中惟忠贤、客氏为政。向高故欲调停,而诸贤必欲斥逐为快。杨涟二十四大罪之疏上,遂为不共之仇。向高亟去而事大变矣。初,廷杖工部主事万燝,以威怵廷臣,后遂因嘉遇、大中与御史陈九畴相诘,遽行斥降,旋尽斥诸贤,且起大狱,竟成清流之祸。国祚几危,虽奸邪崔呈秀辈阴道之,诸贤不可谓无咎也。议论高而事功寡,名位轧而猜忌起。异己者虽清必驱,附己者虽秽必纳。即领袖之贤,谔谔可重而妒之者众矣。忠贤一得志,尽用奸邪崔呈秀辈,举国如狂,银铛四出。如杨涟、左光斗、魏大中、周顺昌、周宗建、李应升辈,皆下诏狱,备受毒刑以死,天下痛之。而称忠贤功德,请为祠祀者满天下。凡群臣上疏,必以上与厂臣并称。一门封公侯者三人,其势比刘瑾辈且十倍矣。下重足而立,斯时忧国者,骎骎有易祚之势。特以呈秀辈虽凶恶,实庸陋无足数。熹庙宾天,忠贤呼呈秀语移时,竟不能有所图,而烈皇帝一登极,神明自操,忠贤之党,内外林立,不觉其自屈,部臣钱元悫、陆澄源、贡士钱嘉征,先后纠忠贤。忠贤、呈秀,皆自缢死。其党皆放废。凡忠贤所逐,无不召用。上复定逆党之案,励精求治,数数召对,每发言,群臣皆不能及。天下欣欣望太平。昔东林诸臣为魏珰所罗织甚惨,其尚存者,人无不以名贤推之,为忠贤收用者,自属下流无可取。佥谓君子小人之分界,至此大明。诸贤之死而生皆上恩也。宜同心忧国以报上。然急功名,多议论恶逆耳,收附会,其习如前。上久而厌之,心疑其偏党,及枚卜事起,而钱谦益与周延儒才名相轧,谦益必欲抑延儒使不得上。温体仁乘其隙,疏纠谦益,科场旧事,上为震怒。面加诘问。吏垣章允儒愤争甚力,上逮而黜之,谦益亦黜归。党祸再起,而诸臣仍泄泄,不思图实绩以回上意,惟疏攻温、周无虚日。攻愈力而上愈疑,边警日深,上视诸臣无一足恃者。史、袁宏勋之属,纠阁臣韩矿、钱龙锡罢之。龙锡旋以袁崇焕事,遂下狱。延儒遂为首辅,体仁亦相继入政府,而门户之名,为上所深恶。上神圣知两党各以私意相攻,不欲偏听,故政府大僚,俱用攻东林者,而言路则东林为多。时又有复社之名,与东林继起,而其徒弥盛,文彩足以变一时,虽朝论亦常及之,不能止也。周、温以权相轧,旋又自相贰,周罢去,而温秉国。又引薛国观继其后,大抵周明敏而贪,温洁清而险,薛才不如两人,而傲与偏同之。流寇之患日迫,而终无能建一策。温去而薛遂败,以贪赐自尽。且其事发于东厂。佥云部臣吴昌时实发其机,要亦薛之偏狭,上自心厌之,非下所为也。未几再召延儒与张至发、贺逢圣等。至发辞不出,逢圣不久以病归。延儒乘上悔,赦逋宥罪,罢斥诸臣,多收用之。救词臣黄道周之狱,一时有贤名。盖延儒罢相时,其门人张溥、马世奇,时以公论感动之。昌时与深相结,延儒遂纳其言。故其所举措,尽反前事。向之所排更援而进之。然性素贪,又见群论相推,益自恣。纳贿益广,上亦虚己听之。溥既殁,世奇欲远权势不入都,延儒之左右皆小人,所趋日下。上以此怀怒,亟放之归。昌时亦置之死,仍提延儒至都勒自尽。如所以待国观者。延儒虽宽厚,再出所行多善政,及死而人莫之怜,以太揽权及婪贿也。其时名流尚多在列,要皆负虚声,无济国事。寇一入都,烈皇帝以身殉国,而群臣从死者寥寥。以是益为世诟厉。然如范景文、李邦华、倪元璐、刘理顺、马世奇、成德辈烈就死,日月争光,虽仇口不能不推重也。至南都再建,国事累卵,宜尽捐异同,专心忧国,尚恐难支,而相仇益甚。当拥立之始,凤督马士英移书商之,枢臣史可法,有择贤语,可法意士英有所谓也,遽与姜曰广、吕大器辈移文士英,言福王失德事,而钱谦益虽家居,往来江上,亦意在潞藩,若以福邸向有三案旧事,与东林不利也。士英得移文,即与大帅黄得功、高杰辈持为口实,力主福王,其所操伦序之说自当,但与初时移书意不相合。可法辈实为其所卖。上□立,可法为首辅,亟召天下名流以收人心,而士英一入,可法即出为督师。士英有阮大铖之荐,举朝力争之,卒以中旨起为少司马。大铖一入,即翻逆案,处诸清流,宪臣刘宗周以疏争,士英,大铖内用珰,外用藩帅,并收勋臣以助其意。盖欲逐宗周辈。而内珰勋旧,从此遂不可知。贿赂大行。凡察处者,重纠败官者,赃迹狼籍者,皆还原官。或数加超擢。时以拥立怀异心,并三案旧事激上怒,上实宽仁,不欲起大狱,故清流不至骈首,卒致左帅因众愤,有清君侧之举。士英尽檄劲兵以防左帅,大兵已至维扬,而满朝俱谓无虞。且欲因以破左。一时有识者,谓乱政亟行,群邪并进,莫过于此。大兵一渡江,国事瓦解。马阮之徒,身统重兵,望风奔窜,不亦痛哉!二党之于国事,皆不可谓无罪。平心论之,始而领袖者为顾、邹诸贤,继为杨、左,又继为文震孟、姚希孟,最后如张溥、马世奇辈,皆文章气节足动一时,而攻东林者,始为四明,继为亓、赵,继为魏、崔,继为温、薛,又继为马、阮,皆公论所不与也。东林中亦多败类,及攻东林者,亦间有清操独立之人。然其领袖之人,殆天渊也。东林之持论高,而于筹敌制寇卒无实着。攻东林者自谓孤立任怨,然未尝为朝廷振一法纪,徒以忮刻胜,可谓之聚怨,不可谓之任恐也。其无济国事,两者同讥。东林附丽之徒,多不肖,贪者、狡者,俱出其中。然清议犹得而持之。间亦以公道拔人。其行贿者,尚耻人知之也。攻东林,纳贿惟恐不足。至崔魏之时,南都之政,则明目张胆,以网利为市,而不以为耻矣。东林初负气节,每与内珰为难,即贤珰王安,亦珰之慕贤,非诸贤之通珰也。及其衰也,求胜不得,亦有走险与珰结交者。崇祯之季,往往有之矣。攻东林者,当神庙时,群珰无权,未有内通者。自呈秀辈奉忠贤为主,而所以媚珰者,无所不极矣。若诵莽功德诚,天地间一大怪事。迄于南都,而通珰者,扬扬骄语,惟恐人不知也。若两党之最可恨者,专喜逢迎附会,若有进和平之说者,即疑其异己,必操戈随之,虽有贤者,畏其辨而不能持,亦有因友及友、并亲戚门墙之相连者,必多方猜防,务抑其进而后止,激而愈甚,后忿深前,身家两败,而国运随之。谓皆高皇帝之罪人可也。顾后世之论为贤为邪,有难混者,余亦以前辈所爱重,欲推而入之清流毂中。然余不以此怀偏念,平言其实,庶鬼神之可质也(此出夏允彝)。