mén hù dà lüè
門戶大略
zì sān dài ér xià, dài yǒu péng dǎng. hàn zhī dǎng rén, jiē jūn zǐ yě táng zhī dǎng rén, xiǎo rén wèi duō, rán duō néng zhě sòng zhī dǎng rén, jūn zǐ wèi duō. rán péng dǎng zhī lùn yì qǐ, bì yǔ guó yùn xiāng zhōng shǐ, qì yú bài wáng zhě. yǐ cōng míng zhèng zhí zhī shì, shì dào yōu lài, bì yǐ dǎng mù zhī. yú shì jīng shén zhì shù, jù yòng zhī xiāng qīng yà, ér guó shì bù xiá gù yǐ. qiě zhǐ rén wèi dǎng zhě, yì bì yǒu dǎng. cǐ dǎng shuāi, bǐ dǎng shèng, hòu chū zhě yù bù rú qián. huò yán zōng shè, gù qí suǒ yě. guó cháo zì wàn lì yǐ qián, wèi yǒu dǎng míng, jí sì míng shěn yī guàn wèi xiāng, yǐ cái zì xǔ, bù wèi rén xià, ér yī shí xián zhě, rú gù xiàn chéng sūn pī yáng zōu yuán biāo zhào nán xīng zhī liú, jiǎn è zì fù, yǔ zhèng fǔ měi xiāng chí, fù yī guàn zhě duō yán lù, ér xiàn chéng jiǎng xué yú dōng lín, míng liú xián lè qū zhī, cǐ dōng lín zhī dǎng suǒ yóu shǐ yě. guó běn lùn qǐ, yī shí míng liú, jù yǐ lún xù yǒu dìng, zǎo jiàn wèi qǐng. cǐ yì yí dìng zhī lǐ, yán zhě wú kě jū gōng, tīng zhě yì wú kě zhǐ wèi zuì yě. ér shàng yǐ wèi yǒu yì yōng lì, nǎi jì tā nián fù guì, gù bù lè qún chén shàng qǐng, jí bù qǐng shàng yì bù xíng yě. jiǎ shǐ xuán qǐng xuán dé, bù dú shàng wú gǔ ròu zhī cāi, bìng xià wú qì jié zhī mù yǐ. nǎi chū qǐng bù xǔ, zài qǐng yán chù, hòu suì tíng zhàng lěi lěi, wù chóu xián zhě, ér tòng chéng zhī, jí shàng cí ài wú tā yì, ér yù jìng yì lùn. yì lùn yù fán, yú shì zhèng fǔ zhū chén, wéi shān yīn wáng jiā píng guī dé shěn lǐ yǔ yán zhě hé lì qǐng, bù yǔn, jí wǔ zhǐ fàng guī, yú zì yī guàn yǐ jí shēn shí xíng wáng xī jué bèi, jiē yǐ diào hù wèi míng, wèi cháng bù wǎn zhuǎn lì qǐng yú shàng, ér xīn yì yǐ yán zhě wèi duō shì. shàng yǐ wèi jī mù shé, zhèng fǔ yì jī yǐ mù shé mù zhī. rán qǐng zhě nì ěr, diào tíng zhě yán gān, suì mù yán zhě wèi dǎng rén yǐ. shí xíng xìng kuān píng, suǒ chù bì xuán jiā bá yòng, ér yī guàn pō chí quán qiú shèng, shòu chù zhě shēn qù ér míng yì gāo, dōng lín jūn zǐ zhī míng mǎn tiān xià, zūn qí yán wèi qīng lùn, suī cháo duān yì měi yǐ qí shì fēi wèi dī áng. jiāo rì yì duō, ér qiú jìn zhě yù zá. shǐ ér lǐng xiù zhě jiē jūn zǐ yě, jì ér hǎo míng zhě, zào jìn zhě, xián fù zhī. yú shì huái fǔ zhī lùn qǐ yǐ, huái fǔ wèi lǐ sān cái, jiā jū sān fǔ, nián shào zǎo guì, suǒ zhì yǒu hè hè shēng, dàn fù cái ér shǒu bù jié, jí wèi huái fǔ chuí xián dà bài, duō jié yóu kè, rì yù yú xiàn chéng zuǒ yòu. xiàn chéng yīn ér yuè zhī, yì wèi yóu yáng. jiū sān cái zhě, jí yǐ wèi dōng lín, diàn sān cái xié zòng héng zhī shù, yǔ yán zhě wèi nán, gōng lùn yì qū zhī. ér dōng lín yì shòu lěi bù xiǎo. wèi jǐ yāo shū zhī yù qǐ, ér qīng liú yǒu lěi luǎn zhī wēi. tǐng jī zhī àn qǐ, ér liǎng dǎng yì xiāng shuǐ huǒ. yāo shū zhě, suǒ wèi xù yōu wēi hóng yì yě. bù zhī chū zì shuí shǒu, dà dǐ yán duó zhǎng zhī shì suī nán, rán dāng shì háo jié, rú shěn sì míng mǒu mǒu bèi fǔ chéng zhī, yán ruò chū yú qīng liú zhī kǒu, jiāng yǐ qīng sì míng bèi zhě, huò yún cǐ jiān rén zào wèi zhī yǐ xiàn guō zhèng yù zhě. guō shí yǒu qīng liú lǐng xiù zhī mù, zhèng fǔ suǒ zuì jì yě. shí shàng zhèn nù shén, luó zhī shén yán, sōu zhèng yù yín, bìng zhēn qí zuǒ yòu wēi pò zhī zhì, zú wú jī, suì guī yù yú jiǎo shēng guāng ér zhōng bù dé qí shí yě. tǐng jī zhě, zhāng qiāng chí tǐng yǐ chuǎng qīng gōng, jù chēng yù sù èr dāng yú shàng. dāng nǎi zhèng guì fēi suǒ qiǎn jiàn yě sì zhě, xún shì yù shǐ liú tíng yuán bào shū yún: guān qí zhuàng yī sì fēng diān, kuī qí qíng dà wèi pǒ cè, yú shì liú guāng fù bèi, jiē zhǔ fēng diān zhī shuō, ér xíng bù zhǔ shì wáng zhī cǎi rù yù zhōng, gōu dé qí yán, yǐ wèi zhǔ shǐ chū zì zhèng qī, jǔ cháo xuān rán, yǐ wèi guó qī dài yǒu zhuān zhū zhī shì. guì fēi yì wēi jù, sù yú shàng. shàng mìng zì bái zhī dōng gōng. guì fēi jiàn dōng gōng biàn zhī shén lì, dōng gōng suì zòu kěn shàng chū jiàn qún chén, wèi zhī zhāo bái. shàng yǔ dōng gōng jù zhūn zhūn pōu míng zhī, suì yǐ èr dāng jí zhāng qiāng chéng yù, yú zhì bù wèn. dāng zhāng chāi shì qǐ, zhōng wài bù néng wú yí, yīn shì fā yú guì fēi zhī dāng, ér yòu zhí chuǎng dōng gōng, ruò qiǎo hé zhī. zhī cǎi shū chēng qiāng yán shén záo záo, huò chà hèn èr dāng yǐ shèn, gù yǐ zhǔ shǐ tǐng jī wū zhī, yì bù kě zhī. ér tíng yuán bèi hèn zhī cǎi tè shén. zhī cǎi sù shǒu yì bù jié, tíng yuán yǔ hán jùn bèi suì yú jì diǎn zhòng chù zhī. gài dōng gōng shì wèi xiāo tiáo, zhì wài rén lán rù, jiàn bù kě zhǎng, zhū chén wēi yán zhī, shǐ dōng gōng miǎn yì wài zhī yú, guó qī huái tì ruò zhī lǜ, yì duàn duàn bù kě shǎo. gù shì lián gōng jìn, shì nán jié àn, zé tián shū shāo liáng yù cí yì diào tíng bù dé yǐ zhī shù yě. èr shuō zhě yì hù xiāng jì, nǎi bì chì suì zhí fǎ zhě ér hòu yǐ. shì hé xīn yú! dāng shì shí, liǎng dǎng yè bù bìng lì, xīn hài zhī jīng chá, sūn pī yáng zhǔ zhī, cáo yú biàn tāng zhào jīng zuǒ zhī, ér suǒ chù tāng bīn yǐn wáng shào huī bèi, zé gōng dōng lín zhě yě. shào huī yǒu qīng wàng, ér bīn yǐn fù cái míng, gù qín jù kuí zhí jiū qí bù píng. yǒu dīng sì zhī jīng chá. zhèng jì zhī zhǔ zhī, xú shào jí hán jùn zuǒ zhī, ér suǒ chù jiē dōng lín yě. shì zhī suǒ wèi qīng liú zhě, yī wǎng jǐn yǐ. shì shí yè xiàng gāo qù ér fāng cóng zhé dú xiāng, yōng yōng wú suǒ zhǔ chí. shàng yú zòu shū jù liú zhōng, wú suǒ chù fēn, wéi yán lù yī jiū, zé qí rén zì bà qù, bù cóng zhǐ yě. tái shěng zhī shì, jī zhòng bù fǎn, yǒu qí chǔ zhè sān fāng dǐng zhì zhī míng. qí wèi qí shī jiào hán jùn bèi, chǔ wèi guān yīng zhèn wú liàng sì, zhè wèi liú tíng yuán yáo zōng wén bèi, qí shì zhāng shén. tāng bīn yǐn bèi yīn wèi zhī zhǔ. yú shì yǒu xuān dǎng kūn dǎng zhǒng zhǒng bié míng. xuān wèi bīn yǐn, kūn wèi gù tiān jùn yě. tiān jùn gāo kàng zì dé, ér bīn yǐn yín wū wú xíng. gēng xū zhī bǎng, rú hán jìng qián qiān yì wáng xiàng chūn zōu zhī lín, jiē fù cái míng, jí fù guì ér xiāng dù yà. zhī lín fù yǔ hán, qiú quán bù bù dé, suì fǎn gōng zhī. yú shì, zhī lín qiān yì jiē wèi shí guì suǒ yì, lǐ bù zhǔ shì xià jiā yù chū yì wèi shí guì suǒ tuī zhòng, ér yǔ zhī lín jiāo, yì bèi yì, ér liáo dōng sì lù shī shì zhī bào zhì. zhào xìng bāng shí wèi bīng yuán, réng rù lǐ wéi, zhī lín jiā yù, suì jiū zhī, bìng jí shī jiào. yán lù hé shū jiū jiā yù, xìng bāng jù shēng jīng qīng, qí shì yì zhāng, ér gōng lùn yì fèn yǐ. yù shǐ zhān shì jì, zhù xià gōng zhào, ér yuán zhào zhī yàn jiàn shuāi. shén zǔ cú luò, guāng miào shǒu zhào yè xiàng gāo, ér gé chén liú yī jing zhǒng chén zhōu jiā mó, jù yǐ zhào mén míng liú wèi shǒu wù, zì zōu yuán biāo zhào nán xīng cáo yú biàn zhī shǔ, jiē wèi quán xiàn dà chén, jí fù lì dōng lín, yì wú bù yóu tián jiān wèi xiǎn guān, qí chǔ zhè qián cǐ yòng shì zhī rén, jù fàng chù. yī shí yǐ wèi yuán yòu zhī lóng. rán fù lì zhī tú, wéi yíng zào jìn, jīng qīng tiān zhù lěi lěi, yǐ bù mǎn rén yì, ér nán xīng wèi zhǒng zǎi shí, gāo pān lóng yáng lián zuǒ guāng dòu jiē wèi xiàn chén, wèi dà zhōng wèi lì yuán zhǎng, zōu wéi lián xià jiā yù chéng guó xiáng jù wèi lì bù sī guān, xián qīng jī, cāo lùn bù wú xiǎo kē, rén yì cè mù. dà dāng wèi zhōng xián yīn chí guó bǐng, chū yì yǎ yì zhū xián ér zhū xián yǐ qí qīng zè, mí hèn è zhī. zhōu zōng jiàn hóu zhèn yáng děng xiāng jì jiū dàn, bìng jí kè shì. kè shì zhě, xī miào zhī rǔ mǔ, ér yǔ zhōng xián sī wèi fū fù zhě yě. shàng yú shù wù jiē wěi bù wèn, gōng zhōng wéi zhōng xián kè shì wèi zhèng. xiàng gāo gù yù diào tíng, ér zhū xián bì yù chì zhú wèi kuài. yáng lián èr shí sì dà zuì zhī shū shàng, suì wèi bù gòng zhī chóu. xiàng gāo jí qù ér shì dà biàn yǐ. chū, tíng zhàng gōng bù zhǔ shì wàn jing, yǐ wēi chù tíng chén, hòu suì yīn jiā yù dà zhōng yǔ yù shǐ chén jiǔ chóu xiāng jié, jù xíng chì jiàng, xuán jǐn chì zhū xián, qiě qǐ dà yù, jìng chéng qīng liú zhī huò. guó zuò jǐ wēi, suī jiān xié cuī chéng xiù bèi yīn dào zhī, zhū xián bù kě wèi wú jiù yě. yì lùn gāo ér shì gōng guǎ, míng wèi yà ér cāi jì qǐ. yì jǐ zhě suī qīng bì qū, fù jǐ zhě suī huì bì nà. jí lǐng xiù zhī xián, è è kě zhòng ér dù zhī zhě zhòng yǐ. zhōng xián yī de zhì, jǐn yòng jiān xié cuī chéng xiù bèi, jǔ guó rú kuáng, yín dāng sì chū. rú yáng lián zuǒ guāng dòu wèi dà zhōng zhōu shùn chāng zhōu zōng jiàn lǐ yīng shēng bèi, jiē xià zhào yù, bèi shòu dú xíng yǐ sǐ, tiān xià tòng zhī. ér chēng zhōng xián gōng dé, qǐng wèi cí sì zhě mǎn tiān xià. fán qún chén shàng shū, bì yǐ shàng yǔ chǎng chén bìng chēng. yī mén fēng gōng hóu zhě sān rén, qí shì bǐ liú jǐn bèi qiě shí bèi yǐ. xià chóng zú ér lì, sī shí yōu guó zhě, qīn qīn yǒu yì zuò zhī shì. tè yǐ chéng xiù bèi suī xiōng è, shí yōng lòu wú zú shù. xī miào bīn tiān, zhōng xián hū chéng xiù yǔ yí shí, jìng bù néng yǒu suǒ tú, ér liè huáng dì yī dēng jí, shén míng zì cāo, zhōng xián zhī dǎng, nèi wài lín lì, bù jué qí zì qū, bù chén qián yuán què lù chéng yuán gòng shì qián jiā zhēng, xiān hòu jiū zhōng xián. zhōng xián chéng xiù, jiē zì yì sǐ. qí dǎng jiē fàng fèi. fán zhōng xián suǒ zhú, wú bù zhào yòng. shàng fù dìng nì dǎng zhī àn, lì jīng qiú zhì, shù shù zhào duì, měi fā yán, qún chén jiē bù néng jí. tiān xià xīn xīn wàng tài píng. xī dōng lín zhū chén wèi wèi dāng suǒ luó zhī shén cǎn, qí shàng cún zhě, rén wú bù yǐ míng xián tuī zhī, wèi zhōng xián shōu yòng zhě, zì shǔ xià liú wú kě qǔ. qiān wèi jūn zǐ xiǎo rén zhī fēn jiè, zhì cǐ dà míng. zhū xián zhī sǐ ér shēng jiē shàng ēn yě. yí tóng xīn yōu guó yǐ bào shàng. rán jí gōng míng, duō yì lùn è nì ěr, shōu fù huì, qí xí rú qián. shàng jiǔ ér yàn zhī, xīn yí qí piān dǎng, jí méi bǔ shì qǐ, ér qián qiān yì yǔ zhōu yán rú cái míng xiāng yà, qiān yì bì yù yì yán rú shǐ bù dé shàng. wēn tǐ rén chéng qí xì, shū jiū qiān yì, kē chǎng jiù shì, shàng wèi zhèn nù. miàn jiā jié wèn. lì yuán zhāng yǔn rú fèn zhēng shén lì, shàng dǎi ér chù zhī, qiān yì yì chù guī. dǎng huò zài qǐ, ér zhū chén réng xiè xiè, bù sī tú shí jī yǐ huí shàng yì, wéi shū gōng wēn zhōu wú xū rì. gōng yù lì ér shàng yù yí, biān jǐng rì shēn, shàng shì zhū chén wú yī zú shì zhě. shǐ yuán hóng xūn zhī shǔ, jiū gé chén hán kuàng qián lóng xī bà zhī. lóng xī xuán yǐ yuán chóng huàn shì, suì xià yù. yán rú suì wèi shǒu fǔ, tǐ rén yì xiāng jì rù zhèng fǔ, ér mén hù zhī míng, wèi shàng suǒ shēn è. shàng shén shèng zhī liǎng dǎng gè yǐ sī yì xiāng gōng, bù yù piān tīng, gù zhèng fǔ dà liáo, jù yòng gōng dōng lín zhě, ér yán lù zé dōng lín wèi duō. shí yòu yǒu fù shè zhī míng, yǔ dōng lín jì qǐ, ér qí tú mí shèng, wén cǎi zú yǐ biàn yī shí, suī cháo lùn yì cháng jí zhī, bù néng zhǐ yě. zhōu wēn yǐ quán xiāng yà, xuán yòu zì xiāng èr, zhōu bà qù, ér wēn bǐng guó. yòu yǐn xuē guó guān jì qí hòu, dà dǐ zhōu míng mǐn ér tān, wēn jié qīng ér xiǎn, xuē cái bù rú liǎng rén, ér ào yǔ piān tóng zhī. liú kòu zhī huàn rì pò, ér zhōng wú néng jiàn yī cè. wēn qù ér xuē suì bài, yǐ tān cì zì jǐn. qiě qí shì fā yú dōng chǎng. qiān yún bù chén wú chāng shí shí fā qí jī, yào yì xuē zhī piān xiá, shàng zì xīn yàn zhī, fēi xià suǒ wèi yě. wèi jǐ zài zhào yán rú yǔ zhāng zhì fā hè féng shèng děng. zhì fā cí bù chū, féng shèng bù jiǔ yǐ bìng guī. yán rú chéng shàng huǐ, shè bū yòu zuì, bà chì zhū chén, duō shōu yòng zhī. jiù cí chén huáng dào zhōu zhī yù, yī shí yǒu xián míng. gài yán rú bà xiāng shí, qí mén rén zhāng pǔ mǎ shì qí, shí yǐ gōng lùn gǎn dòng zhī. chāng shí yǔ shēn xiāng jié, yán rú suì nà qí yán. gù qí suǒ jǔ cuò, jǐn fǎn qián shì. xiàng zhī suǒ pái gèng yuán ér jìn zhī. rán xìng sù tān, yòu jiàn qún lùn xiāng tuī, yì zì zì. nà huì yì guǎng, shàng yì xū jǐ tīng zhī. pǔ jì mò, shì qí yù yuǎn quán shì bù rù dōu, yán rú zhī zuǒ yòu jiē xiǎo rén, suǒ qū rì xià. shàng yǐ cǐ huái nù, jí fàng zhī guī. chāng shí yì zhì zhī sǐ, réng tí yán rú zhì dōu lēi zì jǐn. rú suǒ yǐ dài guó guān zhě. yán rú suī kuān hòu, zài chū suǒ xíng duō shàn zhèng, jí sǐ ér rén mò zhī lián, yǐ tài lǎn quán jí lán huì yě. qí shí míng liú shàng duō zài liè, yào jiē fù xū shēng, wú jì guó shì. kòu yī rù dōu, liè huáng dì yǐ shēn xùn guó, ér qún chén cóng sǐ zhě liáo liáo. yǐ shì yì wèi shì gòu lì. rán rú fàn jǐng wén lǐ bāng huá ní yuán lù liú lǐ shùn mǎ shì qí chéng dé bèi liè jiù sǐ, rì yuè zhēng guāng, suī chóu kǒu bù néng bù tuī zhòng yě. zhì nán dōu zài jiàn, guó shì léi luǎn, yí jǐn juān yì tóng, zhuān xīn yōu guó, shàng kǒng nán zhī, ér xiāng chóu yì shén. dāng yōng lì zhī shǐ, fèng dū mǎ shì yīng yí shū shāng zhī, shū chén shǐ kě fǎ, yǒu zé xián yǔ, kě fǎ yì shì yīng yǒu suǒ wèi yě, jù yǔ jiāng yuē guǎng lǚ dà qì bèi yí wén shì yīng, yán fú wáng shī dé shì, ér qián qiān yì suī jiā jū, wǎng lái jiāng shàng, yì yì zài lù fān, ruò yǐ fú dǐ xiàng yǒu sān àn jiù shì, yǔ dōng lín bù lì yě. shì yīng dé yí wén, jí yǔ dà shuài huáng dé gōng gāo jié bèi chí wèi kǒu shí, lì zhǔ fú wáng, qí suǒ cāo lún xù zhī shuō zì dāng, dàn yǔ chū shí yí shū yì bù xiāng hé. kě fǎ bèi shí wèi qí suǒ mài. shàng lì, kě fǎ wèi shǒu fǔ, jí zhào tiān xià míng liú yǐ shōu rén xīn, ér shì yīng yī rù, kě fǎ jí chū wèi dū shī. shì yīng yǒu ruǎn dà chéng zhī jiàn, jǔ cháo lì zhēng zhī, zú yǐ zhōng zhǐ qǐ wèi shǎo sī mǎ. dà chéng yī rù, jí fān nì àn, chù zhū qīng liú, xiàn chén liú zōng zhōu yǐ shū zhēng, shì yīng, dà chéng nèi yòng dāng, wài yòng fān shuài, bìng shōu xūn chén yǐ zhù qí yì. gài yù zhú zōng zhōu bèi. ér nèi dāng xūn jiù, cóng cǐ suì bù kě zhī. huì lù dà xíng. fán chá chù zhě, zhòng jiū bài guān zhě, zāng jī láng jí zhě, jiē hái yuán guān. huò shù jiā chāo zhuó. shí yǐ yōng lì huái yì xīn, bìng sān àn jiù shì jī shàng nù, shàng shí kuān rén, bù yù qǐ dà yù, gù qīng liú bù zhì pián shǒu, zú zhì zuǒ shuài yīn zhòng fèn, yǒu qīng jūn cè zhī jǔ. shì yīng jǐn xí jìn bīng yǐ fáng zuǒ shuài, dà bīng yǐ zhì wéi yáng, ér mǎn cháo jù wèi wú yú. qiě yù yīn yǐ pò zuǒ. yī shí yǒu shí zhě, wèi luàn zhèng jí xíng, qún xié bìng jìn, mò guò yú cǐ. dà bīng yī dù jiāng, guó shì wǎ jiě. mǎ ruǎn zhī tú, shēn tǒng zhòng bīng, wàng fēng bēn cuàn, bù yì tòng zāi! èr dǎng zhī yú guó shì, jiē bù kě wèi wú zuì. píng xīn lùn zhī, shǐ ér lǐng xiù zhě wèi gù zōu zhū xián, jì wèi yáng zuǒ, yòu jì wèi wén zhèn mèng yáo xī mèng, zuì hòu rú zhāng pǔ mǎ shì qí bèi, jiē wén zhāng qì jié zú dòng yī shí, ér gōng dōng lín zhě, shǐ wèi sì míng, jì wèi qí zhào, jì wèi wèi cuī, jì wèi wēn xuē, yòu jì wèi mǎ ruǎn, jiē gōng lùn suǒ bù yǔ yě. dōng lín zhōng yì duō bài lèi, jí gōng dōng lín zhě, yì jiān yǒu qīng cāo dú lì zhī rén. rán qí lǐng xiù zhī rén, dài tiān yuān yě. dōng lín zhī chí lùn gāo, ér yú chóu dí zhì kòu zú wú shí zhe. gōng dōng lín zhě zì wèi gū lì rèn yuàn, rán wèi cháng wèi cháo tíng zhèn yī fǎ jì, tú yǐ zhì kè shèng, kě wèi zhī jù yuàn, bù kě wèi zhī rèn kǒng yě. qí wú jì guó shì, liǎng zhě tóng jī. dōng lín fù lì zhī tú, duō bù xiào, tān zhě jiǎo zhě, jù chū qí zhōng. rán qīng yì yóu dé ér chí zhī. jiān yì yǐ gōng dào bá rén. qí xíng huì zhě, shàng chǐ rén zhī zhī yě. gōng dōng lín, nà huì wéi kǒng bù zú. zhì cuī wèi zhī shí, nán dōu zhī zhèng, zé míng mù zhāng dǎn, yǐ wǎng lì wèi shì, ér bù yǐ wèi chǐ yǐ. dōng lín chū fù qì jié, měi yǔ nèi dāng wèi nán, jí xián dāng wáng ān, yì dāng zhī mù xián, fēi zhū xián zhī tōng dāng yě. jí qí shuāi yě, qiú shèng bù dé, yì yǒu zǒu xiǎn yǔ dāng jié jiāo zhě. chóng zhēn zhī jì, wǎng wǎng yǒu zhī yǐ. gōng dōng lín zhě, dāng shén miào shí, qún dāng wú quán, wèi yǒu nèi tōng zhě. zì chéng xiù bèi fèng zhōng xián wèi zhǔ, ér suǒ yǐ mèi dāng zhě, wú suǒ bù jí yǐ. ruò sòng mǎng gōng dé chéng, tiān dì jiān yī dà guài shì. qì yú nán dōu, ér tōng dāng zhě, yáng yáng jiāo yǔ, wéi kǒng rén bù zhī yě. ruò liǎng dǎng zhī zuì kě hèn zhě, zhuān xǐ féng yíng fù huì, ruò yǒu jìn hé píng zhī shuō zhě, jí yí qí yì jǐ, bì cāo gē suí zhī, suī yǒu xián zhě, wèi qí biàn ér bù néng chí, yì yǒu yīn yǒu jí yǒu bìng qīn qī mén qiáng zhī xiāng lián zhě, bì duō fāng cāi fáng, wù yì qí jìn ér hòu zhǐ, jī ér yù shén, hòu fèn shēn qián, shēn jiā liǎng bài, ér guó yùn suí zhī. wèi jiē gāo huáng dì zhī zuì rén kě yě. gù hòu shì zhī lùn wèi xián wèi xié, yǒu nán hùn zhě, yú yì yǐ qián bèi suǒ ài zhòng, yù tuī ér rù zhī qīng liú gǔ zhōng. rán yú bù yǐ cǐ huái piān niàn, píng yán qí shí, shù guǐ shén zhī kě zhì yě cǐ chū xià yǔn yí.
自三代而下,代有朋黨。漢之黨人,皆君子也;唐之黨人,小人為多,然多能者;宋之黨人,君子為多。然朋黨之論一起,必與國運相終始,迄於敗亡者。以聰明正直之士,世道攸賴,必以黨目之。於是精神智術,俱用之相傾軋,而國事不暇顧矣。且指人為黨者,亦必有黨。此黨衰,彼黨盛,後出者愈不如前。禍延宗社,固其所也。國朝自萬曆以前,未有黨名,及四名沈一貫為相,以才自許,不為人下,而一時賢者,如顧憲成、孫丕揚、鄒元標、趙南星之流,蹇諤自負,與政府每相持,附一貫者多言路,而憲成講學於東林,名流咸樂趨之,此東林之黨所由始也。國本論起,一時名流,俱以倫序有定,早建為請。此亦一定之理,言者無可居功,聽者亦無可指為罪也。而上以為有意擁立,乃冀他年富貴,故不樂群臣上請,即不請上亦不行也。假使旋請旋得,不獨上無骨肉之猜,並下無氣節之目矣。乃初請不許,再請嚴黜,後遂廷杖累累,務仇賢者,而痛懲之,即上慈愛無他意,而欲靜議論。議論愈煩,於是政府諸臣,惟山陰王家屏、歸德沈鯉與言者合力請,不允,即忤旨放歸,余自一貫以及申時行、王錫爵輩,皆以調護為名,未嘗不婉轉力請於上,而心亦以言者為多事。上以為激目舌,政府亦激以目舌目之。然請者逆耳,調停者言甘,遂目言者為黨人矣。時行性寬平,所黜必旋加拔用,而一貫頗持權求勝,受黜者身去而名益高,東林君子之名滿天下,尊其言為清論,雖朝端亦每以其是非為低昂。交日益多,而求進者愈雜。始而領袖者皆君子也,繼而好名者,躁進者,咸附之。於是淮撫之論起矣,淮撫為李三才,家居三輔,年少早貴,所至有赫赫聲,但負才而守不潔,及為淮撫垂涎大拜,多結遊客,日譽於憲成左右。憲成因而悅之,亦為游揚。糾三才者,即以為東林,玷三才挾縱橫之術,與言者為難,公論益詘之。而東林亦受累不小。未幾妖書之獄起,而清流有累卵之危。挺擊之案起,而兩黨益相水火。妖書者,所謂續憂危竑議也。不知出自誰手,大抵言奪長之事雖難,然當世豪傑,如沈四明某某輩輔成之,言若出於清流之口,將以傾四明輩者,或雲此奸人造為之以陷郭正域者。郭時有清流領袖之目,政府所最忌也。時上震怒甚,羅織甚嚴,搜正域寅,並偵其左右危迫之至,卒無跡,遂歸獄於皦生光而終不得其實也。梃擊者,張羌持梃以闖青宮,據稱欲愬二璫於上。璫乃鄭貴妃所遣建野寺者,巡視御史劉廷元報疏云:觀其狀一似風癲,窺其情大為叵測,於是劉光復輩,皆主風癲之說,而刑部主事王之采入獄中,鈎得其言,以為主使出自鄭戚,舉朝喧然,以為國戚殆有專諸之事。貴妃亦危懼,訴於上。上命自白之東宮。貴妃見東宮辯之甚力,東宮遂奏懇上出見群臣,為之昭白。上與東宮俱諄諄剖明之,遂以二璫及張羌成獄,余置不問。當張差事起,中外不能無疑,因事發於貴妃之璫,而又直闖東宮,若巧合之。之采疏稱羌言甚鑿鑿,或差恨二璫已甚,故以主使梃擊誣之,亦不可知。而廷元輩恨之采特甚。之采素守亦不潔,廷元與韓浚輩遂於計典重處之。蓋東宮侍衛蕭條,至外人闌入,漸不可長,諸臣危言之,使東宮免意外之虞,國戚懷惕若之慮,亦斷斷不可少。顧事連宮禁,勢難結案,則田叔燒梁獄詞亦調停不得已之術也。二說者亦互相濟,乃必斥遂執法者而後已。是何心歟!當是時,兩黨業不並立,辛亥之京察,孫丕揚主之,曹於汴、湯兆京佐之,而所處湯賓尹、王紹徽輩,則攻東林者也。紹徽有清望,而賓尹負才名,故秦聚奎直糾其不平。有丁巳之京察。鄭繼之主之,徐紹吉、韓浚佐之,而所處皆東林也。世之所謂清流者,一網盡矣。是時葉向高去而方從哲獨相,庸庸無所主持。上於奏疏俱留中,無所處分,惟言路一糾,則其人自罷去,不從旨也。台省之勢,積重不返,有齊、楚、浙三方鼎峙之名。齊為亓詩教、韓浚輩,楚為官應震、吳亮嗣,浙為劉廷元、姚宗文輩,其勢張甚。湯賓尹輩陰為之主。於是有宣黨、昆黨種種別名。宣謂賓尹,昆謂顧天峻也。天峻、高亢自得,而賓尹淫污無行。庚戌之榜,如韓敬、錢謙益、王象春、鄒之鄰,皆負才名,急富貴而相妒軋。之麟附予韓,求銓部不得,遂反攻之。於是,之麟、謙益皆為時貴所抑,禮部主事夏嘉遇初亦為時貴所推重,而與之麟交,亦被抑,而遼東四路失事之報至。趙興邦時為兵垣,仍入禮闈,之麟、嘉遇,遂糾之,並及詩教。言路合疏糾嘉遇,興邦遽升京卿,其勢益張,而公論益憤矣。御史詹世濟,助夏攻趙,而元趙之焰漸衰。神祖殂落,光廟首召葉向高,而閣臣劉一燝、冢臣周嘉謨,俱以召門名流為首務,自鄒元標、趙南星、曹於汴之屬,皆為銓憲大臣,即附麗東林,亦無不由田間為顯官,齊、楚、浙前此用事之人,俱放黜。一時以為元佑之隆。然附麗之徒,惟營躁進,京卿添注累累,已不滿人意,而南星為冢宰時,高攀龍、楊漣、左光斗皆為憲臣,魏大中為吏垣長,鄒維連、夏嘉遇、程國祥俱為吏部司官,咸清激,操論不無小苛,人益側目。大璫魏忠賢陰持國柄,初亦雅意諸賢而諸賢以其傾仄,彌恨惡之。周宗建、侯震暘等相繼糾彈,並及客氏。客氏者,熹廟之乳母,而與忠賢私為夫婦者也。上於庶務皆委不問,宮中惟忠賢、客氏為政。向高故欲調停,而諸賢必欲斥逐為快。楊漣二十四大罪之疏上,遂為不共之仇。向高亟去而事大變矣。初,廷杖工部主事萬燝,以威怵廷臣,後遂因嘉遇、大中與御史陳九疇相詰,遽行斥降,旋盡斥諸賢,且起大獄,竟成清流之禍。國祚幾危,雖奸邪崔呈秀輩陰道之,諸賢不可謂無咎也。議論高而事功寡,名位軋而猜忌起。異己者雖清必驅,附己者雖穢必納。即領袖之賢,諤諤可重而妒之者眾矣。忠賢一得志,盡用奸邪崔呈秀輩,舉國如狂,銀鐺四出。如楊漣、左光斗、魏大中、周順昌、周宗建、李應升輩,皆下詔獄,備受毒刑以死,天下痛之。而稱忠賢功德,請為祠祀者滿天下。凡群臣上疏,必以上與廠臣並稱。一門封公侯者三人,其勢比劉瑾輩且十倍矣。下重足而立,斯時憂國者,駸駸有易祚之勢。特以呈秀輩雖兇惡,實庸陋無足數。熹廟賓天,忠賢呼呈秀語移時,竟不能有所圖,而烈皇帝一登極,神明自操,忠賢之黨,內外林立,不覺其自屈,部臣錢元愨、陸澄源、貢士錢嘉征,先後糾忠賢。忠賢、呈秀,皆自縊死。其黨皆放廢。凡忠賢所逐,無不召用。上復定逆黨之案,勵精求治,數數召對,每發言,群臣皆不能及。天下欣欣望太平。昔東林諸臣為魏璫所羅織甚慘,其尚存者,人無不以名賢推之,為忠賢收用者,自屬下流無可取。僉謂君子小人之分界,至此大明。諸賢之死而生皆上恩也。宜同心憂國以報上。然急功名,多議論惡逆耳,收附會,其習如前。上久而厭之,心疑其偏黨,及枚卜事起,而錢謙益與周延儒才名相軋,謙益必欲抑延儒使不得上。溫體仁乘其隙,疏糾謙益,科場舊事,上為震怒。面加詰問。吏垣章允儒憤爭甚力,上逮而黜之,謙益亦黜歸。黨禍再起,而諸臣仍泄泄,不思圖實績以回上意,惟疏攻溫、周無虛日。攻愈力而上愈疑,邊警日深,上視諸臣無一足恃者。史、袁宏勛之屬,糾閣臣韓礦、錢龍錫罷之。龍錫旋以袁崇煥事,遂下獄。延儒遂為首輔,體仁亦相繼入政府,而門戶之名,為上所深惡。上神聖知兩黨各以私意相攻,不欲偏聽,故政府大僚,俱用攻東林者,而言路則東林為多。時又有復社之名,與東林繼起,而其徒彌盛,文彩足以變一時,雖朝論亦常及之,不能止也。周、溫以權相軋,旋又自相貳,周罷去,而溫秉國。又引薛國觀繼其後,大抵周明敏而貪,溫潔清而險,薛才不如兩人,而傲與偏同之。流寇之患日迫,而終無能建一策。溫去而薛遂敗,以貪賜自盡。且其事發於東廠。僉雲部臣吳昌時實發其機,要亦薛之偏狹,上自心厭之,非下所為也。未幾再召延儒與張至發、賀逢聖等。至發辭不出,逢聖不久以病歸。延儒乘上悔,赦逋宥罪,罷斥諸臣,多收用之。救詞臣黃道周之獄,一時有賢名。蓋延儒罷相時,其門人張溥、馬世奇,時以公論感動之。昌時與深相結,延儒遂納其言。故其所舉措,盡反前事。向之所排更援而進之。然性素貪,又見群論相推,益自恣。納賄益廣,上亦虛己聽之。溥既歿,世奇欲遠權勢不入都,延儒之左右皆小人,所趨日下。上以此懷怒,亟放之歸。昌時亦置之死,仍提延儒至都勒自盡。如所以待國觀者。延儒雖寬厚,再出所行多善政,及死而人莫之憐,以太攬權及婪賄也。其時名流尚多在列,要皆負虛聲,無濟國事。寇一入都,烈皇帝以身殉國,而群臣從死者寥寥。以是益為世詬厲。然如范景文、李邦華、倪元璐、劉理順、馬世奇、成德輩烈就死,日月爭光,雖仇口不能不推重也。至南都再建,國事累卵,宜盡捐異同,專心憂國,尚恐難支,而相仇益甚。當擁立之始,鳳督馬士英移書商之,樞臣史可法,有擇賢語,可法意士英有所謂也,遽與姜曰廣、呂大器輩移文士英,言福王失德事,而錢謙益雖家居,往來江上,亦意在潞藩,若以福邸向有三案舊事,與東林不利也。士英得移文,即與大帥黃得功、高傑輩持為口實,力主福王,其所操倫序之說自當,但與初時移書意不相合。可法輩實為其所賣。上□立,可法為首輔,亟召天下名流以收人心,而士英一入,可法即出為督師。士英有阮大鋮之薦,舉朝力爭之,卒以中旨起為少司馬。大鋮一入,即翻逆案,處諸清流,憲臣劉宗周以疏爭,士英,大鋮內用璫,外用藩帥,並收勛臣以助其意。蓋欲逐宗周輩。而內璫勛舊,從此遂不可知。賄賂大行。凡察處者,重糾敗官者,贓跡狼籍者,皆還原官。或數加超擢。時以擁立懷異心,並三案舊事激上怒,上實寬仁,不欲起大獄,故清流不至駢首,卒致左帥因眾憤,有清君側之舉。士英盡檄勁兵以防左帥,大兵已至維揚,而滿朝俱謂無虞。且欲因以破左。一時有識者,謂亂政亟行,群邪並進,莫過於此。大兵一渡江,國事瓦解。馬阮之徒,身統重兵,望風奔竄,不亦痛哉!二黨之於國事,皆不可謂無罪。平心論之,始而領袖者為顧、鄒諸賢,繼為楊、左,又繼為文震孟、姚希孟,最後如張溥、馬世奇輩,皆文章氣節足動一時,而攻東林者,始為四明,繼為亓、趙,繼為魏、崔,繼為溫、薛,又繼為馬、阮,皆公論所不與也。東林中亦多敗類,及攻東林者,亦間有清操獨立之人。然其領袖之人,殆天淵也。東林之持論高,而於籌敵制寇卒無實着。攻東林者自謂孤立任怨,然未嘗為朝廷振一法紀,徒以忮刻勝,可謂之聚怨,不可謂之任恐也。其無濟國事,兩者同譏。東林附麗之徒,多不肖,貪者、狡者,俱出其中。然清議猶得而持之。間亦以公道拔人。其行賄者,尚恥人知之也。攻東林,納賄惟恐不足。至崔魏之時,南都之政,則明目張胆,以網利為市,而不以為恥矣。東林初負氣節,每與內璫為難,即賢璫王安,亦璫之慕賢,非諸賢之通璫也。及其衰也,求勝不得,亦有走險與璫結交者。崇禎之季,往往有之矣。攻東林者,當神廟時,群璫無權,未有內通者。自呈秀輩奉忠賢為主,而所以媚璫者,無所不極矣。若誦莽功德誠,天地間一大怪事。迄於南都,而通璫者,揚揚驕語,惟恐人不知也。若兩黨之最可恨者,專喜逢迎附會,若有進和平之說者,即疑其異己,必操戈隨之,雖有賢者,畏其辨而不能持,亦有因友及友、並親戚門牆之相連者,必多方猜防,務抑其進而後止,激而愈甚,後忿深前,身家兩敗,而國運隨之。謂皆高皇帝之罪人可也。顧後世之論為賢為邪,有難混者,余亦以前輩所愛重,欲推而入之清流轂中。然余不以此懷偏念,平言其實,庶鬼神之可質也(此出夏允彝)。