juǎn shí sān chóng zhēn shí nián dīng chǒu
卷十三 崇祯十年丁丑
tǐ rén nǐ zhǐ dǎi qián qú
体仁拟旨逮钱、瞿
zhēng yuè, cháng shú xiàn mín zhāng cóng rú, jié zòu qián lǐ bù yòu shì láng qián qiān yì kē chén qú shì sì, wèi èr chén xǐ nù cāo rén cái jìn tuì zhī quán, huì lù wò jiāng nán sǐ shēng zhī bǐng. sān dǎng jiǔ zú, wú bù zhà zhī rén xìng fàn tōng fān, wú bù wéi zhī shì. shèn zhì qīn guó tǎng bàng cháo tíng wēi shè jì, zhǐ yīn mén shēng gù jiù liè yú yào jīn, míng yuān wú dì huàn gàn háo nú mǎn yú dào lù, xiè fèn hé cóng. zòu shàng, wēn tǐ rén nǐ zhǐ, dǎi qián qiān yì qú shì sì xià xíng bù yù. xiān shì jiān mín chén lǚ qiān zhēng chǎn, qiú èr guān guān shuō bù yǔn, huái hèn, suì suō cóng rú jié zòu. jì fèng zhǐ tí wèn, lǚ qiān děng de zhì, suì niē zào kuǎn cáo hé wēn děng xū cí, duō fāng xià zhà. kuǎn cáo zhě, wèi qiān yì cháng zuò gù tài jiàn wáng ān cí jì, cáo huà chún chū wáng ān mén, yí kuǎn zhī. hé wēn zhě, wèi wēn yǔ qiān yì yǒu xì, yí hé zhī. cáo huà chún fǎng zhī zhī, fèn fā qí jiān. zhì shì, xíng bù shàng shū zhèng sān jùn shěn chū zhēn qíng, chén lǚ qiān zhāng cóng rú, gè dǎ yī bǎi gùn, lì jiā sān yuè sǐ. qiān yì děng xún shì guī.
正月,常熟县民张从儒,讦奏前礼部右侍郎钱谦益、科臣瞿式耜,谓二臣喜怒操人才进退之权,贿赂握江南死生之柄。三党九族,无不诈之人;兴贩通番,无不为之事。甚至侵国帑、谤朝廷、危社稷,止因门生故旧列于要津,鸣冤无地;宦干豪奴满于道路,泄忿何从。奏上,温体仁拟旨,逮钱谦益、瞿式耜下刑部狱。先是奸民陈履谦争产,求二官关说不允,怀恨,遂唆从儒讦奏。既奉旨提问,履谦等得志,遂捏造款曹、和温等虚词,多方吓诈。款曹者,谓谦益尝作故太监王安祠记,曹化淳出王安门,宜款之。和温者,为温与谦益有隙,宜和之。曹化淳访知之,愤发其奸。至是,刑部尚书郑三俊审出真情,陈履谦、张从儒,各打一百棍,立枷三月死。谦益等寻释归。
lù wén shēng zòu fù shè
陆文声奏复社
sān yuè, tài cāng zhōu jiàn shēng lù wén shēng, chén fēng sú zhī bì, jiē yuán yú shì zǐ. tài cāng shù jí shì zhāng pǔ qián lín chuān zhī xiàn zhāng cǎi chàng fù shè yǐ luàn tiān xià, mìng nán zhí tí xué ní yuán gǒng chá jiū yuán gǒng huí zòu, jí yán wén shēng zhī wàng, chēng dōng wú jīng jìn zhī xué fù shè wèi zuì zhe. dà dū chéng xīn zhì xíng jiǎng yì tán jīng, hù xiāng zuó mo. wén bì xiān zhèng, pǐn bì xián liáng, wú cán míng jiào. dà dū lù wén shēng yǒu hàn yú lóu dōng. gù jiè fù shè wéi míng ěr. shàng zé qí méng shì, jiàng guāng lù sì lù shì.
三月,太仓州监生陆文声,陈风俗之弊,皆原于士子。太仓庶吉士张溥、前临川知县张采倡复社以乱天下,命南直提学倪元珙查究;元珙回奏,极言文声之妄,称东吴精进之学复社为最着。大都诚心质行讲艺谈经,互相琢磨。文必先正,品必贤良,无惭名教。大都陆文声有憾于娄东。故借复社为名耳。上责其蒙饰,降光禄寺录事。
zhāng pǔ, zì tiān rú, hào xī míng. ér shí qí huì hào xué, chéng rén rì dú shū shù qiān yán. nián shí wǔ, sàng fù fèng mǔ jīn jū xī guō. shí jiǔ pù zhū shēng, tóng yì wú wěi yè cóng shòu yì, yǔ zhāng cǎi chuàng lì fù shè, lián luò wú yuè jùn xiù. chóng zhēn xīn wèi chéng jìn shì, dì qī rén, chú shù jí shì, chù zhí zhèng yào rén nù, qǐ jiǎ guī, yào rén zhāo lù wén shēng yǐ shè dǎng rù zòu, ér sū zhōu sī lǐ mǒu fù jié pǔ, qiān lián liù qī nián, yǐ bào bìng zú. hòu yù shǐ liú xī zuò jǐ shì jiāng cǎi jiāo zhāng sòng yuān, fèng zhǐ suǒ zhù shū chéng jìn. tiān xià chuán ér sòng zhī. yǒu qī lù qí jí, shǐ lùn yī biān èr biān. jí lùn lüè chūn qiū sān shū shí sān jīng hé zuǎn lì dài wén diǎn wén chéng tōng jiàn jì shì běn mò sòng yuán jì shì běn mò gǔ wén hù shān hàn wèi bǎi sān míng jiā lì dài míng chén zòu yì děng shū xíng shì.
张溥,字天如,号西铭。儿时奇慧好学,成人日读书数千言。年十五,丧父;奉母金居西郭。十九铺诸生,同邑吴伟业从受易,与张采创立复社,联络吴越俊秀。崇祯辛未成进士,第七人,除庶吉士,触执政要人怒,乞假归,要人招陆文声以社党入奏,而苏州司李某复讦溥,牵连六七年,以暴病卒。后御史刘熙祚、给事姜采交章讼冤,奉旨所著书呈进。天下传而诵之。有七录齐集,史论一编、二编。及论略春秋三书、十三经合纂、历代文典文乘、通鉴纪事本末、宋元纪事本末、古文互删、汉魏百三名家历代名臣奏议等书行世。
ní yuán gǒng, hào sān lán, yí jiāng shàng yú rén. tiān qǐ rén xū jìn shì, lì shì zhì sū sōng xué zhèng, jiàng lù shì, xún shēng guāng lù sì sì chéng, zú yú jiā.
倪元珙,号三兰,沂江上虞人。天启壬戌进士,历仕至苏松学政,降录事,寻升光禄寺寺丞,卒于家。
lǐ rú càn zhí yán xià yù
李如灿直言下狱
sì yuè, yù bǎi guān qiú zhí yán, jǐ shì zhōng lǐ rú càn shàng yán: guó jiā zǔ zhì, gàn gǔ chēng shàn, zì jūn bù yòng ér bīng shè, mín shǐ bù dé ān qí shēn, zì tún bù gēng ér xiǎng xìng, nóng shǐ bù dé yǒu qí shí. yǒu bīng bù liàn, bīng zēng ér xiǎng yì kuì yǒu xiǎng bù hé, xiǎng duō ér bīng yù mào. bǐ zhě hé shí zhī shǐ sì chū, ér póu kè lǚ wén, zhàn mào bù jiǎn, kě wèi yǒu zhèng shì hū? wèi chéng rùn zhān ěr xuǎn lǐ huà lóng liú zōng zhōu, jiē yǐ yī míng zhé chù, jīn xià míng zhào qiú zhí yán, tǎng shè qí qián yú shōu zhī zuǒ yòu, shì zhí yán bù qiú ér zì zhì yě. ruò fú fǔ chéng jūn dào, yóu zài xiāng chén, jīn cǐ zhān bǐ gù, jié dǎng xùn sī, yòu hé guài shuǐ hàn dào zéi zhī lǚ jiàn zāi? shàng nù. xià rú càn yú yù, zuǒ yù dé huáng dào zhōu shàng yán: bì xià xià zhào qiú zhí yán, ér zhí yán zhě zhé chì, qīng xíng yù ér xià yù zhě xuán wén, dà chén suī qīng qiáng, céng hé yì lǐ luàn zhī shù. shàng bù yì, qiè zé zhī.
四月,谕百官求直言,给事中李如灿上言:国家祖制,干古称善,自军不用而兵设,民始不得安其身,自屯不耕而饷兴,农始不得有其食。有兵不练,兵增而饷益匮;有饷不核,饷多而兵愈冒。比者核实之使四出,而掊克屡闻,占冒不减,可谓有政事乎?魏呈润、詹尔选、李化龙、刘宗周,皆以一鸣辄黜,今下明诏求直言,倘赦其前愚收之左右,是直言不求而自至也。若夫辅成君道,尤在相臣,今此瞻彼顾,结党徇私,又何怪水旱盗贼之屡见哉?上怒。下如灿于狱,左谕德黄道周上言:陛下下诏求直言,而直言者辄斥,清刑狱而下狱者旋闻,大臣虽清强,曾何益理乱之数。上不怿,切责之。
yáng guāng xiān cān chén qǐ xīn
杨光先参陈启新
sì yuè, xīn ān wèi qiān hù yáng guāng xiān shū cān chén qǐ xīn, bìng jí wēn tǐ rén, yú guān zì suí. wèi qǐ xīn hé huáng shàng dú duàn, bá zhī ní nào zhī zhōng, zhì zhī yán lù zhī shǒu, yí zhì huáng shàng wèi shāng zhōu. qǐ xīn wèi fù shuō, nǎi bǐ fū jì dé, huàn shī xīn shēng, chēng tóng lì hài, rì yǔ yán wéi, zhèng shì sú suǒ wèi shuō zhēn fāng mài jiǎ yào zhī xiǎo rén yě. àn qǐ xīn yuán shū suǒ zhǐ zhū dà bìng gēn, jīn dāng shǒu shēn qián yì, yǐ zhěng sī mín. hé shòu shì yǐ lái, jué wú yī zì tán jí hé dāng rì zài jú wài, zé zì wèi páng guān zuì qīng yī rù jú zhōng, dùn gǔ tū yě. chén jīn suǒ yán qīng tún hé xiǎng, jiē qǐ xīn wèi jié zhī jú, jiē qǐ xīn fèn nèi zhī shì. rú qǐ xīn bù zhī bì yuán, shì wèi bù zhì, zhī ér bù yán, shì wèi bù zhōng. rén chén bù zhōng, zuì dāng sǐ, bù zhì ér yǐ chún cí kuáng huáng shàng piàn měi guān, yì dāng sǐ. qǐ xīn běn tài cāng zhōu jūn shì, cháng chōng cáo sī shū bàn. qián qǐ xīn wǔ qiān yú yán, bù chū pò qíng miàn sān zì, ér yuán rèn shān xī bù zhèng fán liáng shū, shì qí xíng sī fú yì zhī gù zhǔ, zé tè shū yǐn jiàn, qíng miàn hū? bù qíng miàn hū? zuì kě hài zhě, shū bàn bèi shā, hé guān guó tǐ zhòng qīng, hé yǔ jiàn yuán míng jié, nǎi yǐ shēn míng shǎng fá, wèi hú ěr yí děng qǐng xù, fēi tān qí yī suì sì shí jīn zhī huì, hé yé? jīn hú ěr yí jiàn zài guān chén yá mén gōng yì, ér qǐ xīn wèi zhī yǐ sǐ, shì yǔ zhǐ lù wéi mǎ hé yì? qǐ xīn zuì bù róng yú sǐ yǐ. zhì ruò shǒu fǔ wēn tǐ rén, yuán yǔ qǐ xīn bù tóng, zhì guó píng tiān xià shì qí zé, chí wēi fú diān shì qí rèn, xiū xiū yǒu róng shì qí jì, tǐ rén bǐng guó yǐ lái, biān qí liǎng bù dū chéng, liú zéi gè shěng yán màn, píng zhì zhī gāng ān zài? guó wēi yú shàng ér bù qiú suǒ yǐ ān mín yuàn yú xià, ér bù sī suǒ yǐ xù fú chí zhī zé ān zài? zhōng gào zhī yán bù shòu, yá zì zhī yuàn bù wàng, xiū xiū zhī liàng ān zài? sān zhě wú yī, chéng dài zāi yí gè chén yě, wéi yǒu yǐn zuì yǐ qù, shù jī bù wù rén guó, nǎi yōu yōu hū hū, yī lì bù xīng, yī hài bù chú, miǎn yán liàn zhàn, ruò bù duàn sòng jǐn tiān xià cāng shēng bù yǐ yě shàng zé qí dú chén. chén qǐ xīn shū biàn, yǒu zhǐ zé qí jūn guó dà shì, jìng wú yī yán chén zòu, zhe jiàng èr jí zhào jiù gòng zhí. guāng xiān lǚ cān qǐ xīn, shàng nù qí zì yì gàn zhèng, tíng zhàng shù liáo dōng. jí shí wǔ nián rén wǔ bā yuè, shí qǐ xīn wèi xíng kē yòu jǐ shì zhōng, nì sàng bèi hé, xià fǔ àn xùn zhī. xún dùn.
四月,新安卫千户杨光先疏参陈启新,并及温体仁,舁棺自随。谓启新荷皇上独断,拔之泥淖之中,置之言路之首,宜致皇上为商周。启新为傅说,乃鄙夫既得,患失心生,称童利害,日与言违,正世俗所谓说真方、卖假药之小人也。按启新原疏所指诸大病根,今当首申前议,以拯斯民。何受事以来,绝无一字谈及;何当日在局外,则自谓旁观最清;一入局中,顿鹘突也。臣今所言清屯核饷,皆启新未结之局,皆启新分内之事。如启新不知弊源,是为不智,知而不言,是为不忠。人臣不忠,罪当死,不智而以淳词诳皇上骗美官,亦当死。启新本太仓州军士,尝充漕司书办。前启新五千余言,不出破情面三字,而原任山西布政樊良枢,是其刑司服役之故主,则特疏引荐,情面乎?不情面乎?最可骇者,书办被杀,何关国体重轻,何与谏垣名节,乃以申明赏罚,为胡尔仪等请恤,非贪其一岁四十金之贿,何耶?今胡尔仪见在关臣衙门供役,而启新谓之已死,是与指鹿为马何异?启新罪不容于死矣。至若首辅温体仁,原与启新不同,治国平天下是其责,持危扶颠是其任,休休有容是其技,体仁柄国以来,边骑两簿都城,流贼各省延蔓,平治之纲安在?国危于上而不求所以;安民怨于下,而不思所以恤;扶持之责安在?忠告之言不受,睚眦之怨不忘,休休之量安在?三者无一,诚殆哉;一个臣也,惟有引罪以去,庶几不误人国,乃悠悠忽忽,一利不兴,一害不除,腼颜恋栈,若不断送尽天下苍生不已也;上责其渎陈。陈启新疏辩,有旨责其军国大事,竟无一言陈奏,着降二级照旧供职。光先屡参启新,上怒其恣臆干政,廷杖戍辽东。及十五年壬午八月,时启新为刑科右给事中,匿丧被劾,下抚按讯之。寻遁。
zhū guó bì hé wēn tǐ rén
朱国弼劾温体仁
sì yuè, fǔ níng hóu zhū guó bì, hé wēn tǐ rén xùn sī zuǒ dōu yù shǐ táng shì jì, yòu hé tǐ rén shòu huò wéi huá lù, lìng táng shì jì fā duān. shàng wèi yù tǐ rén, duó guó bì hóu jué, shì jì yì shù biān.
四月,抚宁侯朱国弼,劾温体仁徇私左都御史唐世济,又劾体仁受霍维华赂,令唐世济发端。上慰谕体仁,夺国弼侯爵,世济亦戍边。
liù yuè, tǐ rén yǐn jí, miǎn. cì jīn bì, qiǎn xíng rén hù guī. chū, tǐ rén yǐ zhé fā qián qiān yì shòu zhǔ zhī, suì rù xiàng, shí shàng yīng míng, fèn tíng chén bāo jū wáng zhuàng, tǐ rén wéi jīn jīn zì shǒu, bù zhí huò huì, gù shàng shǐ zhōng xìn zhī. zhì shì bì sī dǎng, pái yì jǐ, yǔ jǔ cháo wèi chóu, gōng zhě wú xū rì, gù miǎn guī.
六月,体仁引疾,免。赐金币,遣行人护归。初,体仁以谪发钱谦益受主知,遂入相,时上英明,愤廷臣苞苴亡状,体仁惟斤斤自守,不殖货贿,故上始终信之。至是庇私党,排异己,与举朝为仇,攻者无虚日,故免归。
gāo qǐ qián xíng bù
高起潜行部
sì yuè, zǒng jiān gāo qǐ qián xíng bù, yǒng píng dào liú jǐng yào guān nèi dào yáng yú guó, jù chǐ xíng shǔ tǐ, shàng shū qiú miǎn. shàng wèi zǒng jiān yuán yǐ zǒng dū tǐ tǒng xíng shì, bà yú guó, jiàng jǐng yào èr jí, yǐ hòu jiān sī jiē mò gǎn zhēng.
四月,总监高起潜行部,永平道刘景耀、关内道杨于国,俱耻行属体,上疏求免。上谓总监原以总督体统行事,罢于国,降景耀二级,以后监司皆莫敢争。
qī yuè, gōng bù yuán wài láng fāng xǐ shàng yán: huáng shàng qīn qín wèi zhōng xián ér shǒu rèn zhī, qǐ nì qíng yān shù zhě, bù guò yǐ wài tíng zhū chén wú yī kě yòng ér jiè cái jí zhī, kuàng rén chén gǒu zhī bào dá, hé lùn nèi wài, nèi chén jì jiǎo zī kuàng diǎn, shú bù yù qì juān dǐng zhǒng yǐ chóu wǒ huáng shàng zhě? bù bì sāi sāi guò jì yě. jǐ shì zhōng hé kǎi, bó qí tōng nèi chéng shēn, lì bù qǐng xuē qí jí, shàng shǒu gǎi jiàng èr jí diào.
七月,工部员外郎方玺上言:皇上亲擒魏忠贤而手刃之,岂溺情阉竖者,不过以外廷诸臣无一可用而借才及之,况人臣苟知报答,何论内外,内臣既徼兹旷典,孰不欲弃捐顶踵以酬我皇上者?不必鳃鳃过计也。给事中何楷,驳其通内呈身,吏部请削其籍,上手改降二级调。
zé chén zuì jǐ
责臣罪己
rùn sì yuè dà hàn, jiǔ qí bù yǔ. shèng yù zé chén zuì jǐ yuē: dì dé hǎo shēng, jiàng fá bì yǒu suǒ zhì, jiǔ qí bù yīng, nǎi zhèn gōng zhī kǔn chéng, wèi néng shàng dá, cháo tíng zhī dé zé, bù néng xià zhān. rú zhāng guān shè lì, yuán wèi zhì guó ān mín, jīn chū shì zhuān wèi shēn móu, jū guān yǒu tóng mào yì, cuī qián liáng xiān bǐ huǒ hào, wán zhèng é yòu yù xiàn yú. shèn zhì yǐ jīng juān miǎn, bèi zhǐ sī zhēng, cái yì shàn xiū, chéng jī zì rùn. huò zhào mǎi bù gěi jià zhí, huò yì lù guǐ míng jiào tái, huò chāi pài zé mài fù shū pín, huò lǐ yàn zé yǐ zhí wèi wǎng, ē dǔ wéi xīn, zé qiāo pǔ rèn yì, náng tuó jì fù, zé jiān tè kě róng. fǔ àn zhī jiàn hé shī zhēn, yào jīn zhī huǐ yù dào zhì. yòu rú xūn qī bù zhī yàn zú, zòng tān héng yú jīng jī, xiāng huàn miè qì fáng wéi, sì qīn líng yú lǘ lǐ. nà wú lài wèi zhǎo yá, shòu jiān mín zhī tóu xiàn, bù xiào guān lì, wèi shì ér qū chéng, jī è yá dù, shēng duān ér gōu yǐn. jiē cǐ xiǎo mín, shuí néng ān zhěn? shì cǐ zhǒng zhǒng, zú gàn tiān hé. jī guò liáng shēn, suǒ yǐ wǎn huí bù yì, dōu zhe xǐ dí fèi gān, gòng jié kǔn chéng, yǎng zhī tiān yì.
闰四月大旱,久祈不雨。圣谕责臣罪己曰:帝德好生,降罚必有所致,久祈不应,乃朕躬之悃诚,未能上达,朝廷之德泽,不能下沾。如张官设吏,原为治国安民,今出仕专为身谋,居官有同贸易,催钱粮先比火耗,完正额又欲羡余。甚至已经蠲免,悖旨私征,才议缮修,乘机自润。或召买不给价值,或驿路诡名轿抬,或差派则卖富殊贫,或理谳则以直为枉,阿堵违心,则敲朴任意,囊橐既富,则奸慝可容。抚按之荐劾失真,要津之毁誉倒置。又如勋戚不知厌足,纵贪横于京畿,乡宦灭弃防维,肆侵凌于闾里。纳无赖为爪牙,受奸民之投献,不肖官吏,畏势而曲承,积恶衙蠹,生端而勾引。嗟此小民,谁能安枕?似此种种,足干天和。积过良深,所以挽回不易,都着洗涤肺肝,共竭悃诚,仰祗天意。