juǎn shí sān chóng zhēn shí nián dīng chǒu
卷十三 崇禎十年丁丑
tǐ rén nǐ zhǐ dǎi qián qú
體仁擬旨逮錢、瞿
zhēng yuè, cháng shú xiàn mín zhāng cóng rú, jié zòu qián lǐ bù yòu shì láng qián qiān yì kē chén qú shì sì, wèi èr chén xǐ nù cāo rén cái jìn tuì zhī quán, huì lù wò jiāng nán sǐ shēng zhī bǐng. sān dǎng jiǔ zú, wú bù zhà zhī rén xìng fàn tōng fān, wú bù wèi zhī shì. shèn zhì qīn guó tǎng bàng cháo tíng wēi shè jì, zhǐ yīn mén shēng gù jiù liè yú yào jīn, míng yuān wú dì huàn gàn háo nú mǎn yú dào lù, xiè fèn hé cóng. zòu shàng, wēn tǐ rén nǐ zhǐ, dǎi qián qiān yì qú shì sì xià xíng bù yù. xiān shì jiān mín chén lǚ qiān zhēng chǎn, qiú èr guān guān shuō bù yǔn, huái hèn, suì suō cóng rú jié zòu. jì fèng zhǐ tí wèn, lǚ qiān děng de zhì, suì niē zào kuǎn cáo hé wēn děng xū cí, duō fāng xià zhà. kuǎn cáo zhě, wèi qiān yì cháng zuò gù tài jiān wáng ān cí jì, cáo huà chún chū wáng ān mén, yí kuǎn zhī. hé wēn zhě, wèi wēn yǔ qiān yì yǒu xì, yí hé zhī. cáo huà chún fǎng zhī zhī, fèn fā qí jiān. zhì shì, xíng bù shàng shū zhèng sān jùn shěn chū zhēn qíng, chén lǚ qiān zhāng cóng rú, gè dǎ yī bǎi gùn, lì jiā sān yuè sǐ. qiān yì děng xún shì guī.
正月,常熟縣民張從儒,訐奏前禮部右侍郎錢謙益、科臣瞿式耜,謂二臣喜怒操人才進退之權,賄賂握江南死生之柄。三黨九族,無不詐之人;興販通番,無不為之事。甚至侵國帑、謗朝廷、危社稷,止因門生故舊列於要津,鳴冤無地;宦干豪奴滿於道路,泄忿何從。奏上,溫體仁擬旨,逮錢謙益、瞿式耜下刑部獄。先是奸民陳履謙爭產,求二官關說不允,懷恨,遂唆從儒訐奏。既奉旨提問,履謙等得志,遂捏造款曹、和溫等虛詞,多方嚇詐。款曹者,謂謙益嘗作故太監王安祠記,曹化淳出王安門,宜款之。和溫者,為溫與謙益有隙,宜和之。曹化淳訪知之,憤發其奸。至是,刑部尚書鄭三俊審出真情,陳履謙、張從儒,各打一百棍,立枷三月死。謙益等尋釋歸。
lù wén shēng zòu fù shè
陸文聲奏復社
sān yuè, tài cāng zhōu jiān shēng lù wén shēng, chén fēng sú zhī bì, jiē yuán yú shì zǐ. tài cāng shù jí shì zhāng pǔ qián lín chuān zhī xiàn zhāng cǎi chàng fù shè yǐ luàn tiān xià, mìng nán zhí tí xué ní yuán gǒng chá jiū yuán gǒng huí zòu, jí yán wén shēng zhī wàng, chēng dōng wú jīng jìn zhī xué fù shè wèi zuì zhe. dà dū chéng xīn zhì xíng jiǎng yì tán jīng, hù xiāng zuó mo. wén bì xiān zhèng, pǐn bì xián liáng, wú cán míng jiào. dà dū lù wén shēng yǒu hàn yú lóu dōng. gù jiè fù shè wèi míng ěr. shàng zé qí méng shì, jiàng guāng lù sì lù shì.
三月,太倉州監生陸文聲,陳風俗之弊,皆原於士子。太倉庶吉士張溥、前臨川知縣張采倡復社以亂天下,命南直提學倪元珙查究;元珙回奏,極言文聲之妄,稱東吳精進之學復社為最着。大都誠心質行講藝談經,互相琢磨。文必先正,品必賢良,無慚名教。大都陸文聲有憾於婁東。故借復社為名耳。上責其蒙飾,降光祿寺錄事。
zhāng pǔ, zì tiān rú, hào xī míng. ér shí qí huì hǎo xué, chéng rén rì dú shū shù qiān yán. nián shí wǔ, sàng fù fèng mǔ jīn jū xī guō. shí jiǔ pù zhū shēng, tóng yì wú wěi yè cóng shòu yì, yǔ zhāng cǎi chuàng lì fù shè, lián luò wú yuè jùn xiù. chóng zhēn xīn wèi chéng jìn shì, dì qī rén, chú shù jí shì, chù zhí zhèng yào rén nù, qǐ jiǎ guī, yào rén zhāo lù wén shēng yǐ shè dǎng rù zòu, ér sū zhōu sī lǐ mǒu fù jié pǔ, qiān lián liù qī nián, yǐ bào bìng zú. hòu yù shǐ liú xī zuò gěi shì jiāng cǎi jiāo zhāng sòng yuān, fèng zhǐ suǒ zhe shū chéng jìn. tiān xià chuán ér sòng zhī. yǒu qī lù qí jí, shǐ lùn yī biān èr biān. jí lùn lüè chūn qiū sān shū shí sān jīng hé zuǎn lì dài wén diǎn wén chéng tōng jiàn jì shì běn mò sòng yuán jì shì běn mò gǔ wén hù shān hàn wèi bǎi sān míng jiā lì dài míng chén zòu yì děng shū xíng shì.
張溥,字天如,號西銘。兒時奇慧好學,成人日讀書數千言。年十五,喪父;奉母金居西郭。十九鋪諸生,同邑吳偉業從受易,與張采創立復社,聯絡吳越俊秀。崇禎辛未成進士,第七人,除庶吉士,觸執政要人怒,乞假歸,要人招陸文聲以社黨入奏,而蘇州司李某復訐溥,牽連六七年,以暴病卒。後御史劉熙祚、給事姜采交章訟冤,奉旨所著書呈進。天下傳而誦之。有七錄齊集,史論一編、二編。及論略春秋三書、十三經合纂、歷代文典文乘、通鑑紀事本末、宋元紀事本末、古文互刪、漢魏百三名家歷代名臣奏議等書行世。
ní yuán gǒng, hào sān lán, yí jiāng shàng yú rén. tiān qǐ rén xū jìn shì, lì shì zhì sū sōng xué zhèng, jiàng lù shì, xún shēng guāng lù sì sì chéng, zú yú jiā.
倪元珙,號三蘭,沂江上虞人。天啟壬戌進士,歷仕至蘇松學政,降錄事,尋升光祿寺寺丞,卒於家。
lǐ rú càn zhí yán xià yù
李如燦直言下獄
sì yuè, yù bǎi guān qiú zhí yán, gěi shì zhōng lǐ rú càn shàng yán: guó jiā zǔ zhì, gàn gǔ chēng shàn, zì jūn bù yòng ér bīng shè, mín shǐ bù dé ān qí shēn, zì tún bù gēng ér xiǎng xìng, nóng shǐ bù dé yǒu qí shí. yǒu bīng bù liàn, bīng zēng ér xiǎng yì guì yǒu xiǎng bù hé, xiǎng duō ér bīng yù mào. bǐ zhě hé shí zhī shǐ sì chū, ér póu kè lǚ wén, zhàn mào bù jiǎn, kě wèi yǒu zhèng shì hū? wèi chéng rùn zhān ěr xuǎn lǐ huà lóng liú zōng zhōu, jiē yǐ yī míng zhé chù, jīn xià míng zhào qiú zhí yán, tǎng shè qí qián yú shōu zhī zuǒ yòu, shì zhí yán bù qiú ér zì zhì yě. ruò fú fǔ chéng jūn dào, yóu zài xiāng chén, jīn cǐ zhān bǐ gù, jié dǎng xùn sī, yòu hé guài shuǐ hàn dào zéi zhī lǚ jiàn zāi? shàng nù. xià rú càn yú yù, zuǒ yù dé huáng dào zhōu shàng yán: bì xià xià zhào qiú zhí yán, ér zhí yán zhě zhé chì, qīng xíng yù ér xià yù zhě xuán wén, dà chén suī qīng qiáng, céng hé yì lǐ luàn zhī shù. shàng bù yì, qiè zé zhī.
四月,諭百官求直言,給事中李如燦上言:國家祖制,干古稱善,自軍不用而兵設,民始不得安其身,自屯不耕而餉興,農始不得有其食。有兵不練,兵增而餉益匱;有餉不核,餉多而兵愈冒。比者核實之使四出,而掊克屢聞,占冒不減,可謂有政事乎?魏呈潤、詹爾選、李化龍、劉宗周,皆以一鳴輒黜,今下明詔求直言,倘赦其前愚收之左右,是直言不求而自至也。若夫輔成君道,尤在相臣,今此瞻彼顧,結黨徇私,又何怪水旱盜賊之屢見哉?上怒。下如燦於獄,左諭德黃道周上言:陛下下詔求直言,而直言者輒斥,清刑獄而下獄者旋聞,大臣雖清強,曾何益理亂之數。上不懌,切責之。
yáng guāng xiān cān chén qǐ xīn
楊光先參陳啟新
sì yuè, xīn ān wèi qiān hù yáng guāng xiān shū cān chén qǐ xīn, bìng jí wēn tǐ rén, yú guān zì suí. wèi qǐ xīn hé huáng shàng dú duàn, bá zhī ní nào zhī zhōng, zhì zhī yán lù zhī shǒu, yí zhì huáng shàng wèi shāng zhōu. qǐ xīn wèi fù shuō, nǎi bǐ fū jì dé, huàn shī xīn shēng, chēng tóng lì hài, rì yǔ yán wéi, zhèng shì sú suǒ wèi shuō zhēn fāng mài jiǎ yào zhī xiǎo rén yě. àn qǐ xīn yuán shū suǒ zhǐ zhū dà bìng gēn, jīn dāng shǒu shēn qián yì, yǐ zhěng sī mín. hé shòu shì yǐ lái, jué wú yī zì tán jí hé dāng rì zài jú wài, zé zì wèi páng guān zuì qīng yī rù jú zhōng, dùn gú tū yě. chén jīn suǒ yán qīng tún hé xiǎng, jiē qǐ xīn wèi jié zhī jú, jiē qǐ xīn fēn nèi zhī shì. rú qǐ xīn bù zhī bì yuán, shì wèi bù zhì, zhī ér bù yán, shì wèi bù zhōng. rén chén bù zhōng, zuì dāng sǐ, bù zhì ér yǐ chún cí kuáng huáng shàng piàn měi guān, yì dāng sǐ. qǐ xīn běn tài cāng zhōu jūn shì, cháng chōng cáo sī shū bàn. qián qǐ xīn wǔ qiān yú yán, bù chū pò qíng miàn sān zì, ér yuán rèn shān xī bù zhèng fán liáng shū, shì qí xíng sī fú yì zhī gù zhǔ, zé tè shū yǐn jiàn, qíng miàn hū? bù qíng miàn hū? zuì kě hài zhě, shū bàn bèi shā, hé guān guó tǐ zhòng qīng, hé yǔ jiàn yuán míng jié, nǎi yǐ shēn míng shǎng fá, wèi hú ěr yí děng qǐng xù, fēi tān qí yī suì sì shí jīn zhī huì, hé yé? jīn hú ěr yí jiàn zài guān chén yá mén gōng yì, ér qǐ xīn wèi zhī yǐ sǐ, shì yǔ zhǐ lù wèi mǎ hé yì? qǐ xīn zuì bù róng yú sǐ yǐ. zhì ruò shǒu fǔ wēn tǐ rén, yuán yǔ qǐ xīn bù tóng, zhì guó píng tiān xià shì qí zé, chí wēi fú diān shì qí rèn, xiū xiū yǒu róng shì qí jì, tǐ rén bǐng guó yǐ lái, biān qí liǎng bù dū chéng, liú zéi gè shěng yán màn, píng zhì zhī gāng ān zài? guó wēi yú shàng ér bù qiú suǒ yǐ ān mín yuàn yú xià, ér bù sī suǒ yǐ xù fú chí zhī zé ān zài? zhōng gào zhī yán bù shòu, yá zì zhī yuàn bù wàng, xiū xiū zhī liàng ān zài? sān zhě wú yī, chéng dài zāi yī gè chén yě, wéi yǒu yǐn zuì yǐ qù, shù jǐ bù wù rén guó, nǎi yōu yōu hū hū, yī lì bù xìng, yī hài bù chú, tiǎn yán liàn zhàn, ruò bù duàn sòng jǐn tiān xià cāng shēng bù yǐ yě shàng zé qí dú chén. chén qǐ xīn shū biàn, yǒu zhǐ zé qí jūn guó dà shì, jìng wú yī yán chén zòu, zhe jiàng èr jí zhào jiù gōng zhí. guāng xiān lǚ cān qǐ xīn, shàng nù qí zì yì gàn zhèng, tíng zhàng shù liáo dōng. jí shí wǔ nián rén wǔ bā yuè, shí qǐ xīn wèi xíng kē yòu gěi shì zhōng, nì sàng bèi hé, xià fǔ àn xùn zhī. xún dùn.
四月,新安衛千戶楊光先疏參陳啟新,並及溫體仁,舁棺自隨。謂啟新荷皇上獨斷,拔之泥淖之中,置之言路之首,宜致皇上為商周。啟新為傅說,乃鄙夫既得,患失心生,稱童利害,日與言違,正世俗所謂說真方、賣假藥之小人也。按啟新原疏所指諸大病根,今當首申前議,以拯斯民。何受事以來,絕無一字談及;何當日在局外,則自謂旁觀最清;一入局中,頓鶻突也。臣今所言清屯核餉,皆啟新未結之局,皆啟新分內之事。如啟新不知弊源,是為不智,知而不言,是為不忠。人臣不忠,罪當死,不智而以淳詞誑皇上騙美官,亦當死。啟新本太倉州軍士,嘗充漕司書辦。前啟新五千餘言,不出破情面三字,而原任山西布政樊良樞,是其刑司服役之故主,則特疏引薦,情面乎?不情面乎?最可駭者,書辦被殺,何關國體重輕,何與諫垣名節,乃以申明賞罰,為胡爾儀等請恤,非貪其一歲四十金之賄,何耶?今胡爾儀見在關臣衙門供役,而啟新謂之已死,是與指鹿為馬何異?啟新罪不容於死矣。至若首輔溫體仁,原與啟新不同,治國平天下是其責,持危扶顛是其任,休休有容是其技,體仁柄國以來,邊騎兩簿都城,流賊各省延蔓,平治之綱安在?國危於上而不求所以;安民怨於下,而不思所以恤;扶持之責安在?忠告之言不受,睚眥之怨不忘,休休之量安在?三者無一,誠殆哉;一個臣也,惟有引罪以去,庶幾不誤人國,乃悠悠忽忽,一利不興,一害不除,靦顏戀棧,若不斷送盡天下蒼生不已也;上責其瀆陳。陳啟新疏辯,有旨責其軍國大事,竟無一言陳奏,着降二級照舊供職。光先屢參啟新,上怒其恣臆干政,廷杖戍遼東。及十五年壬午八月,時啟新為刑科右給事中,匿喪被劾,下撫按訊之。尋遁。
zhū guó bì hé wēn tǐ rén
朱國弼劾溫體仁
sì yuè, fǔ níng hóu zhū guó bì, hé wēn tǐ rén xùn sī zuǒ dōu yù shǐ táng shì jì, yòu hé tǐ rén shòu huò wéi huá lù, lìng táng shì jì fā duān. shàng wèi yù tǐ rén, duó guó bì hóu jué, shì jì yì shù biān.
四月,撫寧侯朱國弼,劾溫體仁徇私左都御史唐世濟,又劾體仁受霍維華賂,令唐世濟發端。上慰諭體仁,奪國弼侯爵,世濟亦戍邊。
liù yuè, tǐ rén yǐn jí, miǎn. cì jīn bì, qiǎn xíng rén hù guī. chū, tǐ rén yǐ zhé fā qián qiān yì shòu zhǔ zhī, suì rù xiàng, shí shàng yīng míng, fèn tíng chén bāo jū wáng zhuàng, tǐ rén wéi jīn jīn zì shǒu, bù zhí huò huì, gù shàng shǐ zhōng xìn zhī. zhì shì bì sī dǎng, pái yì jǐ, yǔ jǔ cháo wèi chóu, gōng zhě wú xū rì, gù miǎn guī.
六月,體仁引疾,免。賜金幣,遣行人護歸。初,體仁以謫發錢謙益受主知,遂入相,時上英明,憤廷臣苞苴亡狀,體仁惟斤斤自守,不殖貨賄,故上始終信之。至是庇私黨,排異己,與舉朝為仇,攻者無虛日,故免歸。
gāo qǐ qián xíng bù
高起潛行部
sì yuè, zǒng jiān gāo qǐ qián xíng bù, yǒng píng dào liú jǐng yào guān nèi dào yáng yú guó, jù chǐ xíng shǔ tǐ, shàng shū qiú miǎn. shàng wèi zǒng jiān yuán yǐ zǒng dū tǐ tǒng xíng shì, bà yú guó, jiàng jǐng yào èr jí, yǐ hòu jiān sī jiē mò gǎn zhēng.
四月,總監高起潛行部,永平道劉景耀、關內道楊於國,俱恥行屬體,上疏求免。上謂總監原以總督體統行事,罷於國,降景耀二級,以後監司皆莫敢爭。
qī yuè, gōng bù yuán wài láng fāng xǐ shàng yán: huáng shàng qīn qín wèi zhōng xián ér shǒu rèn zhī, qǐ nì qíng yān shù zhě, bù guò yǐ wài tíng zhū chén wú yī kě yòng ér jiè cái jí zhī, kuàng rén chén gǒu zhī bào dá, hé lùn nèi wài, nèi chén jì jiǎo zī kuàng diǎn, shú bù yù qì juān dǐng zhǒng yǐ chóu wǒ huáng shàng zhě? bù bì sāi sāi guò jì yě. gěi shì zhōng hé kǎi, bó qí tōng nèi chéng shēn, lì bù qǐng xuē qí jí, shàng shǒu gǎi jiàng èr jí diào.
七月,工部員外郎方璽上言:皇上親擒魏忠賢而手刃之,豈溺情閹豎者,不過以外廷諸臣無一可用而借才及之,況人臣苟知報答,何論內外,內臣既徼茲曠典,孰不欲棄捐頂踵以酬我皇上者?不必鰓鰓過計也。給事中何楷,駁其通內呈身,吏部請削其籍,上手改降二級調。
zé chén zuì jǐ
責臣罪己
rùn sì yuè dà hàn, jiǔ qí bù yǔ. shèng yù zé chén zuì jǐ yuē: dì dé hǎo shēng, jiàng fá bì yǒu suǒ zhì, jiǔ qí bù yīng, nǎi zhèn gōng zhī kǔn chéng, wèi néng shàng dá, cháo tíng zhī dé zé, bù néng xià zhān. rú zhāng guān shè lì, yuán wèi zhì guó ān mín, jīn chū shì zhuān wèi shēn móu, jū guān yǒu tóng mào yì, cuī qián liáng xiān bǐ huǒ hào, wán zhèng é yòu yù xiàn yú. shèn zhì yǐ jīng juān miǎn, bèi zhǐ sī zhēng, cái yì shàn xiū, chéng jī zì rùn. huò zhào mǎi bù gěi jià zhí, huò yì lù guǐ míng jiào tái, huò chāi pài zé mài fù shū pín, huò lǐ yàn zé yǐ zhí wèi wǎng, ē dǔ wéi xīn, zé qiāo pǔ rèn yì, náng tuó jì fù, zé jiān tè kě róng. fǔ àn zhī jiàn hé shī zhēn, yào jīn zhī huǐ yù dào zhì. yòu rú xūn qī bù zhī yàn zú, zòng tān héng yú jīng jī, xiāng huàn miè qì fáng wéi, sì qīn líng yú lǘ lǐ. nà wú lài wèi zhǎo yá, shòu jiān mín zhī tóu xiàn, bù xiào guān lì, wèi shì ér qū chéng, jī è yá dù, shēng duān ér gōu yǐn. jiē cǐ xiǎo mín, shuí néng ān zhěn? shì cǐ zhǒng zhǒng, zú gàn tiān hé. jī guò liáng shēn, suǒ yǐ wǎn huí bù yì, dōu zhe xǐ dí fèi gān, gòng jié kǔn chéng, yǎng zhī tiān yì.
閏四月大旱,久祈不雨。聖諭責臣罪己曰:帝德好生,降罰必有所致,久祈不應,乃朕躬之悃誠,未能上達,朝廷之德澤,不能下沾。如張官設吏,原為治國安民,今出仕專為身謀,居官有同貿易,催錢糧先比火耗,完正額又欲羨餘。甚至已經蠲免,悖旨私征,才議繕修,乘機自潤。或召買不給價值,或驛路詭名轎抬,或差派則賣富殊貧,或理讞則以直為枉,阿堵違心,則敲朴任意,囊橐既富,則奸慝可容。撫按之薦劾失真,要津之毀譽倒置。又如勛戚不知厭足,縱貪橫於京畿,鄉宦滅棄防維,肆侵凌於閭里。納無賴為爪牙,受奸民之投獻,不肖官吏,畏勢而曲承,積惡衙蠹,生端而勾引。嗟此小民,誰能安枕?似此種種,足干天和。積過良深,所以挽回不易,都着洗滌肺肝,共竭悃誠,仰祗天意。