wèi xué lián
魏学濂
wèi xué lián, zì zi yī. zhè jiāng jiā xīng jiā shàn rén. zhōng jié gōng dà zhōng zhī zhòng zi, xiào zǐ xué yī dì yě. zhōng jié gōng zāo dāng huò sǐ, xué yī yǐ shēn xùn. chóng zhēn chū yuán, gōng tú bù rù dōu, fú hǎn sòng yuān, yòu lì xuè shàng shū, hé ruǎn dà chéng fù kuí jiāo tōng nì yǎn, shí shā zhū xián, qǐng lùn rú fǎ, tiān zǐ gǎi róng xù zèng yǒu jiā, bìng dǐ dà chéng kuí zuì, gōng niàn shòu guó hòu ēn, yòu tiān xià duō shì, sī yǐ gōng míng xiǎn, yì jiū xīn tiān wén dì lǐ bīng nóng lǐ yuè xíng lǜ zhī yào, jì yī dàn dé xiào chí qū, wèi bào sāi dì. rén wǔ jǔ yú xiāng, guǐ wèi chéng jìn shì, shòu shù jí shì. shí zéi pò qín jìn, jīng shī jiè yán, lián yǔ tóng guān wú ěr xūn shū cáo chéng dé děng, rì yè tì qì, móu suǒ yǐ hàn yù cè. shí shàng rì yī zhào duì, gōng lì qǐng dōng gōng huò èr wáng wǎng zhèn nán fú, yòu yán dāng jiū hé jī fǔ yì shì, wèi qín wáng shī. ér biān xiū chén míng xià xiǎo bīng shì, qiě xí yú shān zuǒ yòu háo jié, yí jiǎ yǐ shì quán, lìng chū dōu hào zhào. xiān dì wěi zhī. huì cháo yì wèi dìng, ér zéi shì rì pò. gōng nǎi qiǎn jiān shǐ zǒu róng chéng, yǔ xiào lián sūn qí féng děng, yuē lián luò yǒng zhōng fù nàn, jì yǐ dìng wèi bào, ér zéi báo chéng xià sān rì. chéng xiàn, gōng chū yù chén míng xià wú ěr xūn fāng yǐ zhì yú jīn shuǐ qiáo, qiě yuē: wǒ chái tú yī sǐ, suǒ yǐ bào xiān dì. gōng yuē: sǐ yì ěr, gù shì yǒu kě wèi zhě, wǒ bù yǐ yǒu yòng zhī shēn qīng yī zhì yě. yīn yán dōng gōng èr wáng gù zài, ér zhēn bǎo dìng jiān yì lǚ, dàn mù qiě zhì, dú bù néng shǎo rěn xū yú dài zhī yé! jì ér dōng gōng èr wáng wèi zéi suǒ lián dé, xié zhī chū, huò chuán yù hài yú yǒng píng. xiān suǒ yuē qí féng děng, gù chí chí shī qí qī, tóng shì zhě huò lā zhī hái nán, gōng nǎi wū yè qǐ lì yuē: xī yǐ bù sǐ zhě yù yǐ yǒu wéi yě. jīn yǐ yǐ, lián yì bù dàn yī sǐ, yǐ bào mìng jiǔ yuán. fū lián níng bù zhī mǐ yī tōu shí zhī kě yǐ gǒu huó hū? jīn qí shì fēi bù néng nán, gù xiān dì yè xùn shè jì, shēn wéi shì cóng zhī chén, ér bù huò yǐ shēn cóng, zài tiān zhī líng, níng ěr huàn yě. jí bù rán, xiān fù xiōng ér yǒu zhī, fāng tán xiào qí yú dì xià, lián suǒ bù néng, yǐ sù guān bái zhào, fù cè xiān yíng zhī cè zhě, yòu yān néng chōng yán miǎn xī, zhòng zhí jué ér chóu jiā miào zhī qián yě. qiě zéi jì sì wèi móu cuàn, zé bì jiāng lēi jiàn shēn wèi cháo hè, ér rěn fù běi miàn hū? xíng yǐ zì ài, wèi xiè gù rén. kǎo shū yǒu mǔ, yàn shēng yǒu ér, gù hòu sǐ zhě zé yě. yīn wèi jué mìng shī yuē: zhōng xiào qiān gǔ shì, yú wǒ zhǐ jiā fēng. yī sǐ qīng hóng máo, lín nàn xū cóng róng. yǒu xuè sǎ wēi qū, guān bēi fēi shì zhōng. yǒu shé qiě cún zhī, yì xùn cháng shān gōng. yīn yuē tóng zhì yǒu, yán jǐng shòu shuāng fēng. bù néng zhāng kōng quán, yǔ bǐ zhēng cí xióng. bù néng fèng lóng zhǒng, zài zào chéng qí gōng. sǐ qiě yǒu yú zuì, hé gǎn yán dān zhōng. suǒ tòng mǔ chuí bái, qī shí réng shī yōng. wèi zàng fán wǔ sàng, liú yǔ zǐ zhí fēng. rén shēng shuí bǎi nián, shòu yāo sǐ suǒ tóng. wǒ bǐ xiōng yǔ dì, wǒ nián wèi dú fēng. gāo táng wú fù bēi, pì bù shēng ā nóng. cí mǔ què jiù fù, shēng sǐ yóu xī dōng. hái gǔ suī bù guī, jí yì cǐ shī tǒng. mù mù yǒu gǒng shí, qīng yùn rù qiū sōng. yòu yuē: shǐ wén tiān zǐ qiě chū wáng, jì yún wáng hòu fàng huán xiāng, jì wàng yì qí qǐ sì fāng, sān zhě yú jīn jiē yǐ yǐ. dāng sǐ bù sǐ zhēn xiū huáng. jǐ jiā hé mén zì fén sǐ. jǐ rén tóu huán cóng tiān zǐ. wáng zhāng bù qū zhé chéng lóu, jīn xuàn yuè rù yù hé shuǐ. jiē tóu nán nǚ bù dú shū, xī chéng jǐng zhōng hé lěi lěi. ěr wén yǎn jiàn xiàn shā rén, xiàn rén bù yǐ hái zì chēn. sǐ zhōng sǐ xiào jiā cháng shì, wǒ jìng bù sǐ jiāng shuí chén. jūn wáng guó pò suī yì dài, zhèng tǒng rì yuè xū xuán zài. dài bǐ cuàn wèi wǒ sǐ zhī, wǒ sǐ gù wǎn miǎn xià bài. dàn hèn yǒu shū bào lǎo qīn, yún ér bù sǐ xiū suān xīn. ér jīn xiū huáng huó bù dé, wèi niáng ài cǐ quán guī shēn. yòu yí shū fù zi, zhūn zhūn yǐ zǐ sūn fēi jiǎ shēn yǐ hòu shēng zhě, suī lìng dú shū, dàn qī jīng tōng lǐ yì, bù dé shì huàn wèi yán. shū bì zì yì sǐ. gōng wéi rén huò dá duō dà lüè, kāng kǎi hǎo yì, xìng zhì xiào, gǎn zhōng jié gōng zhào yù zhī cǎn, zhōng shēn bù sù, xí yǐ wéi cháng. mǔ bìng jǐ dài, wèi gē bì ròu huò yào yǐ jìn nǎi chōu. tán cì huò jí yì liè shì, zhé wèi liú tì, píng shēng jí è rú chóu, zhì bù rěn jiàn. jiàn yì bù néng róng. jū xiāng bì mén sǎo guǐ, fēi gōng shì bù yù wén, zhí huāng suì chàng yì chū sù jiǎn jià píng tiào, lài yǐ cún huó shén zhòng. yòu wèi dào jìn gěi, shǔ yuè gōng zhì pín fá jí jí zhě jiā wèi wèn zhī. bù yǐ wéi dàn yě. zi sān, yǔn méi yǔn zhá yǔn huán, jiē fù cái yīng luò, wú tiǎn zhōng xiào jiā fēng yún.
魏学濂,字子一。浙江嘉兴嘉善人。忠节公大中之仲子,孝子学洢弟也。忠节公遭珰祸死,学洢以身殉。崇祯初元,公徒步入都,伏阚讼冤,又沥血上疏,劾阮大铖、傅櫆交通逆奄,实杀诸贤,请论如法,天子改容恤赠有加,并抵大铖、櫆罪,公念受国厚恩,又天下多事,思以功名显,益究心天文、地理、兵农、礼乐、刑律之要,冀一旦得效驰驱,为报塞地。壬午举于乡,癸未成进士,授庶吉士。时贼破秦晋,京师戒严,濂与同官吴尔埙、枢曹成德等,日夜涕泣,谋所以捍御策。时上日一召对,公力请东宫或二王往镇南服,又言当纠合畿辅义士,为勤王师。而编修陈名夏晓兵事,且习于山左右豪杰,宜假以事权,令出都号召。先帝韪之。会朝议未定,而贼势日迫。公乃遣间使走容城,与孝廉孙奇逢等,约联络勇忠赴难,计已定未报,而贼薄城下三日。城陷,公出遇陈名夏、吴尔埙、方以智于金水桥,且曰:我侪图一死,所以报先帝。公曰:死易尔,顾事有可为者,我不以有用之身轻一掷也。因言东宫、二王故在,而真保定间义旅,旦暮且至,独不能少忍须臾待之耶!既而东宫、二王为贼所廉得,挟之出,或传遇害于永平。先所约奇逢等,故迟迟失其期,同事者或拉之还南,公乃呜咽起立曰:昔以不死者欲以有为也。今已矣,濂义不惮一死,以报命九原。夫濂宁不知靡衣偷食之可以苟活乎?今其势非不能南,顾先帝业殉社稷,身为侍从之臣,而不获以身从,在天之灵,宁尔逭也。即不然,先父兄而有知,方谈笑俟于地下,濂所不能,以素棺白旐,祔厕先莹之侧者,又焉能冲颜腼息,重执爵而酬家庙之前也。且贼既肆为谋篡,则必将勒荐绅为朝贺,而忍复北面乎?行矣自爱,为谢故人。考叔有母,彦升有儿,固后死者责也。因为绝命诗曰:忠孝千古事,于我只家风。一死轻鸿毛,临难须从容。有血洒微躯,官卑非侍中。有舌且存之,亦逊常山公。因约同志友,延颈受霜锋。不能张空拳,与彼争雌雄。不能奉龙种,再造成奇功。死且有余罪,何敢言丹忠。所痛母垂白,七十仍尸饔。未葬凡五丧,留与子侄封。人生谁百年,寿夭死所同。我比兄与弟,我年为独丰。高堂无复悲,譬不生阿侬。辞母却就父,生死犹西东。骸骨虽不归,即瘗此诗筒。墓木有拱时,清韵入秋松。又曰:始闻天子且出亡,继云亡后放还乡,既望义旗起四方,三者于今皆已矣。当死不死真羞惶。几家阖门自焚死。几人投缳从天子。王章不屈磔城楼,金铉跃入御河水。街头男女不读书,西城井中何累累。耳闻眼见羡杀人,羡人不已还自嗔。死忠死孝家常事,我竟不死将谁臣。君亡国破虽易代,正统日月虚悬在。待彼篡位我死之,我死固晚免下拜。但恨有书报老亲,云儿不死休酸辛。儿今羞惶活不得,为娘爱此全归身。又贻书付子,谆谆以子孙非甲申以后生者,虽令读书,但期精通理义,不得仕宦为言。书毕自缢死。公为人豁达多大略,慷慨好义,性至孝,感忠节公诏狱之惨,终身布素,习以为常。母病几殆,为割臂肉和药以进乃瘳。谈次或及义烈事,辄为流涕,平生疾恶如仇,至不忍见。见亦不能容。居乡闭门扫轨,非公事不与闻,值荒岁倡议出粟减价平粜,赖以存活甚众。又为道殣给,暑月躬至贫乏及疾者家慰问之。不以为惮也。子三,允枚、允札、允桓,皆负才英荦,无忝忠孝家风云。
lùn yuē: lùn rén yú sǐ shēng zhī jì, yì nán yǐ zāi. jiǎ shēn zhī nán, yǒu yù sǐ ér jí sǐ zhě, fàn wén zhēn ní wén zhèng shù xiān shēng. míng chuí rì yuè, jié bǐng dān qīng. yǔn yǐ. zhì yǐ sǐ ér bù sǐ zhě, fāng tài shǐ mì zhī gōng gěi jiàn xiào shēng lǚ zhōng hàn lín shēng yáng xiū zhuàn jìng shān xióng wén xuǎn xuě táng chén biān xiū bǎi shǐ, zhī shù gōng zhě, jūn zǐ yóu dāng liàng qí zhì yān. ruò fú chí sǐ ér jìng sǐ, hòu xiān wú jiàn, zhōng xiào tóng kuí zhě, wéi shù cháng gōng yī rén ér yǐ. jiǎ lìng shù cháng bù sǐ, zé zhōng jié jīng líng, qí jī chéng wěi, wǎng lái yú ní jīng xiá bǎo jiān zhě, shù cháng bù dé zhuī suí qí jiān, qí fù jiā chéng ér rǔ qīng liú zhě, hé kě dào yě? nǎi hào shì zhě yóu yǐ hòu sǐ wèi kǒu shí, shàn hū wén xué cáo jūn ěr fāng zhī lùn shù cháng yuē: jié lián háo jié, yì zài bào hán. yǐn rěn tú cún, jì yì huáng sì. zhì bì sǐ ér wèi sǐ, kě guī ér bù guī, rén chén chù cǐ, yì jí nán ěr. zú yǐ lì gū wù kè, gǎn fèn zì jīng, suī bù chéng chéng yīng cún zhào zhī gōng, shù wú tiǎn jiāng wéi fù hàn zhī jié. qí yán qiè ér tòng yǐ. yú gù tè biǎo zhī, wèi néng sǐ zhě quàn, ér bìng yǐ jiàn wú ér hǎo dǐ, shé jiàn chún qiāng, bù gù rén huò tiān xíng zhī suí qí hòu yě.
论曰:论人于死生之际,亦难矣哉。甲申之难,有欲死而即死者,范文贞、倪文正数先生。名垂日月,节炳丹青。允矣。至已死而不死者,方太史密之、龚给谏孝升、吕中翰霖生、杨修撰静山、熊文选雪堂、陈编修百史,之数公者,君子犹当谅其志焉。若夫迟死而竟死,后先无间,忠孝同揆者,惟庶常公一人而已。假令庶常不死,则忠节精灵,骑箕乘尾,往来于霓旌霞葆间者,庶常不得追随其间,其负家乘而辱清流者,何可道也?乃好事者犹以后死为口实,善乎文学曹君尔坊之论庶常曰:结连豪杰,意在报韩。隐忍图存,冀翼皇嗣。至必死而未死,可归而不归,人臣处此,亦极难耳。卒以立孤勿克,感愤自经,虽不成程婴存赵之功,庶无忝姜维复汉之节。其言切而痛矣。余故特表之,为能死者劝,而并以见吴儿好诋,舌剑唇枪,不顾人祸天刑之随其后也。
zhōng nì shǐ yún: xué lián zhōng chén wèi dà zhōng zǐ, qí xiōng xué yī shì fù yú yù zhōng, fù shī yǐ chū, yǒu xiào míng, zǎo zú. xué lián chū wén zéi jí, yǒu lǎo pú jīng shì dà zhōng, quàn zhǔ rén jìn zhōng, wù fù xiān lǎo yé yī shēng míng jié. xué lián jí qiǎn pū guī, suì tóu kuǎn rén chuán xué lián jiàng zéi, qí mǔ yún: wú zi bì sǐ nàn, gū dài zhī.
忠逆史云:学濂忠臣魏大中子,其兄学洢事父于狱中,负尸以出,有孝名,早卒。学濂初闻贼急,有老仆经事大中,劝主人尽忠,勿负先老爷一生名节。学濂即遣仆归,遂投款(人传学濂降贼,其母云:吾子必死难,姑待之)。
jiā xīng gōng tǎo xí yún: wěi guān wèi xué lián, pò lí kuáng dú, shí mǔ nì xiāo, jǐ gān xiǎo jì, yī jí míng liú, niú ěr yào méng, guǎng zhāo chǒu lèi. dāng nì chuǎng shàng fàn dū chéng, tòng xiān dì shēn xùn shè jì, gé bù rú fàn ní shī lǐ děng, jué dòu liè yú gǎo zhēn, cí lín ruò liú mǎ zhōu wāng děng, zhàn zú pì hū zhāng xǔ. ér xué lián jiàn liù guān zhī jiàn xuè, chěng kuài yún ní tīng bǎi pì zhī āi háo, xīn dāng gǔ chuī. qū qiāng yú jìn zéi hán lín zhī tà, míng fèi yú wěi xiāng jīn xīng zhī jiē, yǔ wú ěr xūn děng zhòng yì, gǎn yán yī tǒng wú yí. xié chén míng xià děng shòu guān, sī xǐ dú yīng yōu zhuó. shū xián wèi chuǎng fù bì huì, bài jué sòng tiān mìng yōu guī. chí qīn shòu hù zhèng míng cì, tōng yè hú qún. bǐ gè mén bǎo shí qián liáng, xiào zhōng niè mù. yú nì chuǎng dìng jūn chén zhī fēn, yú lín rán lián táng shǔ zhī jiāo. hé zhōu zhōng zhū jī zhī bèi, qìng fù shè zhī tóng xīn. duì zhī qí qǐ jiāo zhī chóu, xiàn gāo guān zhī jié zú. kān xiū yí zhù, dǐ zhǎng ér chí shuō mǎng cháo. cǎo dìng zhào shū, rǎng bì ér chì yán qǐ sòng. xīn cán fù fú, fēi yī bù jué cháo chǐ. hún rào zéi tíng, dài yù yú yān mèng xī. gǎi míng nǐ yú zi jùn, tú guì pò yú wáng pí. zuì shēn cháng jiǎo, nì shén shān tóu. bǐ wáng dūn zhī yǔ mào hóng, shàng yún qún cóng. ruò zhū jùn zhī sù yuán huì, yì dì sūn zhī. hú yí ài fù chū fáng qiáo, nǎi shì yǎ jìng féng zǔ yuē. kǎi jī qiě zhī bù zuò, xiān pàn shuí zhū. shǐ shí hòu zhī jiù xíng, què tú mò suì. rán ér sān gāng wèi miè, liù děng yóu cún. zhāng dé yī zhī jiàng wáng zé, shǒu shòu xī cáo. dá xī xún zhī shì jié hú, yāo fēn dōng shì. jīn luàn chén zéi zǐ, hé wéi yī rén, jí bì hǔ tóu chái, nán shū zhòng nù. suǒ yīng niú wǔ liè shī, níng zhǐ shǔ shí tóng xué. rán huò pǔ lán jīn, huò dì yīn yà, huò wèi qí fù zhòng ér bù jiāng, huò lǜ qí dǎng fán ér fù chěng. yuán qíng miàn zhī gù xī, gān jiǎo kū zhī bāo cáng. zhōng xīng yī shǐ, fǎ lìng wéi yán. suī wú jiè bǎo chuān, bù yǐ xī zhū lián zuò, ér lǐ líng jiàng lǔ, xū zhī qiān fǔ wú táo. xiān míng yì gǔ, sù tīng wáng zhāng.
嘉兴公讨檄云:伪官魏学濂,破犁狂犊,食母逆枭,虮肝小技,繄籍名流,牛耳要盟,广招丑类。当逆闯上犯都城,痛先帝身徇社稷,阁部如范、倪、施、李等,绝脰烈于杲真,词林若刘、马、周、汪等,湛族媲乎张许。而学濂见六官之溅血,逞快云霓;听百辟之哀号,忻当鼓吹。趋跄于晋贼韩霖之闼,鸣吠于伪相金星之阶,与吴尔埙等众议,敢言一统无疑。偕陈名夏等授官,私喜独膺优擢。疏衔为闯父避讳,拜爵颂天命攸归。持钦授户正名刺,通谒狐群。比各门保识钱粮,效忠孽幕。于逆闯定君臣之分,于嶙然联堂属之交。合周钟、朱积之辈,庆复社之同心。对之祺、企郊之俦,羡高官之捷足。刊修仪注,抵掌而驰说莽巢。草定诏书,攘臂而斥言杞宋。心惭父绂,绯衣不觉朝褫。魂绕贼廷,带玉于焉梦锡。改名拟于子骏,图贵迫于王皮。罪深长脚,逆甚山头。彼王敦之与茂宏,尚云群从。若朱浚之溯元晦,亦第孙枝。胡遗爱复出房乔,乃士雅竟逢祖约。慨姬且之不作,鲜畔谁诛。使石厚之就刑,碏图莫遂。然而三纲未灭,六等犹存。张得一之降王则,首授西曹。达奚珣之事羯胡,腰分东市。今乱臣贼子,合为一人,即畀虎投豺,难舒众怒。所应牛五裂尸,宁止鼠十同穴。然或谱兰金,或缔姻娅,或畏其负众而不僵,或虑其党繁而复逞。缘情面之顾惜,甘狡窟之包藏。中兴伊始,法令维严。虽吴玠保川,不以曦诛连坐,而李陵降虏,须知迁腐无逃。先鸣义鼓,肃听王章。
chēng rén kě guò yě, huǐ rén bù kě guò, cǐ děng wén zì, hòu shēng jiā bù kàn yě bà. rán yǔ lù zhī zhě, bù qǔ qí jiān lì, qǔ qí xiōng zhōng yǒu shǎo xǔ gǔ shū ěr. suǒ xī zhě zhǐ yù zì chěng qí bǐ fēng, quán bù gù tā rén zhī sǐ huó yě. shàn dú zhě zhī zhī.
称人可过也,毁人不可过,此等文字,后生家不看也罢。然予录之者,不取其尖利,取其胸中有少许古书耳。所惜者止欲自逞其笔锋,全不顾他人之死活也。善读者知之。