wèi xué lián
魏學濂
wèi xué lián, zì zi yī. zhè jiāng jiā xìng jiā shàn rén. zhōng jié gōng dà zhōng zhī zhòng zi, xiào zǐ xué yī dì yě. zhōng jié gōng zāo dāng huò sǐ, xué yī yǐ shēn xùn. chóng zhēn chū yuán, gōng tú bù rù dōu, fú kàn sòng yuān, yòu lì xuè shàng shū, hé ruǎn dà chéng fù kuí jiāo tōng nì yǎn, shí shā zhū xián, qǐng lùn rú fǎ, tiān zǐ gǎi róng xù zèng yǒu jiā, bìng dǐ dà chéng kuí zuì, gōng niàn shòu guó hòu ēn, yòu tiān xià duō shì, sī yǐ gōng míng xiǎn, yì jiū xīn tiān wén dì lǐ bīng nóng lǐ lè xíng lǜ zhī yào, jì yī dàn dé xiào chí qū, wèi bào sāi dì. rén wǔ jǔ yú xiāng, guǐ wèi chéng jìn shì, shòu shù jí shì. shí zéi pò qín jìn, jīng shī jiè yán, lián yǔ tóng guān wú ěr xūn shū cáo chéng dé děng, rì yè tì qì, móu suǒ yǐ hàn yù cè. shí shàng rì yī zhào duì, gōng lì qǐng dōng gōng huò èr wáng wǎng zhèn nán fú, yòu yán dāng jiū hé jī fǔ yì shì, wèi qín wáng shī. ér biān xiū chén míng xià xiǎo bīng shì, qiě xí yú shān zuǒ yòu háo jié, yí jiǎ yǐ shì quán, lìng chū dōu hào zhào. xiān dì wěi zhī. huì cháo yì wèi dìng, ér zéi shì rì pò. gōng nǎi qiǎn jiān shǐ zǒu róng chéng, yǔ xiào lián sūn qí féng děng, yuē lián luò yǒng zhōng fù nán, jì yǐ dìng wèi bào, ér zéi báo chéng xià sān rì. chéng xiàn, gōng chū yù chén míng xià wú ěr xūn fāng yǐ zhì yú jīn shuǐ qiáo, qiě yuē: wǒ chái tú yī sǐ, suǒ yǐ bào xiān dì. gōng yuē: sǐ yì ěr, gù shì yǒu kě wèi zhě, wǒ bù yǐ yǒu yòng zhī shēn qīng yī zhì yě. yīn yán dōng gōng èr wáng gù zài, ér zhēn bǎo dìng jiān yì lǚ, dàn mù qiě zhì, dú bù néng shǎo rěn xū yú dài zhī yé! jì ér dōng gōng èr wáng wèi zéi suǒ lián dé, xié zhī chū, huò chuán yù hài yú yǒng píng. xiān suǒ yuē qí féng děng, gù chí chí shī qí qī, tóng shì zhě huò lā zhī hái nán, gōng nǎi wū yàn qǐ lì yuē: xī yǐ bù sǐ zhě yù yǐ yǒu wèi yě. jīn yǐ yǐ, lián yì bù dàn yī sǐ, yǐ bào mìng jiǔ yuán. fū lián níng bù zhī mǐ yī tōu shí zhī kě yǐ gǒu huó hū? jīn qí shì fēi bù néng nán, gù xiān dì yè xùn shè jì, shēn wèi shì cóng zhī chén, ér bù huò yǐ shēn cóng, zài tiān zhī líng, níng ěr huàn yě. jí bù rán, xiān fù xiōng ér yǒu zhī, fāng tán xiào qí yú dì xià, lián suǒ bù néng, yǐ sù guān bái zhào, fù cè xiān yíng zhī cè zhě, yòu yān néng chōng yán tiǎn xī, zhòng zhí jué ér chóu jiā miào zhī qián yě. qiě zéi jì sì wèi móu cuàn, zé bì jiāng lēi jiàn shēn wèi cháo hè, ér rěn fù běi miàn hū? xíng yǐ zì ài, wèi xiè gù rén. kǎo shū yǒu mǔ, yàn shēng yǒu ér, gù hòu sǐ zhě zé yě. yīn wèi jué mìng shī yuē: zhōng xiào qiān gǔ shì, yú wǒ zhǐ jiā fēng. yī sǐ qīng hóng máo, lín nán xū cóng róng. yǒu xuè sǎ wēi qū, guān bēi fēi shì zhōng. yǒu shé qiě cún zhī, yì xùn cháng shān gōng. yīn yuē tóng zhì yǒu, yán jǐng shòu shuāng fēng. bù néng zhāng kōng quán, yǔ bǐ zhēng cí xióng. bù néng fèng lóng zhǒng, zài zào chéng qí gōng. sǐ qiě yǒu yú zuì, hé gǎn yán dān zhōng. suǒ tòng mǔ chuí bái, qī shí réng shī yōng. wèi zàng fán wǔ sàng, liú yǔ zǐ zhí fēng. rén shēng shuí bǎi nián, shòu yāo sǐ suǒ tóng. wǒ bǐ xiōng yǔ dì, wǒ nián wèi dú fēng. gāo táng wú fù bēi, pì bù shēng ā nóng. cí mǔ què jiù fù, shēng sǐ yóu xī dōng. hái gǔ suī bù guī, jí yì cǐ shī tǒng. mù mù yǒu gǒng shí, qīng yùn rù qiū sōng. yòu yuē: shǐ wén tiān zǐ qiě chū wáng, jì yún wáng hòu fàng hái xiāng, jì wàng yì qí qǐ sì fāng, sān zhě yú jīn jiē yǐ yǐ. dāng sǐ bù sǐ zhēn xiū huáng. jǐ jiā hé mén zì fén sǐ. jǐ rén tóu huán cóng tiān zǐ. wáng zhāng bù qū zhé chéng lóu, jīn xuàn yuè rù yù hé shuǐ. jiē tóu nán nǚ bù dú shū, xī chéng jǐng zhōng hé lěi lěi. ěr wén yǎn jiàn xiàn shā rén, xiàn rén bù yǐ hái zì chēn. sǐ zhōng sǐ xiào jiā cháng shì, wǒ jìng bù sǐ jiāng shuí chén. jūn wáng guó pò suī yì dài, zhèng tǒng rì yuè xū xuán zài. dài bǐ cuàn wèi wǒ sǐ zhī, wǒ sǐ gù wǎn miǎn xià bài. dàn hèn yǒu shū bào lǎo qīn, yún ér bù sǐ xiū suān xīn. ér jīn xiū huáng huó bù dé, wèi niáng ài cǐ quán guī shēn. yòu yí shū fù zi, zhūn zhūn yǐ zi sūn fēi jiǎ shēn yǐ hòu shēng zhě, suī lìng dú shū, dàn qī jīng tōng lǐ yì, bù dé shì huàn wèi yán. shū bì zì yì sǐ. gōng wèi rén huō dá duō dà lüè, kāng kǎi hǎo yì, xìng zhì xiào, gǎn zhōng jié gōng zhào yù zhī cǎn, zhōng shēn bù sù, xí yǐ wèi cháng. mǔ bìng jǐ dài, wèi gē bì ròu hé yào yǐ jìn nǎi chōu. tán cì huò jí yì liè shì, zhé wèi liú tì, píng shēng jí è rú chóu, zhì bù rěn jiàn. jiàn yì bù néng róng. jū xiāng bì mén sǎo guǐ, fēi gōng shì bù yǔ wén, zhí huāng suì chàng yì chū sù jiǎn jià píng tiào, lài yǐ cún huó shén zhòng. yòu wèi dào jìn gěi, shǔ yuè gōng zhì pín fá jí jí zhě jiā wèi wèn zhī. bù yǐ wèi dàn yě. zi sān, yǔn méi yǔn zhá yǔn huán, jiē fù cái yīng luò, wú tiǎn zhōng xiào jiā fēng yún.
魏學濂,字子一。浙江嘉興嘉善人。忠節公大中之仲子,孝子學洢弟也。忠節公遭璫禍死,學洢以身殉。崇禎初元,公徒步入都,伏闞訟冤,又瀝血上疏,劾阮大鋮、傅櫆交通逆奄,實殺諸賢,請論如法,天子改容恤贈有加,並抵大鋮、櫆罪,公念受國厚恩,又天下多事,思以功名顯,益究心天文、地理、兵農、禮樂、刑律之要,冀一旦得效馳驅,為報塞地。壬午舉於鄉,癸未成進士,授庶吉士。時賊破秦晉,京師戒嚴,濂與同官吳爾塤、樞曹成德等,日夜涕泣,謀所以捍禦策。時上日一召對,公力請東宮或二王往鎮南服,又言當糾合畿輔義士,為勤王師。而編修陳名夏曉兵事,且習於山左右豪傑,宜假以事權,令出都號召。先帝韙之。會朝議未定,而賊勢日迫。公乃遣間使走容城,與孝廉孫奇逢等,約聯絡勇忠赴難,計已定未報,而賊薄城下三日。城陷,公出遇陳名夏、吳爾塤、方以智於金水橋,且曰:我儕圖一死,所以報先帝。公曰:死易爾,顧事有可為者,我不以有用之身輕一擲也。因言東宮、二王故在,而真保定間義旅,旦暮且至,獨不能少忍須臾待之耶!既而東宮、二王為賊所廉得,挾之出,或傳遇害於永平。先所約奇逢等,故遲遲失其期,同事者或拉之還南,公乃嗚咽起立曰:昔以不死者欲以有為也。今已矣,濂義不憚一死,以報命九原。夫濂寧不知靡衣偷食之可以苟活乎?今其勢非不能南,顧先帝業殉社稷,身為侍從之臣,而不獲以身從,在天之靈,寧爾逭也。即不然,先父兄而有知,方談笑俟於地下,濂所不能,以素棺白旐,祔廁先瑩之側者,又焉能沖顏靦息,重執爵而酬家廟之前也。且賊既肆為謀篡,則必將勒薦紳為朝賀,而忍復北面乎?行矣自愛,為謝故人。考叔有母,彥升有兒,固後死者責也。因為絕命詩曰:忠孝千古事,於我只家風。一死輕鴻毛,臨難須從容。有血灑微軀,官卑非侍中。有舌且存之,亦遜常山公。因約同志友,延頸受霜鋒。不能張空拳,與彼爭雌雄。不能奉龍種,再造成奇功。死且有餘罪,何敢言丹忠。所痛母垂白,七十仍屍饔。未葬凡五喪,留與子侄封。人生誰百年,壽夭死所同。我比兄與弟,我年為獨豐。高堂無復悲,譬不生阿儂。辭母卻就父,生死猶西東。骸骨雖不歸,即瘞此詩筒。墓木有拱時,清韻入秋松。又曰:始聞天子且出亡,繼雲亡後放還鄉,既望義旗起四方,三者於今皆已矣。當死不死真羞惶。幾家闔門自焚死。幾人投繯從天子。王章不屈磔城樓,金鉉躍入御河水。街頭男女不讀書,西城井中何累累。耳聞眼見羨殺人,羨人不已還自嗔。死忠死孝家常事,我竟不死將誰臣。君亡國破雖易代,正統日月虛懸在。待彼篡位我死之,我死固晚免下拜。但恨有書報老親,雲兒不死休酸辛。兒今羞惶活不得,為娘愛此全歸身。又貽書付子,諄諄以子孫非甲申以後生者,雖令讀書,但期精通理義,不得仕宦為言。書畢自縊死。公為人豁達多大略,慷慨好義,性至孝,感忠節公詔獄之慘,終身布素,習以為常。母病幾殆,為割臂肉和藥以進乃瘳。談次或及義烈事,輒為流涕,平生疾惡如仇,至不忍見。見亦不能容。居鄉閉門掃軌,非公事不與聞,值荒歲倡議出粟減價平糶,賴以存活甚眾。又為道殣給,暑月躬至貧乏及疾者家慰問之。不以為憚也。子三,允枚、允札、允桓,皆負才英犖,無忝忠孝家風雲。
lùn yuē: lùn rén yú sǐ shēng zhī jì, yì nán yǐ zāi. jiǎ shēn zhī nán, yǒu yù sǐ ér jí sǐ zhě, fàn wén zhēn ní wén zhèng shù xiān shēng. míng chuí rì yuè, jié bǐng dān qīng. yǔn yǐ. zhì yǐ sǐ ér bù sǐ zhě, fāng tài shǐ mì zhī gōng gěi jiàn xiào shēng lǚ zhōng hàn lín shēng yáng xiū zhuàn jìng shān xióng wén xuǎn xuě táng chén biān xiū bǎi shǐ, zhī shù gōng zhě, jūn zǐ yóu dāng liàng qí zhì yān. ruò fú chí sǐ ér jìng sǐ, hòu xiān wú jiān, zhōng xiào tóng kuí zhě, wéi shù cháng gōng yī rén ér yǐ. jiǎ lìng shù cháng bù sǐ, zé zhōng jié jīng líng, qí jī chéng wěi, wǎng lái yú ní jīng xiá bǎo jiān zhě, shù cháng bù dé zhuī suí qí jiān, qí fù jiā chéng ér rǔ qīng liú zhě, hé kě dào yě? nǎi hào shì zhě yóu yǐ hòu sǐ wèi kǒu shí, shàn hū wén xué cáo jūn ěr fāng zhī lùn shù cháng yuē: jié lián háo jié, yì zài bào hán. yǐn rěn tú cún, jì yì huáng sì. zhì bì sǐ ér wèi sǐ, kě guī ér bù guī, rén chén chù cǐ, yì jí nán ěr. zú yǐ lì gū wù kè, gǎn fèn zì jīng, suī bù chéng chéng yīng cún zhào zhī gōng, shù wú tiǎn jiāng wéi fù hàn zhī jié. qí yán qiè ér tòng yǐ. yú gù tè biǎo zhī, wèi néng sǐ zhě quàn, ér bìng yǐ jiàn wú ér hǎo dǐ, shé jiàn chún qiāng, bù gù rén huò tiān xíng zhī suí qí hòu yě.
論曰:論人於死生之際,亦難矣哉。甲申之難,有欲死而即死者,範文貞、倪文正數先生。名垂日月,節炳丹青。允矣。至已死而不死者,方太史密之、龔給諫孝升、呂中翰霖生、楊修撰靜山、熊文選雪堂、陳編修百史,之數公者,君子猶當諒其志焉。若夫遲死而竟死,後先無間,忠孝同揆者,惟庶常公一人而已。假令庶常不死,則忠節精靈,騎箕乘尾,往來於霓旌霞葆間者,庶常不得追隨其間,其負家乘而辱清流者,何可道也?乃好事者猶以後死為口實,善乎文學曹君爾坊之論庶常曰:結連豪傑,意在報韓。隱忍圖存,冀翼皇嗣。至必死而未死,可歸而不歸,人臣處此,亦極難耳。卒以立孤勿克,感憤自經,雖不成程嬰存趙之功,庶無忝姜維復漢之節。其言切而痛矣。余故特表之,為能死者勸,而並以見吳兒好詆,舌劍唇槍,不顧人禍天刑之隨其後也。
zhōng nì shǐ yún: xué lián zhōng chén wèi dà zhōng zǐ, qí xiōng xué yī shì fù yú yù zhōng, fù shī yǐ chū, yǒu xiào míng, zǎo zú. xué lián chū wén zéi jí, yǒu lǎo pú jīng shì dà zhōng, quàn zhǔ rén jǐn zhōng, wù fù xiān lǎo yé yī shēng míng jié. xué lián jí qiǎn pū guī, suì tóu kuǎn rén chuán xué lián jiàng zéi, qí mǔ yún: wú zi bì sǐ nán, gū dài zhī.
忠逆史云:學濂忠臣魏大中子,其兄學洢事父於獄中,負屍以出,有孝名,早卒。學濂初聞賊急,有老僕經事大中,勸主人盡忠,勿負先老爺一生名節。學濂即遣仆歸,遂投款(人傳學濂降賊,其母云:吾子必死難,姑待之)。
jiā xìng gōng tǎo xí yún: wěi guān wèi xué lián, pò lí kuáng dú, shí mǔ nì xiāo, jǐ gān xiǎo jì, yī jí míng liú, niú ěr yào méng, guǎng zhāo chǒu lèi. dāng nì chuǎng shàng fàn dū chéng, tòng xiān dì shēn xùn shè jì, gé bù rú fàn ní shī lǐ děng, jué dòu liè yú gǎo zhēn, cí lín ruò liú mǎ zhōu wāng děng, zhàn zú pì hū zhāng xǔ. ér xué lián jiàn liù guān zhī jiàn xuè, chěng kuài yún ní tīng bǎi pì zhī āi hào, xīn dāng gǔ chuī. qū qiāng yú jìn zéi hán lín zhī tà, míng fèi yú wěi xiāng jīn xīng zhī jiē, yǔ wú ěr xūn děng zhòng yì, gǎn yán yī tǒng wú yí. xié chén míng xià děng shòu guān, sī xǐ dú yīng yōu zhuó. shū xián wèi chuǎng fù bì huì, bài jué sòng tiān mìng yōu guī. chí qīn shòu hù zhèng míng cì, tōng yè hú qún. bǐ gè mén bǎo shí qián liáng, xiào zhōng niè mù. yú nì chuǎng dìng jūn chén zhī fēn, yú lín rán lián táng shǔ zhī jiāo. hé zhōu zhōng zhū jī zhī bèi, qìng fù shè zhī tóng xīn. duì zhī qí qǐ jiāo zhī chóu, xiàn gāo guān zhī jié zú. kān xiū yí zhù, dǐ zhǎng ér chí shuō mǎng cháo. cǎo dìng zhào shū, rǎng bì ér chì yán qǐ sòng. xīn cán fù fú, fēi yī bù jué cháo chǐ. hún rào zéi tíng, dài yù yú yān mèng xī. gǎi míng nǐ yú zi jùn, tú guì pò yú wáng pí. zuì shēn zhǎng jiǎo, nì shén shān tóu. bǐ wáng dūn zhī yǔ mào hóng, shàng yún qún cóng. ruò zhū jùn zhī sù yuán huì, yì dì sūn zhī. hú yí ài fù chū fáng qiáo, nǎi shì yǎ jìng féng zǔ yuē. kǎi jī qiě zhī bù zuò, xiān pàn shuí zhū. shǐ shí hòu zhī jiù xíng, què tú mò suì. rán ér sān gāng wèi miè, liù děng yóu cún. zhāng dé yī zhī jiàng wáng zé, shǒu shòu xī cáo. dá xī xún zhī shì jié hú, yāo fēn dōng shì. jīn luàn chén zéi zi, hé wèi yī rén, jí bì hǔ tóu chái, nán shū zhòng nù. suǒ yīng niú wǔ liè shī, níng zhǐ shǔ shí tóng xué. rán huò pǔ lán jīn, huò dì yīn yà, huò wèi qí fù zhòng ér bù jiāng, huò lǜ qí dǎng fán ér fù chěng. yuán qíng miàn zhī gù xī, gān jiǎo kū zhī bāo cáng. zhōng xìng yī shǐ, fǎ lìng wéi yán. suī wú jiè bǎo chuān, bù yǐ xī zhū lián zuò, ér lǐ líng jiàng lǔ, xū zhī qiān fǔ wú táo. xiān míng yì gǔ, sù tīng wáng zhāng.
嘉興公討檄云:偽官魏學濂,破犁狂犢,食母逆梟,蟣肝小技,繄籍名流,牛耳要盟,廣招醜類。當逆闖上犯都城,痛先帝身徇社稷,閣部如范、倪、施、李等,絕脰烈於杲真,詞林若劉、馬、周、汪等,湛族媲乎張許。而學濂見六官之濺血,逞快雲霓;聽百辟之哀號,忻當鼓吹。趨蹌於晉賊韓霖之闥,鳴吠於偽相金星之階,與吳爾塤等眾議,敢言一統無疑。偕陳名夏等授官,私喜獨膺優擢。疏銜為闖父避諱,拜爵頌天命攸歸。持欽授戶正名刺,通謁狐群。比各門保識錢糧,效忠孽幕。於逆闖定君臣之分,於嶙然聯堂屬之交。合周鍾、朱積之輩,慶復社之同心。對之祺、企郊之儔,羨高官之捷足。刊修儀注,抵掌而馳說莽巢。草定詔書,攘臂而斥言杞宋。心慚父紱,緋衣不覺朝褫。魂繞賊廷,帶玉於焉夢錫。改名擬於子駿,圖貴迫於王皮。罪深長腳,逆甚山頭。彼王敦之與茂宏,尚雲群從。若朱浚之溯元晦,亦第孫枝。胡遺愛復出房喬,乃士雅竟逢祖約。慨姬且之不作,鮮畔誰誅。使石厚之就刑,碏圖莫遂。然而三綱未滅,六等猶存。張得一之降王則,首授西曹。達奚珣之事羯胡,腰分東市。今亂臣賊子,合為一人,即畀虎投豺,難舒眾怒。所應牛五裂屍,寧止鼠十同穴。然或譜蘭金,或締姻婭,或畏其負眾而不僵,或慮其黨繁而復逞。緣情面之顧惜,甘狡窟之包藏。中興伊始,法令維嚴。雖吳玠保川,不以曦誅連坐,而李陵降虜,須知遷腐無逃。先鳴義鼓,肅聽王章。
chēng rén kě guò yě, huǐ rén bù kě guò, cǐ děng wén zì, hòu shēng jiā bù kàn yě bà. rán yǔ lù zhī zhě, bù qǔ qí jiān lì, qǔ qí xiōng zhōng yǒu shǎo xǔ gǔ shū ěr. suǒ xī zhě zhǐ yù zì chěng qí bǐ fēng, quán bù gù tā rén zhī sǐ huó yě. shàn dú zhě zhī zhī.
稱人可過也,毀人不可過,此等文字,後生家不看也罷。然予錄之者,不取其尖利,取其胸中有少許古書耳。所惜者止欲自逞其筆鋒,全不顧他人之死活也。善讀者知之。