strong shì hūn jūn suí jiā shù jǐn zhèn shǎo zhǔ yáng shì xiōng zhōng strong
弒昏君隋家數盡 鴆少主楊氏凶終
què shuō péi qián tōng sī mǎ dé kān děng rù xún yáng dì, qū zhì zhèng qǐn, kōng wéi jì jì, bù jiàn yī rén, dāng jí tuì chū, lìng xiàng gè chù sōu xún. xíng zhì yǒng xiàng, zhuàng zhe le yī gè gōng rén, xié le xì ruǎn wù jiàn, nǐ wǎng bié chù táo shēng. shì bèi péi qián tōng yī bǎ ná zhù, biàn wèn zhǔ shàng xiàn zài hé chù? gōng rén shàng tuī shuō bù zhī. qián tōng jǔ dāo xiāng bī, zhǐ de shǒu zhǐ xī gé, xiàng tā míng shì. qián tōng nǎi fàng qù gōng rén, lǐng zhe luàn dǎng, chuǎng rù xī gé, xiào wèi líng hú xíng dá, bá dāo xiān jìn. yáng dì zhèng yǔ xiāo hòu zhū guì ér, wén biàn jí qǐ, zì zhèng qǐn táo nì xī gé, měng wén gé xià rén shēng xuān zá, jí kāi chuāng fǔ zhǔ, zhèng zhí xíng dá yào wǔ yáng wēi, è hěn hěn de chí dāo guò lái, biàn jīng wèn dào: rǔ yù lái shā wǒ me? xíng dá dào: chén bù gǎn wèi nì, dàn yù fèng bì xià xī hái lī. shuō zhe, jí tū rù lín mén, dēng lóu bī xià yáng dì. qián tōng yì rù, yáng dì yǔ yǔ dào: rǔ fēi wǒ gù rén me? hé wèi pàn wǒ? qián tōng dào: chén bù gǎn fǎn, zhǐ yīn jiāng shì sī guī, jí fèng bì xià hái jīng. yáng dì dào: zhèn fēi bù sī guī, zhèng wèi shàng jiāng mǐ chuán wèi zhì, shì yǐ chí chí, jīn biàn yǔ rǔ děng tóng guī bà! qián tōng nǎi chū, dàn lìng xíng dá děng bǎ shǒu lín mén, bù zhǔn wài rén chū rù. yī miàn qiǎn tóng dǎng mèng bǐng, wǎng yíng huà jí. huà jí chí rù cháo táng, yóu sī mǎ dé kān yíng yè. huà jí yóu fǔ shǒu jù ān, zì chēng zuì guò. shí shì wú yòng. dé kān děng fú tā xià mǎ, yōng rù diàn zhōng, tuī wèi chéng xiàng, xuān zhào bǎi liáo.
卻說裴虔通、司馬德戡等入尋煬帝,趨至正寢,空幃寂寂,不見一人,當即退出,另向各處搜尋。行至永巷,撞着了一個宮人,挾了細軟物件,擬往別處逃生。適被裴虔通一把拿住,便問主上現在何處?宮人尚推說不知。虔通舉刀相逼,只得手指西閣,向他明示。虔通乃放去宮人,領着亂黨,闖入西閣,校尉令狐行達,拔刀先進。煬帝正與蕭後、朱貴兒,聞變急起,自正寢逃匿西閣,猛聞閣下人聲喧雜,亟開窗俯矚,正值行達耀武揚威,惡狠狠的持刀過來,便驚問道:「汝欲來殺我麼?」行達道:「臣不敢為逆,但欲奉陛下西還哩。」說着,即突入驎門,登樓逼下煬帝。虔通亦入,煬帝與語道:「汝非我故人麼?何為叛我?」虔通道:「臣不敢反,只因將士思歸,即奉陛下還京。」煬帝道:「朕非不思歸,正為上江米船未至,是以遲遲,今便與汝等同歸罷!」虔通乃出,但令行達等把守驎門,不准外人出入。一面遣同黨孟秉,往迎化及。化及馳入朝堂,由司馬德戡迎謁。化及猶俯首據鞍,自稱罪過。實是無用。德戡等扶他下馬,擁入殿中,推為丞相,宣召百僚。
péi qián tōng fù rù yǔ yáng dì dào: bǎi guān tǒng zài cháo táng, qí bì xià qīn chū wèi yù. yáng dì shàng bù yù chū lín, yóu qián tōng pò lìng shàng mǎ, xié chū gōng mén. xiāo hòu zhū guì ér jù wèi jí xiǎo zhuāng, péng tóu pī fà, suí zài mǎ hòu, jiāng yù chū diàn, bèi huà jí qiáo zhe, máng xiàng qián tōng yáo shǒu dào: hé yòng chí cǐ wù lái! qián tōng nǎi yǐn yáng dì zhì qǐn diàn, zì yǔ dé kān chí rèn jiā shì. yáng dì wèn shì jī hé zài? xià miàn lì zhe pàn dǎng mǎ wén jǔ, lì shēng dá yīng dào: yǐ xiāo shǒu le. yáng dì tàn dào: wǒ hé zuì zhì cǐ? wén jǔ dào: bì xià wéi qì zōng miào, xún yóu bù xī, wài qín zhēng tǎo, nèi jí shē yín, dīng zhuàng bì fēng rèn, lǎo ruò zhuǎn gōu hè, sì mín sàng yè, zhuān rèn nìng yú, jù jiàn shì fēi, zěn de shuō shì wú zuì? yáng dì dào: zhèn fù bǎi xìng, bù fù rǔ děng. rǔ děng róng lù jiān zhì, nài hé fù zhèn? jīn rì shì shú wèi róng shǒu? dé kān yīng shēng dào: pǔ tiān tóng yuàn, hé zhǐ yī rén? yán wèi yǐ, hū yǒu yī nǚ zǐ zhèn zhe jiāo hóu, tǐng shēn chū mà dào: hé děng kuáng nú, dǎn dà wàng yán! shì xiǎng tiān zǐ zhì zūn, jiù shǐ xiǎo yǒu guò shī, yì wàng rǔ děng hǎo shēng fǔ dǎo, zěn de wú lǐ zhì cǐ? kuàng sān rì yǐ qián, céng yǒu zhào lìng gōng rén gè zhì xù páo, fēn cì rǔ děng, tiān zǐ fāng hěn jiā tǐ xù, nài hé rǔ děng fù ēn, fǎn gǎn pò xié chéng yú? dé kān nù mù zhù shì, nǎi shì yáng dì xìng jī zhū guì ér, biàn fǎn chún dào: tiān zǐ bù dé, dōu shì rǔ děng yín bì, qiǎo wèi zhōng huò, yǐ zhì rú cǐ. jīn rì fǎn lái duō yán ma? zhū guì ér shàng dà mà nì zéi bù zhǐ, rě dé dé kān xìng qǐ, shùn shǒu yī dāo, bǎ guì ér kǎn sǐ, yī dào fāng hún, yǐ xiān rù guǐ mén guān, jìng hòu yáng dì qù le. hǎi shān jì zài jí cǐ shì, gù tè lù jí yǐ biǎo jié liè. dé kān fù yǔ yáng dì dào: chén děng yuán fù bì xià, dàn jīn tiān xià jù luàn, liǎng jīng yǐ wèi zéi jù, bì xià yù guī wú lù, chén děng yì qiú shēng wú mén, qiě zì sī yǐ kuī chén jié, bù néng zhōng zhǐ, yuàn jiè bì xià shǒu yǐ xiè tiān xià. yáng dì tīng le, xià dé hún fēi tiān wài, yǎ kǒu wú yán. mò jiàn shè rén fēng dé yí qū rù, hái dào tā shì xīn fù zhōng chén, bì lái jiù hù, nǎ zhī dé yí yì mǎn kǒu hú yán, lì shù yáng dì zuì è, cù lìng zì cái. yáng dì bù jīn dòng nù dào: wǔ fū bù zhī míng fēn, hái kě shuō dé, rǔ nǎi shì rén, dú shū míng lǐ, yě lái zhù zéi qī jūn. rǔ qiě zì xiǎng, gāi bù gāi ne? dé yí yě bù jué zì cán, nǎn yán tuì chū. kě wèi xìn nìng zhě zuò yī bǎng yàng. zhào wáng gǎo xì yáng dì yòu zǐ, nián jǐn shí èr, jiàn yáng dì rú cǐ bèi bī, jìng shàng qiān fù yī, hào táo dà kū. qián tōng tīng dé tǎo yàn, suǒ xìng yě zèng tā yī dāo, gǎo dāng rán dào bì, xuè jiàn yù páo, biàn yù shùn shǒu xíng shì. yáng dì dào: tiān zǐ sǐ zì yǒu fǎ, zěn de héng jiā fēng rèn? kuài qù qǔ zhèn jiǔ lái. pàn dǎng bù xǔ. líng hú xíng dá fù shàng qián bī dì zì jué, yáng dì nǎi zì jiě liàn jīn, shòu yǔ xíng dá. xíng dá biàn jiāng jīn tào dì jǐng shàng, yòng lì yī jiǎo, yī gè yín hūn wú dào de zhǔ zi, qì jué guī tiān. zǒng jì yáng dì zài wèi shí sān nián, xiǎng nián wǔ shí.
裴虔通復入語煬帝道:「百官統在朝堂,俟陛下親出慰諭。」煬帝尚不欲出驎,由虔通迫令上馬,挾出宮門。蕭後、朱貴兒俱未及曉妝,蓬頭披髮,隨在馬後,將欲出殿,被化及瞧着,忙向虔通搖手道:「何用持此物來!」虔通乃引煬帝至寢殿,自與德戡持刃夾侍。煬帝問世基何在?下面立着叛黨馬文舉,厲聲答應道:「已梟首了。」煬帝嘆道:「我何罪至此?」文舉道:「陛下違棄宗廟,巡遊不息,外勤征討,內極奢淫,丁壯斃鋒刃,老弱轉溝壑,四民喪業,專任佞諛,拒諫飾非,怎得說是無罪?」煬帝道:「朕負百姓,不負汝等。汝等榮祿兼至,奈何負朕?今日事孰為戎首?」德戡應聲道:「普天同怨,何止一人?」言未已,忽有一女子振着嬌喉,挺身出罵道:「何等狂奴,膽大妄言!試想天子至尊,就使小有過失,亦望汝等好生輔導,怎得無禮至此?況三日以前,曾有詔令宮人各制絮袍,分賜汝等,天子方很加體恤,奈何汝等負恩,反敢迫脅乘輿?」德戡怒目注視,乃是煬帝幸姬朱貴兒,便反唇道:「天子不德,都是汝等淫婢,巧為盅惑,以致如此。今日反來多言嗎?」朱貴兒尚大罵逆賊不止,惹得德戡性起,順手一刀,把貴兒砍死,一道芳魂,已先入鬼門關,靜候煬帝去了。《海山記》載及此事,故特錄及以表節烈。德戡復語煬帝道:「臣等原負陛下,但今天下俱亂,兩京已為賊據,陛下欲歸無路,臣等亦求生無門,且自思已虧臣節,不能中止,願借陛下首以謝天下。」煬帝聽了,嚇得魂飛天外,啞口無言。驀見舍人封德彝趨入,還道他是心腹忠臣,必來救護,哪知德彝亦滿口胡言,歷數煬帝罪惡,促令自裁。煬帝不禁動怒道:「武夫不知名分,還可說得,汝乃士人,讀書明禮,也來助賊欺君。汝且自想,該不該呢?」德彝也不覺自慚,赧顏退出。可為信佞者作一榜樣。趙王杲系煬帝幼子,年僅十二,見煬帝如此被逼,竟上牽父衣,號啕大哭。虔通聽得討厭,索性也贈他一刀,杲當然倒斃,血濺御袍,便欲順手行弒。煬帝道:「天子死自有法,怎得橫加鋒刃?快去取鴆酒來。」叛黨不許。令狐行達復上前逼帝自決,煬帝乃自解練巾,授與行達。行達便將巾套帝頸上,用力一絞,一個淫昏無道的主子,氣決歸天。總計煬帝在位十三年,享年五十。
pàn dǎng jì shì le yáng dì, biàn chū bào yǔ wén huà jí, huà jí yǔ zhòng dào: hūn zhǔ yǐ sǐ, yí lì xīn dì, qián shǔ wáng xiù shàng bèi qiú jìn, jìn yì suí zhì dōng dōu, bù rú yíng lì wèi zhǔ bà. dà zhòng xuān rǎng dào: zhǎn cǎo xū yào chú gēn, nài hé zài lì shǔ wáng? suì bù dài huà jí mìng lìng, fēn tóu sōu lù, shā sǐ shǔ wáng xiù, qí wáng gǎo, yàn wáng biǎo, bìng jí yáng shì zōng qī, wú lùn shǎo zhǎng, yī lǜ zhǎn shǒu. wéi huáng zhí qín wáng hào, xì yáng dì dì qín wáng jùn zi, yáng dì céng lìng tā xí fēng, píng sù yǔ zhì jí wǎng lái, zhì jí yī lì bǎo hù, xìng de miǎn sǐ. yòu shā nèi shǐ shì láng yú shì jī, yù shǐ dài fū péi yùn, zuǒ yì wèi dà jiāng jūn lái hù ér, tài shǐ lìng yuán chōng, yòu yì wèi jiāng jūn yǔ wén xié, qiān niú yǔ wén zài, liáng gōng xiāo jù děng shí shù dà chén. huáng mén shì láng péi jǔ, xiàng lái shì yáng dì xìng chén, yīn tā hù jià dōng dōu, céng tì jiāng shì xiàn yì, sōu kuò guǎ fù chù nǚ, fēn pèi jiāng shì, pō dé zhòng huān qiě dāng huà jí rù gōng shí, yíng bài mǎ shǒu, suǒ yǐ dé miǎn. qián guāng lù dài fū sū wēi, yì wǎng hè huà jí, huà jí yōu lǐ xiāng dài, tuī wèi qí shuò. bǎi guān wén wēi yì rù hè, xiāng shuài qū jí. shí shì pà sǐ. dú gěi shì láng xǔ shàn xīn bù zhì, huà jí hèn tā fǎn duì, jí qiǎn qí shì jiù shàn xīn jiā, bǎ tā qín zhì cháo táng, wèn tā hé gù bù hè? shàn xīn dào: gōng wèi suí chén, shàn xīn yì shí suí lù, nán dào tiān zǐ bèi qiāng, shàng yǒu xīn chēng hè me? huà jí wú yán kě bó, nǎi lìng shì fù. shàn xīn fú yī qū chū, jué bù dào xiè. huà jí yòu bù jīn dòng nù dào: cǐ rén fù qì tài shèn, jué bù kě liú! yīn fù qiǎn dǎng rén qín huí, bǎ tā zhǎn shǒu, fā shī hái zàng. shàn xīn mǔ fàn shì, yǐ jiǔ shí èr suì, fǔ jiù bù kū, dàn xiàng shī tàn xī dào: néng sǐ guó nán, bù kuì wǒ zi. shuō zhe, fú zhàng hái wò, jué lì shù rì ér zhōng. mǔ zǐ tóng xīn, zú kuì nìng chén.
叛黨既弒了煬帝,便出報宇文化及,化及語眾道:「昏主已死,宜立新帝,前蜀王秀尚被囚禁,近亦隨至東都,不如迎立為主罷。」大眾喧嚷道:「斬草須要除根,奈何再立蜀王?」遂不待化及命令,分頭搜戮,殺死蜀王秀,齊王暠,燕王檦,並及楊氏宗戚,無論少長,一律斬首。惟皇侄秦王浩,系煬帝弟秦王俊子,煬帝曾令他襲封,平素與智及往來,智及一力保護,幸得免死。又殺內史侍郎虞世基,御史大夫裴蘊,左翊衛大將軍來護兒,太史令袁充,右翊衛將軍宇文協,千牛宇文縡,梁公蕭鉅等十數大臣。黃門侍郎裴矩,向來是煬帝幸臣,因他扈駕東都,曾替將士獻議,搜括寡婦處女,分配將士,頗得眾歡;且當化及入宮時,迎拜馬首,所以得免。前光祿大夫蘇威,亦往賀化及,化及優禮相待,推為耆碩。百官聞威亦入賀,相率趨集。實是怕死。獨給事郎許善心不至,化及恨他反對,即遣騎士就善心家,把他擒至朝堂,問他何故不賀?善心道:「公為隋臣,善心亦食隋祿,難道天子被戕,尚有心稱賀麼?」化及無言可駁,乃令釋縛。善心拂衣趨出,絕不道謝。化及又不禁動怒道:「此人負氣太甚,決不可留!」因復遣黨人擒回,把他斬首,發屍還葬。善心母範氏,已九十二歲,撫柩不哭,但向屍嘆息道:「能死國難,不愧我子。」說着,扶杖還臥,絕粒數日而終。母子同心,足愧佞臣。
huà jí zì chēng dà chéng xiàng, zǒng zhǎng bǎi kuí, lìng dì zhì jí wèi zuǒ pú shè, shì jí wèi nèi shǐ lìng, péi jǔ wèi yòu pú shè, sī mǎ dé kān péi qián tōng děng, gè yǒu fēng shǎng. shí yǐ tiān mù, luàn dǎng tǒng xǐ yuè ér guī. huà jí xián zhe, biàn dài zhe qīn dīng shù míng, rù shì gōng qǐn, xíng zhì zhèng gōng, dàn jiàn yī bān fù nǚ, wéi zhù xiāo huáng hòu, zài nà lǐ tí kū. huà jí lǎng shēng dào: rǔ děng zài cǐ kū shén me? xiāo hòu qián jiàn zhū guì ér bèi shā, xià dé hún dǎn fēi yáng, táo rù hòu gōng, dǒu gè bú zhù, cǐ shí tīng dé huà jí yī shēng, yòu dào tā qián lái jiā rèn, bù yóu de qǐ shēn lí zuò, xiàng hòu duǒ bì. huà jí jiàn tā yù róng luàn chàn, cuì xiù xié yī, yǐ jué kě lián de hěn, zài cóng zuǒ yòu gù pàn, wú yī fēi chāi huán bàn cuō, méi mù hán pín, dāng xià qiě lián qiě yǔ dào: zhǔ shàng wú dào, gù zāo héng huò, yǔ rǔ děng běn wú gān shè, bù bì guò huāng. yī bān měi rén ér, nǐ qù wǒ, wǒ qù nǐ, mò gǎn fā yán. hái shì xiāo hòu jiē zhe dào: jiāng jūn qǐng zuò, wǒ děng mìng zài xū yú, xìng qǐ jiāng jūn bǎo quán! jiào nǐ xiàn chū jìn luán, zì rán bǎo quán. huà jí zài zhù shì xiāo hòu, gèng àn àn chēng qí. yuán lái xiāo hòu suī yǐ sì shí xǔ rén, wàng qù què yǔ shèng nián wú èr, yī rán shì fēng róng shèng luō, xiù sè kě cān, biàn xué jìn yī bù dào: huáng hòu bù bì guò bēi, tǎng bù jiàn xián, yuàn gòng bǎo fù guì. shuō zhe, fù huí gù qīn dīng dào: kuài dào yù chú zhōng wǎng qǔ jiǔ yáo, yǔ hòu fēi děng yā jīng. qīn dīng fèng lìng zì qù. huà jí fù gù yǔ xiāo hòu dào: shí liù yuàn fū rén, jù zài cǐ chù fǒu? xiāo hòu dào: duō bàn zài cǐ. huà jí dào: kuài qù zhào qí, dào cǐ yǐn jiǔ. xiāo hòu nǎi qiǎn gōng nǚ fēn tóu wǎng zhào, bù yī shí jù yǐ dào lái. hǎo zài jiǔ yáo yì jù bān rù, huà jí fēn dìng bīn zhǔ, zì zuò kè xí. xiāo hòu yǐ xià, liè zuò zhǔ xí. qǐ chū shàng jué yǒu xiē xiū chǐ, jí yǐn le jǐ bēi, bǐ cǐ wàng huái, jū rán yǒu shuō yǒu xiào, hǎo sì huà jí shì gè yáng dì zhuǎn shēn, yī xiē ér bù fēn tóng yì. wéi xiāo hòu wǎn yǔ dào: jiāng jūn jì yǒu cǐ yì jǔ, hé bù lì yáng shì hòu rén, zì míng wú sī? huà jí dào: wǒ yì zuò zhè bān xiǎng. xiàn wéi qín wáng hào shàng cún, míng rì lì tā wèi dì biàn liǎo. xiāo hòu chēng xiè. dào le jiǔ hān fàn bà, xí chè gèng lán, huà jí zuì yì xūn xūn, lìng zhòng měi rén sàn guī běn shì, zì jǐ lǒu zhù xiāo huáng hòu, tóng rù huān wéi. xiāo hòu tān shēng pà sǐ, yě gù bù dé shén me míng yì, qū jié shòu wū. sì shì huà jí zhàn jù liù gōng, bǎ shí liù yuàn fū rén, āi cì yín luàn, jiù shì wú jiàng xiān yuán bǎo ér yī bān měi rén, yě nán xìng miǎn. yī bān chù shēng. kàn guān tīng zhe! zhè suí yáng dì xí yín wú jì, zòng yù wú dù, yǐ shòu le bái liàn tào tóu de cǎn bào, fán cóng qián suǒ yǒu de yù zhào, yī yī yīng yàn, bìng qiě zi sūn bèi rén zhū, qī qiè bèi rén yín, hǎo yī zuò jǐn xiù jiāng shān, píng kōng duàn sòng, kě jiàn dé yì guān qín shòu, zǒng yào zāo yāng, jiù shì guì wèi tiān zǐ, yě nán táo cǐ zhòng qiǎn lī. rú wén xiǎng zhōng.
化及自稱大丞相,總掌百揆,令弟智及為左僕射,士及為內史令,裴矩為右僕射,司馬德戡、裴虔通等,各有封賞。時已天暮,亂黨統喜躍而歸。化及閒着,便帶着親丁數名,入視宮寢,行至正宮,但見一班婦女,圍住蕭皇后,在那裡啼哭。化及朗聲道:「汝等在此哭什麼?」蕭後前見朱貴兒被殺,嚇得魂膽飛揚,逃入後宮,抖個不住,此時聽得化及一聲,又道他前來加刃,不由的起身離座,向後躲避。化及見她玉容亂顫,翠袖斜欹,已覺可憐得很,再從左右顧盼,無一非釵鬟半瑳,眉目含顰,當下且憐且語道:「主上無道,故遭橫禍,與汝等本無干涉,不必過慌。」一班美人兒,你覷我,我覷你,莫敢發言。還是蕭後接着道:「將軍請坐,我等命在須臾,幸乞將軍保全!」叫你獻出禁臠,自然保全。化及再注視蕭後,更暗暗稱奇。原來蕭後雖已四十許人,望去卻與盛年無二,依然是丰容盛囉,秀色可餐,便踅近一步道:「皇后不必過悲,倘不見嫌,願共保富貴。」說着,復回顧親丁道:「快到御廚中往取酒肴,與后妃等壓驚。」親丁奉令自去。化及復顧語蕭後道:「十六院夫人,俱在此處否?」蕭後道:「多半在此。」化及道:「快去召齊,到此飲酒。」蕭後乃遣宮女分頭往召,不一時俱已到來。好在酒肴亦俱搬入,化及分定賓主,自坐客席。蕭後以下,列坐主席。起初尚覺有些羞恥,及飲了幾杯,彼此忘懷,居然有說有笑,好似化及是個煬帝轉身,一些兒不分同異。惟蕭後婉語道:「將軍既有此義舉,何不立楊氏後人,自明無私?」化及道:「我亦做這般想。現惟秦王浩尚存,明日立他為帝便了。」蕭後稱謝。到了酒酣飯罷,席撤更闌,化及醉意醺醺,令眾美人散歸本室,自己摟住蕭皇后,同入歡幃。蕭後貪生怕死,也顧不得甚麼名義,屈節受污。嗣是化及占據六宮,把十六院夫人,挨次淫亂,就是吳絳仙、袁寶兒一班美人,也難倖免。一班畜生。看官聽着!這隋煬帝霫淫無忌,縱慾無度,已受了白練套頭的慘報,凡從前所有的預兆,一一應驗,並且子孫被人誅,妻妾被人淫,好一座錦繡江山,平空斷送,可見得衣冠禽獸,總要遭殃,就是貴為天子,也難逃此重譴哩。如聞響鐘。
qiě shuō yǔ wén huà jí zhàn zhù hòu fēi, fāng yī xiāo hòu suǒ qǐng, tuō fèng huáng hòu mìng lìng, lì qín wáng hào wèi dì, cǎo cǎo bǎ yáng dì guān liàn, bìn zhū xī yuàn liú zhū táng. cǐ wài bèi shā gè rén, jù mìng gǎo zàng. qín wáng hào wéi yī zuò zhèng diàn, cháo jiàn bǎi guān, sì hòu qiān jū shàng shū shěng, yòng wèi shì shí yú rén jiān shǒu, chà bù duō yǔ zuì fàn yì bān. guó jiā dà shì, jūn guī huà jí xiōng dì zhuān duàn, dàn qiǎn lìng shǐ zhì shàng shū shěng, pò hào huà chì. bǎi guān yì bù dé jiàn hào. huà jí zì fèng, yī rú yáng dì shēng qián, zòng zì yuè yú, shǐ cóng zhòng yì, yù hái zhǎng ān, mìng zuǒ wǔ wèi jiāng jūn chén léng, wèi jiāng dū tài shǒu, lǐng liú hòu shì.
且說宇文化及占住后妃,方依蕭後所請,托奉皇后命令,立秦王浩為帝,草草把煬帝棺殮,殯諸西院流珠堂。此外被殺各人,俱命藁葬。秦王浩惟一坐正殿,朝見百官,嗣後遷居尚書省,用衛士十餘人監守,差不多與罪犯一般。國家大事,均歸化及兄弟專斷,但遣令史至尚書省,迫浩畫敕。百官亦不得見浩。化及自奉,一如煬帝生前,縱恣月余,始從眾議,欲還長安,命左武衛將軍陳棱,為江都太守,領留後事。
dāng xià chū lìng jiè xíng, huáng hòu liù gōng, réng yī jiù shì wèi yù yíng, yíng qián lì zhàng. huà jí jū zhōng shì shì, yí wèi duì wǔ, gài nǐ chéng yú. fán shǎo dì hào yǐ xià, bìng lìng dēng chéng, duó jiāng dū rén mín zhōu jí, qǔ dào péng chéng shuǐ lù, xiàng xī jìn xíng. dào le xiǎn fú gōng, hǔ bì láng jiāng mài mèng cái, hǔ yá láng qián jié, yǔ zhé chōng láng jiāng shěn guāng, nǐ chéng yè xí shā huà jí, wèi yáng dì bào chóu, bù xìng shì xiè, bèi sī mǎ dé kān yǐn bīng wéi zhù, yī lǜ dòu sǐ. jí xíng dǐ péng chéng, shuǐ lù bù tōng, duó dé mín jiān niú chē èr qiān liàng, bìng zài gōng rén zhēn bǎo. cǐ wài qì zhàng, xī lìng bīng shì bèi fù, dào yuǎn lì pí, jù yǒu yuàn yán, jiù shì sī mǎ dé kān zhào xíng shū děng, yì jiē shēng huǐ yì, móu shā huà jí. piān yòu wèi huà jí suǒ wén, qiǎn shì jí yòu tā rù yè, yī bìng qín zhǎn, gāi sǐ de huài dǎng. fù dài lǐng bù zhòng, xiàng gǒng luò jìn fā. tú cì wèi lǐ mì suǒ zǔ, bù dé xī jìn, nǎi zàn rù dōng jùn, jiè tú xiū xī, zài yǔ lǐ mì jiāo bīng.
當下出令戒行,皇后六宮,仍依舊式為御營,營前立帳。化及居中視事,儀衛隊伍,概擬乘輿。凡少帝浩以下,並令登程,奪江都人民舟楫,取道彭城水路,向西進行。到了顯福宮,虎賁郎將麥孟才,虎牙郎錢傑,與折衝郎將沈光,擬乘夜襲殺化及,為煬帝報仇,不幸事泄,被司馬德戡引兵圍住,一律斗死。及行抵彭城,水路不通,奪得民間牛車二千輛,並載宮人珍寶。此外器仗,悉令兵士背負,道遠力疲,俱有怨言,就是司馬德戡、趙行樞等,亦皆生悔意,謀殺化及。偏又為化及所聞,遣士及誘他入謁,一併擒斬,該死的壞黨。復帶領部眾,向鞏洛進發。途次為李密所阻,不得西進,乃暫入東郡,借圖休息,再與李密交兵。
táng wáng lǐ yuān, běn yù yǎn qǔ dōng dōu, cái nǐ chēng dì, shì jiàn chéng shì mín, zì dōng dōu yǐn guī, quàn yuān chēng zūn, hào zhào tiān xià, yuān nǎi zì wèi xiāng guó, zhí zǒng bǎi kuí. guò le shù rì, qún liáo zài sān quàn jìn, yīn pò suí dì yòu chán wèi, táng wáng yuān gōng rán chēng dì, jí wèi shòu cháo, gǎi yì níng èr nián wèi wǔ dé yuán nián, fèi dì yòu wèi jī guó gōng, zhuī shì tài shàng huáng wèi yáng dì, dàn xuǎn lù yáng shì zōng shì, liàng cái shòu zhí, zǒng suàn yǔ qián cháo cuàn guó de zhǔ zi, shāo shāo yì qū, ruò yào zhèng míng lì lùn, kǒng zhōng nán miǎn yī cuàn zì ne. yuè dàn gōng píng. lǐ shì zì qǐ bīng zhì jí wèi, jù yòng jiǎn wén, xiáng jiàn táng shǐ yǎn yì.
唐王李淵,本欲掩取東都,才擬稱帝,適建成世民,自東都引歸,勸淵稱尊,號召天下,淵乃自為相國,職總百揆。過了數日,群僚再三勸進,因迫隋帝侑禪位,唐王淵公然稱帝,即位受朝,改義寧二年為武德元年,廢帝侑為勣國公,追諡太上皇為煬帝,但選錄楊氏宗室,量才授職,總算與前朝篡國的主子,稍稍異趨,若要正名立論,恐終難免一篡字呢。月旦公評。李氏自起兵至即位,俱用簡文,詳見《唐史演義》。
nà dōng dōu liú shǒu gè guān, jì wén yáng dì xiōng hào, yòu jiē guān zhōng jǐng xìn, suì tuī yuè wáng dòng sì huáng dì wèi, gǎi yuán huáng tài, jìn yòng duàn dá wáng shì chōng wèi nà yán, yuán wén dōu wèi nèi shǐ lìng, gòng zhǎng cháo zhèng. huì wén yǔ wén huà jí lǜ zhòng xī lái, dōng dōu rén mín, xiāng shuài zhǒng jù. yǒu shì rén gài cóng shàng shū, qǐng zhāo yù lǐ mì, hé jù huà jí, yuán wén dōu děng pō yǐ wèi rán, jí shòu cóng wèi tōng zhí sàn qí cháng shì, jī chì cì mì. mì yǔ dōng dōu, xiāng chí duō rì, yòu kǒng shì chōng huà jí, zuǒ yòu jiā gōng, yě lè dé jiāng jì jiù jì, fù shū qǐ xiáng, yuàn tǎo huà jí yǐ shú zuì. huáng tài zhǔ cè bài mì wèi tài wèi, jiān wèi guó gōng, lìng xiān píng huà jí, rán hòu rù cháo fǔ zhèng. mì nǎi yǔ shì chōng xī zhēng, zhuān jù huà jí. shì chōng yǐn zhòng rù dōng dōu, zhèng zhí yuán wén dōu děng, zhāng yǐn shàng dōng mén, shè lè yòu shāng. shì chōng fèn rán dào: rǔ děng wèi lǐ mì kě shì me? mì kǒng xiàn rù wéi zhōng, jiǎ yì qiú xiáng, níng yǒu zhēn xīn? kuàng cháo tíng guān jué, qīng shòu zéi rén, shì wèn zhū jūn yì yù hé wèi? nǎi fǎn zhì jiǔ zuò lè, zì míng dé yì me? wén dōu suī bù yǔ duō biàn, xīn xià hěn shì bù píng, suì yǔ shì chōng yǒu xì. sì jiē lǐ mì lián fān jié bào, yǐ jiāng huà jí shā tuì. dōng dōu guān liáo, hù xiāng chēng hè, dú shì chōng yáng yán dào: wén dōu děng jiē dāo bǐ lì, wèi zhī zéi qíng, jiāng lái bì wèi lǐ mì suǒ qín. kuàng wǒ jūn lǚ yǔ mì zhàn, shā shāng bù kě shèng jì, mì ruò rù dōu fǔ zhèng, bì tú bào fù, wǒ děng jiāng wú jiào lèi le. zhè yī xí huà, míng míng shì tiāo dòng bù qǔ, fǎn kàng cháo yì. wén dōu qíng jí, máng yǔ duàn dá mì yì, yù chéng shì chōng rù cháo, fú jiǎ chú huàn. piān duàn dá zhuǎn gào shì chōng, shì chōng suì lè bīng yè xí hán jiā mén, zhǎn guān zhí rù. wén dōu wén biàn, jí fèng huáng tài zhǔ yù gān yáng diàn, pài bīng chū jù shì chōng. shì chōng zhú jié shā rù, wú rén gǎn dāng, jìn gōng zǐ wēi gōng mén, huáng tài zhǔ shǐ rén dēng zǐ wēi guān, wèn shì chōng hé gù xìng bīng? shì chōng xià mǎ xiè guò, qiě yán: wén dōu sī tōng wài kòu, qǐng xiān shā wén dōu, rán hòu shā chén. huáng tài zhǔ dé bào, chí yí wèi jué. kě qiǎo duàn dá qū jìn, gù shì jiāng jūn huáng táo shù, bǎ wén dōu ná xià. wén dōu yǔ huáng qín zhǔ dào: chén jīn zhāo sǐ, kǒng bì xià yě bù néng bǎo mù le. shuō suī shèn shì, dàn yě shī zhī guò jī. huáng tài zhǔ wú fǎ diào tíng, zhǐ de chuí lèi xiāng sòng, yī jīng wén dōu chū mén, biàn bèi shì chōng huī xià, luàn dāo zhuó sǐ. shì chōng qū rù diàn mén, yè jiàn huáng tài zhǔ, huáng tài zhǔ qiǎo rán dào: wèi zēng wén zòu, shàn xiāng zhū lù, chén dào qǐ yīng rú cǐ? gōng zì chěng qiáng lì, mò fēi yòu yù jí wǒ me? shì chōng bài fú liú tì dào: wén dōu bāo cáng huò xīn, yù zhào lǐ mì, gòng wēi shè jì, chén bù dé yǐ chēng bīng jiā zhū. chén shòu xiān dì shū ēn, shì bù gǎn fù bì xià, ruò yǒu yì xīn, tiān rì zài shàng, shǐ chén zú miè wú yí. fǎng fú zhū bā jiè fá zhòu. huáng tài zhǔ xìn wèi zhēn yán, nǎi yǐn lìng shēng diàn, mìng shì chōng wèi zuǒ pú shè, zǒng dū nèi wài zhū jūn shì. shì chōng yòu shōu shā wén dōu dǎng yǔ, lìng xiōng dì diǎn bīng, dú lǎn dà quán, shì qīng nèi wài, huáng tài zhǔ dàn gǒng shǒu huà nuò bà le.
那東都留守各官,既聞煬帝凶耗,又接關中警信,遂推越王侗嗣皇帝位,改元皇泰,進用段達、王世充為納言,元文都為內史令,共掌朝政。會聞宇文化及率眾西來,東都人民,相率塚懼。有士人蓋琮上書,請招諭李密,合拒化及,元文都等頗以為然,即授琮為通直散騎常侍,齎敕賜密。密與東都,相持多日,又恐世充化及,左右夾攻,也樂得將計就計,復書乞降,願討化及以贖罪。皇泰主冊拜密為太尉,兼魏國公,令先平化及,然後入朝輔政。密乃與世充息爭,專拒化及。世充引眾入東都,正值元文都等,張飲上東門,設樂侑觴。世充忿然道:「汝等謂李密可恃麼?」密恐陷入圍中,假意求降,寧有真心?況朝廷官爵,輕授賊人,試問諸君意欲何為?乃反置酒作樂,自鳴得意麼?」文都雖不與多辯,心下很是不平,遂與世充有隙。嗣接李密連番捷報,已將化及殺退。東都官僚,互相稱賀,獨世充揚言道:「文都等皆刀筆吏,未知賊情,將來必為李密所擒。況我軍屢與密戰,殺傷不可勝計,密若入都輔政,必圖報復,我等將無噍類了。」這一席話,明明是挑動部曲,反抗朝議。文都情急,忙與段達密議,欲乘世充入朝,伏甲除患。偏段達轉告世充,世充遂勒兵夜襲含嘉門,斬關直入。文都聞變,亟奉皇泰主御乾陽殿,派兵出拒世充。世充逐節殺入,無人敢當,進攻紫微宮門,皇泰主使人登紫微觀,問世充何故興兵?世充下馬謝過,且言:「文都私通外寇,請先殺文都,然後殺臣。」皇泰主得報,遲疑未決。可巧段達趨進,顧視將軍黃桃樹,把文都拿下。文都語皇秦主道:「臣今朝死,恐陛下也不能保暮了。」說雖甚是,但也失之過激。皇泰主無法調停,只得垂淚相送,一經文都出門,便被世充麾下,亂刀斫死。世充趨入殿門,謁見皇泰主,皇泰主愀然道:「未曾聞奏,擅相誅戮,臣道豈應如此?公自逞強力,莫非又欲及我麼?」世充拜伏流涕道:「文都包藏禍心,欲召李密,共危社稷,臣不得已稱兵加誅。臣受先帝殊恩,誓不敢負陛下,若有異心,天日在上,使臣族滅無遺。」仿佛豬八戒罰咒。皇泰主信為真言,乃引令升殿,命世充為左僕射,總督內外諸軍事。世充又收殺文都黨羽,令兄弟典兵,獨攬大權,勢傾內外,皇泰主但拱手畫諾罷了。
lǐ mì zhuī jī yǔ wén huà jí, zhí zhì wèi xiàn, nǎi yǐn bīng qū hái dōng dōu, dào le wēn xiàn, wén dōng dōu yǒu biàn, shǐ hái tún jīn yōng chéng. shì dōng dōu dà jī, liú mín chū dōu mì shí, mì kāi luò kǒu cāng zhèn jì nán mín, shōu xiáng shén zhòng. wáng shì chōng wěi yǔ mì hé, yuàn yǐ bù yì mǐ. mì jūn duō mǐ fá yī, xǔ yǔ jiāo yì, dōng dōu dé shí, suì wú rén wǎng jiàng. mì fāng zhī duò shì chōng jiǎo jì, jué bù yǔ jiāo. nǎ zhī shì chōng yǐ tiāo xuǎn jīng ruì, qián lái gōng mì. mì liú wáng bó dāng shǒu jīn yōng, bǐng yuán zhēn shǒu luò kǒu, zì yǐn zhòng chū yǎn shī běi jìng, dǐ yù shì chōng. shì chōng yè qiǎn qīng qí, qián rù běi shān, fú xī gǔ zhōng. gèng mìng jūn shì mò mǎ rù shí, dài xiǎo jí fā, yǎn jī mì jūn. mì miǎo shì shì chōng, bù shè bì lěi, bèi shì chōng huī bīng shā rù, háng wǔ dà luàn. zài yóu běi shān fú bīng, chéng gāo chí xià, ruì bù kě dāng. mì zhòng dà kuì, dùn huí luò kǒu. bǐng yuán zhēn yǐ yuàn jiàng shì chōng, bì mén bù nà. mì dōng bēn hǔ láo, wáng bó dāng yì qì jīn yōng chéng, lái yǔ mì huì yì xíng zhǐ. zhū jiāng duō bàn jiě tǐ. mì nǎi jué jì rù guān, wǎng jiàng táng cháo. dāng shí suí mì tóng háng, zhǐ yī wáng bó dāng, tā jiāng duō tóu rù shì chōng. táng shòu mì wèi guāng lù qīng, cì jué xíng guó gōng, mì yì shàng wèi zú, hòu lái yòu yǔ wáng bó dāng pàn táng, zhōng wèi táng xíng jūn zǒng guǎn shèng yàn qīng suǒ shā. wáng bó dāng yì sǐ. wéi xú shì niǎn céng wèi mì suǒ qiǎn, jū shǒu lí yáng, xún jí shòu táng zhāo yù, cì xìng lǐ shì.
李密追擊宇文化及,直至魏縣,乃引兵趨還東都,到了溫縣,聞東都有變,始還屯金墉城。適東都大飢,流民出都覓食,密開洛口倉賑濟難民,收降甚眾。王世充偽與密和,願以布易米。密軍多米乏衣,許與交易,東都得食,遂無人往降。密方知墮世充狡計,絕不與交。哪知世充已挑選精銳,前來攻密。密留王伯當守金墉,邴元真守洛口,自引眾出偃師北境,抵禦世充。世充夜遣輕騎,潛入北山,伏溪谷中。更命軍士秣馬蓐食,待曉即發,掩擊密軍。密藐視世充,不設壁壘,被世充麾兵殺入,行伍大亂。再由北山伏兵,乘高馳下,銳不可當。密眾大潰,遁回洛口。邴元真已願降世充,閉門不納。密東奔虎牢,王伯當亦棄金墉城,來與密會議行止。諸將多半解體。密乃決計入關,往降唐朝。當時隨密同行,只一王伯當,他將多投入世充。唐授密為光祿卿,賜爵邢國公,密意尚未足,後來又與王伯當叛唐,終為唐行軍總管盛彥卿所殺。王伯當亦死。惟徐世撚曾為密所遣,居守黎陽,尋即受唐招諭,賜姓李氏。
lǐ yuān yīn hé dōng wèi xià, cháng qiǎn cì shǐ wéi yì jié wǎng gōng, bù lì, zài mìng huá zhōu cì shǐ zhào cí jǐng, yǔ gōng bù shàng shū dú gū huái ēn, lǜ bīng wǎng gōng. huái ēn xíng zhì pú bǎn, wèi zēng shè bèi, bèi hé dōng shǒu jiāng yáo jūn sù fà bīng yǎn xí, huái ēn bài zǒu, zhào cí jǐng tǐng shēn duàn hòu, lì qū bèi qín, xiāo shǒu chéng wài. cí jǐng céng shàng lǐ yuān nǚ guì yáng gōng zhǔ, tīng dé nǚ fū zhàn sǐ, dāng rán bēi dào, guì yáng gōng zhǔ, gèng kū dé shì lèi rén ér yì bān, lì qǐng wèi fū fù chóu. yuān quàn tā fǎn jiā shǒu sàng, gèng cù huái ēn jìn gōng, qiě chá dé jūn sù qī shì, shàng zài zhǎng ān, tè qiǎn rén zhí zhù, sòng zhì hé dōng chéng xià, shǐ zhāo jūn sù. jūn sù nù dào: tiān xià míng yì, qǐ fù nǚ suǒ néng zhī xiǎo? shuō zhì cǐ, jí wān gōng fā shǐ, jiāng qī shè dào. yòu fù shì zhòng sǐ shǒu, jué jì bù jiàng. hòu lái liáng shí gào qìng, shǒu bīng huáng jí, jūn sù bù xià xuē zōng, jìng cì shā jūn sù, chí shǒu chū jiàng. piān bié jiāng wáng xíng běn, yòu dēng pí jù shǒu, chèn zhe huái ēn wú bèi, gǔ zhòng chū jī, shā tuì huái ēn, fù dé xiàng bié chù yùn liáng, jiē jì chéng zhōng shì zú. táng tíng zé bèi huái ēn, huái ēn xīn huái yuàn wàng, fǎn yǔ xíng běn lián luò, móu fù liú wǔ zhōu. sì jīng táng tíng chá jué, fāng jiāng huái ēn diào huí zhì zuì, lìng qiǎn jiāng jūn qín wǔ tōng wǎng dài, fāng dé gōng xià hé dōng, qín zhǎn xíng běn, dàn yǐ shì èr nián yǒu yú le.
李淵因河東未下,嘗遣刺史韋義節往攻,不利,再命華州刺史趙慈景,與工部尚書獨孤懷恩,率兵往攻。懷恩行至蒲坂,未曾設備,被河東守將堯君素髮兵掩襲,懷恩敗走,趙慈景挺身斷後,力屈被擒,梟首城外。慈景曾尚李淵女桂陽公主,聽得女夫戰死,當然悲悼,桂陽公主,更哭得似淚人兒一般,力請為夫復仇。淵勸她返家守喪,更促懷恩進攻,且查得君素妻室,尚在長安,特遣人執住,送至河東城下,使招君素。君素怒道:「天下名義,豈婦女所能知曉?」說至此,即彎弓發矢,將妻射倒。又復誓眾死守,決計不降。後來糧食告罄,守兵惶急,君素部下薛宗,竟刺殺君素,持首出降。偏別將王行本,又登陴拒守,趁着懷恩無備,鼓眾出擊,殺退懷恩,復得向別處運糧,接濟城中士卒。唐廷責備懷恩,懷恩心懷怨望,反與行本聯絡,謀附劉武周。嗣經唐廷察覺,方將懷恩調回治罪,另遣將軍秦武通往代,方得攻下河東,擒斬行本,但已是二年有餘了。
zhè èr nián nèi, sì fāng rǎo rǎng, dié qǐ bù yǐ, wú xìng tài shǒu shěn fǎ xìng, dú shù yī zhì, jù yǒu jiāng biǎo shí yú jùn, zì chēng jiāng nán dào dà zǒng guǎn. dōng nán yì bù néng ān zhěn, jiù shì qián shí jù dào, chēng dì chēng wáng, yì lǚ yǒu suǒ wén. cǐ wài xiǎo dào, hū qǐ hū miè, bù kě shèng shù. nà yǔ wén huà jí tuì zhì wèi xiàn, bīng shì rì shuāi, yīn yuàn zhì jí wú gù fā nán, tú fù shì jūn è míng. zhì jí bù fú, bǐ cǐ jiāo hòng, zhòng yì lí pàn. huà jí tàn dào: rén shēng zǒng yǒu yī sǐ, dàn de néng yī rì wèi dì, sǐ yě gān xīn. huáng dì zī wèi, guǒ rú shì gān měi me? suì zhèn shā qín wáng hào, jiàn chēng xǔ dì. cái yuè bàn nián, wèi táng huái nán wáng lǐ shén tōng suǒ pò, táo wǎng liáo chéng. kě qiǎo dòu jiàn dé qū zhòng shā lái, huà jí děng bù néng dǐ dǎng, shēng shēng bèi tā qín zhù. wéi jiàn dé duì zhe xiāo hòu, què gǒng shǒu chēng chén, bù gǎn xiè màn. kǒng yín fù wèi bì jiàn qíng. fù lì yáng dì shén wèi, sù fú fā āi, bǎ yǔ wén zhì jí děng, xiāo zhǎn zhì jì. dú huà jí shàng qiú zhù kǎn chē, zài guī lè shòu, zhǎn shǒu shì zhòng. jiàn dé sù bù hào sè, yīn jiāng suí jiā fēi qiè, xī shù qiǎn guī, zhǐ xiāo hòu wú cóng ān dùn, lìng tā ān jū bié shì. sì jīng tū jué kě dūn yì chéng gōng zhǔ, qiǎn shǐ lái yíng, fāng sòng tā chū sài. hái yǒu yáng dì yòu sūn yáng zhèng dào, xì qí wáng gǎo yí fù zi, wèi zēng zāo hài, yě suí xiāo hòu tóng fù tū jué. tū jué lì zhèng dào wèi suí zhǔ, lìng yǔ xiāo hòu tóng jū dìng xiāng, xiāo hòu fāng ān xīn zhù xià le. gū zuò yī shù, xiáng jiàn táng shǐ yǎn yì.
這二年內,四方擾攘,迭起不已,吳興太守沈法興,獨樹一幟,據有江表十餘郡,自稱江南道大總管。東南亦不能安枕,就是前時劇盜,稱帝稱王,亦屢有所聞。此外小盜,忽起忽滅,不可勝數。那宇文化及退至魏縣,兵勢日衰,因怨智及無故發難,徒負弒君惡名。智及不服,彼此交鬨,眾益離叛。化及嘆道:「人生總有一死,但得能一日為帝,死也甘心。」皇帝滋味,果如是甘美麼?遂鴆殺秦王浩,僭稱許帝。才閱半年,為唐淮南王李神通所破,逃往聊城。可巧竇建德驅眾殺來,化及等不能抵擋,生生被他擒住。惟建德對着蕭後,卻拱手稱臣,不敢褻慢。恐淫婦未必見情。復立煬帝神位,素服發哀,把宇文智及等,梟斬致祭。獨化及尚囚住檻車,載歸樂壽,斬首示眾。建德素不好色,因將隋家妃妾,悉數遣歸,只蕭後無從安頓,令她安居別室。嗣經突厥可敦義成公主,遣使來迎,方送她出塞。還有煬帝幼孫楊政道,系齊王暠遺腹子,未曾遭害,也隨蕭後同赴突厥。突厥立政道為隋主,令與蕭後同居定襄,蕭後方安心住下了。姑作一束,詳見《唐史演義》。
dōng dōu jì guī wáng shì chōng zhǎng wò, jiàn jiàn de jiāo zì bù fǎ, é ér zì fēng tài wèi shàng shū lìng, é ér zì chēng zhèng wáng jiā jiǔ xī, yòu é ér bèi le qián yán, jìng jiāng huáng tài zhǔ fèi qù, zì zuò huáng dì, guó hào zhèng. huáng tài zhǔ jiàng wèi lù gōng, bú dào yī yuè, qiǎn rén zhì zhèn huáng tài zhǔ. huáng tài zhǔ bù xí lǐ fú dào: yuàn zì jīn yǐ hòu, bù fù shēng dì wáng jiā. nǎi qǔ zhèn yǐn xià, yī shí shàng wèi jué qì, jìng bèi lái shǐ yòng bó lēi sǐ. yóu kě guài de shì dōng sǐ yī dòng, xī sǐ yī yòu, liǎng xiōng dì bù yuē ér tóng, hǎo sì míng míng zhōng zhù yǒu dìng shù, yào tā yī nián jiān tóng jiàn yán wáng. yú shì yáng jiā chēng dì de zǐ sūn, fù wáng jìng jǐn. táng shì yòu wèi gōng dì, wáng shì chōng yì shì dòng wèi gōng dì, liǎng gōng dì zài wèi, yòu tóng shì èr nián. suí shū dì jì, dàn lù gōng dì yòu, bù jí gōng dì dòng, zhè shì táng chén shū fǎ, bù miǎn xùn sī, qí shí shì yòu yǐ bèi fèi, dòng cái sì lì, jiù suí lùn suí, wèi shǐ fēi yī xiàn suǒ cún, yīng gāi chēng wèi suí cháo huáng dì. zǒng jì suí zì wén dì cuàn zhōu, gòng lì sì zhǔ, fán sān shí qī nián. suí shǐ zì cǐ gào zhōng, nán běi shǐ yě jí shōu chǎng, yù yào wèn jí qún xióng de jié guǒ, qǐng kàn xiǎo zi suǒ biān de táng shǐ tōng sú yǎn yì, běn shū shù bù lǚ shù le. huà rán ér zhǐ, yú yīn rào liáng. kàn guān bú yào jù ěr diào tóu, shàng yǒu lǐ jù èr shǒu, zuò wèi quán shū de duàn wěi shēng.
東都既歸王世充掌握,漸漸的驕恣不法,俄而自封太尉尚書令,俄而自稱鄭王加九錫,又俄而背了前言,竟將皇泰主廢去,自做皇帝,國號鄭。皇泰主降為潞公,不到一月,遣人致鴆皇泰主。皇泰主布席禮佛道:「願自今以後,不復生帝王家。」乃取鴆飲下,一時尚未絕氣,竟被來使用帛勒死。尤可怪的是東死一侗,西死一侑,兩兄弟不約而同,好似冥冥中注有定數,要他一年間同見閻王。於是楊家稱帝的子孫,覆亡淨盡。唐諡侑為恭帝,王世充亦諡侗為恭帝,兩恭帝在位,又同是二年。《隋書》帝紀,但錄恭帝侑,不及恭帝侗,這是唐臣書法,不免徇私,其實是侑已被廢,侗才嗣立,就隋論隋,未始非一線所存,應該稱為隋朝皇帝。總計隋自文帝篡周,共歷四主,凡三十七年。隋史自此告終,南北史也即收場,欲要問及群雄的結果,請看小子所編的《唐史通俗演義》,本書恕不縷述了。劃然而止,餘音繞樑。看官不要遽爾掉頭,尚有俚句二首,作為全書的鍛尾聲。
nán běi fēn zhēng èr bǎi nián, suí jiā jué qǐ shǐ ān quán
南北紛爭二百年,隋家崛起始安全;
rú hé zhòu chū yín hūn zhǔ, pò suì jiāng shān yòu dàng rán.
如何驟出淫昏主,破碎江山又蕩然。
liù cháo jīn fěn jǐn chéng kōng, diàn xuè mó hu shàng dài hóng
六朝金粉盡成空,殿血模糊尚帶紅;
màn dào dì wáng zhēn gè guì, shuí jiā quán shǐ dé quán zhōng?
漫道帝王真箇貴,誰家全始得全終?
yáng dì è guàn mǎn yíng, dào tóu yīng yǒu cǐ jié, sān qiān fěn dài, xùn zhǔ zhǐ yī zhū guì ér, ér zhèng shǐ bù zài, fēi hǎi shān jì zhī tè wèi biǎo zhāng, jǐ hé bù tóng liú hé wū, mǐn méi wú wén yé? huà jí lì qín wáng hào, hào bù néng tǎo zéi, qiě réng wèi zéi suǒ shì, yuán bù zú dào. dài wáng yòu wèi lǐ shì suǒ lì, yuè wáng dòng wèi dōng dōu suǒ lì, suī qí hòu tóng guī fèi sǐ, rán lǐ yuān wáng shì chōng děng, jiū yǔ huà jí yǒu jiān, yòu fèi ér táng xìng, dòng sǐ ér suí nǎi wáng, jī gǔ zhě gù bù dé tú jù suí shū, cún yòu ér lüè dòng yě. guān suí jiā zhī rú cǐ shōu chǎng, yì jiàn zhǔ dé zhī bù kě bù míng, guò yǎn fán huá, jiē pào yǐng ěr. rén néng wù cǐ, shù hū jìn dào yǐ.
煬帝惡貫滿盈,到頭應有此劫,三千粉黛,殉主只一朱貴兒,而正史不載,非《海山記》之特為表彰,幾何不同流合污,泯沒無聞耶?化及立秦王浩,浩不能討賊,且仍為賊所弒,原不足道。代王侑為李氏所立,越王侗為東都所立,雖其後同歸廢死,然李淵、王世充等,究與化及有間,侑廢而唐興,侗死而隋乃亡,稽古者固不得徒據隋書,存侑而略侗也。觀隋家之如此收場,益見主德之不可不明,過眼繁華,皆泡影耳。人能悟此,庶乎近道矣。