zì gǔ zài xī èr, tiān dì kāi pì sān. sān huáng dié zhì, gè shù hào shì, yǐ jì qí shì. tiān mìng wǔ dài, zhēng shuò sān fù sì. shén míng gǎn shēng wǔ, yuán liù xìng yǒu guó. wáng yú mān yǐ qī, miè yú jī è. shén wēi jīng yǐ bā, tiān mìng wǎng jí jiǔ. huò huáng féng yī yī, huò jì tǐ yù yī yī. tài? yī èr yǐ qián shàng yǐ. yī sān dí sī yòng lái yī sì, pō kě jì lù. suī yī jīng sī yī wǔ, yì ér fù wù. gù zhuàn gǔ xùn yī liù, zhe wǔ dé zhì yī qī.
自古在昔〔二〕，天地開闢〔三〕。三皇迭制，各樹號諡，以紀其世。天命五代，正朔三復〔四〕。神明感生〔五〕，爰〔六〕興有國。亡於嫚以〔七〕，滅於積惡。神微精以〔八〕，天命罔極〔九〕。或皇馮依〔一０〕，或繼體育〔一一〕。太？〔一二〕以前尚矣。〔一三〕迪斯用來〔一四〕，頗可紀錄。雖一精思〔一五〕，議而復誤。故撰古訓〔一六〕，着五德志〔一七〕。

yī duó àn: dà dài lǐ yǒu wǔ dì dé dì xì èr piān, cǐ wén běn zhī, jiē shàng gǔ xìng wáng shǐ yě.
〔一〕○鐸按：大戴禮有五帝德、帝系二篇，此文本之，皆上古興亡史也。

èr shī nà.
〔二〕詩那。

sān yù lǎn yī yǐn shàng shū zhōng hòu yún: tiān dì kāi pì. duó àn: yǐ jiàn bo liè piān.
〔三〕御覽一引尚書中候云：「天地開闢。」○鐸按：已見卜列篇。

sì bái hǔ tōng sān zhèng piān yún: lǐ sān zhèng jì yuē: zhēng shuò sān ér gǎi, wén zhì zài ér fù.
〔四〕白虎通三正篇云：『禮三正記曰：「正朔三而改，文質再而復。」』

wǔ lǐ jì dà chuán zhèng zhù yún: wáng zhě zhī xiān zǔ, jiē gǎn tài wēi wǔ dì zhī jīng yǐ shēng. xiáng bo liè piān zhù.
〔五〕禮記大傳鄭注云：「王者之先祖，皆感太微五帝之精以生。」詳卜列篇注。

liù yuán jiù zuò ài.
〔六〕「爰」舊作「愛」。

qī yǐ dāng zuò yì, yì yǐ shēng jìn zhī wù. shuō wén yún: mān, wǔ yì yě. jīng diǎn tōng zuò màn yì, zhù jiàn duàn sòng piān.
〔七〕「以」當作「易」，易、以聲近之誤。說文云：「嫚，侮易也。」經典通作「慢易」，注見斷訟篇。

bā yǐ zì wù, huò dāng zài jīng zì shàng, míng zhōng piān jīng wēi ér shén shì qí lì. lùn héng qí guài piān yún: shuō shèng zhě yǐ wèi bǐng tiān jīng wēi zhī qì. cǐ wén yì gài yǔ bǐ tóng.
〔八〕「以」字誤，或當在「精」字上，明忠篇「精微而神」是其例。論衡奇怪篇云：「說聖者以為稟天精微之氣。」此文意蓋與彼同。

jiǔ shī wéi tiān zhī mìng máo chuán: mèng zhòng zǐ yuē: dà zāi! tiān mìng zhī wú jí. wén shí qī nián zuǒ chuán yún: mìng zhī wǎng jí.
〔九〕詩維天之命毛傳：『孟仲子曰：「大哉！天命之無極。」』文十七年左傳云：「命之罔極。」

yī shī bì gōng yún shàng dì shì yī, zhèng jiān: tiān yòng shì féng yī ér jiàng jīng qì. xī wǔ nián zuǒ chuán yún: shén suǒ féng yī.
〔一０〕詩閟宮雲「上帝是依」，鄭箋：「天用是馮依而降精氣。」僖五年左傳云：「神所馮依。」

yī yī shǐ jì wài qī shì jiā xù yún: zì gǔ shòu mìng dì wáng jí jì tǐ shǒu wén zhī jūn.
〔一一〕史記外戚世家序云：「自古受命帝王及繼體守文之君。」

yī èr? yǔ? tóng. lì shū cóng gāo zhī zì duō zuò yì.
〔一二〕「？」與「？」同。隸書從「皋」之字多作「睪」。

yī sān dà dài lǐ wǔ dì dé piān yún: kǒng zǐ yuē: huáng dì shàng yǐ. shǐ jì sān dài shì biǎo xù yún: wǔ dì sān dài zhī jì shàng yǐ, suǒ yǐn: liú shì yún: shàng yóu jiǔ gǔ yě.
〔一三〕大戴禮五帝德篇云：『孔子曰：「黃帝尚矣。」』史記三代世表序云：「五帝三代之記尚矣」，索隱：『劉氏云：「尚猶久古也。」』

yī sì yóu yún yóu sī yǐ lái yě. duó àn: chǔ cí jiǔ zhāng huái shā: yì chū běn dí xī. shǐ jì qū yuán chuán dí zuò yóu.
〔一四〕猶雲「由斯以來」也。○鐸按：楚辭九章懷沙：「易初本迪兮。」史記屈原傳「迪」作「由」。

yī wǔ shǐ jì zōu yáng chuán yún: suī jié jīng sī. yī, dú zhuān yī zhī yī.
〔一五〕史記鄒陽傳云：「雖竭精思。」一，讀「專壹」之「壹」。

yī liù shī zhēng mín yún: gǔ xùn shì shì. shuō wén yún: zhuàn, jù yě. zhuàn jí zhuàn zhī jiè.
〔一六〕詩烝民云：「古訓是式。」說文云：「僎，具也。」「撰」即「僎」之借。

yī qī dà dài lǐ yǒu wǔ dì dé piān. shǐ jì sān dài shì biǎo xù yún: zhōng shǐ wǔ dé zhī chuán, suǒ yǐn yún: wèi dì wáng gèng wáng, yǐ jīn mù shuǐ huǒ tǔ zhī wǔ dé chuán cì xiāng chéng, zhōng ér fù shǐ, gù yún zhōng shǐ wǔ dé zhī chuán yě.
〔一七〕大戴禮有五帝德篇。史記三代世表序云：「終始五德之傳」，索隱云：『謂帝王更王，以金木水火土之五德傳次相承，終而復始，故云「終始五德之傳」也。』

shì chuán sān huáng wǔ dì, duō yǐ wèi fú xī shén nóng wèi èr huáng yī qí yī zhě huò yuē suì rén èr, huò yuē zhù róng sān, huò yuē nǚ wā sì. qí shì yǔ fēi, wèi kě zhī yě. wǒ wén gǔ yǒu tiān huáng dì huáng rén huáng wǔ, yǐ wèi huò jí cǐ wèi, yì bù gǎn míng. fán sī shù liù, qí yú wǔ jīng, jiē wú zhèng wén. gù lüè yī yì xì, jì fú xī yǐ lái, yǐ yí hòu xián. suī duō wèi bì huò zhèng, rán hǎn kě yǐ fú yóu bó guān qī, gòng qiú jué zhēn.
世傳三皇五帝，多以為伏羲、神農為二皇〔一〕；其一者或曰燧人〔二〕，或曰祝融〔三〕，或曰女媧〔四〕。其是與非，未可知也。我聞古有天皇、地皇、人皇〔五〕，以為或及此謂，亦不敢明。凡斯數〔六〕，其於五經，皆無正文。故略依易系，記伏羲以來，以遺後賢。雖多未必獲正，然罕可以浮游博觀〔七〕，共求厥真。

yī huái nán zǐ yuán dào xùn yún: tài gǔ èr huáng, gāo yòu zhù: èr huáng, fú xī shén nóng yě. dú duàn yún: shàng gǔ tiān zǐ, páo xī shì shén nóng shì chēng huáng.
〔一〕淮南子原道訓云：「泰古二皇」，高誘註：「二皇，伏羲、神農也。」獨斷云：「上古天子，庖犧氏、神農氏稱皇。」

èr shàng shū dà chuán jí lǐ wěi hán wén jiā. shuō jiàn fēng sú tōng huáng bà piān. lǐ jì qū lǐ shū yún: sòng jūn zhù yuán shén qì yǐn zhēn yào dù shù suì rén fú xī shén nóng wèi sān huáng.
〔二〕尚書大傳及禮緯含文嘉。說見風俗通皇霸篇。禮記曲禮疏云：「宋均注援神契引甄耀度數燧人、伏羲、神農為三皇。」

sān lǐ hào shì jì. shuō jiàn fēng sú tōng. bái hǔ tōng yì yǐn zhī.
〔三〕禮號諡記。說見風俗通。白虎通亦引之。

sì chūn qiū yùn dòu shū. shuō jiàn fēng sú tōng.
〔四〕春秋運斗樞。說見風俗通。

wǔ shǐ jì qín shǐ huáng jì: bó shì yì yuē: gǔ yǒu tiān huáng, yǒu dì huáng, yǒu tài huáng. suǒ yǐn yún: tài huáng dāng rén huáng yě. chū xué jì jiǔ yǐn chūn qiū wěi yún: tiān huáng dì huáng rén huáng, xiōng dì jiǔ rén, fēn jiǔ zhōu, zhǎng tiān xià. yù lǎn qī shí bā yǐn xú zhěng sān wǔ lì jì yún: tiān huáng dì huáng rén huáng wèi tài gǔ.
〔五〕史記秦始皇紀：『博士議曰：「古有天皇，有地皇，有泰皇。」』索隱云：「泰皇當人皇也。」初學記九引春秋緯云：「天皇、地皇、人皇，兄弟九人，分九州，長天下。」御覽七十八引徐整三五曆紀云：「天皇、地皇、人皇為太古。」

liù shù xià tuō yī zì. duó àn: shào xiào běn yì bǔ zhě zì.
〔六〕「數」下脫一字。○鐸按：邵校本臆補「者」字。

qī yú yuè yún: rán hǎn èr zì jué jù, yán cǐ yì wèi shì suǒ hǎn wén yě. piān zhōng suǒ chén, yǔ tài shǐ gōng wǔ dì jì sān dài shì biǎo jué yì. tài shǐ gōng yuē: yú dú dié jì, huáng dì yǐ lái, jiē yǒu nián shù. jī qí lì pǔ dié, zhōng shǐ wǔ dé zhī chuán, gǔ wén xián bù tóng guāi yì. rán zé dāng shí yuán yǒu yì tóng. jīn yī qián fū shuō, zé shùn wú qǔ zēng zǔ gū zhī xián, ér jì qì jiē fēi yáo dì, gù zì shùn shǐ jǔ zhī, yú lǐ wèi jìn yě. sūn yí ràng zhá yí bā yún: hǎn yí dāng zuò xìng. wèi jì xìng kě yǐ fú yóu bó guān, yǔ xué zhě gòng qiú qí zhēn yě. duó àn: yú dú gù fēi, sūn gǎi kǒng yì wèi shì. hǎn, shǎo yě. hǎn kě gài yóu hòu shì yán shǎo kě chā kě ěr. táo qián gǎn shì bù yù fù: hǎn wú lù zhī bù sè, hǎn yì yǔ cǐ tóng, gài hàn mò wèi jìn shí fāng sú yǒu cǐ yǔ.
〔七〕○俞樾云：『「然罕」二字絕句，言此義為世所罕聞也。篇中所陳，與太史公五帝紀、三代世表絕異。太史公曰：「余讀諜記，黃帝以來，皆有年數。稽其歷譜諜，終始五德之傳，古文咸不同乖異。」然則當時原有異同。今依潛夫說，則舜無娶曾祖姑之嫌，而稷、契皆非堯弟，故自舜始舉之，於理為近也。』孫詒讓札迻八云：『「罕」疑當作「幸」。謂冀幸可以浮游博觀，與學者共求其真也。』○鐸按：俞讀固非，孫改恐亦未是。罕，少也。「罕可」蓋猶後世言「少可」、「差可」耳。陶潛感士不遇賦：「罕無路之不澀」，「罕」義與此同，蓋漢末、魏、晉時方俗有此語。

dà rén jī chū léi zé, huá xū lǚ zhī shēng fú xī yī. qí xiāng rì jiǎo èr, shì hào tài? sān. dōu yú chén sì. qí dé mù wǔ, yǐ lóng jì, gù wèi lóng shī ér lóng míng liù. zuò bā guà, jié shéng wèi wǎng yǐ yú qī.
大人跡出雷澤，華胥履之生伏羲〔一〕。其相日角〔二〕，世號太？〔三〕。都於陳〔四〕。其德木〔五〕，以龍紀，故為龍師而龍名〔六〕。作八卦，結繩為網以漁〔七〕。

yī yù lǎn qī shí bā yǐn shī hán shén wù yún: dà jī chū léi zé, huá xū lǚ zhī shēng mì xī. yòu yǐn xiào jīng gōu mìng jué yún: huá xū lǚ jī, guài shēng huáng xī. zhù yún: jī, líng wēi yǎng zhī jī yě.
〔一〕御覽七十八引詩含神霧云：「大跡出雷澤，華胥履之生宓犧。」又引孝經鈎命決云：「華胥履跡，怪生皇犧。」注云：「跡，靈威仰之跡也。」

èr yù lǎn yǐn xiào jīng yuán shén qì yún: fú xī shì rì jiǎo, héng lián zhū. wǔ xíng dà yì wǔ yǐn xiào jīng gōu mìng jué yún: fú xī rì jiǎo, zhū héng, dài shèng.
〔二〕御覽引孝經援神契云：「伏羲氏日角，衡連珠。」五行大義五引孝經鈎命決云：「伏羲日角，珠衡，戴勝。」

sān hàn shū gǔ jīn rén biǎo: tài hào dì mì xī shì, zhāng yàn yuē: tài hào, yǒu tiān xià hào yě. àn lǜ lì zhì yún: yì yuē: pào xī shì zhī wáng tiān xià yě. yán pào xī jì tiān ér wáng, wèi bǎi huáng xiān, shǒu dé shǐ yú mù, gù wèi dì tài hào. zuò wǎng gǔ yǐ diàn yú, qǔ xī shēng, gù tiān xià hào yuē pào xī shì. shì bān shì yǐ tài hào wèi shēn hào, pào xī wèi shì hào yǐ. xiān rú yán shēn hào shì hào wǎng wǎng qí yì, jīn jiù yǔ běn shū hé zhě lù zhī.
〔三〕漢書古今人表：「太昊帝宓羲氏」，張晏曰：「太昊，有天下號也。」按律曆志云：『易曰：「炮犧氏之王天下也。」言炮犧繼天而王，為百皇先，首德始於木，故為帝太昊。作罔罟以佃漁，取犧牲，故天下號曰炮犧氏。是班氏以太昊為身號，炮犧為世號矣。先儒言身號、世號往往歧異，今就與本書合者錄之。

sì zhāo shí qī nián zuǒ chuán yún: chén, tài? zhī xū yě. dù zhù: tài? jū chén.
〔四〕昭十七年左傳云：「陳，太？之墟也。」杜註：「太？居陳。」

wǔ yù lǎn yǐn chūn qiū nèi shì yún: fú xī shì yǐ mù dé wáng.
〔五〕御覽引春秋內事云：「伏羲氏以木德王。」

liù zhāo shí qī nián zuǒ chuán.
〔六〕昭十七年左傳。

qī yì xì cí xià chuán. duó àn: xià xì: zuò bā guà, zuò jié shéng ér wèi wǎng gǔ. xià zuò zì shè shàng yǎn. wáng niàn sūn shuō, jiàn jīng yì shù wén.
〔七〕易繫辭下傳。○鐸按：下系：「作八卦，作結繩而為罔罟。」下「作」字涉上衍。王念孫說，見經義述聞。

hòu sì dì kù yī, dài zhuān xū shì èr. qí xiāng dài gàn sān, qí hào gāo xīn sì. jué zhì shén líng wǔ, dé xíng zhǐ sù, yíng sòng rì yuè liù, shùn tiān zhī zé, qī néng xù sān chén yǐ zhōu mín bā. zuò lè liù yīng jiǔ. shì yǒu cái zǐ bā rén: bó fèn zhòng kān shū xiàn jì zhòng bó hǔ zhòng xióng shū bào jì lí, zhōng sù gōng yì, xuān cí huì hé, tiān xià zhī rén wèi zhī bā yuán yī.
後嗣帝嚳〔一〕，代顓頊氏〔二〕。其相戴干〔三〕，其號高辛〔四〕。厥質神靈〔五〕，德行只肅，迎送日月〔六〕，順天之則，〔七〕能敘三辰以周民〔八〕。作樂六英〔九〕。世有才子八人：伯奮、仲堪、叔獻、季仲、伯虎、仲雄、叔豹、季狸，忠肅恭懿，宣慈惠和，天下之人謂之八元〔一０〕。

yī qián gōng zhān dà xīn yún: tài shǐ gōng sān dài shì biǎo wèi yáo shùn yǔ jì qì jiē chū huáng dì. jì qì yǔ yáo tóng fù, yáo bù néng yòng, zhì shùn shǐ jǔ zhī. shùn qǔ yáo èr nǚ, nǎi shì zēng zǔ gū. cǐ jiē xī rén suǒ yí. wéi qián fū lùn wǔ dé piān wèi dì kù wèi fú xī zhī hòu, qí hòu wèi hòu jì yáo wèi shén nóng zhī hòu, shùn wèi huáng dì hòu, yǔ wèi shǎo hào hòu, qì wèi zhuān xū hòu. shǎo hào zhuān xū bù chū yú huáng dì, yáo bù chū yú kù, zé shùn wú qǔ tóng xìng zhī xián, ér jì qì zhī bù wèi yáo suǒ zhī, yì wú zú guài. yú qíng shì shì jìn zhī. yòu kǎo chūn qiū mìng lì xù chēng huáng dì chuán shí shì èr qiān wǔ bǎi èr shí suì, shǎo hào chuán bā shì wǔ bǎi suì, zhuān xū chuán èr shí shì sān bǎi wǔ shí suì, dì kù chuán shí shì sì bǎi suì. rán zé zhuān xū fēi huáng dì sūn, yáo yì fēi dì kù zi. kě yǐ zhèng shǐ jì zhī miù, yǔ qián fū lùn yì xiāng hé.
〔一〕錢宮詹大昕云：「太史公三代世表謂堯、舜、禹、稷、契皆出黃帝。稷、契與堯同父，堯不能用，至舜始舉之。舜娶堯二女，乃是曾祖姑。此皆昔人所疑。惟潛夫論五德篇謂帝嚳為伏羲之後，其後為后稷；堯為神農之後，舜為黃帝後，禹為少昊後，契為顓頊後。少昊、顓頊不出於黃帝，堯不出於嚳，則舜無娶同姓之嫌，而稷、契之不為堯所知，亦無足怪。於情事似近之。又考春秋命歷序稱黃帝傳十世二千五百二十歲，少昊傳八世五百歲，顓頊傳二十世三百五十歲，帝嚳傳十世四百歲。然則顓頊非黃帝孫，堯亦非帝嚳子。可以正史記之謬，與潛夫論亦相合。」

èr hàn shū lǜ lì zhì yún: chūn qiū wài chuán yuē, zhuān xū zhī suǒ jiàn, dì kù shòu zhī, shuǐ shēng mù, gù wèi mù dé.
〔二〕漢書律曆志云：「春秋外傳曰，顓頊之所建，帝嚳受之，水生木，故為木德。」

sān yù lǎn bā shí yǐn chūn qiū yuán mìng bāo yún: dì kù dài gàn, shì wèi qīng míng, fā jié yí dù, gài xiàng zhāo yáo. wáng xiān shēng yún: àn yuán mìng bāo yán jué xiàng zhāo yáo, zé gàn dāng zuò dòu, zì xíng xiāng shè ér wù. dài dòu zhě, dǐng fāng rú dòu yě.
〔三〕御覽八十引春秋元命苞云：「帝嚳戴干，是謂清明，發節移度，蓋像招搖。」王先生云：『按元命苞言「厥象招搖」，則「干」當作「斗」，字形相涉而誤。戴斗者，頂方如斗也。』

sì hàn shū lǜ lì zhì yún: tiān xià hào yuē gāo xīn shì. shǐ jì suǒ yǐn: sòng zhōng yuē: gāo xīn dì míng, yīn yǐ wèi hào.
〔四〕漢書律曆志云：「天下號曰高辛氏。」史記索隱：『宋衷曰：「高辛地名，因以為號。」』

wǔ dà dài lǐ wǔ dì dé piān yún: gāo xīn shēng ér shén líng, zì yán qí míng.
〔五〕大戴禮五帝德篇云：「高辛生而神靈，自言其名。」

liù dà dài lǐ yún: lì rì yuè ér yíng sòng zhī.
〔六〕大戴禮云：「曆日月而迎送之。」

qī dà dài lǐ yún: shùn tiān zhī yì.
〔七〕大戴禮云：「順天之義。」

bā lǐ jì jì fǎ yún: dì kù néng xù xīng chén yǐ zhe zhòng.
〔八〕禮記祭法云：「帝嚳能敘星辰以着眾。」

jiǔ zhōu lǐ dà sī lè shū yǐn lè wěi yún: zhuān xū zhī lè yuē wǔ jīng, dì kù zhī lè yuē liù yīng. zhù yún: néng wèi wǔ xíng zhī dào lì gēn jīng. liù yīng zhě, liù hé zhī yīng. gāo yòu zhù huái nán zǐ qí sú xùn yǐ liù yīng wèi zhuān xū lè, yù lǎn qī shí jiǔ bā shí yǐn dì wáng shì jì yòu yún: zhuān xū zuò lè wǔ yīng, dì kù zuò lè liù jīng. bái hǔ tōng lǐ lè piān zé yǐ liù jīng shǔ zhuān xū, wǔ yīng shǔ dì kù, hàn shū lǐ lè zhì tóng. rán cǐ zì běn lè wěi. xià yún: zhuān xū zuò lè wǔ yīng, yīng dāng wèi jīng, gài chuán xiě zhī wù.
〔九〕周禮大司樂疏引樂緯云：「顓頊之樂曰五莖，帝嚳之樂曰六英。」注云：「能為五行之道立根莖。六英者，六合之英。」高誘注淮南子齊俗訓以六英為顓頊樂，御覽七十九、八十引帝王世紀又云：「顓頊作樂五英，帝嚳作樂六莖。」白虎通禮樂篇則以六莖屬顓頊，五英屬帝嚳，漢書禮樂志同。然此自本樂緯。下云：「顓頊作樂五英」，「英」當為「莖」，蓋傳寫之誤。

yī wén shí bā nián zuǒ chuán. xióng jīn zuò xióng, lí zuò lí, gōng zuò gòng. duó àn: xià sì rén jiē yǐ shòu wèi zì, zé zuò xióng zhě jiè zì yě. dì wáng shì jì: fú xī yuē huáng xióng shì, yì zuò huáng xióng, yì lín jiǎn zhī dà guò xióng yǔ hóng xié, shì èr zì yīn jìn xiāng tōng zhī zhèng.
〔一０〕文十八年左傳。「雄」今作「熊」，「狸」作「狸」，「恭」作「共」。○鐸按：下四人皆以獸為字，則作「雄」者借字也。帝王世紀：「伏羲曰皇雄氏」，亦作「黃熊」，易林蹇之大過「熊」與「宏」協，是二字音近相通之證。

hòu sì jiāng yuán, lǚ dà rén jī shēng jī qì yī. jué xiāng pī yí èr. wèi yáo sī tú sān, yòu zhǔ bō zhǒng, nóng zhí jiā gǔ sì. yáo zāo shuǐ zāi, wàn mín yǐ jì wǔ. gù shùn mìng yuē hòu jì liù. chū, liè shān shì zhī yǒu tiān xià yě, qí zǐ yuē zhù, néng zhí bǎi gǔ, gù lì yǐ wèi jì, zì xià yǐ shàng sì zhī. zhōu zhī xìng yě, yǐ qì dài zhī, zhì jīn sì zhī qī.
後嗣姜嫄，履大人跡生姬棄〔一〕。厥相披頤〔二〕。為堯司徒〔三〕，又主播種，農植嘉穀〔四〕。堯遭水災，萬民以濟〔五〕。故舜命曰后稷〔六〕。初，烈山氏之有天下也，其子曰柱，能植百穀，故立以為稷，自夏以上祀之。周之興也，以棄代之，至今祀之〔七〕。

yī yù lǎn yī bǎi sà wǔ yǐn chūn qiū yuán mìng bāo yún: zhōu běn jiāng yuán yóu bì gōng, qí dì fú sāng, lǚ dà jī, shēng hòu jì. shǐ jì zhōu běn jì yún: dì shùn fēng qì yú tái, hào yuē hòu jì, bié xìng jī shì.
〔一〕御覽一百卅五引春秋元命苞云：「周本姜嫄游閟宮，其地扶桑，履大跡，生后稷。」史記周本紀云：「帝舜封棄於邰，號曰后稷，別姓姬氏。」

èr pī yí sòng shū fú ruì zhì zuò zhī yí. àn pī zhī bìng qí zhī wù. yù lǎn sān bǎi liù shí bā yǐn chūn qiū yuán mìng bāo yún: hòu jì qí yí zì qiú, shì wèi hǎo nóng. gài xiàng jiǎo kàng, zài shàng shí gǔ. wáng xiān shēng yún: àn shī dà yá shēng mín: kè qí kè yí, qí yí jí qí yí yě. qí zhě, tóu gǔ lóng qǐ ér qí chū, yí yí rán gāo, gù xiàng jiǎo kàng. duó àn: mǎ ruì chén máo shī chuán jiān tōng shì èr shí wǔ yún: yuán mìng bāo qí yí, qián fū lùn pī yí, jiē jí shī qí yí zhī zhuǎn jiè, huò běn sān jiā shī.
〔二〕「披頤」宋書符瑞志作「枝頤」。按披、枝並「岐」之誤。御覽三百六十八引春秋元命苞云：「后稷岐頤自求，是謂好農。蓋象角亢，載上食谷。」王先生云：『按詩大雅生民：「克岐克嶷」，「岐嶷」即「岐頤」也。岐者，頭骨隆起而岐出，嶷嶷然高，故象角亢。』○鐸按：馬瑞辰毛詩傳箋通釋二十五云：『元命苞「歧頤」，潛夫論「披頤」，皆即詩「岐嶷」之轉借，或本三家詩。』

sān sī tú dāng zuò sī mǎ. shī bì gōng zhèng jiān yún: hòu jì shēng ér míng qì, zhǎng dà, yáo dēng yòng zhī, shǐ jū jì guān, mín lài qí gōng. hòu suī zuò sī mǎ, tiān xià yóu yǐ hòu jì chēng yān. shū yǐn shàng shū xíng dé fàng yún: jì wèi sī mǎ, qì wèi sī tú. yù lǎn èr bǎi jiǔ yǐn shàng shū zhōng hòu yún: jì wèi dà sī mǎ. lùn héng chū bǐng piān yún: qì shì yáo wèi sī mǎ, jū jì guān, gù wèi hòu jì.
〔三〕「司徒」當作「司馬」。詩閟宮鄭箋云：「后稷生而名棄，長大，堯登用之，使居稷官，民賴其功。後雖作司馬，天下猶以后稷稱焉。」疏引尚書刑德放云：「稷為司馬，契為司徒。」御覽二百九引尚書中候云：「稷為大司馬。」論衡初稟篇云：「棄事堯為司馬，居稷官，故為后稷。」

sì shū lǚ xíng. zhí jīn zuò zhí. duó àn: nóng, miǎn yě. yán miǎn zhí jiā gǔ yě. jīng yì shù wén sān wáng niàn sūn shuō.
〔四〕書呂刑。「植」今作「殖」。○鐸按：農，勉也。言勉植嘉穀也。經義述聞三王念孫說。

wǔ xì cí yún: jiù chǔ zhī lì, wàn mín yǐ jì.
〔五〕繫辭云：「臼杵之利，萬民以濟。」

liù shū yáo diǎn.
〔六〕書堯典。

qī zhāo niàn jiǔ nián zuǒ chuán yún: yǒu liè shān shì zhī zǐ yuē zhù, wèi jì, zì xià yǐ shàng sì zhī. zhōu qì yì wèi jì, zì shāng yǐ lái sì zhī. lǐ jì jì fǎ yún lì shān shì zhī yǒu tiān xià yě, qí zǐ yuē nóng, néng zhí bǎi gǔ. xià zhī shuāi yě, zhōu qì jì zhī, gù sì yǐ wèi jì. zhèng zhù: lì shān shì huò yuē yǒu liè shān shì. cǐ hé èr shū yán zhī.
〔七〕昭廿九年左傳云：「有烈山氏之子曰柱，為稷，自夏以上祀之。周棄亦為稷，自商以來祀之。」禮記祭法雲「厲山氏之有天下也，其子曰農，能殖百穀。夏之衰也，周棄繼之，故祀以為稷。」鄭註：「厲山氏或曰有烈山氏。」此合二書言之。

tài rèn mèng zhǎng rén gǎn jǐ, shēng wén wáng yī. jué xiāng sì rǔ èr. wèi xī bó, xìng yú qí sān. duàn yú ruì zhī sòng ér shǐ shòu mìng sì. wǔ wáng pián chǐ wǔ, shèng yīn è liú liù, chéng zhōu dào qī. jī zhī bié fēng zhòng duō, guǎn cài chéng huò lǔ wèi máo dān gào yōng cáo téng bì yuán fēng huán, wén zhī zhāo yě. yú jìn yīng hán, wǔ zhī mù yě. fán jiǎng hán máo zuò jì, zhōu gōng zhī? yě bā. zhōu zhào guó wú suí bīn fāng áng xī jiǔ pān yī yǎng huá hào gōng mì róng dān guō yī yī yáng féng guǎn táng hán yáng yī èr gū yī sān, luán gān lín yú yī sì wáng shì yī wǔ, jiē jī xìng yě yī liù.
太妊夢長人感己，生文王〔一〕。厥相四乳〔二〕。為西伯，興於岐〔三〕。斷虞、芮之訟而始受命〔四〕。武王駢齒〔五〕，勝殷遏劉〔六〕，成周道〔七〕。姬之別封眾多，管、蔡、成、霍、魯、衛、毛、聃、郜、雍、曹、滕、畢、原、酆、郇，文之昭也。邘、晉、應、韓，武之穆也。凡、蔣、邗、茆、祚、祭，周公之？也〔八〕。周、召、虢、吳、隨、邠、方、卬、息〔九〕、潘〔一０〕、養、滑、鎬、宮、密、榮、丹、郭〔一一〕、楊、逢、管、唐、韓、楊、〔一二〕觚、〔一三〕，欒、甘、鱗虞〔一四〕、王氏〔一五〕，皆姬姓也〔一六〕。

yī yù lǎn bā shí sì yǐn shī hán shén wù yún: dà rèn mèng zhǎng rén gǎn jǐ, shēng wén wáng.
〔一〕御覽八十四引詩含神霧云：「大任夢長人感己，生文王。」

èr yù lǎn yǐn chūn qiū yuán mìng bāo yún: wén wáng sì rǔ, shì wèi hán liáng. gài fǎ jiǔ qí, bù ēn shī huì.
〔二〕御覽引春秋元命苞云：「文王四乳，是謂含良。蓋法酒旗，布恩施惠。」

sān shǐ jì zhōu běn jì yún: gǔ gōng zhǐ yú qí, shǎo zǐ jì lì shēng chāng, yǒu shèng ruì. gǔ gōng yuē: wǒ shì dāng yǒu xìng zhě, qí zài chāng hū! chāng lì, shì wèi xī bó, xī bó yuē wén wáng. shuō wén yún:?. zhōu wén wáng suǒ fēng. huò cóng shān zuò qí, yīn qí shān yǐ míng zhī yě.
〔三〕史記周本紀云：『古公止於岐，少子季歷生昌，有聖瑞。古公曰：「我世當有興者，其在昌乎！」昌立，是為西伯，西伯曰文王。』說文云：『？。周文王所封。或從山作「岐」，因岐山以名之也。』

sì shǐ jì liú jìng chuán yún: wén wáng wèi xī bó, duàn yú ruì zhī sòng shǐ shòu mìng. qí tài gōng shì jiā yún: zhōu xī bó zhèng píng, jí duàn yú ruì zhī sòng, ér shī rén chēng xī bó shòu mìng. zhōu běn jì yòu yún: shī rén dào xī bó, gài shòu mìng zhī nián chēng wáng ér duàn yú ruì zhī sòng.
〔四〕史記劉敬傳云：「文王為西伯，斷虞、芮之訟始受命。」齊太公世家云：「周西伯政平，及斷虞、芮之訟，而詩人稱西伯受命。」周本紀又云：「詩人道西伯，蓋受命之年稱王而斷虞、芮之訟。」

wǔ yù lǎn sān bǎi liù shí bā yǐn chūn qiū yuán mìng bāo yún: wǔ wáng pián chǐ, shì wèi gāng qiáng. cān fáng zhū hài, yǐ cóng tiān xīn.
〔五〕御覽三百六十八引春秋元命苞云：「武王駢齒，是謂剛強。參房誅害，以從天心。」

liù shī wǔ.
〔六〕詩武。

qī hàn shū lǜ lì zhì yún: wǔ wáng fá shāng zhòu, shuǐ shēng mù, gù wèi mù dé, tiān xià hào yuē zhōu shì. wǔ xíng zhì yún: xī zhōu gōng zhì lǐ lè, chéng zhōu dào.
〔七〕漢書律曆志云：「武王伐商紂，水生木，故為木德，天下號曰周室。」五行志云：「昔周公制禮樂，成周道。」

bā xī niàn sì nián zuǒ chuán. chéng zuò chéng, hán zuò xíng, máo zuò máo, zuò zuò zuò. máo, dú wèi máo, xiáng jiāo jì piān.
〔八〕僖廿四年左傳。「成」作「郕」，「邗」作「邢」，「茆」作「茅」，「祚」作「胙」。茆，讀為「茅」，詳交際篇。

jiǔ xī jiù zuò zì, jù lù shǐ guó míng jì wǔ hòu jì shí gǎi. yǐn shí yī nián zuǒ chuán shū yǐn shì běn: xī guó, jī xìng. shuō wén zuò xī.
〔九〕「息」舊作「自」，據路史國名紀五、後紀十改。隱十一年左傳疏引世本：「息國，姬姓。」說文作「鄎」。

yī guǎng yùn èr shí liù huán pān zì zhù yún: zhōu wén wáng zǐ bì gōng zhī zǐ jì sūn shí cǎi yú pān, yīn shì yān.
〔一０〕廣韻二十六桓「潘」字注云：「周文王子畢公之子季孫食采於潘，因氏焉。」

yī yī xī wǔ nián zuǒ chuán yún: guó zhòng guó shū, wáng jì zhī mù yě. shū yǐn jiǎ kuí yún: guó zhòng fēng dōng guó, zhì shì yě. guó shū fēng xī guó, guó gōng shì yě. àn guó gōng xī èr nián gōng yáng chuán zuò guō. duó àn: gōng yáng shì wén yún: guō, yīn guó, yòu rú zì.
〔一一〕僖五年左傳云：「虢仲、虢叔，王季之穆也。」疏引賈逵云：「虢仲封東虢，制是也。虢叔封西虢，虢公是也。」按「虢公」僖二年公羊傳作「郭」。○鐸按：公羊釋文云：「郭，音虢，又如字。」

yī èr yáng zhòng jiàn. hòu jì shí zài jī guó yǒu yáng, zài yáng shàng. shàng wén yáng zì gài? yáng zhī é. cǐ yáng zì dāng cóng shǒu, xiāng niàn jiǔ nián zuǒ chuán yún: yú guó jiāo huá huò yáng hán wèi, jiē jī xìng yě. duó àn: zuǒ chuán yáng dāng cóng mù, biàn jiàn hóng liàng jí chūn qiū zuǒ chuán gǔ.
〔一二〕「楊」重見。後紀十載姬國有陽，在楊上。上文「楊」字蓋？「陽」之訛。此「楊」字當從手，襄廿九年左傳云：「虞、虢、焦、滑、霍、揚、韓、魏，皆姬姓也。」○鐸按：左傳「揚」當從木，辯見洪亮吉春秋左傳詁。

yī sān gū yí hú. jìn yǔ yún: hú shì chū zì táng shū. duó àn: hú shì, jìn jī xìng. jiàn xià piān.
〔一三〕「觚」疑「狐」。晉語云：「狐氏出自唐叔。」○鐸按：狐氏，晉姬姓。見下篇。

yī sì lín dāng zuò xiān. zhāo shí èr nián gǔ liáng chuán jìn fá xiān yú, fàn níng zhù: xiān yú, jī xìng, bái dí yě. shū yún: shì běn wén. zhèng yǔ yún: běi yǒu wèi yàn dí xiān yú, wéi zhāo zhù: xiān yú, jī xìng guó.
〔一四〕「鱗」當作「鮮」。昭十二年穀梁傳「晉伐鮮虞」，范寧註：「鮮虞，姬姓，白狄也。」疏云：「世本文。」鄭語云：「北有衛、燕、狄、鮮虞」，韋昭註：「鮮虞，姬姓國。」

yī wǔ guó míng jì hòu jì wáng zuò zhǔ, yǐ zhǔ wèi guó míng. àn tài zǐ jìn zhī hòu wèi wáng shì, jiàn zhì shì xìng piān.
〔一五〕國名紀、後紀「王」作「主」，以「主」為國名。按太子晉之後為王氏，見志氏姓篇。

yī liù duó àn: yǐ shàng fú xī, mù dé, hòu sì kù qì.
〔一六〕○鐸按：以上伏羲，木德，後嗣嚳、棄。

yǒu shén lóng shǒu chū cháng yáng, gǎn rèn sì yī, shēng chì dì kuí kuí. shēn hào yán dì, shì hào shén nóng, dài fú xī shì èr. qí dé huǒ jì, gù wèi huǒ shī ér huǒ míng sān. shì shǐ sì zhuó mù wèi sì, róu mù wèi lěi nòu. rì zhōng wèi shì, zhì tiān xià zhī mín, jù tiān xià zhī huò, jiāo yì ér tuì, gè dé qí suǒ wǔ.
有神龍首出常羊，感任姒〔一〕，生赤帝魁隗。身號炎帝，世號神農，代伏羲氏〔二〕。其德火紀，故為火師而火名〔三〕。是始〔四〕斲木為耜，揉木為耒耨。日中為市，致天下之民，聚天下之貨，交易而退，各得其所〔五〕。

yī jiù tuō yáng zì, rèn zuò rèn. yù lǎn qī shí bā yǐn dì wáng shì jì yún: shén nóng shì mǔ yuē rèn sì, yǒu qiáo shì zhī nǚ, míng nǚ dēng. wèi shǎo diǎn fēi. yóu yú huá yáng, yǒu shén lóng shǒu gǎn nǚ dēng yú cháng yáng, shēng yán dì. yòu yǐn xiào jīng gōu mìng jué yún rèn yǐ gǎn lóng shēng dì kuí, zhù yún: kuí, shén nóng míng. yǐ huò zuò sì.
〔一〕舊脫「羊」字，「任」作「妊」。御覽七十八引帝王世紀云：「神農氏母曰任姒，有喬氏之女，名女登。為少典妃。游於華陽，有神龍首感女登於常羊，生炎帝。」又引孝經鈎命決雲「任已感龍生帝魁」，注云：『魁，神農名。「已」或作「姒」。』

èr huái nán zǐ shí zé xùn yún chì dì zhù róng zhī suǒ sī zhě wàn èr qiān lǐ, gāo yòu zhù: chì dì, yán dì, hào wèi shén nóng. hàn shū lǜ lì zhì yún: yì yuē: pào xī shì méi, shén nóng shì zuò. yǐ huǒ chéng mù, gù wèi yán dì. jiào mín gēng nóng, gù tiān xià hào yuē shén nóng shì.
〔二〕淮南子時則訓雲「赤帝祝融之所司者萬二千里」，高誘註：「赤帝，炎帝，號為神農。」漢書律曆志云：『易曰：「炮犧氏沒，神農氏作。」以火承木，故為炎帝。教民耕農，故天下號曰神農氏。』

sān zhāo shí qī nián zuǒ chuán.
〔三〕昭十七年左傳。

sì shǐ jiù zuò yǐ, yī xià wén lì gǎi.
〔四〕「始」舊作「以」，依下文例改。

wǔ yì xì cí. àn róu mù wèi lěi nòu, yǔ shì wén huò běn tóng.
〔五〕易繫辭。按「揉木為耒耨」，與釋文或本同。

hòu sì qìng dōu, yǔ lóng hé hūn, shēng yī yáo yī. dài gāo xīn shì. qí méi bā cǎi èr. shì hào táng sān. zuò lè dà zhāng sì. shǐ chán wèi wǔ. wǔ wáng kè yīn, ér fēng qí zhòu yú zhù liù.
後嗣慶都，與龍合婚，生伊堯〔一〕。代高辛氏。其眉八彩〔二〕。世號唐〔三〕。作樂大章〔四〕。始禪位〔五〕。武王克殷，而封其胄於鑄〔六〕。

yī chū xué jì jiǔ yǐn shī hán shén wù yún: qìng dōu yǔ chì lóng hé hūn, shēng chì dì yī qí yáo. àn lì shì dì yáo bēi yún: dì yáo zhě, qí xiān chū zì kuài?, yì huǒ zhī jīng. yǒu shén lóng shǒu chū yú cháng yáng shēng chì yuán sì bā jiǔ, qìng dōu yǔ chì lóng jiāo ér shēng yī yáo. chéng yáng líng tái bēi yún: xī zhě qìng dōu zhào shě qióng jīng shì, xìng yuē yī, yóu guān hé bīn, gǎn chì lóng jiāo, shǐ shēng yáo. huái nán zǐ xiū wù xùn gāo yòu zhù: yáo mǔ qìng dōu, gài tiān dì zhī nǚ. jì yī zhǎng rú jiā, nián èr shí wú fū. chū guān yú hé, yǒu chì lóng fù tú ér zhì, yǎn rán yīn yún, chì lóng yǔ qìng dōu hé ér shēng yáo. àn yòu shuō běn chūn qiū hé chéng tú, yù lǎn bā shí yǐn zhī.
〔一〕初學記九引詩含神霧云：「慶都與赤龍合婚，生赤帝伊祁堯。」按隸釋帝堯碑云：「帝堯者，其先出自塊？，翼火之精。有神龍首出於常羊□□□□□□□□□生赤□□□□□□□□□□爰嗣八九，慶都與赤龍交而生伊堯。」成陽靈台碑云：「昔者慶都兆舍穹精氏，姓曰伊，游觀河濱，感赤龍交，始生堯。」淮南子修務訓高誘註：「堯母慶都，蓋天帝之女。寄伊長孺家，年二十無夫。出觀於河，有赤龍負圖而至，奄然陰雲，赤龍與慶都合而生堯。」按誘說本春秋合誠圖，御覽八十引之。

èr yù lǎn yǐn chūn qiū yuán mìng bāo yún: yáo méi bā cǎi, shì wèi tōng míng. lì xiàng rì yuè, xuán jī yù héng.
〔二〕御覽引春秋元命苞云：「堯眉八彩，是謂通明。曆象日月，璇璣玉衡。」

sān hàn shū lǜ lì zhì yún: dì yáo fēng yú táng. gài gāo xīn shì shuāi, tiān xià guī zhī. mù shēng huǒ, gù wèi huǒ dé, tiān xià hào yuē táo táng shì.
〔三〕漢書律曆志云：「帝堯封於唐。蓋高辛氏衰，天下歸之。木生火，故為火德，天下號曰陶唐氏。」

sì bái hǔ tōng yún: yáo lè yuē dà zhāng.
〔四〕白虎通云：「堯樂曰大章。」

wǔ mèng zǐ yún: táng yú chán.
〔五〕孟子云：「唐、虞禪。」

liù lǐ jì lè jì yún: wǔ wáng kè yīn fǎn shāng, wèi jí xià chē, ér fēng dì yáo zhī hòu yú zhù. zhèng zhù: zhù huò wèi zhù. xù hàn shū jùn guó zhì: jì běi jùn shé qiū yǒu zhù xiāng chéng, liú zhāo zhù: zhōu wǔ wáng wèi jí xià chē, fēng yáo hòu yú zhù. àn zhù zhù shēng xiāng jìn. huái nán zǐ chù zhēn xùn: yě gōng zhī zhù qì, gāo yòu zhù: zhù, dú rú tuò zhù zhī zhù.
〔六〕禮記樂記云：「武王克殷反商，未及下車，而封帝堯之後於祝。」鄭註：『「祝」或為「鑄」。』續漢書郡國志：「濟北郡蛇邱有鑄鄉城」，劉昭註：「周武王未及下車，封堯後於鑄。」按鑄、祝聲相近。淮南子俶真訓：「冶工之鑄器」，高誘註：『鑄，讀如「唾祝」之「祝」。』

hán shǐ tūn chì zhū, kè yuē yù yīng shēng hàn, lóng gǎn nǚ ǎo, liú jì xìng yī.
含始吞赤珠，克曰「玉英生漢」，龍感女媼，劉季興〔一〕。

yī yì wén lèi jù jiǔ shí bā yǐn shī hán shén wù yún: hán shǐ tūn chì zhū, kè yuē yù yīng shēng hàn huáng, hòu chì lóng gǎn nǚ ǎo, liú jì xìng yě. kè yǔ kè tóng. shǐ jì gāo zǔ jì suǒ yǐn yǐn wáng fú yún: tài shàng huáng míng tuān. cǐ shū wú zhī, gài xiǎo sī mǎ wù yě. hàn shū lǜ lì zhì yún: hàn gāo zǔ huáng dì fá qín jì zhōu, mù shēng huǒ, gù wèi huǒ dé. duó àn: yǐ shàng shén nóng, huǒ dé, hòu sì yáo.
〔一〕藝文類聚九十八引詩含神霧云：『含始吞赤珠，刻曰「玉英生漢皇」，後赤龍感女媼，劉季興也。』「克」與「刻」同。史記高祖紀索隱引王符云：「太上皇名煓。」此書無之，蓋小司馬誤也。漢書律曆志云：「漢高祖皇帝伐秦繼周，木生火，故為火德。」○鐸按：以上神農，火德，後嗣堯。

dà diàn rào shū zhào yě, gǎn fú bǎo, shēng huáng dì xuān yuán yī. dài yán dì shì. qí xiāng lóng yán èr, qí dé tǔ xíng sān. yǐ yún jì, gù wèi yún shī ér yún míng sì. zuò lè xián chí wǔ. shì shǐ zhì yī shang liù.
大電繞樞照野，感符寶，生黃帝軒轅〔一〕。代炎帝氏。其相龍顏〔二〕，其德土行〔三〕。以雲紀，故為雲師而雲名〔四〕。作樂咸池〔五〕。是始製衣裳〔六〕。

yī yì wén lèi jù èr yǐn hé tú wò jǔ qǐ yún: dà diàn rào shū xīng, zhào jiāo yě, gǎn fú bǎo ér shēng huáng dì. yù lǎn qī shí jiǔ fú zuò fù, chū xué jì jiǔ yǐn shī hán shén wù tóng. dà dài lǐ wǔ dì dé piān yún: huáng dì yuē xuān yuán. duó àn: chū xué jì jiǔ yǐn dì wáng shì jì: huáng dì mǔ yuē fù bǎo.
〔一〕藝文類聚二引河圖握矩起云：「大電繞樞星，照郊野，感符寶而生黃帝。」御覽七十九「符」作「附」，初學記九引詩含神霧同。大戴禮五帝德篇云：「黃帝曰軒轅。」○鐸按：初學記九引帝王世紀：「黃帝母曰附寶。」

èr yù lǎn qī shí jiǔ yǐn chūn qiū yuán mìng bāo yún: huáng dì lóng yán, dé tiān tíng yáng. shàng fǎ zhōng sù, qǔ xiàng wén chāng. dài tiān lǚ yīn, bǐng shù zhì gāng.
〔二〕御覽七十九引春秋元命苞云：「黃帝龍顏，得天庭陽。上法中宿，取象文昌。戴天履陰，秉數制剛。」

sān shǐ jì wǔ dì jì yún: yǒu tǔ dé zhī ruì. hàn shū lǜ lì zhì yún: yì yuē: shén nóng shì méi, huáng dì shì zuò. huǒ shēng tǔ, gù wèi tǔ dé.
〔三〕史記五帝紀云：「有土德之瑞。」漢書律曆志云：『易曰：「神農氏沒，黃帝氏作。」火生土，故為土德。』

sì zhāo shí qī nián zuǒ chuán.
〔四〕昭十七年左傳。

wǔ bái hǔ tōng yún: huáng dì lè yuē xián chí.
〔五〕白虎通云：「黃帝樂曰咸池。」

liù xì cí.
〔六〕繫辭。

hòu sì wò dēng, jiàn dà hóng, yì gǎn shēng zhòng huá yú shùn yī. qí mù zhòng tóng èr. shì yáo, yáo nǎi chán wèi, yuē: gé ěr shùn! tiān zhī lì shù zài ěr gōng. yǔn zhí jué zhōng, sì hǎi kùn qióng, tiān yú yǒng zhōng sān. nǎi shòu zhōng yú wén zǔ sì. shì hào yǒu yú wǔ. zuò lè jiǔ sháo liù. chán wèi yú yǔ. wǔ wáng kè yīn, ér fēng hú gōng guī mǎn yú chén, yōng yǐ yuán nǚ dà jī qī.
後嗣握登，見大虹，意感生重華虞舜〔一〕。其目重瞳〔二〕。事堯，堯乃禪位，曰：「格爾舜！天之歷數在爾躬。允執厥中，四海困窮，天虞永終〔三〕。」乃受終於文祖〔四〕。世號有虞〔五〕。作樂九韶〔六〕。禪位於禹。武王克殷，而封胡公媯滿於陳，庸以元女大姬〔七〕。

yī yù lǎn bā shí yī yǐn shī hán shén wù yún: wò dēng jiàn dà hóng, yì gǎn shēng dì shùn. shǐ jì wǔ dì jì yún: yú shùn zhě, míng yuē zhòng huá.
〔一〕御覽八十一引詩含神霧云：「握登見大虹，意感生帝舜。」史記五帝紀云：「虞舜者，名曰重華。」

èr yù lǎn sān bǎi liù shí liù yǐn chūn qiū yuán mìng bāo yún: shùn zhòng tóng zi, shì wèi zī liáng. shàng yīng shè tí, yǐ xiàng sān guāng. yù lǎn duō wù zì, jù bái hǔ tōng shèng rén piān dìng zhèng.
〔二〕御覽三百六十六引春秋元命苞云：「舜重瞳子，是謂滋涼。上應攝提，以象三光。」御覽多誤字，據白虎通聖人篇訂正。

sān lùn yǔ. gé jīn zuò zī, jué zuò qí.
〔三〕論語。「格」今作「咨」，「厥」作「其」。

sì shū yáo diǎn.
〔四〕書堯典。

wǔ hàn shū lǜ lì zhì yún: dì shùn chù yú zhī guī ruì, yáo chán yǐ tiān xià. huǒ shēng tǔ, gù wèi tǔ dé. tiān xià hào yuē yǒu yú shì.
〔五〕漢書律曆志云：「帝舜處虞之媯汭，堯禪以天下。火生土，故為土德。天下號曰有虞氏。」

liù bái hǔ tōng yún: shùn lè yuē xiāo sháo. lǚ shì chūn qiū gǔ lè piān yún: shùn nǎi lìng zhì xiū jiǔ zhāo liù liè liù yīng, yǐ míng dì dé. zhāo yǔ sháo tóng.
〔六〕白虎通云：「舜樂曰簫韶。」呂氏春秋古樂篇云：「舜乃令質修九招、六列、六英，以明帝德。」「招」與「韶」同。

qī lǐ jì lè jì yún: wǔ wáng kè yīn fǎn shāng, wèi jí xià chē, ér fēng dì shùn zhī hòu yú chén. xiāng niàn wǔ nián zuǒ chuán yún: yōng yǐ yuán nǚ dà jī pèi hú gōng, ér fēng zhū chén. wáng xiān shēng yún: dà jī xià tuō pèi zhī èr zì. duó àn: yǐ shàng xuān yuán, tǔ dé, hòu sì shùn.
〔七〕禮記樂記云：「武王克殷反商，未及下車，而封帝舜之後於陳。」襄廿五年左傳云：「庸以元女大姬配胡公，而封諸陳。」王先生云：『「大姬」下脫「配之」二字。』○鐸按：以上軒轅，土德，後嗣舜。

dà xīng rú hóng, xià liú huá zhǔ, nǚ jié mèng jiē, shēng bái dì zhì qīng yáng. shì hào shǎo? yī. dài huáng dì shì, dōu yú qū fù èr. qí dé jīn xíng sān. qí lì yě, fèng huáng shì zhì, gù jì yú niǎo. fèng niǎo shì sì lì zhèng yě, xuán niǎo shì sī fēn zhě yě, bó zhào shì sī zhì zhě yě, qīng niǎo shì sī qǐ zhě yě, dān niǎo shì sī bì zhě yě. zhù jiū shì sī tú yě, jū jiū shì sī mǎ yě, shī jiū shì sī kōng yě, shuǎng jiū shì sī kòu yě, gú jiū shì sī shì yě. wǔ jiū, jiū mín zhě yě. wǔ zhì wèi wǔ gōng zhèng, lì qì yòng, yí mín zhě yě wǔ. shì shǐ liù zuò shū qì, bǎi guān yǐ zhì, wàn mín yǐ chá qī. yǒu cái zǐ sì rén, yuē zhòng, yuē gāi, yuē xiū, yuē xī, shí néng jīn mù jí shuǐ, gù zhòng wèi gōu máng, gāi wèi rù shōu, xiū jí xī wèi xuán míng. kè gōng jué yè, shì bù shī zhí, suì jì qióng sāng bā.
大星如虹，下流華渚，女節夢接，生白帝摯青陽。世號少？〔一〕。代皇帝氏，都於曲阜〔二〕。其德金行〔三〕。其立也，鳳皇適至，故紀於鳥。鳳鳥氏〔四〕歷正也，玄鳥氏司分者也，伯趙氏司至者也，青鳥氏司啟者也，丹鳥氏司閉者也。祝鳩氏司徒也，雎鳩氏司馬也，尸鳩氏司空也，爽鳩氏司寇也，鶻鳩氏司事也。五鳩，鳩民者也。五雉為五工正，利器用，夷民者也〔五〕。是始〔六〕作書契，百官以治，萬民以察〔七〕。有才子四人，曰重，曰該，曰修，曰熙，實能金木及水，故重為勾芒，該為蓐收，修及熙為玄冥。恪恭厥業，世不失職，遂濟窮桑〔八〕。

yī chū xué jì shí yǐn hé tú yún: dì zhì shǎo hào shì, mǔ yuē nǚ jié, jiàn dà xīng rú hóng, xià liú huá zhǔ, jì ér mèng jiē, yì gǎn shēng bái dì zhū xuān. yù lǎn yǐn dì wáng shì jì yún: shǎo hào dì míng zhì, zì qīng yáng. àn hàn shū lǜ lì zhì yǐ zhì wèi huáng dì zi qīng yáng zi sūn, yǔ cǐ yì.
〔一〕初學記十引河圖云：「帝摯少昊氏，母曰女節，見大星如虹，下流華渚，既而夢接，意感生白帝朱宣。」御覽引帝王世紀云：「少昊帝名摯，字青陽。」按漢書律曆志以摯為黃帝子青陽子孫，與此異。

èr dìng sì nián zuǒ chuán fēng yú shǎo? zhī xū, dù zhù: shǎo? xū, qū fù yě. dì wáng shì jì yún: dōu qū fù.
〔二〕定四年左傳「封於少？之虛」，杜註：「少？虛，曲阜也。」帝王世紀云：「都曲阜。」

sān hàn shū lǜ lì zhì yún: tǔ shēng jīn, gù wèi jīn dé. tiān xià hào yuē jīn tiān shì.
〔三〕漢書律曆志云：「土生金，故為金德。天下號曰金天氏。」

sì niǎo jiù tuō.
〔四〕「鳥」舊脫。

wǔ zhāo shí qī nián zuǒ chuán fèng huáng zuò fèng niǎo, lì qì yòng xià yǒu zhèng dù liàng yī jù. yòu yún: jiǔ hù wèi jiǔ nóng zhèng, hù mín wú yín zhě yě. cǐ yì dāng yǒu zhī.
〔五〕昭十七年左傳「鳳皇」作「鳳鳥」，「利器用」下有「正度量」一句。又云：「九扈為九農正，扈民無淫者也。」此亦當有之。

liù shǐ jiù zuò gù.
〔六〕「始」舊作「故」。

qī xì cí.
〔七〕繫辭。

bā zhāo niàn jiǔ nián zuǒ chuán wú kè gōng jué yè jù.
〔八〕昭廿九年左傳無「恪恭厥業」句。

hòu sì xiū jì, jiàn liú xīng, yì gǎn shēng bái dì wén mìng róng yǔ yī. qí ěr cān lòu èr. wèi yáo sī kōng sān, zhǔ píng shuǐ tǔ, mìng shān chuān sì, huà jiǔ zhōu, zhì jiǔ gòng. gōng chéng, cì xuán guī, yǐ gào xūn yú tiān wǔ. shùn nǎi chán wèi, mìng rú yáo zhào liù, yǔ nǎi jí wèi. zuò lè dà xià qī. shì hào xià hòu bā.
後嗣修紀，見流星，意感生白帝文命戎禹〔一〕。其耳參漏〔二〕。為堯司空〔三〕，主平水土，命山川〔四〕，畫九州，制九貢。功成，賜玄圭，以告勛於天〔五〕。舜乃禪位，命如堯詔〔六〕，禹乃即位。作樂大夏〔七〕。世號夏後〔八〕。

yī róng jiù zuò wǒ. yù lǎn bā shí èr yǐn shàng shū dì mìng yàn yún: yǔ bái dì jīng, yǐ xīng gǎn. xiū jǐ shān xíng, jiàn liú xīng, yì gǎn lì rán, shēng sì róng wén mìng. zhù yún: sì, yǔ shì. yǔ shēng róng dì, yī míng wén mìng. àn yù lǎn yǐn dì wáng shì jì jí sòng shū fú ruì zhì jì bìng zuò jǐ. xiào jīng gōu mìng jué zuò jì, yì jiàn yù lǎn.
〔一〕「戎」舊作「我」。御覽八十二引尚書帝命驗云：「禹白帝精，以星感。修己山行，見流星，意感栗然，生姒戎文命。」注云：「姒，禹氏。禹生戎地，一名文命。」按御覽引帝王世紀及宋書符瑞志「紀」並作「己」。孝經鈎命決作「紀」，亦見御覽。

èr yù lǎn bā shí èr yǐn luò shū líng zhǔn tīng yún: yǒu rén dà kǒu, liǎng ěr cān lòu. zhù yún: wèi yǔ yě. bái hǔ tōng shèng rén piān yún: yǔ ěr sān lòu, shì wèi dà tōng. xìng lì chú hài, jué hé shū jiāng.
〔二〕御覽八十二引雒書靈准聽云：「有人大口，兩耳參漏。」注云：「謂禹也。」白虎通聖人篇云：「禹耳三漏，是謂大通。興利除害，決河疏江。」

sān shū yáo diǎn.
〔三〕書堯典。

sì shū lǚ xíng mìng jīn zuò míng.
〔四〕書呂刑「命」今作「名」。

wǔ shū yǔ gòng. guī jīn zuò guī. shuō wén yún: gǔ wén guī cóng yù.
〔五〕書禹貢。「圭」今作「圭」。說文云：「古文圭從玉。」

liù lùn yǔ yún: shùn yì yǐ mìng yǔ.
〔六〕論語云：「舜亦以命禹。」

qī bái hǔ tōng yún: yǔ lè yuē dà xià.
〔七〕白虎通云：「禹樂曰大夏。」

bā hàn shū lǜ lì zhì yún: bó yǔ, yú shùn shàn yǐ tiān xià. tǔ shēng jīn, gù wèi jīn dé. tiān xià hào yuē xià hòu shì. huáng kǎn lùn yǔ yì shū yǐn bái hǔ tōng yún: xià yǐ yī ràng shòu chán wèi jūn, gù bāo zhī chēng hòu. hòu, jūn yě. yòu yún: xià dé chán shòu, shì jūn yǔ zhī, gù chēng hòu yě.
〔八〕漢書律曆志云：「伯禹，虞舜嬗以天下。土生金，故為金德。天下號曰夏后氏。」皇侃論語義疏引白虎通云：「夏以揖讓受禪為君，故褒之稱後。後，君也。」又云：「夏得禪授，是君與之，故稱後也。」

chuán sì zǐ qǐ. qǐ zi tài kāng zhòng kāng gèng lì. xiōng dì wǔ rén, jiē yǒu hūn dé, bù kān dì shì, jiàng xū luò ruì, shì wèi wǔ guān yī.
傳嗣子啟。啟子太康、仲康更立。兄弟五人，皆有昏德，不堪帝事，降須洛汭，是謂五觀〔一〕。

yī chǔ yǔ: shì mén yuē: qǐ yǒu wǔ guān. wéi zhāo zhù: wǔ guān, qǐ zi tài kāng kūn dì yě. guān, luò ruì zhī dì. shū yuē: tài kāng shī guó, kūn dì wǔ rén xū yú luò ruì. àn hàn shū gǔ jīn rén biǎo xià zhōng tài kāng, zhù: qǐ zi. xiōng dì wǔ rén, hào wǔ guān, xià shàng zhōng kāng, zhù: tài kāng dì. àn tài kāng zhòng kāng bù zài wǔ guān zhī shù. cǐ bìng yán zhī, gài wù. duó àn: shǐ jì wèi shì jiā zhèng yì: guān guó, xià qǐ zi tài kāng dì wǔ dì zhī suǒ fēng yě. yǐ wǔ guān wèi yī rén. cǐ yǐ wèi wǔ rén, yǔ shū xù hé.
〔一〕楚語：『士亹曰：「啟有五觀。」』韋昭註：『五觀，啟子太康昆弟也。觀，雒汭之地。書曰：「太康失國，昆弟五人須於雒汭。」』按漢書古今人表「下中太康」，註：「啟子。兄弟五人，號五觀」，「下上中康」，註：「太康弟。」按太康、仲康不在五觀之數。此幷言之，蓋誤。○鐸按：史記魏世家正義：「觀國，夏啟子太康第五弟之所封也。」以五觀為一人。此以為五人，與書序合。

sūn xiāng sì wèi, xià dào jìn shuāi. yú shì hòu yì zì chú qiān yú qióng shí, yīn xià mín yǐ dài xià zhèng, miè xiāng. fēi hòu mín fāng shēn, táo chū zì dòu, bēn yī yú yǒu réng, shēng shào kāng yān. wèi réng èr mù zhèng sān.
孫相嗣位，夏道浸衰。於是后羿自鉏遷於窮石，因夏民以代夏政，滅相。妃後緡方娠，逃出自竇，奔〔一〕於有仍，生少康焉。為仍〔二〕牧正〔三〕。

yī bēn xiāng sì nián zuǒ chuán zuò guī.
〔一〕「奔」襄四年左傳作「歸」。

èr wèi réng jiù zuò réng fēi, jù chuán gǎi.
〔二〕「為仍」舊作「仍妃」，據傳改。

sān àn xiāng sì nián chuán yǐ dài xià zhèng xià? jiē shì qí shè yě, miè xiāng nǎi zhuó shì, jiàn āi yuán nián chuán, chuán wén miè xià hòu xiāng zhì wèi réng mù zhèng zài fá zhēn xún xià. cǐ wén xù shì, yǒu guāi xiān hòu.
〔三〕按襄四年傳「以代夏政」下？接「恃其射也」，滅相乃浞事，見哀元年傳，傳文「滅夏後相」至「為仍牧正」在「伐斟、鄩」下。此文敘事，有乖先後。

yì shì jǐ yī shè yě, bù xiū mín shì, ér yín yú yuán shòu qì wǔ luó bó yīn xióng kūn máng yǔ èr, ér yòng hán zhuó. zhuó, bǎi sān míng shì chán zǐ dì yě. bǎi míng shì è ér qì zhī. yí yì shōu zhī, xìn ér shǐ zhī, yǐ wèi jǐ xiāng. zhuó xíng mèi yú nèi, shī lù yú wài, yú nòng yú sì mín, yú yì yú tián, shù zhī zhà nì wǔ, yǐ qǔ qí guó jiā, wài nèi xián fú. yì yóu bù quān, jiāng guī zì tián, jiā zhòng shā ér pēng zhī, yǐ shí qí zi. zi bù rěn shí zhū, sǐ yú qióng mén.
羿恃己〔一〕射也，不修民事，而淫於原獸；棄武羅、伯因、熊髡、尨圉〔二〕，而用寒浞。浞，柏〔三〕明氏讒子弟也。柏明氏惡而棄之。夷羿收之，信而使之，以為己相。浞行媚於內，施賂於外，愚弄於〔四〕民，虞羿于田，樹之詐匿〔五〕，以取其國家，外內咸服。羿猶不悛，將歸自田，家眾殺而烹之，以食其子。子不忍食諸，死於窮門。

yī jǐ chuán zuò qí.
〔一〕「己」傳作「其」。

èr duó àn: chéng běn zuò lóng yǔ, wén xuǎn huán wēn jiàn jiāo xiù biǎo zhù yǐn chuán tóng. hàn shū rén biǎo zuò páng yǔ.
〔二〕○鐸按：程本作「龍圉」，文選桓溫薦焦秀表注引傳同。漢書人表作「厖圉」。

sān bǎi chuán zuò bó. duó àn: bǎi bó gǔ zì tōng. shàng wén bó yīn, rén biǎo zuò bǎi yīn. guō pú zhù mù tiān zǐ chuán yún: gǔ bó zì duō cóng mù, wèi bó zhòng zì duō zuò bǎi yě.
〔三〕「柏」傳作「伯」。○鐸按：柏、伯古字通。上文「伯因」，人表作「柏因」。郭璞注穆天子傳云：『古「伯」字多從木』，謂伯仲字多作「柏」也。

sì yú chuán zuò qí.
〔四〕「於」傳作「其」。

wǔ nì, dú wèi tè. duó àn: chuán zuò tè.
〔五〕匿，讀為「慝」。○鐸按：傳作「慝」。

mí bēn yú yǒu gé shì yī. zhuó yīn yì shì shēng jiāo jí?, shì qí chán tè èr zhà wěi, ér bù dé yú mín, shǐ jiāo yòng shī, miè zhēn guàn jí zhēn xún shì, chù? yú guò, chù jiāo yú gē, sān shǐ jiāo qiú shào kāng. táo bèn yǒu yú, wèi zhī bāo zhèng sì. yú sī qī yǐ èr fēi wǔ, ér yì zhū lún, yǒu tián yī chéng, yǒu zhòng yī lǚ, néng bù qí dé, ér zhào qí móu, yǐ shōu xià zhòng, fǔ qí guān zhí. mí zì yǒu gé shōu èr guó zhī jìn, yǐ miè zhuó, ér lì shào kāng yān. nǎi shǐ nǚ ài yòu jiāo, shǐ hòu zhù yòu? liù, suì miè guò gē, fù yǔ zhī jī, sì xià pèi tiān, bù shī jiù wù qī. shí yǒu qī shì ér jié wáng tiān xià bā.
靡奔於有鬲氏〔一〕。浞因羿室生澆及？，恃其讒慝〔二〕詐偽，而不德於民，使澆用師，滅斟灌及斟尋氏，處？於過，處澆於戈，〔三〕使椒求少康。逃奔有虞，為之胞正〔四〕。虞思妻以二妃〔五〕，而邑諸綸，有田一成，有眾一旅，能布其德，而兆其謀，以收夏眾，撫其官職。靡自有鬲收二國之燼，以滅浞，而立少康焉。乃使女艾誘澆，使後杼誘？〔六〕，遂滅過、戈，復禹之績，祀夏配天，不失舊物〔七〕。十有七世而桀亡天下〔八〕。

yī duó àn: chuán wú yú zì. shuǐ jīng huái shuǐ zhù yǐn chuán zuò táo yú yǒu gé shì, yú zì bù xǐng, yǔ cǐ tóng.
〔一〕○鐸按：傳無「於」字。水經淮水注引傳作「逃於有鬲氏」，「於」字不省，與此同。

èr běn shū tè jiē zuò nì. àn ěr yǎ shì xùn: xuè xuè hè hè, chóng chán tè yě. shì wén yún: tè, zhū rú bìng nǚ zhì fǎn, yán yǐn nì qí qíng yǐ shì fēi. shì chán tè zhèng dāng wèi chán nì, cǐ yí hòu rén suǒ gǎi.
〔二〕本書「慝」皆作「匿」。按爾雅釋訓：「謔謔、謞謞，崇讒慝也。」釋文云：「慝，諸儒並女陟反，言隱匿其情以飾非。」是「讒慝」正當為「讒匿」，此疑後人所改。

sān àn chuán,? jiāo dāng yì zhì.
〔三〕按傳，？、澆當易置。

sì bāo chuán zuò páo. àn bāo páo gǔ tōng yòng. liè zǐ yáng zhū piān: bāo chú zhī xià, shì wén yún: bāo běn zuò páo. zhuāng zi yǎng shēng zhǔ piān: páo dīng wèi wén huì jūn jiě niú, shì wén yún: páo cuī běn zuò bāo. gēng sāng chǔ piān: tāng yǐ bāo rén lóng yī yǐn, shì wén yún: bāo běn yòu zuò páo. hàn shū bǎi guān gōng qīng biǎo shào fǔ shǔ guān yǒu bāo rén, dōng fāng shuò chuán: guǎn táo gōng zhǔ bāo rén chén yǎn, yán shī gǔ zhù bìng yún: bāo yǔ páo tóng. wáng fāng bó yún: lǐ jì jì tǒng yún: fū jì yǒu bēi huī bāo dí hūn zhě. yòu yún: bāo zhě, ròu lì zhī jiàn zhě yě. yì yǐ bāo wèi páo.
〔四〕「胞」傳作「庖」。按胞、庖古通用。列子楊朱篇：「胞廚之下」，釋文云：『「胞」本作「庖」。』莊子養生主篇：「庖丁為文惠君解牛」，釋文云：『「庖」崔本作「胞」。』庚桑楚篇：「湯以胞人籠伊尹」，釋文云：『「胞」本又作「庖」。』漢書百官公卿表少府屬官有胞人，東方朔傳：「館陶公主胞人臣偃」，顏師古注並云：『「胞」與「庖」同。』王方伯云：『禮記祭統云：「夫祭有卑輝胞翟閽者。」又云：「胞者，肉吏之賤者也。」亦以「胞」為「庖」。』

wǔ fēi chuán zuò yáo.
〔五〕「妃」傳作「姚」。

liù hòu chuán zuò jì. dù zhù: jì zhù, shào kāng zi hòu zhù yě.
〔六〕「後」傳作「季」。杜註：「季杼，少康子後杼也。」

qī xià dào jìn shuāi yǐ xià, běn xiāng sì nián āi yuán nián zuǒ chuán. duó àn: xià dào jìn shuāi zhì chù jiāo yú gē mí zì yǒu gé zhì lì shào kāng yān, xiāng sì nián. yú jiē āi yuán nián.
〔七〕「夏道浸衰」以下，本襄四年、哀元年左傳。○鐸按：「夏道浸衰」至「處澆於戈」、「靡自有鬲」至「立少康焉」，襄四年。余皆哀元年。

bā shǐ jì sān dài shì biǎo yún: cóng yǔ zhì jié shí qī shì. xià běn jì jí jiě: xú guǎng yuē: cóng yǔ zhì jié shí qī jūn shí sì shì. hàn shū lǜ lì zhì yún: xià hòu shì jì shì shí qī wáng.
〔八〕史記三代世表云：「從禹至桀十七世。」夏本紀集解：『徐廣曰：「從禹至桀十七君十四世。」』漢書律曆志云：「夏后氏繼世十七王。」

wǔ wáng kè yīn, ér fēng qí hòu yú qǐ yī, huò fēng yú zēng èr. yòu fēng shǎo? zhī zhòu yú qí sān.
武王克殷，而封其後於杞〔一〕，或封於繒〔二〕。又封少？之胄於祁〔三〕。

yī lǐ jì lè jì yún: wǔ wáng kè yīn fǎn shāng, xià chē ér fēng xià hòu shì zhī hòu yú qǐ.
〔一〕禮記樂記云：「武王克殷反商，下車而封夏后氏之後於杞。」

èr zhōu yǔ yún: yǒu xià suī shuāi, qǐ zēng yóu zài. wéi zhāo zhù: qǐ zēng èr guó, xià hòu yě.
〔二〕周語云：「有夏雖衰，杞、繒猶在。」韋昭註：「杞、繒二國，夏後也。」

sān wáng xiān shēng yún: qí dāng zuò tán. zhāo shí qī nián zuǒ chuán: tán zi lái cháo, zhāo zi wèn shǎo hào shì niǎo míng guān hé gù? tán zǐ yuē: wú zǔ yě, wǒ zhī zhī. jì péi àn: lù shǐ guó míng jì èr, shǎo hào hòu yǒu qí guó, jí chéng qián fū lùn wù běn yán zhī.
〔三〕王先生云：『「祁」當作「郯」。』昭十七年左傳：『郯子來朝，昭子問少昊氏鳥名官何故？郯子曰：「吾祖也，我知之。」』繼培按：路史國名紀二，少昊後有祁國，即承潛夫論誤本言之。

jiāo cái lì gài zhòng yī, zhòu qí yǒng wǔ ér zú yǐ wáng. gù nán gōng kuò yuē: yì shàn shè, ào dàng zhōu, jù bù dé qí sǐ yě èr.
澆才力蓋眾〔一〕，驟其勇武而卒以亡。故南宮括曰：「羿善射，奡蕩舟，俱不得其死也〔二〕。」

yī hàn shū zōu yáng chuán yún: zhòng bù kě gài, yán shī gǔ zhù: gài, fù bì yě. xiàng yǔ chuán yún: lì bá shān xī qì gài shì, jì bù chuán yún: bù dì jì xīn qì gài guān zhōng, yì bìng tóng. duó àn: shǐ jì huò zhí chuán: tián nóng zhuō yè, ér qín yáng yǐ gài yī zhōu, yì yì tóng.
〔一〕漢書鄒陽傳云：「眾不可蓋」，顏師古註：「蓋，覆蔽也。」項羽傳云：「力拔山兮氣蓋世」，季布傳云：「布弟季心氣蓋關中」，義並同。○鐸按：史記貨殖傳：「田農拙業，而秦陽以蓋一州」，義亦同。

èr lùn yǔ. ào yǔ jiāo tóng.
〔二〕論語。「奡」與「澆」同。

sì xìng fēn shì, xià hòu yǒu hù yǒu nán zhēn xún pō? xīn bāo fèi gē míng zēng, jiē yǔ hòu yě yī.
姒姓分氏，夏後、有扈、有南、斟尋、泊？、辛、褒、費、戈、冥、繒，皆禹後也〔一〕。

yī shǐ jì xià běn jì lùn yún: yǔ wèi sì xìng, qí hòu fēn fēng, yòng guó wèi xìng, gù yǒu xià hòu shì yǒu hù shì yǒu nán shì zhēn xún shì tóng chéng shì bāo shì fèi shì qǐ shì zēng shì xīn shì míng shì zhēn gē shì. suǒ yǐn yún: xì běn nán zuò nán, xún zuò xún, fèi zuò fú, ér bù yún tóng chéng jí bāo. yòu zhēn gē shì, zuǒ chuán xì běn jiē yún zhēn guàn shì. cǐ wén bāo jiù zuò xiāng, jù shǐ jì gǎi. gē shàng wú zhēn zì, yí tuō. pō? bù jiàn yú shǐ, gài jí tóng chéng zhī wù. duó àn: yǒu nán shì yì zhōu shū shǐ jì piān zuò yǒu nán shì, yǔ shì běn tóng. shuǐ jīng zhù yǐ wèi yǒu nán zhī guó zài nán jùn, zé zuò nán zhě nǎi tóng yīn jiè zì. yǐ shàng shǎo?, jīn dé, hòu sì yǔ.
〔一〕史記夏本紀論云：「禹為姒姓，其後分封，用國為姓，故有夏后氏、有扈氏、有男氏、斟尋氏、彤城氏、褒氏、費氏、杞氏、繒氏、辛氏、冥氏、斟戈氏。」索隱云：「系本「男」作「南」，「尋」作「鄩」，「費」作「弗」，而不雲彤城及褒。又斟戈氏，左傳、系本皆雲斟灌氏。」此文「褒」舊作「襄」，據史記改。「戈」上無「斟」字，疑脫。「泊？」不見於史，蓋即「彤城」之誤。○鐸按：有男氏逸周書史記篇作有南氏，與世本同。水經注以為有南之國在南郡，則作「男」者乃同音借字。以上少？，金德，後嗣禹。

yáo guāng rú yuè zhèng bái, gǎn nǚ shū yōu fáng zhī gōng, shēng hēi dì zhuān xū yī. qí xiāng pián gàn èr. shēn hào gāo yáng, shì hào gòng gōng sān. dài shǎo? shì. qí dé shuǐ xíng sì, yǐ shuǐ jì, gù wèi shuǐ shī ér shuǐ míng wǔ. chéng shǎo? shuāi, jiǔ lí luàn dé, nǎi mìng zhòng lí tǎo xùn fú liù. lì xiàng rì yuè, dōng xī nán běi qī. zuò lè wǔ yīng bā. yǒu cái zǐ bā rén, cāng shū tuí kǎi dǎo yǎn dà lín máng jiàng tíng jiān zhòng róng shū dá, qí shèng guǎng yuān, míng yǔn dǔ chéng, tiān xià zhī rén wèi zhī bā kǎi jiǔ. gòng gōng shì yǒu zǐ yuē gōu lóng, néng píng jiǔ tǔ, gù hào hòu tǔ, sǐ ér wèi shè, tiān xià sì zhī yī.
搖光如月正白，感女樞幽防之宮，生黑帝顓頊〔一〕。其相駢干〔二〕。身號高陽，世號共工〔三〕。代少？氏。其德水行〔四〕，以水紀，故為水師而水名〔五〕。承少？衰，九黎亂德，乃命重黎討訓服〔六〕。曆象日月，東西南北〔七〕。作樂五英〔八〕。有才子八人，蒼舒、隤凱、搗演、大臨、尨降、庭堅、仲容、叔達，齊聖廣淵，明允篤誠，天下之人謂之八凱〔九〕。共工氏有子曰勾龍，能平九土，故號后土，死而為社，天下祀之〔一０〕。

yī yù lǎn qī shí jiǔ yǐn hé tú yún: yáo guāng zhī xīng rú ní, guàn yuè, zhèng bái, gǎn nǚ shū yōu fáng zhī gōng, shēng hēi dì zhuān xū. chū xué jì jiǔ ní zuò hóng, yòu èr yǐn shī hán shén wù yún: yáo guāng rú ní guàn yuè, zhèng bái, gǎn nǚ shū, shēng zhuān xū. cǐ yún yáo guāng rú yuè, wù. yáo yǔ yáo fáng yǔ fáng gǔ zì bìng tōng.
〔一〕御覽七十九引河圖云：「瑤光之星如蜺，貫月，正白，感女樞幽房之宮，生黑帝顓頊。」初學記九「蜺」作「虹」，又二引詩含神霧云：「瑤光如蜺貫月，正白，感女樞，生顓頊。」此雲「搖光如月」，誤。「搖」與「瑤」、「防」與「房」古字並通。

èr yù lǎn qī shí jiǔ yǐn chūn qiū yuán mìng bāo yún: zhuān xū bìng gàn, shàng fǎ yuè cān. jí wēi chéng jì, yǐ lǐ yīn yáng. sān bǎi qī shí yī yǐn zuò pián gàn.
〔二〕御覽七十九引春秋元命苞云：「顓頊並干，上法月參。集威成紀，以理陰陽。」三百七十一引作「駢干」。

sān lǐ jì jì fǎ yún: gòng gōng shì bà jiǔ zhōu, zhèng zhù: zài tài hào yán dì zhī jiān. lǔ yǔ wéi zhāo zhù tóng. hàn shū lǜ lì zhì yún: jì diǎn yuē: gòng gōng shì bó jiǔ yù. yán suī yǒu shuǐ dé, zài huǒ mù zhī jiān, fēi qí xù yě. rèn zhī xíng yǐ qiáng, gù bó ér bù wáng. huái nán zǐ yuán dào xùn yún: gòng gōng yǔ gāo xīn zhēng wèi dì. bīng lüè xùn yún: gòng gōng wèi shuǐ hài, gù zhuān xū zhū zhī. àn gòng gōng wèi zhuān xū suǒ zhū, bù dāng xí yòng qí hào. hàn shū lǜ lì zhì yǐ gāo yáng wèi yǒu tiān xià hào, cǐ yún shēn hào yì yì. zhāo shí qī nián niàn jiǔ nián zuǒ chuán gòng gōng shì, cǐ bìng yǐ wèi zhuān xū shì, huò chū zuǒ shì jiā jiù shuō yě.
〔三〕禮記祭法云：「共工氏霸九州」，鄭註：「在太昊、炎帝之間。」魯語韋昭注同。漢書律曆志云：『祭典曰：「共工氏伯九域。」言雖有水德，在火木之間，非其序也。任知刑以強，故伯而不王。』淮南子原道訓云：「共工與高辛爭為帝。」兵略訓云：「共工為水害，故顓頊誅之。」按共工為顓頊所誅，不當襲用其號。漢書律曆志以高陽為有天下號，此雲身號亦異。昭十七年、廿九年左傳共工氏，此並以為顓頊事，或出左氏家舊說也。

sì hàn shū lǜ lì zhì yún: jīn shēng shuǐ, gù wèi shuǐ dé.
〔四〕漢書律曆志云：「金生水，故為水德。」

wǔ zhāo shí qī nián zuǒ chuán.
〔五〕昭十七年左傳。

liù chǔ yǔ: guān shè fù yún: shǎo? zhī shuāi yě, jiǔ lí luàn dé, zhuān xū shòu zhī. nǎi mìng nán zhèng zhòng sī tiān yǐ shǔ shén, mìng huǒ zhèng lí sī dì yǐ shǔ mín, shǐ fù jiù cháng, wú xiāng qīn dú. fú shàng yí tuō bù zì. xùn yǔ xún tóng, shǐ jì suǒ yǐn yún: shǐ jì xún zì, xú guǎng jiē dú yuē xùn. xùn, shùn yě.
〔六〕楚語：『觀射父云：「少？之衰也，九黎亂德，顓頊受之。乃命南正重司天以屬神，命火正黎司地以屬民，使復舊常，無相侵瀆。」』「服」上疑脫「不」字。「訓」與「馴」同，史記索隱云：『史記「馴」字，徐廣皆讀曰「訓」。訓，順也。』

qī xià yǒu tuō wén. dà dài lǐ wǔ dì dé piān yún: zhuān xū chéng lóng ér zhì sì hǎi, běi zhì yú yōu líng, nán zhì yú jiāo zhǐ, xī jì yú liú shā, dōng zhì yú pán mù. dòng jìng zhī wù, dà xiǎo zhī shén, rì yuè suǒ zhào, mò bù dǐ lì.
〔七〕下有脫文。大戴禮五帝德篇云：「顓頊乘龍而至四海，北至於幽陵，南至於交趾，西濟於流沙，東至於蟠木。動靜之物，大小之神，日月所照，莫不砥礪。」

bā yīng dāng zuò jīng, xiáng shàng.
〔八〕「英」當作「莖」，詳上。

jiǔ wén shí bā nián zuǒ chuán tuí kǎi zuò tuí ái, dǎo yǎn zuò dǎo yǎn, bā kǎi zuò bā kǎi. àn shuō wén yǎn zì xià yǐn chūn qiū chuán táo yì cóng shǒu. zhì shì xìng piān yǎn zuò yǎn, yǔ chuán tóng. duó àn: máng jiàng chéng běn zuò lóng jiàng, wù. wáng shì guǎng yǎ shū zhèng yī yún: zì tíng jiān yǐ shàng jiē yǐ èr zì wèi míng. ěr yǎ: páng hóng, dà yě. hóng yǔ jiàng gǔ tóng shēng. dà lín máng jiàng, huò jiē qǔ guǎng dà zhī yì yǔ?
〔九〕文十八年左傳「隤凱」作「隤敳」，「搗演」作「搗戭」，「八凱」作「八愷」。按說文「戭」字下引春秋傳「檮」亦從手。志氏姓篇「演」作「戭」，與傳同。○鐸按：尨降程本作龍降，誤。王氏廣雅疏證一云：「自庭堅以上皆以二字為名。爾雅：「厖、洪，大也。」「洪」與「降」古同聲。大臨、尨降，或皆取廣大之義與？」

yī zhāo niàn jiǔ nián zuǒ chuán: cài mò yuē: gòng gōng shì yǒu zǐ yuē gōu lóng, wèi hòu tǔ. lǔ yǔ: zhǎn qín yuē: gòng gōng shì zhī bó jiǔ yǒu yě, qí zǐ yuē hòu tǔ, néng píng jiǔ tǔ, gù sì yǐ wèi shè. cǐ hé èr shū yán zhī. duó àn: hàn shū jiāo sì zhì zuò néng píng shuǐ tǔ.
〔一０〕昭廿九年左傳：『蔡墨曰：「共工氏有子曰勾龍，為后土。」』魯語：『展禽曰：「共工氏之伯九有也，其子曰后土，能平九土，故祀以為社。」』此合二書言之。○鐸按：漢書郊祀志作「能平水土」。

sōng jiǎn tūn yàn luǎn shēng zǐ qì yī, wèi yáo sī tú, zhí qīn bǎi xìng, shùn wǔ pǐn èr.
娀簡吞燕卵生子契〔一〕，為堯司徒，職親百姓，順五品〔二〕。

yī shǐ jì yīn běn jì yún: yīn qì mǔ yuē jiǎn dí, yǒu sōng shì zhī nǚ, wèi dì kù cì fēi. sān rén xíng yù, jiàn xuán niǎo duò qí luǎn, jiǎn dí qǔ tūn zhī, yīn yùn, shēng qì. qì zhǎng ér zuǒ yǔ zhì shuǐ, yǒu gōng, fēng yú shāng, cì xìng zi shì. yù lǎn bā shí sān yǐn shàng shū zhōng hòu yún: xuán niǎo xiáng shuǐ, yí luǎn yú liú, sōng jiǎn shí tūn, shēng qì fēng shāng. zhù: xuán niǎo, yàn yě. xiáng shuǐ, pái huái yú shuǐ shàng. sōng, shì yě. jiǎn, jiǎn dí yě, qì mǔ míng. shāng, guó míng, shī yún: tiān mìng xuán niǎo, jiàng ér shēng shāng, shì yě. lǐ jì yuè lìng zhèng zhù yì chēng sōng jiǎn.
〔一〕史記殷本紀云：「殷契母曰簡狄，有娀氏之女，為帝嚳次妃。三人行浴，見玄鳥墮其卵，簡狄取吞之，因孕，生契。契長而佐禹治水，有功，封於商，賜姓子氏。」御覽八十三引尚書中候云：「玄鳥翔水，遺卵於流，娀簡拾吞，生契封商。」註：『玄鳥，燕也。翔水，徘徊於水上。娀，氏也。簡，簡狄也，契母名。商，國名，詩云：「天命玄鳥，降而生商」，是也。』禮記月令鄭注亦稱娀簡。

èr shū yáo diǎn. shùn jīn zuò xùn. yīn běn jì zuò xùn. huái nán zǐ rén xián xùn: wǔ pǐn bù shèn, yù lǎn wǔ shí jiǔ yǐn huái nán zǐ zuò bù shùn.
〔二〕書堯典。「順」今作「遜」。殷本紀作「訓」。淮南子人閒訓：「五品不慎」，御覽五十九引淮南子作「不順」。

fú dōu jiàn bái qì guàn yuè, yì gǎn shēng hēi dì zi lǚ yī, qí xiāng èr zhǒu èr. shēn hào tāng, shì hào yīn sān. zhì tài píng.
扶都見白氣貫月，意感生黑帝子履〔一〕，其相二肘〔二〕。身號湯，世號殷〔三〕。致太平。

yī yù lǎn bā shí sān yǐn hé tú yún: fú dōu jiàn bái qì guàn yuè, yì gǎn shēng hēi dì tāng. zhù yún: shī hán shén wù tóng. yù lǎn tuō yì zì, jù yì wén lèi jù shí bǔ. duó àn: sūn zhì zǔ dú shū cuǒ lù jù dà dài lǐ shǎo xián piān shāng lǚ dài xìng, bái hǔ tōng xìng míng piān tāng wáng hòu gēng míng, wèi zi sūn fǎ, běn míng lǚ yě, wèi tāng míng tiān yǐ, yòu míng lǚ, zì wú kě yí. liú shì lùn yǔ zhèng yì shuō yǔ xiǎo zi lǚ yì yún: qián fū lùn yì chēng zi lǚ, shì lǚ wèi tāng míng yě.
〔一〕御覽八十三引河圖云：「扶都見白氣貫月，意感生黑帝湯。」注云：「詩含神霧同。」御覽脫「意」字，據藝文類聚十補。○鐸按：孫志祖讀書脞錄據大戴禮少閒篇「商履代興」，白虎通姓名篇「湯王后更名，為子孫法，本名履也」，謂湯名天乙，又名履，自無可疑。劉氏論語正義說「予小子履」亦云：「潛夫論亦稱子履，是履為湯名也。」

èr yù lǎn bā shí sān yǐn luò shū líng zhǔn tīng yún: hēi dì zi tāng zhǎng bā chǐ yī cùn, lián zhū tíng, bì èr zhǒu. yòu yǐn chūn qiū yuán mìng bāo yún: tāng bì èr zhǒu, shì wèi shén gāng. àn lùn héng gǔ xiāng piān yì yún: tāng bì zài zhǒu. bái hǔ tōng shèng rén piān zuò sān zhǒu. yù lǎn sān bǎi liù shí jiǔ yǐn yuán mìng bāo yòu yún: tāng bì sì zhǒu. yì wén lèi jù shí èr yǐn yuán mìng bāo chū xué jì jiǔ yǐn dì wáng shì jì sòng shū fú ruì zhì bìng tóng. duó àn: sì zhǒu hé liǎng bì yán zhī. sān zhǒu wù.
〔二〕御覽八十三引雒書靈准聽云：「黑帝子湯長八尺一寸，連珠庭，臂二肘。」又引春秋元命苞云：「湯臂二肘，是謂神剛。」按論衡骨相篇亦云：「湯臂再肘。」白虎通聖人篇作「三肘」。御覽三百六十九引元命苞又云：「湯臂四肘。」藝文類聚十二引元命苞、初學記九引帝王世紀、宋書符瑞志並同。○鐸按：「四肘」合兩臂言之。「三肘」誤。

sān hàn shū lǜ lì zhì yún: tāng fá xià jié, jīn shēng shuǐ, gù wèi shuǐ dé. tiān xià hào yuē shāng, hòu yuē yīn. mèng kāng yuē: chū qì fēng shāng, tāng jū yīn ér shòu mìng, gù èr hào.
〔三〕漢書律曆志云：「湯伐夏桀，金生水，故為水德。天下號曰商，後曰殷。」孟康曰：「初契封商，湯居殷而受命，故二號。」

hòu shuāi, nǎi shēng wǔ dīng. jí wèi, mò yǐ bù yán, sī dào sān nián, ér mèng huò xián rén yǐ wèi shī. nǎi shǐ yǐ mèng xiàng qiú zhī sì fāng cè lòu, dé fù shuō, fāng yǐ xū mí zhú yú fù yán. shēng yǐ wèi dà gōng, ér shǐ zhāo xī guī jiàn. kǒng qí yǒu dàn dài yě, zé chì yuē: ruò jīn, yòng rǔ zuò lì ruò jì jù chuān, yòng rǔ zuò zhōu jí ruò shí dà hàn, yòng rǔ zuò lín yǔ. qǐ nǎi xīn, wò zhèn xīn. ruò yào bù míng xuàn, jué jí bù chōu ruò xiǎn bù shì dì, jué zú yòng shāng. ěr jiāo xiū yú, wú qì! gù néng zhōng xìng, chēng hào gāo zōng yī. jí dì xīn ér wáng, tiān xià wèi zhī zhòu èr.
後衰，乃生武丁。即位，默以不言，思道三年，而夢獲賢人以為師。乃使以夢像求之四方側陋，得傅說，方以胥靡築於傅岩。升以為大公，而使朝夕規諫。恐其有憚怠也，則敕曰：「若金，用汝作礪；若濟巨川，用汝作舟楫；若時大旱，用汝作霖雨。啟乃心，沃朕心。若藥不瞑眩，厥疾不瘳；若跣不視地，厥足用傷。爾交修余，無棄！」故能中興，稱號高宗〔一〕。及帝辛而亡，天下謂之紂〔二〕。

yī wǔ dīng yǐ xià jiàn chǔ yǔ. dà gōng chǔ yǔ wú dà zì. duó àn: mèng xiàng chǔ yǔ zuò xiàng mèng, wù dào, wáng niàn sūn jù cǐ dìng zhèng zhī.
〔一〕「武丁」以下見楚語。「大公」楚語無「大」字。○鐸按：「夢像」楚語作「象夢」，誤倒，王念孫據此訂正之。

èr shǐ jì sān dài shì biǎo yún: dì xīn shì wèi zhòu.
〔二〕史記三代世表云：「帝辛是為紂。」

wǔ wáng fēng wēi zǐ yú sòng yī, fēng jī zǐ yú cháo xiān èr.
武王封微子於宋〔一〕，封箕子於朝鮮〔二〕。

yī lǐ jì lè jì yún: tóu yīn zhī hòu yú sòng, zhèng zhù: tóu, jǔ xǐ zhī cí yě. shí wǔ wáng fēng zhòu zi wǔ gēng yú yīn xū, suǒ xǐ zhě wēi zǐ yě. hòu zhōu gōng gèng fēng ér dà zhī. àn shǐ jì yīn běn jì yún: zhōu wǔ wáng bēng, wǔ gēng yǔ guǎn shū cài shū zuò luàn, chéng wáng mìng zhōu gōng zhū zhī, ér lì wēi zǐ yú sòng, yǐ xù yīn hòu. sòng shì jiā tóng.
〔一〕禮記樂記云：「投殷之後於宋」，鄭註：「投，舉徙之辭也。時武王封紂子武庚於殷墟，所徙者微子也。後周公更封而大之。」按史記殷本紀云：「周武王崩，武庚與管叔、蔡叔作亂，成王命周公誅之，而立微子於宋，以續殷後。」宋世家同。

èr shǐ jì sòng shì jiā.
〔二〕史記宋世家。

zi xìng fēn shì, yīn shí lái sòng lè xiāo kōng tóng běi duàn, jiē tāng hòu yě. yī
子姓分氏，殷、時、來、宋、扐、蕭、空同、北段，皆湯後也。〔一〕

yī shǐ jì yīn běn jì lùn yún: qì wèi zi xìng, qí hòu fēn fēng, yǐ guó wèi xìng, yǒu yīn shì lái shì sòng shì kōng tóng shì zhì shì běi yīn shì mù yí shì. suǒ yǐn yún: àn xì běn zi xìng wú zhì shì, běi yīn shì zuò máo shì, yòu yǒu shí shì xiāo shì lí shì. àn zhì shì jí lí shì zhī wù, cǐ wén yòu wù lí wèi lè, wù yīn wèi duàn. tóng tóng gǔ zì tōng. máo shì, yǐn yuán nián zuǒ chuán shū yǐn shì běn zuò bǐ máo. duó àn: shì běn bǐ máo gài běi máo zhī é, nǎi yī shì, lù shǐ hòu jì sì yì wù fēn zhī. yǐ shàng zhuān xū, shuǐ dé, hòu sì qì. wǔ dé biǎo liè yú zuǒ:
〔一〕史記殷本紀論云：「契為子姓，其後分封，以國為姓，有殷氏、來氏、宋氏、空桐氏、稚氏、北殷氏、目夷氏。」索隱云：「按系本子姓無稚氏，北殷氏作髦氏，又有時氏、蕭氏、黎氏。」按稚氏即黎氏之誤，此文又誤「黎」為「扐」，誤「殷」為「段」。同、桐古字通。髦氏，隱元年左傳疏引世本作比髦。○鐸按：世本比髦蓋北髦之訛，乃一氏，路史後紀四亦誤分之。以上顓頊，水德，後嗣契。五德表列於左：

fú xī mù dé dì kù qì
伏羲木德帝嚳棄

shén nóng huǒ dé yáo
神農火德堯

xuān yuán tǔ dé shùn
軒轅土德舜

shǎo? jīn dé yǔ
少？金德禹

zhuān xū shuǐ dé qì
顓頊水德契