hàn gǎi qín lì shǐ zhì rùn
○汉改秦历始置闰
yú cháng kǎo chūn qiū zhì rùn zhī yì yú qián yǐ, hòu yuè chéng shì kǎo gǔ biān, wèi hàn chū bù dú xí qín zhēng shuò, yì yīn qín lì yǐ shí yuè wèi suì shǒu, bù zhì rùn, dāng rùn zhī suì, lǜ guī yú yú zhōng wèi hòu jiǔ yuè, hàn jì biǎo jí shǐ jì, zì gāo dì zhì wén dì, qí shū hòu jiǔ yuè jiē tóng, shì wèi cháng tuī shí dìng rùn yě. zhì tài chū jiǔ nián, gǎi yòng xià zhèng, yǐ jiàn yín wèi suì shǒu, rán yóu lì shí sì zài, zhì zhēng hé èr nián, shǐ yú sì yuè hòu shū rùn yuè, qǐ shǐ shī shū yé? yì zì cǐ shǐ zhì rùn yě. yú yīn qí shuō shēn yí zhī, jīng sī qí gù, pō dé qí shuō yān. gài rùn yuè zhī bù shū zhě, yì ǒu yǐ qí shí wú kě shū zhī shì ěr. zhèng rú chūn qiū jīng huán gōng sì nián qī nián, qí suǒ jì shì zhì xià ér zhǐ, yǐ shì nián qiū dōng wú kě jì zhī shì yě. dìng gōng shí sì nián, zhì qiū ér zhǐ, yì yǐ shì nián dōng wú kě jì zhī shì yě. lǔ shǐ jì shì zhī fǎ, dà shuài rú cǐ, qí yú rùn yuè yì rán. guān wén gōng liù nián, jīng shū rùn yuè bù gào yuè, chūn qiū shū rùn, fāng jiàn yú cǐ. fù yǐ dù yù zhǎng lì kǎo zhī, zì yǐn zhì āi fán gèng sān shí yú rùn, zhì cǐ fāng shū, qǐ yuē qián hū cǐ zhě, jiē shǐ shī shū, yì qǐ yuē, zì cǐ shǐ yǒu rùn yě. jīn hàn jì shì, zhèng xiào chūn qiū, rú tài chū yuán nián sān nián, tiān hàn yuán nián sān nián jiē zhǐ yú qiū, tài shǐ yuán nián zé zhǐ yú xià, jiē yǐ qí hòu wú shì kě jì, gù bù shū ěr. rán zé rùn yuè bù shū, yì ruò shì hū? gài sān suì yī rùn, wǔ suì zài rùn, gǔ lì fǎ yě. ruò wèi zì cǐ shǐ zhì rùn, zé hé zì cǐ hòu sān suì wǔ suì, lěi lěi shū zhī. rán zì zhēng hé èr nián zhì hòu yuán yuán nián, dāng zhì rùn ér bù shū, zì hòu yuán èr nián zhì zhāo dì shǐ yuán yuán nián, nǎi yīn shì ér hòu shū. qí hòu dāng rùn suì, yòu jiē bù shū, shì zhī bù shū zhě, ǒu wú shì ěr. rán zé fēi shǐ shī shū, yì fēi zì cǐ zhì rùn yě. suī rán, cǐ fēi yú yì shuō yě, fù zhèng yǐ shǐ jì lì shū, zì tài chū gēng lì yǐ zhì zhēng hé yě, rú tài chū èr nián, tiān hàn yuán nián sì nián, tài shǐ èr nián jiē yǒu rùn, zé zhī yú yán shì kě xìn yún.
余尝考春秋置闰之异于前矣,后阅程氏《考古编》,谓汉初不独袭秦正朔,亦因秦历以十月为岁首,不置闰,当闰之岁,率归余于终为后九月,《汉纪》、《表》及《史记》,自高帝至文帝,其书后九月皆同,是未尝推时定闰也。至太初九年,改用夏正,以建寅为岁首,然犹历十四载,至征和二年,始于四月后书闰月,岂史失书耶?抑自此始置闰也。余因其说深疑之,精思其故,颇得其说焉。盖闰月之不书者,亦偶以其时无可书之事耳。正如《春秋经》桓公四年、七年,其所纪事至夏而止,以是年秋、冬无可纪之事也。定公十四年,至秋而止,亦以是年冬无可纪之事也。鲁史纪事之法,大率如此,其余闰月亦然。观文公六年,《经》书闰月不告月,《春秋》书闰,方见于此。复以杜预《长历》考之,自隐至哀凡更三十余闰,至此方书,岂曰前乎此者,皆史失书,抑岂曰,自此始有闰也。今汉纪事,正效《春秋》,如太初元年、三年,天汉元年、三年皆止于秋,太始元年则止于夏,皆以其后无事可纪,故不书耳。然则闰月不书,亦若是乎?盖三岁一闰,五岁再闰,古历法也。若谓自此始置闰,则合自此后三岁、五岁,累累书之。然自征和二年至后元元年,当置闰而不书,自后元二年至昭帝始元元年,乃因事而后书。其后当闰岁,又皆不书,是知不书者,偶无事耳。然则非史失书,亦非自此置闰也。虽然,此非余臆说也,复证以《史记·历书》,自太初更历以至征和也,如太初二年,天汉元年、四年,太始二年皆有闰,则知余言似可信云。
gāng mù wù shū
○《纲目》误书
gāng mù yī shū, zhū fū zǐ nǐ jīng zhī zuò yě. rán qí jiān bù néng wú wù, ér xué zhě yòu cóng ér wèi zhī shuō. gài zhù shū zhī nán, zì xī ér rán. jīn màn zhí shù shì yǔ tóng zhì píng zhī, fēi gǎn zhǐ zhāi qián bèi yǐ wéi néng yě. běi qí gāo wěi, yǐ liù yuè yóu nán yuàn, cóng guān sǐ zhě liù shí rén, jiàn běn jì. tōng jiàn shū yuē:" cì sǐ." cì, nǎi zhī é ěr. gāng mù nǎi zhí shū yuē:" shā qí cóng guān liù shí rén." ér bù yán qí gù, qí wù shén yǐ. yǐn qǐ shēn nǎi wèi zhī shuō yuē:" cǐ zhū zǐ shū fǎ suǒ yù." qiě yǐn mèng zǐ shā rén yǐ tǐng yǔ rèn yǔ zhèng zhī shuō, gù shàn yǐ, rán qí shí zé tōng jiàn wù zhī yú qián, gāng mù chéng zhī yú hòu ěr. wěi huāng yóu wú shí, bù bì hán shǔ, yú cóng guān sǐ zhě shàng liù shí rén, zé qí yú kě zhī yǐ. jù shì zhí shū, qí zuì zì jiàn, hé bì méi qí shí zāi!
《纲目》一书,朱夫子拟经之作也。然其间不能无误,而学者又从而为之说。盖著书之难,自昔而然。今漫摭数事与同志评之,非敢指摘前辈以为能也。北齐高纬,以六月游南苑,从官死者六十人,见《本纪》。《通鉴》书曰:"赐死。"赐,乃之讹耳。《纲目》乃直书曰:"杀其从官六十人。"而不言其故,其误甚矣。尹起莘乃为之说曰:"此朱子书法所寓。"且引《孟子》杀人以挺与刃与政之说,固善矣,然其实则《通鉴》误之于前,《纲目》承之于后耳。纬荒游无时,不避寒暑,于从官死者尚六十人,则其余可知矣。据事直书,其罪自见,何必没其实哉!
yòu guō wēi shì èr jūn, gāng mù yú yǐn dì shū shā, yú xiāng yīn wáng shū shì. yǐn yòu wèi zhī shuō yún:" cǐ èr jūn yǒu zuì wú zuì zhī bié yě, cǐ shū fǎ suǒ yù yě." rán jūn zhī shì jūn, yǐn dì lì yǐ shù nián, xiāng yīn wèi chéng hū jūn, bù yīng shū fǎ dào zhì rú cǐ, yì kǒng wù shū ěr.
又郭威弑二君,《纲目》于隐帝书杀,于湘阴王书弑。尹又为之说云:"此二君有罪无罪之别也,此书法所寓也。"然均之弑君,隐帝立已数年,湘阴未成乎君,不应书法倒置如此,亦恐误书耳。
yòu suí kāi huáng shí qī nián, zhào zhū sī lùn shǔ guān zuì, tīng lǜ wài jué zhàng. gāng mù tiáo xià yún, xiāo mó hē zǐ shì lüè zài jiāng nán zuò luàn, mó hē dāng cóng zuò. dà lǐ shǎo qīng zhào chuò gù jiàn, shàng mìng chuò tuì, chuò yuē:" chén zòu yù wèi jué, bù gǎn tuì." dì nǎi shì zhī. àn tōng jiàn, mó hē dāng cóng zuò, shàng yuē:" shì lüè nián wèi èr shí, yì hé néng wéi? yǐ qí míng jiàng zhī zǐ wéi rén suǒ bī ěr." yīn shè mó hē. chuò gù jiàn bù kě, shàng bù néng duó, yù chuò qù ér shè zhī, yīn mìng chuò tuì. chuò yuē:" chén zòu yù wèi jué, bù gǎn tuì." shàng yuē:" dà lǐ qí wèi zhèn tè shě mó hē yě." yīn mìng zuǒ yòu shì zhī. cǐ nǎi chuò yù lìng mó hē cóng zuò, ér dì tè shè zhī ěr, gāng mù wù yǐ.
又隋开皇十七年,诏诸司论属官罪,听律外决杖。《纲目》条下云,萧摩诃子世略在江南作乱,摩诃当从坐。大理少卿赵绰固谏,上命绰退,绰曰:"臣奏狱未决,不敢退。"帝乃释之。按《通鉴》,摩诃当从坐,上曰:"世略年未二十,亦何能为?以其名将之子为人所逼耳。"因赦摩诃。绰固谏不可,上不能夺,欲绰去而赦之,因命绰退。绰曰:"臣奏狱未决,不敢退。"上曰:"大理其为朕特舍摩诃也。"因命左右释之。此乃绰欲令摩诃从坐,而帝特赦之耳,《纲目》误矣。
yòu tōng jiàn zhēn guān yuán nián, dù yān jiàn dǐ huái dào yún:" qīn jiàn qí jiàn yáng dì xìng jiāng dū." shàng yuē:" qīng hé zì bù jiàn?" yuē:" chén bù jū zhòng rèn, zhī jiàn bù cóng." shàng yuē:" zhī bù kě jiàn, hé wéi lì qí cháo? qīng shì shì chōng zūn xiǎn, hé yì bù jiàn?" yuē:" chén fēi bù jiàn, dàn bù cóng ěr." shàng yuē:" shì chōng ruò jù jiàn, qīng hé dé miǎn huò?" yān bù néng duì. àn cǐ shí zé qí zhī yáng dì zhī bù kě jiàn, ér yóu lì qí cháo ěr. jīn gāng mù nǎi yú shàng yán shì chōng jù jiàn, yì qí yǔ yuē:" rán zé hé yǐ lì yú qí cháo?" shī qí shí yǐ.
又《通鉴》贞观元年,杜淹荐邸怀道云:"亲见其谏炀帝幸江都。"上曰:"卿何自不谏?"曰:"臣不居重任,知谏不从。"上曰:"知不可谏,何为立其朝?卿仕世充尊显,何亦不谏?"曰:"臣非不谏,但不从耳。"上曰:"世充若拒谏,卿何得免祸?"淹不能对。按此实责其知炀帝之不可谏,而犹立其朝耳。今《纲目》乃于上言世充拒谏,易其语曰:"然则何以立于其朝?"失其实矣。
yòu gāng mù kāi yuán jiǔ nián dōng shí yī yuè bà zhū wáng dū du cì shǐ yǐ hòu fán sì tiáo. àn tōng jiàn, shì nián zhī mò shí èr yuè xìng lí shān yún yún shì suì zhū wáng wèi dū du cì shǐ zhě xī zhào hái yún yún. cǐ fēi shí yī yuè shì, yì fēi shí èr yuè shì yě, dāng yī tōng jiàn zuò shì suì wéi shì.
又《纲目》开元九年冬十一月罢诸王都督刺史以后凡四条。按《通鉴》,是年之末十二月幸骊山云云;是岁诸王为都督刺史者悉召还云云。此非十一月事,亦非十二月事也,当依《通鉴》作是岁为是。
yòu gāng mù shū dé zōng zhēn yuán èr nián shí yī yuè huáng hòu bēng, bù shū shì. àn tōng jiàn, shì nián shí yī yuè jiǎ wǔ lì shū fēi wáng shì wèi hòu, zhì dīng yǒu bēng, tè sì rì ěr. cǐ chéng tōng jiàn suǒ shū, ér yì qí shàng wén ěr.
又《纲目》书德宗贞元二年十一月皇后崩,不书氏。按《通鉴》,是年十一月甲午立淑妃王氏为后,至丁酉崩,特四日耳。此承《通鉴》所书,而逸其上文耳。
yǐn yòu wèi táng shǐ fēi jiǔ jí, dì niàn zhī, suì lì wèi hòu, cè qì ér bēng, bì yǒu suǒ yù yì zhě, yì guò yě.
尹又谓唐史妃久疾,帝念之,遂立为后,册讫而崩,必有所寓意者,亦过也。
qín huì zhī shōu zhū jiàng bīng bǐng
○秦会之收诸将兵柄
qín huì zhī jì zhǔ hé, jù zhū jiàng bù cóng mìng, yú shì zhào sān dà jiàng rù jìn. yī rì, zhì dōu táng, wèn yǐ kè fù zhī qī yuē:" shàng qū chí shuāng lù shí yú nián, shì yàn bīng yǐ, jīn jué zài hé shí kě le, chí sù jìn tuì zhī jì dāng ruò hé?" zhāng hán duì yuē:" qián zhě tí bīng, zhí qū mǒu dì, qǐng liáng ruò gān, lǜ cái liàng bù jìn dé. ér tuì jūn chū mǒu suǒ, mǒu rén zuò shì bù kěn bìng lì, huò shēn qǐng zhé bù bào, cháng ruò bù néng zhuān lì yún yún. guì yuē:" yǒu shì hū? zhū gōng jīn bù guò yù dài xíng yī zhí shì, zú yǐ shuí hé shì dài fū zhě, cháo tíng bù jìn yě." yuè zuì hòu zhì, yì dà lüè tóng, ér yǔ jiā jùn yuē:" rú jīn wén chén bù ài qián, wǔ chén bù xī mìng, yù le jí le ěr." guì hàn zhī, yú shì sān shū mì bài yǐ. sān rén lèi biǎo cí xiè, guì yǔ shàng yuē, dá zhào shì cháng shí lǜ chí liú yī èr rì, fán zhū lǐ lì ēn cì, gè zì bèi duō. guì bié xià zhào, sān dà tún jiē gǎi lì yù qián yǐ. shǐ zhū jiàng kǔ dòu, jī zhí yǐ wèi lián chē zhèng rèn, rán jiē qǐ zú wǔ, fù shì dà jiàng, cháng bù dé jǔ shǒu, huò hùn qí jiā shì. yuè shī lǜ yóu yán, jiàng xiào yǒu fàn, dà zé zhū shā, xiǎo yì biān tà tòng dú, yòng néng yì shǐ shēn rù rú yì. mìng jì xià, zhū xiào xīn miǎn suǒ lì, kě zì jié zhī, rén rén biàn kuān, xǐ qí mìng, jiù yīng yǐ lüè dìng, sān rén rǎo rǎo, wèi xiá wèn yě. shāo cóng róng, jiàn guì, shǐ yǐ zhì xián lòu guà bīng quán wèi qǐng. guì xiào yuē:" zhū jūn zhī xuān fǔ zhì zhì shǐ hū? cǐ biān guān ěr. zhū gōng jīn wèi shū tíng guān, gù bù yì shǔ yé?" sān rén zhě chàng chàng ér tuì, shǐ wù shī bīng bǐng yān.
秦会之既主和,惧诸将不从命,于是诏三大将入觐。一日,至都堂,问以克复之期曰:"上驱驰霜露十余年,似厌兵矣,今决在何时可了,迟速进退之计当若何?"张、韩对曰:"前者提兵,直趋某地,请粮若干,率裁量不尽得。而退军出某所,某人坐视不肯并力,或申请辄不报,常若不能专力云云。桧曰:"有是乎?诸公今不过欲带行一职事,足以谁何士大夫者,朝廷不靳也。"岳最后至,意大略同,而语加峻曰:"如今文臣不爱钱,武臣不惜命,欲了即了耳。"桧颔之,于是三枢密拜矣。三人累表辞谢,桧与上约,答诏视常时率迟留一二日,凡诸礼例恩赐,各自倍多。桧别下诏,三大屯皆改隶御前矣。始诸将苦斗,积职已为廉车正任,然皆起卒伍,父事大将,常不得举首,或溷其家室。岳师律尤严,将校有犯,大则诛杀,小亦鞭挞痛毒,用能役使深入如意。命既下,诸校新免所隶,可自结知,人人便宽,喜其命,就应已略定,三人扰扰,未暇问也。稍从容,见桧,始以置衔漏挂兵权为请。桧笑曰:"诸君知宣抚制置使乎?此边官尔。诸公今为枢庭官,顾不役属耶?"三人者怅怅而退,始悟失兵柄焉。
zhāng cái yàn
○张才彦
lì yáng zhāng shào cái yàn, nǎi zǒng děi jū shì qí jìn yàn zhī xiōng yě. jiàn yán sān nián, zì chéng wù láng shàng shū cì duì, jiǎ dà zōng bó fèng shǐ tà lǎn jūn qián, jū liú yōu yàn zhě fán shí wǔ nián. jí hé yì chéng, shào xīng shí sān nián, shǐ yǔ hóng hào zhū biàn jù hái. hòu wèi fū wén gé dài zhì, fèng cí lěi nián. yǐ hài gèng huà, dé zhī chí yáng, zú. chū, zǒng děi wèi xiǎo guān shí, cháng wèi cháng zi zhèng tóng hú míng zhòng yín lùn jiàn. qí hòu zi zhèng sǐ, míng zhòng chì jiǔ yǐ. shào xīng èr shí sì nián, zǒng děi zhī zǐ ān guó yóu xiāng jiàn shì de duì jí yīng, kǎo guān zhì dì qī, qín xūn wèi guān. xūn shì zhè cáo nán gōng, jiē dì yī. xiān lú chuán yī xī, jìn yù ān guó juǎn, zhǐ jì hòu, bǐ mò fù jīng miào, shàng lǎn zhī xǐ shén, zhuó wéi shǒu xuǎn, shí yǐ yì qín, qín bù néng kān, yuē:" hú yín suī yuǎn chì, lì yóu néng shǐ gù rén zǐ wèi zhuàng yuán xié!" yǐ ér tíng chàng, shàng yòu chēng qí shī, ān guó yì xiè. qín wèn:" xué hé shū?" yuē:" yán shū." yòu yuē:" shàng ài zhuàng yuán shī, cháng guān shuí shī?" yuē:" dù shī." qín sè zhuāng, xiào yuē:" hǎo dǐ jǐn wèi jūn zhàn què."
历阳张邵才彦,乃总得居士祁晋彦之兄也。建炎三年,自承务郎上书赐对,假大宗伯奉使挞览军前,拘留幽燕者凡十五年。及和议成,绍兴十三年,始与洪皓、朱弁俱还。后为敷文阁待制,奉祠累年。乙亥更化,得知池阳,卒。初,总得为小官时,尝为常子正同、胡明仲寅论荐。其后子正死,明仲斥久矣。绍兴二十四年,总得之子安国由乡荐试得对集英,考官置第七,秦埙为冠。埙试浙漕、南宫,皆第一。先胪传一夕,进御安国卷,纸既厚,笔墨复精妙,上览之喜甚,擢为首选,实以抑秦,秦不能堪,曰:"胡寅虽远斥,力犹能使故人子为状元邪!"已而廷唱,上又称其诗,安国诣谢。秦问:"学何书?"曰:"颜书。"又曰:"上爱状元诗,常观谁诗?"曰:"杜诗。"秦色庄,笑曰:"好底尽为君占却。"
xiān shì tài mǔ guī zì běi fāng, jiāng fā, dé yǔ tiān zú bié. yuān shèng yǎn wò chē qián, qì yuē:" xìng yǔ chéng xiàng guī wǒ, chù wǒ yī jùn zú yǐ." cái yàn shí yì wén zhī, tòng fèn. zhì shì, fú zhōng yí xiāng shū, wèi bǐ suī yù liú yuān shèng yǐ jiān hé hǎo, rán suǒ tān zhě jīn bó, shí bù nán yú hái, yí jí qiǎn shǐ. yīn dà wǔ zhī, huǐ yǐ mò jí. gèng wéi hǎo cí, shàng shū sòng qí jìng kāng qǐ lì zhào shì, jì shú shī yán zhī zuì. shàng fāng bāo qín hé róng zhī gōng, cái yàn suì zì mì xuǎn liè jìn fū wén dài zhì, qín yù yí zhī. cái yàn jū sì míng, dù mén jué jiāo bù chū, jù huò, nǎi wèi yáng kuáng. chū, chū shǐ wèi hái, qī lǐ zú yú jiā yǐ lěi nián. zhì shì wàng yán wú qī sǐ fēi mìng, qiě zhǐ zǒng děi wèi cí. gài shì shí, shí yóu yǐ bìng yán, huò chū yú kuáng yì yì zhī ān guó dé zuì, jì yǐ zì miǎn. yǔ zhuǎn shàng wén, yú shì dǎi zǒng děi fù dà lǐ yù, jū shā sǎo shì, qiú xì shén kǔ. qí nián shí yuè, qín sǐ. bī suì, ān guó jiào hūn, zhōng pī mìng xíng bù shàng shū hán zhòng tōng tè rù jí sì, shǐ dé shì qù. fāng bèi dǎi shí, dào wú xī, mèng dà shì gào yǐ wú kǒng, gài yù zhī qín wáng. rán yīn shì zǒng děi yì bìng kuáng huò.
先是太母归自北方,将发,得与天族别。渊圣偃卧车前,泣曰:"幸语丞相归我,处我一郡足矣。"才彦时亦闻之,痛愤。至是,服中遗相书,谓彼虽欲留渊圣以坚和好,然所贪者金帛,实不难于还,宜亟遣使。因大忤之,悔已莫及。更为好词,上疏颂其靖康乞立赵氏,冀赎失言之罪。上方褒秦和戎之功,才彦遂自秘选躐进敷文待制,秦愈疑之。才彦居四明,杜门绝交不出,惧祸,乃为佯狂。初,出使未还,妻李卒于家已累年。至是妄言吾妻死非命,且指总得为辞。盖是时,实由已病言,或出于狂易;抑知安国得罪,冀以自免。语转上闻,于是逮总得赴大理狱,鞫杀嫂事,囚系甚苦。其年十月,秦死。逼岁,安国叫阍,中批命刑部尚书韩仲通特入棘寺,始得释去。方被逮时,道无锡,梦大士告以无恐,盖预知秦亡。然因是总得亦病狂惑。
ān guó gèng bā jùn, yǒu dé ài. yǐ dāng shǔ sòng yú yōng gōng yǐn wú hú zhōu zhōng, zhòng shǔ zú, nián cái sān shí yú, shì lùn xī zhī.
安国更八郡,有德爱。以当暑送虞雍公饮芜湖舟中,中暑卒,年才三十余,士论惜之。
hán tōng lì zhuàn
○韩通立传
jiù chuán jiāo qiān zhī xué yú ōu yáng gōng, yī rì, zào liú gòng fù, liú wèn:" wǔ dài shǐ chéng xié?" jiāo duì jiāng tuō gǎo. liú wèn:" wèi hán chēng yǎn lì zhuàn hū?" jiāo mò rán. liú xiào yuē:" rú cǐ, yì shì dì èr děng wén zì ěr."
旧传焦千之学于欧阳公,一日,造刘贡父,刘问:"《五代史》成邪?"焦对将脱稿。刘问:"为韩瞠眼立传乎?"焦默然。刘笑曰:"如此,亦是第二等文字耳。"
táng yú lù zhě, zhí jí xián yuàn wáng zǐ róng suǒ zhuàn, bǎo yuán èr nián shàng zhī. shí wéi yǒu xuē jū zhèng wǔ dài shǐ, ōu yáng shū wèi chū yě. cǐ shū yǒu jì zhì chuán, yòu bó cǎi zhū jiā zhī shuō, xiào péi sōng zhī sān guó zhì zhù, fù jiàn xià fāng. biǎo hán tōng yú zhōng yì chuán, qiě guān zhī yǐ guó chū bāo zèng zhī diǎn, xīn jiù shǐ jiē suǒ bù jí yān. nǎi wáng yí gōng céng zhī dì, hòu yǐ yuán gǎo fǎn, qǐ yǐ zì wéi míng. qí hòu lǚ bó gōng biān wén jiàn, zhì zhào yī lèi, yì yǐ bāo zèng tōng zhì wéi shǒu, gài zǔ gàn róng zhī yì yě.
《唐余录》者,直集贤院王子融所撰,宝元二年上之。时惟有薛居正《五代史》,欧阳书未出也。此书有纪、志、传,又博采诸家之说,效裴松之《三国志注》,附见下方。表韩通于《忠义传》,且冠之以国初褒赠之典,《新》、《旧史》皆所不及焉。乃王沂公曾之弟,后以元杲反,乞以字为名。其后吕伯恭编《文鉴》,制、诏一类,亦以褒赠通制为首,盖祖干融之意也。
lǎo sū zú pǔ jì
○老苏族谱记
cāng zhōu xiān shēng chéng gōng xǔ, zì jì yǔ, méi shān rén, shì zhì wén chāng, yù jū shàng, yǔ xiān zi cóng róng tán shǔ zhōng jiù shì, lì lì kě tīng. qí yán lǎo quán zú pǔ tíng jì, yán xiāng sú zhī báo, qǐ yú mǒu rén, ér bù zhe qí xìng míng zhě, gài sū yǔ qí qī dǎng chéng shì dà bù xián, suǒ wèi mǒu rén zhě, qí qī zhī xiōng dì yě. lǎo quán yǒu zì yóu shī, shù qí nǚ shì wài jiā, bù dé zhì yǐ sǐ, qí cí shén āi, zé qí yuàn xì bù píng yě jiǔ yǐ. qí hòu dōng pō xiōng dì yǐ niàn mǔ zhī gù, xiāng yǔ shì hàn. chéng zhèng fǔ yú pō wèi biǎo dì, pō zhī nán qiān, shí zǎi wén qí xiān shì zhī xì, suì yǐ zhèng fǔ wèi běn lù xiàn jiāng, shǐ zhī gān xīn yān. ér zhèng fǔ fǎn dǔ zhōng wài zhī yì, xiāng yǔ zhōu xuán zhī zhě shèn zhì. pō shī wǎng fù chàng hé, zhōng yì kě gài jiàn yǐ.
沧洲先生程公许,字季与,眉山人,仕至文昌,寓居上,与先子从容谈蜀中旧事,历历可听。其言老泉《族谱亭记》,言乡俗之薄,起于某人,而不著其姓名者,盖苏与其妻党程氏大不咸,所谓某人者,其妻之兄弟也。老泉有《自尤》诗,述其女事外家,不得志以死,其辞甚哀,则其怨隙不平也久矣。其后东坡兄弟以念母之故,相与释憾。程正辅于坡为表弟,坡之南迁,时宰闻其先世之隙,遂以正辅为本路宪将,使之甘心焉。而正辅反笃中外之义,相与周旋之者甚至。坡诗往复倡和,中亦可概见矣。
zhèng fǔ shàng shì wèi xiàn lù shì, xiàn yǒu shā rén zhě, yù yǐ jù, chéng dú yí zhī, yīn huǎn qí shì, duō fāng wù sè zhī, guǒ dé zhēn shā rén zhě, ér xì zhě suì dé shì. tā rì, yì mǎn jiā jū, mèng shén gào zhī yuē:" rǔ yǒu huó yuān yù zhī gōng, dāng lìng rǔ zǐ sūn míng huàn xiāng jì, wèi yì guān shèng zú." zhì qí zi suì zhuó dì, qí hòu yì dà, rú mèng yán, rán duō xíng bú yì, dé xīn fú wén.
正辅上世为县录事,县有杀人者,狱已具,程独疑之,因缓其事,多方物色之,果得真杀人者,而系者遂得释。他日,役满家居,梦神告之曰:"汝有活冤狱之功,当令汝子孙名宦相继,为衣冠盛族。"至其子遂擢第,其后益大,如梦言,然多行不义,德馨弗闻。
yǒu míng táng zhě, xuān zhèng jiān fù wáng cài, zuì guì xiǎn. yòu yǒu míng dūn hòu zì zi shān zhě, yì zhī míng. shào kāng jié zhī sūn pǔ gōng jì shǒu méi rì, zi shān yǔ zhī bù xián, lián dé qí zuì zhuàng, yòng pǐ juàn dà shū, dú shèng zhī, qiǎn jiè chí dǐ chéng dū shuài fǔ zhì zhī qián nì lǚ shè, wěi zhī ér qù. nì lǚ rén dé zhī yǐ gào shuài, xiāo zhèn dé qǐ dé zhī, yǐ wéi qí huò, dǎi gōng jì fù chéng dū yù, yán jū zhī. yù lì zhī qí yuān, suì jiào gōng jì yī qiè chéng zhī, bù rán, sǐ wú yǐ zì míng, gōng jì wù, rú qí jiào bù fù biàn. yù shàng, cháo lùn yǐ wéi nì míng shū, fǎ bù dàng shòu, ér zhì sī fēi děi zhǐ, bù yīng shàn dǎi shǒu chén, suì jiē bà zhī. gōng jì suī dé wù wèn, ér fèn fèn bù néng kān, sù zhī yú tiān, xǔ huáng shí tán, zhì qí zi shǐ cháng rú shù. zi shān zhī jū jí zhuàng lì, yī xī dà huǒ, bù yí cùn chuán. zi shān běn fù qín huì, zhì yòu shǐ, hòu wǔ yì, zhé ān yuǎn xiàn lìng yǐ sǐ yān.
有名唐者,宣政间附王、蔡,最贵显。又有名敦厚字子山者,亦知名。邵康节之孙溥公济守眉日,子山与之不咸,廉得其罪状,用匹绢大书,椟盛之,遣介持抵成都帅府治之前逆旅舍,委之而去。逆旅人得之以告帅,萧振德起得之,以为奇货,逮公济赴成都狱,严鞫之。狱吏知其冤,遂教公济一切承之,不然,死无以自明,公济悟,如其教不复辩。狱上,朝论以为匿名书,法不当受,而制司非得旨,不应擅逮守臣,遂皆罢之。公济虽得勿问,而愤愤不能堪,诉之于天,许黄十坛,至其子始偿如数。子山之居极壮丽,一夕大火,不遗寸椽。子山本附秦桧,至右史,后忤意,谪安远县令以死焉。
zhōng xiè zhōng hè
○中谢中贺
jīn chén liáo shàng biǎo, suǒ chēng wéi chéng huáng chéng kǒng, jí chéng huān chéng xǐ dùn shǒu qǐ shǒu zhě, wèi zhī zhōng xiè zhōng hè. zì táng yǐ lái, qí tǐ rú cǐ. gài chén mǒu yǐ xià, yì lüè xù shù yǔ, biàn rù cǐ jù, rán hòu fū chén qí xiáng. rú liǔ zi hòu píng huái xī hè biǎo:" chén fù zuì jī xìn, wéi shàng shū jiān biǎo, shí yǒu sì nián" yún yún," huái yìn yè fú, yǒu shè yǒu rén", yǔ yì wèi jìng yě. qí xià jì yún" chéng huáng chéng kǒng", gài yǐ cǐ yī jù, jié shàng shù yǔ yún ěr.
今臣僚上表,所称惟诚惶诚恐,及诚欢诚喜、顿首稽首者,谓之中谢中贺。自唐以来,其体如此。盖臣某以下,亦略叙数语,便入此句,然后敷陈其详。如柳子厚《平淮西贺表》:"臣负罪积衅,违尚书笺表,十有四年"云云,"怀印曳绂,有社有人",语意未竟也。其下既云"诚惶诚恐",盖以此一句,结上数语云尔。
jīn rén bù chá, huò yú shǒu lián zhī hòu, còu yòng liǎng duǎn jù, yán zhèn tì zhī yì, ér fù jiē yǐ zhōng xiè zhī yǔ, zé suì chéng chóng fù yǐ. qián bèi biǎo zhāng rú dōng pō jīng gōng, duō bù shī cǐ tǐ. jìn shí zhōu yì gōng wèi xiāng, xiè fù fēng biǎo yún:" huá yáng hēi shuǐ, liè dì ér fēng, jiù wù qīng zhān, cóng tiān ér xià. mó diàn zhī qín wèi mǐn, zhí guī zhī chǒng mí jiā. chén chéng huáng chéng kǒng." huò yǐ wéi yí, cháng yǐ wèn gōng, gōng dá zhī zhèng rú cǐ.
今人不察,或于首联之后,凑用两短句,言震惕之义,而复接以中谢之语,则遂成重复矣。前辈表章如东坡、荆公,多不失此体。近时周益公为相,《谢复封表》云:"华阳黑水,裂地而封,旧物青毡,从天而下。磨玷之勤未泯,执圭之宠弥加。臣诚惶诚恐。"或以为疑,尝以问公,公答之正如此。
fù fù fú sān zì yīn yì
○复、覆、伏三字音义
fù fù fú sān zì yīn yì xiāng chū rù, yì yú hùn luàn, jīn gè shū yú zuǒ. fù yǒu sān zì yīn, fáng liù qiè zhě, fù guī zhī fù yě, zì shū xùn yǐ wǎng lái, shì yě. yì guà zhī fù, máo shī" fù gǔ fù jìng", lún yǔ" yán kě fù yě"," kè jǐ fù lǐ", jiē shì yě. yì zhù yún" hái", yǔ zhù" yóu fù", yǔ shī" wèi huī fù zhī fù", qí yì yī yě. fú fù qiè zhě, yòu zhī yì yě, zì shū xùn yǐ yòu, shì yě. shū" fù guī yú bó", shī" fù huì zhū hóu", yǔ" fù mèng zhōu gōng"," zé bù fù yě", jí" fù jiàn fù wén" zhī lèi, jiē shì yě. fāng liù qiè, yǔ fù tóng yīn zhě, fǎn fù zhī fù yě. yì gān xiàng zàn" fǎn fù dào yě", shì wén" fāng liù fǎn, běn yì zuò fù, shì yě".
复、覆、伏三字音义相出入,易于混乱,今各疏于左。复有三字音,房六切者,复归之复也,字书训以往来,是也。《易卦》之《复》,《毛诗》"复古复竟",《论语》"言可复也","克己复礼",皆是也。《易注》云"还",《语注》"犹覆",与《诗》"为恢复之复",其义一也。扶富切者,又之义也,字书训以又,是也。《书》"复归于亳",《诗》"复会诸侯",《语》"复梦周公","则不复也",及"复见复闻"之类,皆是也。芳六切,与覆同音者,反复之复也。《易乾象赞》"反复道也",《释文》"芳六反,本亦作覆,是也"。
fù yì yǒu sān yīn, fāng liù fǎn zhě, fǎn fù zhī fù yě, zì shū xùn yǐ fǎn, shì yě. zhōng yōng" qīng zhě fù zhī", zhù:" bài yě." yǔ yì" fǎn fù dào yě" zhī fù, yīn tóng yì yì. fū jiù qiè zhě, fù chóu zhī fù yě, zì shū xùn yǐ gài, shì yě. fú yòu qiè zhě, fú bīng yě. zuǒ zhuàn" jūn wèi sān fù yǐ dài zhī" shì yě.
覆亦有三音,芳六反者,反覆之覆也,字书训以反,是也。《中庸》"倾者覆之",注:"败也。"与《易》"反复道也"之复,音同义异。敷救切者,覆帱之覆也,字书训以盖,是也。扶又切者,伏兵也。《左传》"君为三覆以待之"是也。
fú yì yǒu sān yīn, fáng liù qiè zhě, fú xī zhī fú yě, zì shū xùn yǐ cì yě nì yě yǐn yě, shì yě. sān fú zhī fú, jí fú xī yōu shēng chì fú fú, jiē shì yě. fú fù qiè zhě, niǎo bào luǎn yě. zhuāng zi" yuè jī bù néng fú gǔ luǎn", jí hòu hàn" dà zhàng fū dāng xióng fēi, ān néng cí fú" jiē shì yě. qián hàn wǔ xíng zhì" yuán dì chū yuán zhōng, chéng xiàng fǔ shǐ jiā cí jī fú zi", yán yún:" fáng fù fǎn." yòng zì zhě, bù kě yǐ bù biàn yān.
伏亦有三音,房六切者,伏羲之伏也,字书训以伺也、匿也、隐也,是也。三伏之伏,及伏羲、优生、赤伏符,皆是也。扶富切者,鸟抱卵也。《庄子》"越鸡不能伏鹄卵",及《后汉》"大丈夫当雄飞,安能雌伏"皆是也。《前汉·五行志》"元帝初元中,丞相府史家雌鸡伏子",颜云:"房富反。"用字者,不可以不辨焉。
yuè wǔ mù yì shì
○岳武穆逸事
dù chōng zhī zhù jiàn kāng yě, yuè fēi jūn lì yìng zhài yú yí xīng, mìng qīn jiāng shǒu zhī. fēi bīng chū bù lì, fū rén mì yù qīn jiāng xuǎn jīng ruì jù hóu liáng, qián wèi cè yìng zhī bèi. wèi jǐ, fēi bīng hái, jí rù jiào chǎng hū wèn zhī yuē:" rǔ yù hé wéi?" yuē:" wén tài wèi jūn xiǎo bù lì, gù zé gǎn zhàn zhī shì yǐ bèi cè yìng, cǐ nán nǚ xiào shùn ěr." fēi yuē:" wú mìng rǔ jiān shǒu gēn běn, tiān bù néng yí, dì bù néng dòng. rǔ jīn bù dài wú lìng, shàn zì dòng yáo, shì wú shī lǜ yě." lì mìng zé duǎn zhuàng, jiāng dà jù, qí āi tǔ shí, wèi cǐ fēi mǒu suǒ zì wèi, gài fū rén yì céng yǒu mìng ěr. fēi yù nù, jìng zhǎn zhī.
杜充之驻建康也,岳飞军立硬寨于宜兴,命亲将守之。飞兵出不利,夫人密谕亲将选精锐、具糇粮,潜为策应之备。未几,飞兵还,即入教场呼问之曰:"汝欲何为?"曰:"闻太尉军小不利,故择敢战之士以备策应,此男女孝顺耳。"飞曰:"吾命汝坚守根本,天不能移,地不能动。汝今不待吾令,擅自动摇,是无师律也。"立命责短状,将大惧,祈哀吐实,谓此非某所自为,盖夫人亦曾有命耳。飞愈怒,竟斩之。
yòu shào xīng hé yì chū chéng, jīn rén yǐ hé nán guī wǒ. pàn zōng zhèng shì shì rén, xián mìng dào jīng xiāng wǎn luò, zhǐ yè gǒng xiāng yuán. dào guò nán dèng, yuè fēi zhǐ zhī yuē:" jīn lǔ wú xìn, jūn yí shǎo zhù." shì rén yǐ shàng mìng yǒu chéng, cí qù. bù shù shě, yān chén sì qǐ, jūn shēng xiāo rán, yú shì shī sè nán bēn. hū yù dà jūn, wàng zhī, yuè zhì yě, suì chí jiù zhī. fēi xiào yuē:" gù wèi jūn wù xíng, zhèng kǒng cǐ ěr. rán yǐ qiǎn dǒng yù dài niú guān chá zài qián yǔ zhī jiāo fēng yǐ. bīng shèng bài wú cháng, jūn wáng rén, qiě jìn shǔ, wú dāng yǐ zì jǐ bīng wèi sòng jūn." xíng shù lǐ, liǎng jiāng jié shū zhì, gài rén wèi xíng qián yī rì chū shī yě. qí hòu fēi dé zuì xià yù, rén jí biàn qí wú gū, qiě yǐ bǎi kǒu bǎo zhī. fēi wéi gǎn ēn, gài qīn jiàn qí yòng bīng shén sù gù ěr. cháo chén bìng lùn rén shēn wéi zōng shì, bù yīng jiāo jié jiàng shuài, yīn zhǐ wèi fēi dǎng, suì bà zōng sī yǔ cí yún.
又绍兴和议初成,金人以河南归我。判宗正事士亻,衔命道荆、襄、宛、洛,只谒巩襄原。道过南邓,岳飞止之曰:"金虏无信,君宜少驻。"士亻以上命有程,辞去。不数舍,烟尘四起,军声嚣然,于是失色南奔。忽遇大军,望之,岳帜也,遂驰就之。飞笑曰:"固谓君勿行,正恐此耳。然已遣董御带、牛观察在前与之交锋矣。兵胜败无常,君王人,且近属,吾当以自己兵卫送君。"行数里,两将捷书至,盖亻未行前一日出师也。其后飞得罪下狱,亻极辩其无辜,且以百口保之。非惟感恩,盖亲见其用兵神速故耳。朝臣并论亻身为宗室,不应交结将帅,因指为飞党,遂罢宗司与祠云。
yòu zhāng wèi gōng zhī chū dū yě, bì cí zhī rì, yǔ gāo zōng yuē yuē:" chén dāng xiān qū qīng dào, wàng bì xià liù lóng sù jià, yuē zhì biàn jīng, zuò shàng yuán shuài." fēi wén zhī yuē:" xiàng gōng dé fēi shuì yǔ hū?" yú shì wèi gōng hàn zhī zhōng shēn.
又张魏公之出督也,陛辞之日,与高宗约曰:"臣当先驱清道,望陛下六龙夙驾,约至汴京,作上元帅。"飞闻之曰:"相公得非睡语乎?"于是魏公憾之终身。
ruò gān rú gàn
○若干如干
ruò gān èr zì, chū gǔ lǐ xiāng shè. dà shè shù shè suàn yún: ruò gān chún ruò gān qí. ruò, rú yě gàn, qiú yě. yán shì běn bù dìng, cháng rú cǐ qiú zhī. yòu qū lǐ:" wèn tiān zǐ zhī nián, wén zhī shǐ fú yī ruò gān chǐ yǐ." qián hàn shí huò zhì yán zhù yún:" shè shù zhī yán yě. gàn rú gè, wèi dāng rú gè shù yě, yì yuē rú gàn." wén xuǎn rèn yàn shēng jìng líng wáng zhuàng:" shí yì rú gàn hù." zhù yún:" rú gàn hù jí ruò gān hù yě."
若干二字,出古礼乡射。《大射》数射算云:若干纯、若干奇。若,如也;干,求也。言事本不定,尝如此求之。又《曲礼》:"问天子之年,闻之始服衣若干尺矣。"《前汉·食货志》颜注云:"设数之言也。干如个,谓当如个数也,亦曰如干。"《文选·任彦升竟陵王状》:"食邑如干户。"注云:"如干户即若干户也。"
rán yòu wèi fù xìng, hòu zhōu yǒu ruò gān fèng, jí yòu jiāng jūn ruò gān huì. ruò, yīn rén zhě fǎn. shì wén yún:" yǐ guó wèi xìng." rán zé ruò gān yòu guó míng yě.
然又为复姓,后周有若干凤,及右将军若干惠。若,音人者反。《释文》云:"以国为姓。"然则若干又国名也。
cí shān yīng yǔ
○祠山应语
yú shì sì cí shān zhāng wáng, dòng zhǐ bì dǎo, yīng rú shī guī, gū zhì qí yàn shù shì yú cǐ, yǐ zhāng shén xiū. xiān zi xū chéng jiāng cì, wèi yǒu lì zhě rǎng qù, zài yǐ pí líng děng sān lěi gàn sì dì, yú yuè bù bào. xiān bǐ shí liú, dǎo yú nán guān zhī cí, yǒu" shuǐ biān xiāo xī de fēi yáo" zhī yǔ, jí shōu háng xìn, zé wén huò shān suǒ qí, yì dé cǐ qiān, yuè rì lín tīng zhī mìng xià yǐ.
余世祀祠山张王,动止必祷,应如蓍龟,姑志奇验数事于此,以彰神休。先子需澄江次,为有力者攘去,再以毗陵等三垒干祀地,逾月不报。先妣时留,祷于南关之祠,有"水边消息的非遥"之语,及收杭信,则闻霍山所祈,亦得此签,越日临汀之命下矣。
wù chén nián, zhù zi fǔ wǔ suì, bìng gǔ zhēng, shì dài shén, fán yào jiē fú xiào. dǎo qiān dé gǔ zhī shàng jiǔ yún:" gǔ yǒu sān tóu, fēn fēn rǎo rǎo, rú chóng zài mǐn, zhí yī zé le." tuì móu zhī yī, shì tóu zhú chóng zhī jì, fán qù yóu huí èr, qí sè rú dān, jí rì liáng yù.
戊辰年,铸子甫五岁,病骨蒸,势殆甚,凡药皆弗效。祷签得《蛊之上九》云:"蛊有三头,纷纷扰扰,如虫在皿,执一则了。"退谋之医,试投逐虫之剂,凡去尤蛔二,其色如丹,即日良愈。
jiǎ yín chūn wǎng tóng chuān zhù xiāng, dé qiān yún:" bù kān jí bìng jí dōng chuáng" yún yún. shì suì wài jiù juān guǎn. rén wǔ wǔ yuè èr shí bā rì, háng chéng jīn bō qiáo féng shì huǒ zuò, cì rì, shì yì zhāng, suī xiāng qù jǐ shí lǐ, ér rén qíng huáng huáng bù zì ān. shí yáng dà fāng pān mèng dé jiē tóng jū, xiāng wèi láo yuē:" wū yán shén yǔ jiē jí, wú yōng qīng dòng." yú bù néng jué, yīn bo qù jiù yú shén, dé wǔ shí liù yún:" zāo rén tán hé shī guān zī, huǒ yù xiāng fén dào yù kuī." yú shì qiè jiā hú bīn, shì xī sì gǔ, suì chéng jiāo tǔ.
甲寅春往桐川炷香,得签云:"不堪疾病及东床"云云。是岁外舅捐馆。壬午五月二十八日,杭城金波桥冯氏火作,次日,势益张,虽相去几十里,而人情惶惶不自安。时杨大芳、潘梦得皆同居,相慰劳曰:"巫言神语皆吉,毋庸轻动。"余不能决,因卜去就于神,得五十六云:"遭人弹劾失官资,火欲相焚盗欲窥。"于是挈家湖滨,是夕四鼓,遂成焦土。
fù bó shòu yǐ qǐ zhuó yòng
○傅伯寿以启擢用
fù bó shòu wèi zhè xī xiàn. hán zhòu yòng shì, bó shòu shǒu yǐ qǐ zhì zhī yuē:" chéng qīng fāng xiào yú fàn pāng, bá hù jù féng yú liáng jì. rén wú chǐ yǐ, xián yī yòu xiāng zhī shān wǒ zé yì yú, dú yǎng hán gōng zhī dòu. shǒu míng qū xiàng, yuàn chū róng táo." yóu shì zhuó yòng zhì qiān shū shū mì yuàn shì. hán bài, zhuī sān guān, duó zhí zhèng ēn.
傅伯寿为浙西宪。韩胄用事,伯寿首以启贽之曰:"澄清方效于范滂,跋扈遽逢于梁冀。人无耻矣,咸依右相之山;我则异欤,独仰韩公之斗。首明趋向,愿出熔陶。"由是擢用至佥书枢密院事。韩败,追三官,夺执政恩。
lín wài
○林外
lín wài zì qǐ chén, quán nán rén. cí hàn xiāo shuǎng, huī jué bù jī, yǐn jiǔ wú suàn. zài shàng xiáng, xiá rì dú yóu xī hú, yōu jì chù dé xiǎo qí tíng, yǐn yān. wài měi fēng zī, jiǎo jīn yǔ chǎng, piāo piāo rán shén xiān zhōng rén yě. yù shì hǔ pí qián qiè shù méi cáng yāo jiān, měi chū qí yī, mìng jiǔ jiā bǎo qīng dǎo, shǐ shì qí shù, chóu jiǔ zhí jí cáng qù. jiǔ qiě jǐn, fù chū yī qiè, qīng dǎo rú chū. dǎi mù, suǒ yǐn jǐ dòu yú, bù zuì, ér qiè zhōng qián ruò xún huán wú qióng zhě, sì rén jiē jīng yì zhī. jiāng qù, suǒ bǐ tí bì jiān yuē:" yào lú dān zào jiù shēng yá, bái yún shēn chù shì wú jiā. jiāng chéng liàn jiǔ bù guī qù, lǎo què bì táo wú xiàn huā." míng rì dū xià shèng chuán mǒu jiā jiǔ sì yǒu shén xiān zhì yún. yòu cháng wèi chuí hóng tíng cí, suǒ wèi" fēi liáng è shuǐ zhě", dào tí qiáo xià, rén yì chuán wèi lǚ wēng zuò. wéi gāo miào shí zhī yuē:" shì bì mǐn rén yě, bù rán, hé dé yǐ suǒ zì xié sào zì yùn." yǐ ér zhī qí guǒ wài yě. cǐ cí yǐ yǒu jì zài, zī bù fù shū.
林外字岂尘,泉南人。词翰潇爽,诙谲不羁,饮酒无算。在上庠,暇日独游西湖,幽寂处得小旗亭,饮焉。外美风姿,角巾羽氅,飘飘然神仙中人也。豫市虎皮钱箧数枚藏腰间,每出其一,命酒家保倾倒,使视其数,酬酒直即藏去。酒且尽,复出一箧,倾倒如初。逮暮,所饮几斗余,不醉,而箧中钱若循环无穷者,肆人皆惊异之。将去,索笔题壁间曰:"药炉丹灶旧生涯,白云深处是吾家。江城恋酒不归去,老却碧桃无限花。"明日都下盛传某家酒肆有神仙至云。又尝为《垂虹亭》词,所谓"飞梁遏水者",倒题桥下,人亦传为吕翁作。惟高庙识之曰:"是必闽人也,不然,何得以锁字协埽字韵。"已而知其果外也。此词已有纪载,兹不复书。
nán jiàn àn dàn tān, tuān xiǎn shàn fù zhōu, xíng rén duō wèi bì zhī. wài cháng xì tí tān bàng yì bì yuē:" qiān gǔ chuán míng àn dàn tān, shí chuán guò cǐ jiǔ chuán fān. wéi yǒu quán nán lín shàng shě, wǒ zì àn shàng zǒu, nǐ zěn nài hé wǒ?" suī yī shí xì yǔ, pō yì yǒu wèi.
南剑黯淡滩,湍险善覆舟,行人多畏避之。外尝戏题滩傍驿壁曰:"千古传名黯淡滩,十船过此九船翻。惟有泉南林上舍,我自岸上走,你怎奈何我?"虽一时戏语,颇亦有味。
zhēn yún qīng
○甄云卿
yǒng jiā zhēn yún qīng zì lóng yǒu, shǎo yǒu jùn shēng, cí huá qí lì. ér zī xìng fú zào, yú xiāng rén wú bù xiá wǔ, mù dài wèn yùn zhī wèi yóu shén. mù shēng cháo, wèi cí hè zhī, mò yún:" wén dào hǎi tán shā zhǎng yě, míng nián." gài yàn yún:" hǎi tán shā zhǎng, wēn zhōu chū xiāng." míng nián zhě, sú yán qiě dài yě. yòu cháng sǔn yì qián rén jiǔ lìng yuē:" jīn yín tóng tiě pù, sī mián chóu juàn gāng, guǐ mèi wǎng liǎng kuí." gài mù yǐ guǐ wèi kuí tiān xià yě.
永嘉甄云卿字龙友,少有俊声,词华奇丽。而资性浮躁,于乡人无不狎侮,木待问蕴之为尤甚。木生朝,为词贺之,末云:"闻道海坛沙涨也,明年。"盖谚云:"海坛沙涨,温州出相。"明年者,俗言且待也。又尝损益前人酒令曰:"金银铜铁铺,丝绵绸绢纲,鬼魅魍魉魁。"盖木以癸未魁天下也。
zhēn biàn gěi xióng yī shí, xuè xiào jiē yǒu yú wèi. yī rì dēng duì, shàng xì wèn yún:" qīng ān dé yǔ lóng wèi yǒu?" zhēn cāng máng zhàn zòu, shū bù néng jiā. jí tuì diàn bì, zì hèn shī yán yuē:" hé bù yún yáo shùn zài shàng, chén ān dé bù yǔ kuí lóng wèi yǒu?" wén zhě xī zhī.
甄辩给雄一时,谑笑皆有余味。一日登对,上戏问云:"卿安得与龙为友?"甄仓忙占奏,殊不能佳。及退殿陛,自恨失言曰:"何不云尧舜在上,臣安得不与夔龙为友?"闻者惜之。
jìng dù rì, zhe cǎi yī lì lóng shǒu, zì gē suǒ zuò sī yuǎn lóu qián zhī cí, páng ruò wú rén. rán yú xìng lǐ jiě wù, fán chán nà jī fēng, jiē mò néng dá. jiāng wáng zhī rì, mìng qí zi yán tāng, qiě zhào yùn zhī, jiāng zhǔ yǐ hòu shì. zhēn jū chéng wài, hūn mù mén hé bù dé rù, qí zi bái zhī, zhēn yuē:" rán zé wù yán yǐ dài dàn." jì dàn, mù wén zhī jí lái, zhēn xǐ yuē:" wú jiāng xíng, dé jūn zhǔ wú sàng, zé jì yǐ." mù xǔ nuò, nǎi rù yù gēng yī, yǔ mù jué, zuò ér shì. jì fù kāi mù yuē:" wú rú wú cǐ yě." fù wò, nǎi jué.
竞渡日,着彩衣立龙首,自歌所作《思远楼前》之词,旁若无人。然于性理解悟,凡禅衲机锋,皆莫能答。将亡之日,命其子阎汤,且召蕴之,将嘱以后事。甄居城外,昏暮门阖不得入,其子白之,甄曰:"然则勿阎以待旦。"既旦,木闻之亟来,甄喜曰:"吾将行,得君主吾丧,则济矣。"木许诺,乃入浴更衣,与木诀,坐而逝。既复开目曰:"吾儒无此也。"复卧,乃绝。
xī lín dào rén
○西林道人
duān píng jiān, zhōu wén pú zhào shī xiù shù shī rén, chūn rì báo yóu hú shān, jí yǐn xī lín qiáo jiǔ lú, jiē dà zuì shú shuì. hū yǒu jì dào rén guò ér nì zhī, shěn yuē:" shī xiān zuì xié?" gù jiǔ jiā:" shàn kàn kè, wǒ dāng dài cháng jiǔ qián." suǒ shuǐ xiǎo yú, yǐ piáo zhōng yào shǎo tóu zhī, rù kǒu lüè sòu, xùn zhī dì shàng, zé jiē jīng yín yě. shí yóu rén fāng shèng, jiē huán shì hài tàn, hū shī dào rén suǒ zài. bó mù, zhū gōng shǐ xǐng, jiǔ jiā jù dào suǒ yǐ, jiē chàng rán zì shī. qí jiā chí yín wǎng shì, dé qián zhǐ kě chóu suǒ zhí, liǎo wú yíng yú. míng rì, xuān chuán dū xià, jiǔ jiā tú qí shì yú bì, zì yǐ wéi yù xiān jiǔ sì. hào shì zhě jìng qū zhī, suì wèi hú shān qí tíng zhī jiǎ, ér zhū gōng yì ruò yǒu wù yún.
端平间,周文璞、赵师秀数诗人,春日薄游湖山,极饮西林桥酒垆,皆大醉熟睡。忽有ヮ髻道人过而睨之,哂曰:"诗仙醉邪?"顾酒家:"善看客,我当代偿酒钱。"索水小盂,以瓢中药少投之,入口略嗽,巽之地上,则皆精银也。时游人方盛,皆环视骇叹,忽失道人所在。薄暮,诸公始醒,酒家具道所以,皆怅然自失。其家持银往市,得钱止可酬所直,了无赢余。明日,喧传都下,酒家图其事于壁,自以为遇仙酒肆。好事者竞趋之,遂为湖山旗亭之甲,而诸公亦若有悟云。
cuī fú
○崔福
cuī fú, gù qún dào yě, cháng wèi guān jūn suǒ bǔ. huì yè dà xuě, fāng yǔ yīng ér tóng tà, ér hán yè tí, bù dé shuì jiào. bǔ zhě zhì, yīn yǐ gù yī yōng ér kǒu, ér dé yī, shēn nuǎn tí zhǐ, suì dé yì qù. yīn lì jí jūn wǔ, lèi cóng chén zi huá bǔ zéi, jī gōng zhì cì shǐ dà jiàng jūn. hòu cóng chén wǎng jiāng xī, liú nán chāng. jì ér zi huá yì kǔn jīn líng, jiān jié zhì huái xī, ér cuī réng liú hóng. shí shè jùn, yī rì, yǔ jùn liáo yàn téng wáng gé, cuī nù qí bú jiàn zhāo, hàn zhī. shì zhì fǔ zhì qián, mín yǒu lì pái sù yuān zhě, cuī nǎi xié qí rén, zhí zhì yǐn suǒ, zé yǐ jùn guān bù lǐ mín shì. sǒu zhū zú jǐn suì qí yǐn qì, guān lì jiē bēn yì cuàn qù, mò gǎn yīng qí fēng. zi huá zhī zhī, suì xí hái jiàn kāng. huì huái xī yǒu jǐng, mìng wáng jiàn chū shī, jiàn qǐng fú wèi yuán. fú bù lè wèi jiàn yòng, tuō yǐ zàng nǚ shàn guī. jiàn nù, suì bái qí qián hòu guò è, qiě bì zhèng qí màn lìng zhī zuì. huì zǐ huá yì yàn jì zhī, yú shì suì cóng jūn fǎ, rán hòu shēng qí zuì yú cháo.
崔福,故群盗也,尝为官军所捕。会夜大雪,方与婴儿同榻,儿寒夜啼,不得睡觉。捕者至,因以故衣拥儿口,儿得衣,身暖啼止,遂得逸去。因隶籍军伍,累从陈子华捕贼,积功至刺史、大将军。后从陈往江西,留南昌。既而子华易阃金陵,兼节制淮西,而崔仍留洪。时ヘ摄郡,一日,ヘ与郡僚宴滕王阁,崔怒其不见招,憾之。适至府治前,民有立牌诉冤者,崔乃携其人,直至饮所,责以郡官不理民事。嗾诸卒尽碎其饮器,官吏皆奔逸窜去,莫敢婴其锋。子华知之,遂檄还建康。会淮西有警,命王鉴出师,鉴请福为援。福不乐为鉴用,托以葬女擅归。鉴怒,遂白其前后过恶,且必正其慢令之罪。会子华亦厌忌之,于是遂从军法,然后声其罪于朝。
fú yǒng hàn shàn zhàn yǒu shēng, qí sǐ yě jūn zhōng xī zhī. rán qí bá hù zhī jī yǐ bù kě yǎn, shā shēn zhī huò, shí yǒu yǐ zì qǔ zhī yě.
福勇悍善战有声,其死也军中惜之。然其跋扈之迹已不可掩,杀身之祸,实有以自取之也。
zhāng lín shū gōng
○张林叔弓
zhāng, yán píng rén. shǎo fù cái rù tài xué, yǒu shēng, wèi jié xìng zhāi zhǎng, jì yòu wéi shí zhōng zhāi zhǎng. qí rén miǎo xiǎo ér hǎo zuò wéi, dòng yǐ kē lǐ lǜ zhū shēng, tóng shě duō bù píng zhī.
张,延平人。少负才入太学,有声,为节性斋长,既又为时中斋长。其人眇小而好作为,动以苛礼律诸生,同舍多不平之。
pú tián lín shū gōng, yì qīng fú zhī shì yě, yú shì yǐ qí míng zì zuò shī fù gè yī shǒu cháo zhī. qí jǐng lián yún:" shēn cái duǎn xiǎo, qiàn cáo jiāo liù chǐ zhī zhǎng fù nèi kōng xū, fá liú chā yì diǎn zhī mò." shī jǐng jù yún:" zhōng fēn yáo liǎng duàn, fēng shǐ shí héng xié. wén shàng yuán wú fēn, rén qián qiáng chū xiē." qū jǐn xíng róng zhī miào, wén zhě jué dǎo. yòu sī shì pì sì mén fù yún:" xiǎng dì nǚ xià pín, dà zhǎn qìng jia zhī lǐ liàng shāng jūn bù xiào, jǐ chéng tài zǐ zhī yóu." tiān zǐ zhī táng jiǔ chǐ yún:" jiǎ lìng yàn zǐ lái zhāo, mò kuī qí miàn zòng shǐ cáo jiāo rù jiàn, jǐn lù qí tóu." yán yuān jù tǐ ér wēi fù yún:" bó wǒ yǐ wén, yuē wǒ yǐ lǐ, wàng zhī yǎn rán dào yǔ zhī mào, tiān yǔ zhī xíng, miǎo hū xiǎo ěr." yì jiē shū gōng zhī suǒ wéi yě.
莆田林叔弓,亦轻浮之士也,于是以其名字作诗赋各一首嘲之。其警联云:"身材短小,欠曹交六尺之长;腹内空虚,乏刘叉一点之墨。"诗警句云:"中分爻两段,风使十横斜。文上元无分,人前强出些。"曲尽形容之妙,闻者绝倒。又私试《辟四门》赋云:"想帝女下嫔,大展亲家之礼;谅商均不肖,几成太子之游。"《天子之堂九尺》云:"假令晏子来朝,莫窥其面;纵使曹交入见,仅露其头。"《颜渊具体而微》赋云:"博我以文,约我以礼,望之俨然;道与之貌,天与之形,眇乎小尔。"亦皆叔弓之所为也。
yōu yǔ
○优语
xuān hé zhōng, tóng guàn yòng bīng yàn jì, bài ér cuàn. yī rì nèi yàn, jiào fāng jìn jì wèi sān sì bì, shǒu shì jiē bù tóng. qí yī dāng é wèi jì, yuē cài tài shī jiā rén yě qí èr jì piān zhuì, yuē zhèng tài zǎi jiā rén yě yòu yī rén mǎn tóu wèi jì rú xiǎo ér, yuē tóng dài wáng jiā rén yě. wèn qí gù, cài shì zhě yuē:" tài shī jìn qīng guāng, cǐ míng cháo tiān jì." zhèng shì zhě yuē:" wú tài zǎi fèng cí jiù dì, cǐ lǎn shū jì." zhì tóng shì zhě yuē:" dài wáng fāng yòng bīng, cǐ sān shí liù jì yě."
宣和中,童贯用兵燕蓟,败而窜。一日内宴,教坊进伎为三四婢,首饰皆不同。其一当额为髻,曰蔡太师家人也;其二髻偏坠,曰郑太宰家人也;又一人满头为髻如小儿,曰童大王家人也。问其故,蔡氏者曰:"太师觐清光,此名朝天髻。"郑氏者曰:"吾太宰奉祠就第,此懒梳髻。"至童氏者曰:"大王方用兵,此三十六髻也。"
jìn zhě jǐ hài suì, shǐ zhī wèi jīng yǐn, qí dì yǐ cān zhèng dū bīng yú huái. yī rì nèi yàn, líng rén yī jīn zǐ, ér fú tóu hū tuō, nǎi hóng jīn yě. huò jīng wèn yuē:" zéi guǒ hóng jīn, hé wéi guān yì rú cǐ?" bàng yī rén dá yún:" rú jīn zuò guān dǐ, dōu shì rú cǐ." yú shì chǐ qí yì guān, zé yǒu wàn huí fú zì huái zhōng zhuì dì. qí páng zhě yún:" tā suī zuò zéi, qiě kàn tā gē ge miàn."
近者己亥岁,史之为京尹,其弟以参政督兵于淮。一日内宴,伶人衣金紫,而幞头忽脱,乃红巾也。或惊问曰:"贼裹红巾,何为官亦如此?"傍一人答云:"如今做官底,都是如此。"于是褫其衣冠,则有万回佛自怀中坠地。其旁者云:"他虽做贼,且看他哥哥面。"
yòu nǚ guān wú zhī gǔ yòng shì, rén jiē cè mù. nèi yàn rì, cān jūn sì yán zhāng lè, xū bèi qǐng qiān wén shū, cān jūn nù yuē:" wǒ fāng tīng lì, kě shǎo huǎn." qǐng zhì sān sì, qí dá rú qián. xū jī qí shǒu yuē:" shén shì bù bèi lì huài le." gài shì sú hū huáng guān wèi lì yě.
又女官吴知古用事,人皆侧目。内宴日,参军四筵张乐,胥辈请佥文书,参军怒曰:"我方听栗,可少缓。"请至三四,其答如前。胥击其首曰:"什事不被栗坏了。"盖是俗呼黄冠为栗也。
wáng shū zhī wú mén rì, míng qí jiǔ yuē chè dǐ qīng. xī yàn rì, líng rén chí yī zūn kuā yú zhòng yuē:" cǐ jiǔ míng chè dǐ qīng." jì ér kāi zūn, zé zhuó láo yě. páng qiào zhī yún:" rǔ jì wèi chè dǐ qīng, què rú hé rú cǐ?" dá yún:" běn shì chè dǐ qīng, bèi qián dǎ dé hún le." cǐ lèi shén duō, ér shǔ yōu yóu néng shè liè gǔ jīn, yuán yǐn jīng shǐ, yǐ zuǒ kǒu wěn zī xiào tán.
王叔知吴门日,名其酒曰彻底清。锡宴日,伶人持一樽夸于众曰:"此酒名彻底清。"既而开樽,则浊醪也。旁诮之云:"汝既为彻底清,却如何如此?"答云:"本是彻底清,被钱打得浑了。"此类甚多,而蜀优尤能涉猎古今,援引经史,以佐口吻资笑谈。
dāng shǐ chéng xiàng mí yuǎn yòng shì, xuǎn rén gǎi guān, duō chū qí mén. zhì kǔn dà yàn, yǒu yōu wèi yì guān zhě shù bèi, jiē chēng wéi kǒng mén dì zǐ. xiāng yǔ yán, wú chái jiē xuǎn rén, suì gè yán qí xìng yuē: wú wèi cháng cóng shì, wú wèi yú cóng zhèng, wú wèi wú jiāng shì, wú wèi lù wén xué. bié yǒu èr rén chū yuē:" wú zǎi yǔ yě. fū zǐ yuē:' yú yǔ yǔ gǎi.' kě wèi jiǎo xìng." qí yī yuē:" wú yán huí yě. fū zǐ yuē:' huí yě bù gǎi.' wú wèi sì kē zhī shǒu ér bù gǎi, rǔ hé wéi dú gǎi?" yuē:" wú zuān gù gǎi, rǔ hé bù zuān?" huí yuē:" wú fēi bù zuān, ér zuān mí jiān ěr." yuē:" rǔ zhī bù gǎi yí yě, hé bù zuān mí yuǎn hū?" qí lí xī wén yì, kě wèi wǔ shèng yán, ér qiǎo fā wēi zhōng, yǒu zú chēng yán zhě yān.
当史丞相弥远用事,选人改官,多出其门。制阃大宴,有优为衣冠者数辈,皆称为孔门弟子。相与言,吾侪皆选人,遂各言其姓曰:吾为常从事,吾为于从政,吾为吾将仕,吾为路文学。别有二人出曰:"吾宰予也。夫子曰:'于予与改。'可谓侥幸。"其一曰:"吾颜回也。夫子曰:'回也不改。'吾为四科之首而不改,汝何为独改?"曰:"吾钻故改,汝何不钻?"回曰:"吾非不钻,而钻弥坚耳。"曰:"汝之不改宜也,何不钻弥远乎?"其离析文义,可谓侮圣言,而巧发微中,有足称言者焉。
yǒu yuán sān zhě, míng yóu zhe. yǒu cóng guān xìng yuán zhě, zhì shǔ, pō fá lián shēng. qún yōu sì rén, fēn zhǔ jiǔ sè cái qì, gè kuā zhāng qí hào shàng zhī lè, ér yú zhě hù jī qiào zhī. zhì yuán yōu, zé yuē:" wú suǒ hǎo zhě cái yě." yīn jí yán cái zhī měi lì, zhòng yì jī qiào zhī bù yǐ. xú yǐ shǒu zì zhǐ yuē:" rèn nǐ jī xiào, qí rú yuán zhàng hǎo cǐ hé?"
有袁三者,名尤著。有从官姓袁者,制蜀,颇乏廉声。群优四人,分主酒色财气,各夸张其好尚之乐,而余者互讥诮之。至袁优,则曰:"吾所好者财也。"因极言财之美利,众亦讥诮之不已。徐以手自指曰:"任你讥笑,其如袁丈好此何?"
jī bù xiào zi
○讥不肖子
yǒu shì fù kǎo, qí fù chōng yì, wèi tiē shū miǎn qí zi, dēng dì zé kě miǎn. zi fāng làng yóu dū chéng, jiǒng wú zī yòng, jí dá yuē:" dà rén yù mǒu miǎn lì jiù shì, zé yí duō gěi qí fèi, fǒu zé zhì chǎng zhōng dìng cáng xíng yě." yì zhě yǐ bù lù jī wèi cáng xíng yún.
有士赴考,其父充役,为贴书勉其子,登第则可免。子方浪游都城,窘无资用,即答曰:"大人欲某勉力就试,则宜多给其费,否则至场中定藏行也。"奕者以不露机为藏行云。
yòu yǒu shì fù shǐ cóng xué, yuè yǔ yóu zhú yī qiān, qí zi qǐng yì, bù kě, zi yǐ shū bái yún:" suǒ wèi fén gāo jì guǐ zhě, fēi wéi shēn jì, zhèng wèi mén hù jì. qiě yì rì ēn fēng, shù jī jí fù mǔ ěr. yǒu rú lìn xiǎo fèi, zé dà rén chéng shì, niáng zǐ rú rén, liáo hū miǎo zāi!" wén zhě jué dǎo.
又有士父使从学,月与油烛一千,其子请益,不可,子以书白云:"所谓焚膏继晷者,非为身计,正为门户计。且异日恩封,庶几及父母耳。有如吝小费,则大人承事,娘子孺人,辽乎邈哉!"闻者绝倒。