jiāng yáo zhāng zì xù dān bǐng wén fù
○姜堯章自敘(單丙文附)
fān yì yǒu bù yī jiāng kuí yáo zhāng, chū chù bèi jiàn zhāng jí zōng ruì suǒ zhe bái shí xiǎo chuán yǐ. jìn dé qí yī shū, zì shù pō xiáng, kě yǔ qián chuán xiāng biǎo lǐ yún.
番易有布衣姜夔堯章,出處備見張輯宗瑞所著《白石小傳》矣。近得其一書,自述頗詳,可與前傳相表里雲。
" mǒu zǎo gū bù zhèn, xìng bù zhuì xiān rén zhī xù yè, shǎo rì bēn zǒu, fán shì zhī suǒ wèi míng gōng jù rú, jiē cháng shòu qí zhī yǐ. nèi hàn liáng gōng yú mǒu wèi xiāng qū, ài qí shī shì táng rén, wèi zhǎng duǎn jù miào tiān xià. shū shǐ zhèng gōng ài qí wén, shǐ zuò shàng wèi zhī, yīn jī jié chēng shǎng. cān zhèng fàn gōng yǐ wèi hàn mò rén pǐn, jiē shì jìn sòng zhī yǎ shì. dài zhì yáng gōng yǐ wèi yú wén wú suǒ bù gōng, shén shì lù tiān suí, yú shì wèi wàng nián yǒu. fù zhōu xiāo gōng, shì suǒ wèi qiān yán xiān shēng zhě yě, yǐ wèi sì shí nián zuò shī, shǐ dé cǐ yǒu. dài zhì zhū gōng jì ài qí wén, yòu ài qí shēn yú lǐ lè. chéng xiàng jīng gōng bù tè chēng qí lǐ lè zhī shū, yòu ài qí pián lì zhī wén. chéng xiàng xiè gōng ài qí lè shū, shǐ cì zǐ lái yè yān. jià xuān xīn gōng, shēn fú qí zhǎng duǎn jù rú èr qīng. sūn gōng cóng zhī, hú shì yīng qī, jiāng líng yáng gōng, nán zhōu zhāng gōng, jīn líng wú gōng, jí wú dé fū xiàng píng fǔ xú zi yuān céng yòu dù shāng zhòng wáng huì shū yì yàn zhāng zhī tú, jiē dāng shì jùn shì, bù kě xī shù. huò ài qí rén, huò ài qí shī, huò ài qí wén, huò ài qí zì, huò zhé jié jiāo zhī. ruò dōng zhōu zhī shì zé lóu gōng dà fáng yè gōng zhèng zé, zé yóu suǒ shǎng jī zhě. jiē hū! sì hǎi zhī nèi, zhī jǐ zhě bù wèi shǎo yǐ, ér wèi yǒu néng zhèn zhī yú jù kùn wú liáo zhī dì zhě. jiù suǒ yī yǐ, wéi yǒu zhāng xiōng gàn fǔ, qí rén shén xián. shí nián xiāng chù, qíng shén gǔ ròu. ér mǒu yì jié chéng jǐn lì, yōu lè guān niàn. píng fǔ niàn qí kùn zhì chǎng wū, zhì yù shū zī yǐ bài jué, mǒu cí xiè bù yuàn, yòu yù gē xī shān zhī gāo yú yǐ yǎng qí shān lín wú yòng zhī shēn. xī hū píng fǔ xià shì, jīn wǎng wǎng rán ruò yǒu suǒ shī. rén shēng bǎi nián yǒu jǐ, bīn zhǔ rú mǒu yǔ píng fǔ zhě fù yǒu jǐ, fǔ shì gǎn kǎi, bù néng wèi huái. píng fǔ jì mò, zhì zǐ shén yòu, rù qí mén zé bì wèi zhī qī rán, zhōng rì dú zuò, qūn xún ér guī. sī yù shě qù, zé niàn píng fǔ chuí jué zhī yán, hé rěn yán qù! liú ér bù qù, zé jì wú zhǔ rén yǐ! qí néng jiǔ hū?" yún yún.
"某早孤不振,幸不墜先人之緒業,少日奔走,凡世之所謂名公鉅儒,皆嘗受其知矣。內翰梁公於某為鄉曲,愛其詩似唐人,謂長短句妙天下。樞使鄭公愛其文,使坐上為之,因擊節稱賞。參政范公以為翰墨人品,皆似晉、宋之雅士。待制楊公以為於文無所不工,甚似陸天隨,於是為忘年友。復州蕭公,世所謂千岩先生者也,以為四十年作詩,始得此友。待制朱公既愛其文,又愛其深於禮樂。丞相京公不特稱其禮樂之書,又愛其駢儷之文。丞相謝公愛其樂書,使次子來謁焉。稼軒辛公,深服其長短句如二卿。孫公從之,胡氏應期,江陵楊公,南州張公,金陵吳公,及吳德夫、項平甫、徐子淵、曾幼度、商仲、王晦叔、易彥章之徒,皆當世俊士,不可悉數。或愛其人,或愛其詩,或愛其文,或愛其字,或折節交之。若東州之士則樓公大防、葉公正則,則尤所賞激者。嗟乎!四海之內,知己者不為少矣,而未有能振之於窶困無聊之地者。舊所依倚,惟有張兄干甫,其人甚賢。十年相處,情甚骨肉。而某亦竭誠盡力,憂樂關念。平甫念其困躓場屋,至欲輸資以拜爵,某辭謝不願,又欲割錫山之膏腴以養其山林無用之身。惜乎平甫下世,今惘惘然若有所失。人生百年有幾,賓主如某與平甫者復有幾,撫事感慨,不能為懷。平甫既歿,稚子甚幼,入其門則必為之悽然,終日獨坐,逡巡而歸。思欲捨去,則念平甫垂絕之言,何忍言去!留而不去,則既無主人矣!其能久乎?"云云。
tóng shí huáng bái shí jǐng shuō zhī yán yuē:" zào wù zhě bù yù yǐ fù guì bīng miǎn yáo zhāng, shǐ zhī shēng míng yào yú wú qióng yě, cǐ yì shén hòu." yòu yáng bó zi zhǎng rú zhī yán yuē:" xiān jūn zài cháo liè shí, bó hǎi yīng cái, yún cì lín jí, yì bù shǎo yǐ! ér bù yī zhōng de yī rén yān, yuē jiāng yáo zhāng." wū hū! yáo zhāng yī bù yī ěr, nǎi dé shèng míng yú tiān rǎng jiān ruò cǐ, zé xuān miǎn zhōng dǐng, zhēn kě bì xǐ yǐ.
同時黃白石景說之言曰:"造物者不欲以富貴冫免堯章,使之聲名耀於無窮也,此意甚厚。"又楊伯子長孺之言曰:"先君在朝列時,薄海英才,雲次鱗集,亦不少矣!而布衣中得一人焉,曰姜堯章。"嗚呼!堯章一布衣耳,乃得盛名於天壤間若此,則軒冕鐘鼎,真可敝屣矣。
shì shí, yòu yǒu dān wěi bǐng wén zhě, yuán líng rén, bó xué néng wén, dé èr wáng bǐ fǎ, zì huà qiú jìn, hé gǔ fǎ dù, yú kǎo dìng fǎ shū yóu jīng. wǔ jǔ dé guān, shì zhì lù fēn, zhe shēng jiāng hú jiān, míng shì dài fū duō yǔ zhī jiāo, zì hào dìng zhāi jū shì. yǔ yáo zhāng tóu fēn zuì rěn, yì yùn shì yě. yáo zhāng shī cí yǐ bǎn xíng, dú zá wén wèi zhī jiàn, yú cháng yú qīn jiù jiān dé qí shǒu gǎo shù piān, shàng sī suǒ yǐ guǎng qí chuán yān.
是時,又有單煒丙文者,沅陵人,博學能文,得二王筆法,字畫遒勁,合古法度,於考訂法書尤精。武舉得官,仕至路分,著聲江湖間,名士大夫多與之交,自號定齋居士。與堯章投分最稔,亦韻士也。堯章詩詞已板行,獨雜文未之見,余嘗於親舊間得其手稿數篇,尚思所以廣其傳焉。
bái shí xì tiē piān páng kǎo
○白石禊帖偏旁考
yáo zhāng kǎo gǔ jí jīng, yǒu jiàng tiē píng shí juǎn xíng yú shì, shěn dìng shēn miào, rén fú qí shàn. yòu cháng yú gù jiā jiàn qí suǒ shū xì tiē piān páng kǎo yì qí, yīn shí yú cǐ, yǔ hào gǔ zhě gòng zhī.
堯章考古極精,有《絳帖評》十卷行於世,審訂深妙,人服其贍。又嘗於故家見其所書《禊帖偏旁考》亦奇,因識於此,與好古者共之。
" yǒng" zì wú huà, fā bǐ chù wēi zhé zhuǎn." hé" zì kǒu xià héng bǐ shāo chū." nián" zì xuán bǐ shàng còu dǐng." zài" zì zuǒ fǎn tī." suì" zì yǒu diǎn, zài shān zhī xià, gē huà zhī yòu." shì" zì jiǎo xié fú bù tiāo." liú" zì nèi" gōng" zì chù jiù huí bǐ, bú shì diǎn." shū" zì tiāo jiǎo dài héng." shì" zì xià pǐ yīn shū fán sān zhuǎn bù duàn." qù" zì bō lüè fǎn juǎn xiàng shàng." xīn" zì qiàn yòu yī bǐ zuò zhāng cǎo fā bǐ zhī zhuàng, bú shì nà." bào" zì yǐ kāi kǒu." sǐ shēng yì dà yǐ" yì zì shì sì diǎn." xìng gǎn" gǎn zì, gē biān yì zhí zuò yī bǐ, bú shì diǎn." wèi cháng bù" bù zì xià fǎn tiāo chù yǒu yī què.
"永"字無畫,發筆處微折轉。"和"字口下橫筆稍出。"年"字懸筆上湊頂。"在"字左反剔。"歲"字有點,在山之下,戈畫之右。"事"字腳斜拂不挑。"流"字內"肱"字處就回筆,不是點。"殊"字挑腳帶橫。"是"字下疋(音疏)凡三轉不斷。"趣"字波略反卷向上。"欣"字欠右一筆作章草發筆之狀,不是捺。"抱"字已開口。"死生亦大矣"亦字是四點。"興感"感字,戈邊亦直作一筆,不是點。"未嘗不"不字下反挑處有一闕。
yòu fǎ rú cǐ shén duō, lüè jǔ qí dà gài. chí cǐ fǎ yì zú yǐ guān tiān xià zhī lán tíng yǐ.
右法如此甚多,略舉其大概。持此法亦足以觀天下之《蘭亭》矣。
xì xù bù rù xuǎn tiē
○禊序不入選帖
yì shǎo xì xù, gāo miào qiān gǔ, ér bù rù xuǎn. huò wèi" sī zhú guǎn xián, tiān lǎng qì qīng", yǒu yǐ lèi zhī. bù zhī" sī zhú guǎn xián", bù tè jiàn qián hàn zhāng yǔ chuán, ér dōng dōu fù yì yǒu" sī zhú guǎn xián, yè yù kàng wǔ shēng" zhī yǔ. rán cǐ èr zì xiāng chéng, yòng zhī jiǔ yǐ. zhāng héng fù:" zhòng dōng zhī yuè, shí hé qì qīng." yòu jìn chǔ shuǎng xì fù yì yuē:" yī mù chūn zhī lìng yuè, jiāng jiě xì yú tōng chuān, fēng yáo lín ér zì qīng, qì fú lǐng ér zì xiān." kuàng qīng míng wèi sān yuè jié qì, lǎng jí míng, yòu hé xián hū? ruò yǐ bǐ mò zhī miào yán zhī, gù dāng jū zhū tiē zhī shǒu, nǎi bù dé liè guān fǎ tiè zhōng, yòu hé zāi? qǐ yǐ qí biǎo biǎo dé míng, zì yīng bié chū, bù kě yǔ zhū rèn chǐ yé? yì qián bèi xuǎn shī bù rù lǐ dù zhī yì ěr, shí zhě shì píng zhī.
逸少《禊序》,高妙千古,而不入選。或謂"絲竹管弦,天朗氣清",有以累之。不知"絲竹管弦",不特見前漢《張禹傳》,而《東都賦》亦有"絲竹管弦,燁煜抗五聲"之語。然此二字相承,用之久矣。張衡賦:"仲冬之月,時和氣清。"又晉褚爽《禊賦》亦曰:"伊暮春之令月,將解禊於通川,風搖林而自清,氣扶嶺而自鮮。"況清明為三月節氣,朗即明,又何嫌乎?若以筆墨之妙言之,固當居諸帖之首,乃不得列官法帖中,又何哉?豈以其表表得名,自應別出,不可與諸任齒耶?亦前輩選詩不入李、杜之意耳,識者試評之。
chún shào suì bì
○淳紹歲幣
shào xìng suì bì, yín èr shí wàn liǎng, juàn èr shí wàn pǐ hóng juàn shí èr wàn pǐ, pǐ zhòng shí liǎng. zhè juàn bā wàn pǐ, pǐ chóng jiǔ liǎng. shū mì yuàn chāi shǐ chén sì yuán guǎn yā yín gāng, hù bù chāi shǐ chén shí èr yuán guǎn yā juàn gāng. tóng zuǒ tǎng kù zi chèng zi, yú xiān yī nián là yuè xià xún, zhì xū yí jūn suì bì kù xià xiè. xù chà jiāng guān yī yuán, bù yā jūn bīng sān bǎi rén, fáng hù guò huái. jiāo gē guān zhèng shǐ, lì chà huái nán cáo shǔ fù shǐ, běn jūn huò lín zhōu chōng. lì yòng suì qián sān rì, xiān jī yín bǎi dìng juàn wǔ bǎi pǐ, guò huái chéng yàng jīn rén. jiāo bì zhèng shǐ, lì shì nán jīng cáo shǔ fù shǐ, zhū zhōu tóng zhī. yú suǒ jī yín juàn nèi, jiǎn bái juàn liù pǐ yín liù dìng, sān fēn zhī, lìng zǒu mǎ shǐ rén, yǐ yī fēn wǎng yān jīng, yī fēn wǎng biàn jīng cáo sī chéng yàng, yī fēn liú sì zhōu suì bì kù, yǐ bèi cān zhào. lì yòng kāi suì sān rì zhǎng jiāo, tōng bù guò liǎng yuè jié jú. chū jiāo juàn shí tuì qí jiǔ, yǐ jīn rén chèng chǐ wú fǎ, yòu xū lì xū suǒ zuò nán zhī gù. shù yuè hòu suǒ xū rú yù, fāng shǐ tōng róng, rán yì shí tuì qí sì wǔ zì chū jiāo zhì jié jú, tōng zhī jīn rén jiāo bì guān lì mí fèi yín yī qiān sān bǎi yú liǎng jīn sān shí wǔ liǎng mù mián sān shí liù pǐ bái bù liù shí èr pǐ, jiǔ sān bǎi sì shí shí, gòng zhé yín liù bǎi èr shí liǎng, běn shǎi jiǔ èr qiān liù bǎi píng, chá guǒ zá wù děng bìng zài wài, jù xì huái dōng cáo sī chū bèi. yòu tiē hào yín èr qiān sì bǎi yú liǎng, měi suì lì zēng tiān yín èr bǎi yú liǎng, bìng huái dōng cáo sī guǎn rèn. fán wú zhèng fù shǐ bìng guān lì fàn shí zhī lèi, bìng huái dōng cáo sī yīng bàn. xià zhì ān pō péng wū chú cè děng, jiē zì xū yí yùn zhú mù wǎng bǐ gài zào, bǐ jiē bù yǔ yān. xū yí rì chà yǐ guō zhī xiàn bù fū guò huái bān yùn yín juàn, jiān yīng bàn shì wù. qí jiǎn tuì zhě, yù yè fù bān yùn guò huái, guī xū yí kù jiāo shōu, qí láo rén wǎng fù rú cǐ. qiě wǒ guān lì zhì huái běi àn yuē èr bǎi yú bù, shǐ zhì jiāo bì suǒ, jiē tú bù ér wǎng, yǔ nìng, zé shè yī niè jī shén chuō ér xíng, jiān kǔ bù kě jù dào yě.
紹興歲幣,銀二十萬兩,絹二十萬匹(紅絹十二萬匹,匹重十兩。浙絹八萬匹,匹重九兩)。樞密院差使臣四員管押銀綱,戶部差使臣十二員管押絹綱。同左帑庫子、秤子,於先一年臘月下旬,至盱眙軍歲幣庫下卸。續差將官一員,部押軍兵三百人,防護過淮。交割官正使,例差淮南漕屬;副使,本軍ヘ或鄰州ヘ充。例用歲前三日,先齎銀百鋌、絹五百匹,過淮呈樣金人。交幣正使,例是南京漕屬;副使,諸州同知。於所齎銀、絹內,揀白絹六匹、銀六錠,三分之,令走馬使人,以一分往燕京,一分往汴京漕司呈樣,一分留泗州歲幣庫,以備參照。例用開歲三日長交,通不過兩月結局。初交絹十退其九,以金人秤尺無法,又胥吏需索作難之故。數月後所需如欲,方始通融,然亦十退其四五(自初交至結局,通支金人交幣官吏糜費銀一千三百餘兩、金三十五兩、木綿三十六匹、白布六十二匹,酒三百四十石,共折銀六百二十兩,本色酒二千六百瓶,茶果雜物等並在外,俱系淮東漕司出備)。又貼耗銀二千四百餘兩,每歲例增添銀二百餘兩,並淮東漕司管認。凡吾正副使並官吏飯食之類,並淮東漕司應辦。下至安泊棚屋廚廁等,皆自盱眙運竹木往彼蓋造,彼皆不與焉。盱眙日差倚郭知縣部夫過淮搬運銀絹,兼應辦事務。其揀退者,遇夜復搬運過淮,歸盱眙庫交收,其勞人往復如此。且我官吏至淮北岸約二百餘步,始至交幣所,皆徒步而往,雨濘,則攝衣躡屐甚踔而行,艱苦不可具道也。
chún xī shí sān nián, huái nán cáo sī gàn guān quán ān jié wèi suì bì shǐ, qí jīn rén zhèng shǐ yī háo bù qǔ, jiǎn tuì yín juàn shén duō, bī lìng xié guī, ān jié gù jù, jīn rén zhì qiǎn jiǎ bīng bī zhú. ān jié bù shèng qí fèn yuē:" níng sǐ yú cǐ, bù dé jiāo, shì bù huí, suī yě sù bù huǒ shí yì wú hài." shēng sè jù lì. bǐ dù bù néng duó, jìng rú shù shōu shòu, gěi gōng wén ér guī. shòu huáng zhī zhī, xǐ yuē:" ān jié zài bǐ jiè néng rú cǐ, shén kě zhòng. ruò fēi yù shì, hé zì zhī zhī." suì chú yán liù bù mén. shí tōng pàn yáng zhōu wāng dà dìng, yì tóng cǐ yì, pō zhe láo jī, yì méng jiǎng bá yān.
淳熙十三年,淮南漕司干官權安節為歲幣使,其金人正使一毫不取,揀退銀絹甚多,逼令攜歸,安節固拒,金人至遣甲兵逼逐。安節不勝其憤曰:"寧死於此,不得交,誓不回,雖野宿不火食亦無害。"聲色俱厲。彼度不能奪,竟如數收受,給公文而歸。壽皇知之,喜曰:"安節在彼界能如此,甚可重。若非遇事,何自知之。"遂除鹽六部門。時通判揚州汪大定,亦同此役,頗著勞績,亦蒙獎拔焉。
ruò zhēng dàn shēng cháo qiǎn shǐ, měi cì lǐ wù jīn qì yī qiān liǎng yín qì yī wàn liǎng cǎi duàn yī qiān pǐ mián rōng bèi, jǐn sī niǎn jīn xiàn, qīng sī líng, chū pú líng, xiàn zi luó. yòu yǒu nǎo zi xiāng chá děng wù, jí sī dí xiāng chá yào wù guǒ zǐ bì bó zá wù děng, fù bù yǔ yān. ruò wài qiǎn fàn shǐ, zé qí lǐ wù děng yòu jiē bèi zhī. yòu yǒu qǐ fā fù shǐ tǔ wù zhī fèi zhèng shǐ wǔ bǎi guàn, yín juàn gè yī bǎi liǎng pǐ. fù shǐ sì bǎi guàn, yín juàn gè yī bǎi liǎng pǐ. yòu yǒu gōng shǐ gè yào děng qián, shàng jié yín gè wǔ shí liǎng juàn shí pǐ, zhōng jié yín juàn gè shí liǎng pǐ, xià jié gè wǔ liǎng pǐ. yòu yǒu zhāo cí huí chéng xuān cì děng fèi zhèng fù shǐ gè jīn èr shí wǔ liǎng, bìng yāo dài hù mǎ. huí chéng chá yào gè èr liǎng, yín hé jí fàn cì děng wù zài wài. ruò xū yí děng jūn, zài lù sì chù yīng bàn nán běi hè zhèng shēng chén, cháng shǐ wǎng huí chéng gè bā cì, cì yù yán měi chù fèi qián yī wàn bā qiān wǔ bǎi yú guàn, ér yán tú yīng bàn fù bù yù. ruò běi shǐ zhī lái, cì yǔ yóu bù zī yān xuān hé jiǎ chén suì bì yín èr shí wàn liǎng, juàn sān shí wàn pǐ, lǜ fán èr shí wàn kǎo, kǎo lì wǔ fān yùn sòng jiāo nà. yòu dài shū yān jīng shuì wù mián sī zá wù jì yī bǎi wàn guàn, nèi sī mián bìng yào yān jīng tǔ chǎn. shào xìng rén xū chū jiǎng hé, suì bì yín juàn gè èr shí wǔ wàn pǐ liǎng. jīn měi suì gè jiǎn wǔ wàn pǐ liǎng. zhì wù shù bìng dǔ zhī jì, gào jiè qí sì háng fǔ shuài yún:" jiāng nán lèi suì gōng xū suì bì, jié qí cái fù, ān dé bù zhòng liǎn yú mín? fēi lǐ rǎo luàn, rén xīn lí yuàn, pàn wáng bì yǐ. zài bǐ zhě shàng zhī yǒu cǐ, wèi wǒ zhě, dāng hé rú zāi!" shí pìn shǐ wǎng lái, páng wǔ yú dào. fán guò xū yí, lì yóu dì yī shān, zhuó bō lí quán, tí shī shí bì, yǐ jì suì yuè, suì chéng gù shì, juān kè tí míng jǐ mǎn. shào xìng guǐ chǒu, guó xìn shǐ zhèng rǔ xié yī shī yún:" rěn chǐ bāo xiū shì běi tíng, xī nú dé yì guǎn féng yíng, yān shān yǒu shí wú rén lēi, què xiàng dōu liáng jì xìng míng." kě wèi zhī yán yǐ. yī! kāi biān zhī yòng gù wú qióng, ér hé róng zhī fèi yì bù yì, yú yīn xiáng shū zhī.
若正旦生朝遣使,每次禮物金器一千兩、銀器一萬兩、彩緞一千匹(綿茸背,緊絲捻金線,青絲綾,樗蒲綾,線子羅)。又有腦子、香茶等物,及私覿香茶、藥物、果子、幣帛、雜物等,復不與焉。若外遣泛使,則其禮物等又皆倍之。又有起發副使土物之費(正使五百貫,銀絹各一百兩匹。副使四百貫,銀絹各一百兩匹。又有公使各藥等錢,上節銀各五十兩、絹十匹,中節銀絹各十兩匹,下節各五兩匹)。又有朝辭回程宣賜等費(正副使各金二十五兩,並腰帶笏馬。回程茶藥各二兩,銀合及泛賜等物在外)。若盱眙等軍,在路四處應辦南北賀正生辰,常使往回程各八次,賜御筵每處費錢一萬八千五百餘貫,而沿途應辦復不預。若北使之來,賜予尤不貲焉(宣和甲辰歲幣銀二十萬兩,絹三十萬匹,綠礬二十萬栲,栲例五番運送交納。又代輸燕京稅物綿絲雜物計一百萬貫,內絲綿並要燕京土產。紹興壬戌初講和,歲幣銀絹各二十五萬匹兩。今每歲各減五萬匹兩)。至兀朮病篤之際,告戒其四行府帥云:"江南累歲供需歲幣,竭其財賦,安得不重斂於民?非理擾亂,人心離怨,叛亡必矣。在彼者尚知有此,為我者,當何如哉!"時聘使往來,旁午於道。凡過盱眙,例游第一山,酌玻璃泉,題詩石壁,以記歲月,遂成故事,鐫刻題名幾滿。紹興癸丑,國信使鄭汝諧一詩云:"忍恥包羞事北庭,奚奴得意管逢迎,燕山有石無人勒,卻向都梁記姓名。"可謂知言矣。噫!開邊之用固無窮,而和戎之費亦不易,余因詳書之。
shū jí zhī è
○書籍之厄
shì jiān fán wù wèi yǒu jù ér bù sàn zhě, ér shū wèi shén. suí niú hóng jìng qǐng kāi xiàn shū zhī lù, jí lùn fèi xìng, shù wǔ è zhī shuō, zé shū zhī è yě jiǔ yǐ, jīn gū zhí qí gài yán zhī.
世間凡物未有聚而不散者,而書為甚。隋牛弘靖請開獻書之路,極論廢興,述五厄之說,則書之厄也久矣,今姑摭其概言之。
liáng yuán dì jiāng líng xù gǔ jīn tú shū shí sì wàn juǎn, suí jiā zé diàn shū sān shí qī wàn juǎn. táng wéi zhēn guān kāi yuán zuì shèng, liǎng dōu gè jù shū sì bù zhì qī wàn juǎn. sòng xuān hé diàn tài qīng lóu lóng tú gé yù fǔ suǒ chǔ yóu shèng yú qián dài, jīn kě kǎo zhě, chóng wén zǒng mù sì shí liù lèi sān wàn liù bǎi liù shí jiǔ juǎn, shǐ guǎn yī wàn wǔ qiān yú juǎn, yú bù néng jù shù. nán dù yǐ lái, fù jiā jí lù guǎn gé shū mù wǔ shí èr lèi sì wàn sì qiān sì bǎi bā shí liù juǎn xù mù yī wàn sì qiān jiǔ bǎi yú juǎn, shì jiē cáng yú guān fǔ ěr.
梁元帝江陵蓄古今圖書十四萬卷,隋嘉則殿書三十七萬卷。唐惟貞觀、開元最盛,兩都各聚書四部至七萬卷。宋宣和殿、太清樓、龍圖閣、御府所儲尤盛於前代,今可考者,《崇文總目》四十六類三萬六百六十九卷,史館一萬五千餘卷,余不能具數。南渡以來,復加集錄館閣書目五十二類四萬四千四百八十六卷、續目一萬四千九百餘卷,是皆藏於官府耳。
ruò shì dài fū zhī jiā suǒ cáng, zài qián shì rú zhāng huá zài shū sān shí chē, dù jiān jù shū wàn juǎn, wéi shù xù shū èr wàn juǎn, yè hóu chā jià sān wàn juǎn, jīn lóu yú jù shū bā wàn juǎn, táng wú jìng xī zhāi yī wàn sān qiān sì bǎi yú juǎn. sòng shì chéng píng shí, rú nán dōu qī shì, lì yáng shěn shì, lú shān lǐ shì, jiǔ jiāng chén shì, fān yì wú shì, wáng wén kāng, lǐ wén zhèng, sòng xuān xiàn, cháo yǐ dào, liú zhuàng yú, jiē hào cáng shū zhī fù. hán dān lǐ shū wǔ shí qī lèi èr wàn sān qiān yī bǎi bā shí yú juǎn, tián hào sān wàn juǎn, zhāo dé cháo shì èr wàn sì qiān wǔ bǎi juǎn, nán dōu wáng zhòng zhì sì wàn sān qiān yú juǎn, ér lèi shū hào bó, ruò tài píng yù lǎn zhī lèi, fù bù yǔ yān. cì rú céng nán fēng jí lǐ shì shān fáng, yì jiē yī èr wàn juǎn, rán hòu mí bù è yú bīng huǒ zhě.
若士大夫之家所藏,在前世如張華載書三十車,杜兼聚書萬卷,韋述蓄書二萬卷,鄴侯插架三萬卷,金樓於聚書八萬卷,唐吳競西齋一萬三千四百餘卷。宋室承平時,如南都戚氏,歷陽沈氏,廬山李氏,九江陳氏,番易吳氏,王文康,李文正,宋宣獻,晁以道,劉壯輿,皆號藏書之富。邯鄲李淑五十七類二萬三千一百八十餘卷,田鎬三萬卷,昭德晁氏二萬四千五百卷,南都王仲至四萬三千餘卷,而類書浩博,若《太平御覽》之類,復不與焉。次如曾南豐及李氏山房,亦皆一二萬卷,然後靡不厄於兵火者。
zhì ruò wú xiāng gù jiā rú shí lín yè shì hè shì, jiē hào cáng shū zhī duō, zhì shí wàn juǎn. qí hòu qí zhāi ní shì, yuè hé mò shì, zhú zhāi shěn shì, chéng shì, hè shì, jiē hào cáng shū zhī fù, gè bù xià shù wàn yú juǎn, yì jiē sàn shī wú yí. jìn nián wéi zhí zhāi chén shì shū zuì duō, gài cháng shì yú pú, chuán lù jiā shui jì zhèng shì fāng shì lín shì wú shì jiù shū zhì wǔ wàn yī qiān yī bǎi bā shí yú juǎn, qiě fǎng dú shū zhì zuò jiě tí, jí qí jīng xiáng, jìn yì sàn shī. zhì rú xiù yán, dōng chuāng, fèng shān sān lǐ, gāo shì, móu shì jiē shǔ rén, hào wèi shǐ jiā, suǒ cáng pì shū yóu duō, jīn yì yǐ wú yú yǐ.
至若吾鄉故家如石林葉氏、賀氏,皆號藏書之多,至十萬卷。其後齊齋倪氏,月河莫氏,竹齋沈氏,程氏,賀氏,皆號藏書之富,各不下數萬餘卷,亦皆散失無遺。近年惟直齋陳氏書最多,蓋嘗仕於莆,傳錄夾氵祭鄭氏、方氏、林氏、吳氏舊書至五萬一千一百八十餘卷,且仿《讀書志》作解題,極其精詳,近亦散失。至如秀岩,東窗,鳳山三李,高氏,牟氏皆蜀人,號為史家,所藏僻書尤多,今亦已無餘矣。
wú jiā sān shì jī lèi, xiān jūn zǐ yóu kù shì, zhì yù fù guō zhī tián yǐ gōng bǐ zhá zhī yòng. míng sōu jí tǎo, bù dàn láo fèi, fán yǒu shū sì wàn èr qiān yú juǎn, jí sān dài yǐ lái jīn shí zhī kè yī qiān wǔ bǎi yú zhǒng, guǐ zhì shū zhǒng zhì yǎ èr táng, rì shì xiào chóu, jū rán jīn zhī fù. yú xiǎo yú zāo shí duō gù, bù shàn bǎo cáng, shàn hé zhī shū, yī dàn sǎo dì. yīn kǎo jīn xī, yǒu gǎn sī wén, wèi zhī liú tì. yīn shū yǐ shí wú guò, yǐ shì zi sūn yún.
吾家三世積累,先君子尤酷嗜,至鬻負郭之田以供筆札之用。冥搜極討,不憚勞費,凡有書四萬二千餘卷,及三代以來金石之刻一千五百餘種,庋置書種、志雅二堂,日事校讎,居然ぷ金之富。余小於遭時多故,不善保藏,善和之書,一旦掃地。因考今昔,有感斯文,為之流涕。因書以識吾過,以示子孫雲。
léi shū
○雷書
shén ér bù kě míng, biàn huà ér bù kě cè zhě, mò rú léi tíng. huái nán zǐ yuē:" yīn yáng xiāng báo, gǎn ér wèi léi, jī ér wèi diàn." gù xiān rú wèi zhī shuō yuē:" yīn qì níng jù, yáng zài nèi ér bù dé chū, zé fèn jī ér wèi léi tíng. shēng, yáng yě guāng, yì yáng yě. guāng fā ér shēng suí zhī, yáng qì fèn jī yù chū zhī shì yě." huò wèn shì suǒ de léi fǔ hé wù yě? yuē:" cǐ yóu xīng yǔn ér wèi shí yě. běn hū tiān zhě, qì ér fēi xíng, ǒu yǔn yú dì, zé chéng xíng yǐ." huò wèn rén yǒu bù shàn wèi léi zhèn sǐ zhě hé yě? yuē:" rén zuò è yǒu è qì, pī lì nǎi tiān dì zhī nù qì, shì nù qì yì è qì yě, nù qì yǔ è qì xiāng gǎn gù ěr." huò wèn léi zhī pò shān huài wū zhé shù shā chù hé yě? yuē:" cǐ qì yù ér nù, fāng ěr fèn jī, ǒu huò zhí zhī, zé zāo zhèn yǐ." kāng jié cháng wèn yī chuān yuē:" zi yǐ léi qǐ yú hé chù?" yī chuān yuē:" qǐ yú qǐ chù." rán zé xiān rú zhī suǒ yán zhě, fēi bù jīng xiáng, ér yú yóu wèi yǒu bù kě xiǎo zhě yān:
神而不可名,變化而不可測者,莫如雷霆。《淮南子》曰:"陰陽相薄,感而為雷,激而為電。"故先儒為之說曰:"陰氣凝聚,陽在內而不得出,則奮擊而為雷霆。聲,陽也;光,亦陽也。光發而聲隨之,陽氣奮擊欲出之勢也。"或問世所得雷斧何物也?曰:"此猶星隕而為石也。本乎天者,氣而非形,偶隕於地,則成形矣。"或問人有不善為雷震死者何也?曰:"人作惡有惡氣,霹靂乃天地之怒氣,是怒氣亦惡氣也,怒氣與惡氣相感故爾。"或問雷之破山、壞屋、折樹、殺畜何也?曰:"此氣鬱而怒,方爾奮擊,偶或值之,則遭震矣。"康節嘗問伊川曰:"子以雷起於何處?"伊川曰:"起於起處。"然則先儒之所言者,非不精詳,而余猶謂有不可曉者焉:
dà zhōng xiáng fú jiān, yuè zhōu yù zhēn guān wèi huǒ suǒ fén, wéi liú yī zhù, yǒu" xiè xiān huǒ" sān zì, dào shū ér kè zhī. qìng lì zhōng, yǒu yǐ cǐ zì wèn hé xiān gū zhě, yún:" xiè xiān zhě, léi bù zhōng guǐ yě, zhǎng xíng huǒ yú shì jiān." hòu yǒu yú dào zàng jīng zhōng de xiè xiān shì, yàn yǐ wèi shén. yòu wú zhōng huì jù sì dà diàn èr zhù, cháng yīn léi zhèn, yǒu tiān shū" jī xī huǒ" sān zì, yú ruò fú zhuàn bù kě xiǎo. jí jìn suì dé qīng xiàn xīn shì zhèn jué hǎi sì fó diàn zhù, yì wèi léi zhèn, yǒu zì jìng wǔ cùn yú, ruò hàn lì zhě yún:" shōu lì huǒ xiè jūn sī tōng." yòu yún:" yǒu yì lǐ shui sháo huǒ." cǐ nǎi dé zhī mù jī zhě. yòu yí xìng shàn quán guǎng jiào sì diàn zhù, yì yǒu léi shū" luò shěn huǒ jí xiè jūn huǒ" zhě. huá tíng xiàn tiān wáng sì yì yǒu léi shū" gāo dòng yáng yǎ yī shí liù rén huǒ lìng zhāng" fán yī shí yī zì, jiē dào shū. nèi" lìng zhāng" èr zì tè qí jìn, lèi táng rén shū fǎ, rán zé léi zhī shén, zhēn yǒu xiè xìng zhě xié. jìn dīng hài liù yuè wǔ rì, léi zhèn zhòng ān qiáo nán jiǔ sì, zhuō jiān yǒu léi shū" 1234 1234 yǒng" sān zì, cǐ lèi shén duō, shū bù kě cè, cǐ suǒ yǐ shén ér bù kě zhī zhě hū? kǒng zǐ bù yǔ guài lì luàn shén, fēi bù yǔ yě, gài yǒu wèi yì yǔ zhě ěr.
大中祥符間,岳州玉真觀為火所焚,惟留一柱,有"謝仙火"三字,倒書而刻之。慶曆中,有以此字問何仙姑者,云:"謝仙者,雷部中鬼也,掌行火於世間。"後有於道藏經中得謝仙事,驗以為神。又吳中慧聚寺大殿二柱,嘗因雷震,有天書"績溪火"三字,余若符篆不可曉。及近歲德清縣新市鎮覺海寺佛殿柱,亦為雷震,有字徑五寸余,若漢隸者云:"收利火謝均思通。"又云:"酉異李氵勺火。"此乃得之目擊者。又宜興善權廣教寺殿柱,亦有雷書"駱審火及謝均火"者。華亭縣天王寺亦有雷書"高洞揚雅一十六人火令章"凡一十一字,皆倒書。內"令章"二字特奇勁,類唐人書法,然則雷之神,真有謝姓者邪。近丁亥六月五日,雷震眾安橋南酒肆,卓間有雷書"[1234][1234]永"三字,此類甚多,殊不可測,此所以神而不可知者乎?孔子不語怪力亂神,非不語也,蓋有未易語者耳。
jiǎ xiāng shòu cí
○賈相壽詞
jiǎ shī xiàn dāng guó rì, wò zhì hú shān, zuò táng yuē bàn jiān, yòu zhì pǔ yuē yǎng lè, rán hòu wèi jiù yǎng, qí shí hù quán gù wèi, yù bà bù néng yě. měi suì bā yuè bā rì shēng chén, sì fāng shàn sòng zhě yǐ shù qiān jì. xī bǐ qiào guǎn téng kǎo, yǐ dì jiǎ yǐ, yī shí chuán sòng, wèi zhī zhǐ guì, rán jiē diào cí yì yǔ yě. ǒu dé shǒu xuǎn zhě shù què, xì shū yú cǐ.
賈師憲當國日,臥治湖山,作堂曰半間,又治圃曰養樂,然後為就養,其實怙權固位,欲罷不能也。每歲八月八日生辰,四方善頌者以數千計。悉俾翹館謄考,以第甲乙,一時傳頌,為之紙貴,然皆調詞囈語也。偶得首選者數闋,戲書於此。
chén wéi shàn hé bǎo dǐng cí yún:" shén áo shuí duàn, jǐ qiān nián zài qián kūn chū zào. suàn dāng rì, píng qí rú xǔ, zhēng yī zhāo wú qí rèn zuǒ. tán xiào qǐng, yòu shí nián shēng jù, chù chù fēng kuí zǎo. jiāng rú jìng, chǔ fēn yú jǐ, měng tīng gān quán jié bào. tiān yī xì yì cóng tóu bǔ, làn shān lóng huá chóng fǔ zǎo. gōng lòu yǒng qiān mén jiǎo yào, jié duàn hóng chén fēi bú dào. jiē jiǔ guǐ, kàn qiān diāo bì lù, tíng yuàn wǔ hóu shēn suǒ. hǎo yī bù tài zǐ liù diǎn, yī yī zhōu gōng shǒu zuò. chì xì xiù shang, xiāo de dào bān làn yī hǎo. jǐn páng méi hè fà, tiān shàng qiān qiū nán lǎo. jiǎ zǐ yán tóu cái yī guò, wèi shuō fén yáng kǎo. kàn jīn pán lù dī yáo chí, lóng wěi fàng bān huí zǎo."
陳惟〈善合〉《寶鼎》詞云:"神鰲誰斷,幾千年再、乾坤初造。算當日,枰棋如許,爭一着吾其衽左。談笑頃,又十年生聚,處處(風)葵棗。江如鏡,楚氛余幾,猛聽甘泉捷報。天衣細意從頭補,爛山龍、華蟲黼藻。宮漏永、千門角鑰,截斷紅塵飛不到。街九軌,看千貂避路,庭院五侯深鎖。好一部、太子六典,一一周公手做。赤舄繡裳,消得道斑爛衣好。盡龐眉鶴髮,天上千秋難老。甲子嚴頭才一過,未說汾陽考。看金盤、露滴瑤池,龍尾放班回早。"
liào yíng zhōng qún yù mù lán huā màn yún:" qǐng zhū jūn zhuó yǎn, lái kàn wǒ, fú huá biān. jì jiāng shàng qiū fēng, jīng zhǎng xuě, yàn jiǎo mí yān. yī shí jǐ duō rén wù, zhǐ wǒ gōng, zhī shǒu hù shān chuān. zhēng dǔ jiē fú ruì xiàng, yòu fú hóng rì zhōng tiān. yīn huái, xià zǒu fèng, mó dùn yè wú mián. zhī zhòng kāi yǔ zhòu, huó rén wàn wàn, hé shòu qiān qiān. fú tài píng shì yě, yào dōng hái yuè shàng shì hé nián. xiāo de qīng shí zhōng gǔ, bù fáng píng dì shén xiān." lù jǐng sī gān zhōu yún:" mǎn qīng píng shì jiè, qìng qiū chéng, kàn kàn dòu mǐ sān qián. lùn cóng lái huó guó, lùn gōng dì yī, wú guò fēng nián. bàn dé jiān mín yī bǎo, yú shì xiào tán jiān. ruò wèn píng róng cè, wēi miào nán chuán. yù dì yào liú gōng zhù, bǎ xī hú yī qǔ, fēn rù lín yuán. yǒu chá lú dān zào, gèng yǒu diào yú chuán. jué qiū fēng wèi zēng chuī zhe, dàn qì lán zhǎng yǐ běi táng xuān. qiān qiān suì, shàng tiān jiāng xiāng, píng dì shén xiān."
廖瑩中群玉《木蘭花慢》云:"請諸君着眼,來看我,福華編。記江上秋風,鯨漲雪,雁徼迷煙。一時幾多人物,只我公,只手護山川。爭睹階符瑞象,又扶紅日中天。因懷,下走奉,磨盾夜無眠。知重開宇宙,活人萬萬,合壽千千。鳧太平世也,要東還越上是何年。消得清時鐘鼓,不妨平地神仙。"陸景思《甘州》云:"滿清平世界,慶秋成,看看斗米三錢。論從來活國,論功第一,無過豐年。辦得間民一飽,餘事笑談間。若問平戎策,微妙難傳。玉帝要留公住,把西湖一曲,分入林園。有茶爐丹灶,更有釣魚船。覺秋風、未曾吹着,但砌蘭、長倚北堂萱。千千歲,上天將相,平地神仙。"
xī 1234 zhuō rán qí tiān lè yún:" jīn piāo chuī jìng rén jiān shǔ, lián cháo nòng liáng xīn yǔ. wàn bǎo gōng chéng, wú rén jiě dé, qiū rù tiān jī shēn chù. jiān zhōng zì shù, jǐ xīn zhuó qián kūn, shǒu zhēn shuāng chú. hù le shān hé, gòng kàn yuán yǐng zài yín tù. ér jīn shén xiān zhèng hǎo, xiàng qīng kōng mì gè, chōng dàn jīn yǔ. dì niàn qún shēng, rú hé biàn kěn, cóng wǒ chéng fēng guī qù. yí yóu dòng fǔ, bǎ yuè zhù yún jī, jiào tā ér nǚ. shuǐ yì shān míng, cǐ qíng tiān fù yǔ." cóng tuó bēi táng liǔ yún:" zhǐ tíng qián cuì yún jīn yǔ, fēi fēi xiāng mǎn xiān zì. yī qīng tòu chè hún wú dǐ, qiū shuǐ yě wú liú chù. jūn shì shù, cǐ yàng jīn huái, dùn dé qián kūn zhù. xián qíng bàn xǔ, tīng wàn wù yīn yūn, cóng lái xíng sè, měi xiàng jìng zhōng qù. qí huā lù. xiāng jiē xī chí shòu mǔ, nián nián xián yuè shí xù. hé yī jú pèi xún cháng shì, fēn fù liǎng shān róng yǔ. tiān zhèng qǔ, cǐ lǎo píng shēng, kě xiàng qīng tiān yǔ. yáo zhī huǎn jǔ, yào jiàn wǒ hé xīn, xī hú wàn qǐng, lái qù zì ōu lù."
奚[1234]倬然《齊天樂》云:"金飄吹淨人間暑,連朝弄涼新雨。萬寶功成,無人解得,秋入天機深處。間中自數,幾心酌乾坤,手斟霜躇。護了山河,共看元影在銀兔。而今神仙正好,向青空覓個,沖澹襟宇。帝念群生,如何便肯,從我乘風歸去。夷游洞府,把月杼雲機,教他兒女。水逸山明,此情天付與。"從橐《陂塘柳》云:"指庭前、翠雲金雨,霏霏香滿仙字。一清透徹渾無底,秋水也無流處。君試數,此樣襟懷,頓得乾坤住。閒情半許,聽萬物氤氳,從來形色,每向靜中覷。琪花路。相接西池壽母,年年弦月時序。荷衣菊佩尋常事,分付兩山容與。天證取,此老平生,可向青天語。瑤卮緩舉,要見我何心,西湖萬頃,來去自鷗鷺。"
guō yīng yǒu jū ān shēng shēng màn yún:" jié shū lián zhòu, gān yǔ sǎ tōng xiāo, xīn lái xǐ qìn yáo méi. xǔ dà dān dāng, rén jiān fó lì xū mí. nián nián bā yuè bā rì, zhǎng jì tā sān yuè sān shí, píng shēng shì, xiǎng dī hé tiān yǔ, bù qiǎn rén zhī. yī piàn xián xīn hè wài, bèi qián kūn xì dìng, hóng yù yāo wéi. chāng yān yún biān, xī fēng wàn lài chuī qí. guī zhōu gèng guī hé chù shì, tiān jiào jiā zài sū dī. qiān qiān suì, bǐ zhōu gōng, duō gè cǎi yī." qiě yòu yǐ lì yǔ yún:" cǎi yī zǎi fǔ, gǔ wú yī pǐn zhī céng cān gǔn fú hú shān, jīn yǒu bàn xián zhī jī dàn." suǒ wèi sān yuè sān zhě, gài sòng qí gēng shēn cǎo píng zhī jié, ér guī zhōu nǎi fǎng zhāi míng yě. jiǎ dà xǐ, zì rén hé zǎi chú guān gào yuàn. jì ér yǔ kè yuē:" cǐ cí gù jiā, rán shī zhī tài pái, ān dé yǒu zhe cǎi yī zhōu gōng hū?"
郭應酉居安《聲聲慢》云:"捷書連晝,甘雨灑通宵,新來喜沁堯眉。許大擔當,人間佛力須彌。年年八月八日,長記他三月三時,平生事,想氐和天語,不遣人知。一片閒心鶴外,被乾坤系定,虹玉腰圍。閶閹雲邊,西風萬籟吹齊。歸舟更歸何處是,天教家在蘇堤。千千歲,比周公,多個彩衣。"且侑以儷語云:"彩衣宰輔,古無一品之曾參;袞服湖山,今有半閒之姬旦。"所謂三月三者,蓋頌其庚申草坪之捷,而歸舟乃舫齋名也。賈大喜,自仁和宰除官告院。既而語客曰:"此詞固佳,然失之太俳,安得有著彩衣周公乎?"
shì shèng rú sù
○事聖茹素
yú jiā jì nán lì chéng, céng dà fù shǎo shī zāo jìng kāng dí nán, yī jiā shí liù rén jiē bēn cuàn sì chū. dà fù dú táo kōng gǔ, zhòu fú xiāo xíng. yī dàn, yù zhuī qí zài hòu, zì dù bù kě tuō, suì jí cuàn gǔ cí, jí fú yòu shèng zuò xià, bàng wú bì zhàng, yì bù guò dài jǐn ér yǐ. xū yú, běi jūn dà suǒ, suī yuān jǐng lín mǎng dòng liáng jiān, jí qí míng sōu, ér yī zuò zhī xià, chū bù zhī yǒu rén yān. jí dǐ háng, zé yī jiā bù qī ér jí, bù shī yī rén, qǐ fēi shén suǒ yòu hū? dǎi jīn wú jiā shì shì yòu shèng shén qián. fán shèng jiàng rì, zhāi jiè bì jǐn. gài yǐ dá shén xiū zhào zi sūn, fēi shì sú qí fú tián lì yì bǐ yě.
余家濟南歷城,曾大父少師遭靖康狄難,一家十六人皆奔竄四出。大父獨逃空谷,晝伏宵行。一旦,遇追騎在後,自度不可脫,遂急竄古祠,亟伏佑聖坐下,傍無蔽障,亦不過待盡而已。須臾,北軍大索,雖眢井、林莽、棟樑間,極其冥搜,而一坐之下,初不知有人焉。及抵杭,則一家不期而集,不失一人,豈非神所佑乎?逮今吾家世事佑聖甚虔。凡聖降日,齋戒必謹。蓋以答神庥詔子孫,非世俗祈福田利益比也。
hù yì
○笏異
wāng bó yàn chū bài xiāng yú wéi yáng, zhèng xiè shàng diàn, ér hù zhuì zhōng duàn, shàng yǐ tā hù cì zhī, fēi jí zhēng yě. wèi jǐ, yǒu nán dù zhī rǎo.
汪伯彥初拜相於維揚,正謝上殿,而笏墜中斷,上以他笏賜之,非吉徵也。未幾,有南渡之擾。
jīn yuān shū cān yù rì, yī rì, zòu shì xià diàn, yǔ tái chén liú yīng bì xiè hòu. hū suǒ chí hù kēng rán yǒu shēng, shì zhī, yǒu wén rú xiàn, shàng xià rú yī, ruò zhuì yú dì zhě, shū bù kě cè. fǔ tuì cháo, zé liú dàn zhāng yǐ chū. gài jiàng bì xiāng yù zhī jì, zhèng bái jiǎn chū shàng zhī shí yě, kě wèi yì yǐ. shí chún yòu jiǎ chén suì yě.
金淵叔參預日,一日,奏事下殿,與台臣劉應弼邂逅。忽所持笏鏗然有聲,視之,有紋如線,上下如一,若墜於地者,殊不可測。甫退朝,則劉彈章已出。蓋降陛相遇之際,正白簡初上之時也,可謂異矣。時淳祐甲辰歲也。
sān jiào tú zàn
○三教圖贊
lǐ zōng cháo, yǒu dài zhào mǎ yuǎn huà sān jiào tú. huáng miàn lǎo zi zé jiā fū zhōng zuò, yóu lóng wēng yǎn lì yú bàng, wú fū zǐ nǎi zuò lǐ yú qián. cǐ gài nèi gù lìng zuò cǐ, yǐ wǔ shèng rén yě. yī rì chuán zhǐ, bǐ gǔ xīn jiāng zi yuǎn zuò zàn, yì gù yǐ cǐ xì zhī. gōng jí zàn zhī yuē:" shì shì fū zuò, lǎo dān bàng nì, wéi wú fū zǐ, jué dào zài dì." suì dà chēng zhǐ. qí cí yì kě wèi wēi ér wǎn yǐ.
理宗朝,有待詔馬遠畫《三教圖》。黃面老子則跏趺中坐,猶龍翁儼立於傍,吾夫子乃作禮於前。此蓋內故令作此,以侮聖人也。一日傳旨,俾古心江子遠作贊,亦故以此戲之。公即贊之曰:"釋氏趺坐,老聃傍睨,惟吾夫子,絕倒在地。"遂大稱旨。其辭亦可謂微而婉矣。
bǔ yuán jiè
○捕猿戒
dèng ài zhēng fú líng, jiàn yuán mǔ bào zi, ài shè zhòng zhī. zi wèi bá jiàn, qǔ mù yè sāi chuàng. ài tàn xī, tóu nǔ shuǐ zhōng.
鄧艾征涪陵,見猿母抱子,艾射中之。子為拔箭,取木葉塞創。艾嘆息,投弩水中。
fàn shǔ gōng zài jí zhōu yǒu bǔ yuán zhě, shā qí mǔ zhī pí, bìng qí zi mài zhī lóng quán xiāo shì. shì yǐ mǔ pí, bào zhī tiào zhí hào hū ér bì, xiāo shì zi wèi zuò xiào yuán chuán.
范蜀公載吉州有捕猿者,殺其母之皮,並其子賣之龍泉蕭氏。示以母皮,抱之跳躑號呼而斃,蕭氏子為作《孝猿傳》。
xiān jūn xiàng shǒu yín jiāng, shǔ yì wǔ píng sù chǎn jīn sī yuán, dà zhě nán xún, xiǎo zhě zé qí mǔ bào chí bù shǎo zhì. fǎ dāng xiān yǐ yào shǐ bì qí mǔ, mǔ jì zhōng shǐ, dù bù néng zì miǎn, zé yǐ rǔ zhī biàn sǎ lín yè jiān, yǐ yǐn qí zi, rán hòu duò dì jiù sǐ. nǎi qǔ qí mǔ pí tòng biān zhī, qí zi jí bēi míng ér xià, shù shǒu jiù huò. gài měi xī bì qǐn qí pí ér hòu ān, fǒu zé bù kě yù yě. yī! cǐ suǒ wèi shòu zhuàng ér rén xīn zhě hū! qǔ zhī zhě bù rén shén yǐ. gù xiān zi zài guān rì, měi yán bǔ yì zhī jìn yún.
先君向守鄞江,屬邑武平素產金絲猿,大者難馴,小者則其母抱持不少置。法當先以藥矢斃其母,母既中矢,度不能自免,則以乳汁遍灑林葉間,以飲其子,然後墮地就死。乃取其母皮痛鞭之,其子亟悲鳴而下,束手就獲。蓋每夕必寢其皮而後安,否則不可育也。噫!此所謂獸狀而人心者乎!取之者不仁甚矣。故先子在官日,每嚴捕弋之禁雲。
huǒ huàn bù
○火浣布
dōng fāng shuò shén yì jīng suǒ zài, nán huāng zhī wài yǒu huǒ shān, zhòu yè huǒ rán. qí zhōng yǒu shǔ zhòng yǒu bǎi jīn, máo zhǎng èr chǐ yú, xì rú sī, kě zuò bù. shǔ cháng jū huǒ zhōng, shí chū wài, yǐ shuǐ zhú ér wò zhī fāng sǐ. qǔ qí máo jī zhī wèi bù, huò gòu, huàn yǐ huǒ, shāo zhī zé jìng. yòu shí zhōu jì yún:" yán zhōu yǒu huǒ lín shān, shān shàng yǒu huǒ shǔ, máo kě zhī wèi huǒ huàn bù, yǒu gòu, shāo jí chú." qí shuō bù yī. wèi wén dì cháng zhe lùn, wèi shì yán yì wù, jiē wèi bì zhēn yǒu. zhì míng dì shí, yǒu yǐ huǒ huàn bù zhì zhě, yú shì suì kān cǐ lùn. shì zhī tiān rǎng jiān hé suǒ bù yǒu? ěr mù wèi jiē, gù wèi kě duàn yǐ wèi bì wú yě.
東方朔《神異經》所載,南荒之外有火山,晝夜火然。其中有鼠重有百斤,毛長二尺余,細如絲,可作布。鼠常居火中,時出外,以水逐而沃之方死。取其毛緝織為布,或垢,浣以火,燒之則淨。又《十洲記》云:"炎州有火林山,山上有火鼠,毛可織為火浣布,有垢,燒即除。"其說不一。魏文帝嘗著論,謂世言異物,皆未必真有。至明帝時,有以火浣布至者,於是遂刊此論。是知天壤間何所不有?耳目未接,固未可斷以為必無也。
xī wēn líng yǒu hǎi shāng lòu bó, sōu qí tuó zhōng, dé huǒ shǔ bù yī pǐ, suì jū zhì jùn tǎng. fán tài shǒu hào shì zhě, bì gē shǎo xǔ guī yǐ wèi wán. wài dà fù cháng shǒu jùn, yì dé chǐ xǔ. yú cháng qīn jiàn zhī, sè wēi huáng bái, pō lèi mù mián, sī lǚ méng róng, ruò dié fēn fēng huáng rán. měi huàn yǐ yóu nì, tóu zhī chì huǒ zhōng, yí kè, bù yǔ huǒ tóng sè. rán hòu qǔ chū, zé jié bái rú xuě, le wú suǒ sǔn, hòu wèi rén qiáng qǔ yǐ qù. huò yún, shí tàn yǒu sī, kě zhī wèi bù, yì bù wèi huǒ, wèi zhī guǒ fǒu.
昔溫陵有海商漏舶,搜其橐中,得火鼠布一匹,遂拘置郡帑。凡太守好事者,必割少許歸以為玩。外大父常守郡,亦得尺許。余嘗親見之,色微黃白,頗類木棉,絲縷蒙茸,若蝶紛蜂黃然。每浣以油膩,投之熾火中,移刻,布與火同色。然後取出,則潔白如雪,了無所損,後為人強取以去。(或雲,石炭有絲,可織為布,亦不畏火,未知果否。)
lì chà shī rùn
○歷差失閏
xián chún gēng wǔ shí yī yuè sān shí rì dōng zhì, hòu wèi rùn shí yī yuè, jì yǐ bān lì, ér zhè xī ān fǔ sī zhǔn bèi chāi qiǎn zāng yuán zhèn, yǐ shū bái táng, qiě zuò zhāng suì jī rì tú, lì yán zhì rùn zhī wù.
咸淳庚午十一月三十日冬至,後為閏十一月,既已頒歷,而浙西安撫司準備差遣臧元震,以書白堂,且作《章歲積日圖》,力言置閏之誤。
qí shuō wèi lì fǎ yǐ zhāng fǎ wèi zhòng, zhāng suì wèi zhòng. gài lì shù qǐ yú dōng zhì, guà qì qǐ yú zhōng fú, ér shí jiǔ nián wèi zhī yī zhāng. yī zhāng bì zhì qī rùn, bì dì qī rùn zài dōng zhì zhī qián, bì zhāng suì zhì shuò tóng rì, cǐ qí gāng lǐng yě. qián hàn lǜ lì zhì yún:" shuò dàn dōng zhì, shì wèi zhāng yuè." hòu hàn zhì yún:" zhì shuò tóng rì, wèi zhī zhāng yuè. jī fēn chéng rùn, rùn qī ér jǐn, qí suì shí jiǔ, míng zhī yuē zhāng." táng zhì yún:" tiān shù zhōng yú jiǔ, dì shù zhōng yú shí, hé èr zhōng yǐ jì rùn yú." cǐ zhāng fǎ zhī bù kě fèi yě rú cǐ. jīn bān jiàng gēng wǔ suì lì, nǎi yǐ qián shí yī yuè sān shí rì wèi dōng zhì, yòu yǐ dōng zhì hòu wèi rùn shí yī yuè, shū suǒ wèi xiǎo. qiè wèi gēng wǔ zhī rùn, yǔ měi suì rùn yuè bù tóng, gēng wǔ zhī dōng zhì, yǔ měi suì zhī dōng zhì yòu bù tóng. gài zì chún yòu rén zǐ shù zhì xián chún gēng wǔ, fán shí jiǔ nián, shì wèi zhāng suì, qí shí yī yuè shì wèi zhāng yuè. yǐ shí jiǔ nián qī rùn tuī zhī, zé rùn yuè dāng zài dōng zhì zhī qián, bù dāng zài dōng zhì zhī hòu. yǐ zhì shuò tóng rì lùn zhī, zé dōng zhì dāng zài shí yī yuè chū yī rì, bù dāng zài sān shí rì. jīn ruò yǐ dōng zhì zài qián shí yī yuè sān shí rì, zé shì zhāng suì zhì shuò bù tóng rì yǐ. ruò yǐ rùn yuè zài dōng zhì hòu, zé shì shí jiǔ nián zhī nèi, zhǐ yǒu liù rùn, yòu qiàn yī rùn yǐ. qiě xún cháng yī zhāng, gòng jì liù qiān bā bǎi sì shí rì, yú nèi jiā qī rùn yuè, chú xiǎo jǐn, jī rì liù qiān jiǔ bǎi sì shí rì, huò liù qiān jiǔ bǎi sān shí jiǔ rì, zhǐ yǒu yī rì lái qù. jīn zì chún yòu shí yī nián xīn hài zhāng suì shí yī yuè chū yī rì zhāng yuè dōng zhì hòu qǐ suàn, shí jiǔ nián zhì xián chún liù nián gēng wǔ zhāng suì shí yī yuè chū yī rì, hé shì dōng zhì, fāng guǎn liù qiān jiǔ bǎi sì shí rì. jīn suàn zào guān yǐ rùn yuè zài shí yī yuè sān shí rì dōng zhì zhī hòu, zé cǐ yī zhāng, zhǐ yǒu liù rùn, gèng jiā liù rùn chú xiǎo jǐn wài, shí jī zhǐ yǒu liù qiān jiǔ bǎi shí èr rì, bǐ zhī qián hòu zhāng shù suì zhī shù, shí qiàn èr shí bā rì, lì fǎ zhī chà, mò shén yú cǐ. kuàng tiān zhèng dōng zhì, nǎi lì zhī shǐ, bì zì dōng zhì hòu jī sān nián yú fēn, ér hòu kě yǐ zhì dì yī rùn. jīn gēng wǔ nián zhāng suì bǐng yín rì shēn chū sān kè dōng zhì, qù dì èr rì dīng mǎo, jǐn yǒu sì gè shí chén. qiě wèi yǒu zhèng rì, ān dé biàn yǒu yú fēn? qiě wèi yǒu yú fēn, ān dé biàn yǒu rùn yuè? zé shì hòu yī zhāng fā tóu chù, biàn suàn bù xíng, qí móu kě zhī yě. jīn yù gǎi zhèng gēng wǔ lì, què yǒu yī shuō, jiǎn ér yì xíng. gài lì fǎ yǒu píng shuò, yǒu jīng shuò, yǒu dìng shuò yě. yī dà yī xiǎo, cǐ píng shuò yě liǎng dà liǎng xiǎo, cǐ jīng shuò yě sān dà sān xiǎo, cǐ dìng shuò yě, cǐ gǔ rén cháng xíng zhī fǎ. jīn ruò néng xíng dìng shuò zhī shuō ér gǎi zhèng zhī, zé dāng yǐ qián shí yī yuè dà wèi rùn shí yuè xiǎo, yǐ rùn shí yī yuè xiǎo wèi shí yī yuè dà, zé bǐng yín rì dōng zhì jí kě wèi shí yī yuè chū yī rì, què yǐ rùn shí yī yuè chū yī zhī dīng mǎo wèi shí yī yuè chū èr rì, shù jǐ dì zǎn xià yī rì, zhí zhì rùn shí yī yuè èr shí jiǔ rì dīng wèi, què wèi dà jǐn. rú cǐ, zé dōng zhì jì zài shí yī yuè chū yī, zé zhì shuò tóng rì yǐ, rùn yuè jì zài dōng zhì jié qián, zé shí jiǔ nián qī rùn yǐ. cǐ xī rén suǒ wèi huì jié wú dìng, yóu shí xiāo xī, shàng hé lǚ duān zhī shǐ, xià de guī yú yú zhōng, zhèng cǐ wèi yě. gài zì gǔ zhī lì, xíng zhī jì jiǔ, wèi yǒu bù chà, jì chà, wèi yǒu bù gǎi zhě. hàn lì wǔ biàn, ér tài chū lì zuì mì, yuán hé lì zuì chā. táng lì jiǔ biàn, ér dà yǎn lì zuì mì, guān xiàng lì zuì móu. běn cháo kāi jī yǐ hòu, lì fán jiǔ gǎi, ér mò bù shàn yú jì yuán lì. zhōng xìng yǐ hòu, lì fán qī gǎi, ér mò shàn yú tǒng yuán lì. qiě hòu hàn yuán hé chū lì chà, yì shì shí jiǔ nián bù dé qī rùn. suī lì yǐ bān, yì gǎi zhèng zhī, jīn hé xī yú gǎi zhèng zāi.
其說謂曆法以章法為重,章歲為重。蓋歷數起於冬至,卦氣起於中孚,而十九年為之一章。一章必置七閏,必第七閏在冬至之前,必章歲至朔同日,此其綱領也。《前漢律曆志》云:"朔旦冬至,是謂章月。"《後漢志》云:"至朔同日,謂之章月。積分成閏,閏七而盡,其歲十九,名之曰章。"《唐志》云:"天數終於九,地數終於十,合二終以紀閏余。"此章法之不可廢也如此。今頒降庚午歲歷,乃以前十一月三十日為冬至,又以冬至後為閏十一月,殊所未曉。竊謂庚午之閏,與每歲閏月不同,庚午之冬至,與每歲之冬至又不同。蓋自淳祐壬子數至咸淳庚午,凡十九年,是為章歲,其十一月是為章月。以十九年七閏推之,則閏月當在冬至之前,不當在冬至之後。以至朔同日論之,則冬至當在十一月初一日,不當在三十日。今若以冬至在前十一月三十日,則是章歲至朔不同日矣。若以閏月在冬至後,則是十九年之內,止有六閏,又欠一閏矣。且尋常一章,共計六千八百四十日,於內加七閏月,除小盡,積日六千九百四十日,或六千九百三十九日,止有一日來去。今自淳祐十一年辛亥章歲十一月初一日章月冬至後起算,十九年至咸淳六年庚午章歲十一月初一日,合是冬至,方管六千九百四十日。今算造官以閏月在十一月三十日冬至之後,則此一章,只有六閏,更加六閏除小盡外,實積止有六千九百十二日,比之前後章數歲之數,實欠二十八日,曆法之差,莫甚於此。況天正冬至,乃歷之始,必自冬至後積三年余分,而後可以置第一閏。今庚午年章歲丙寅日申初三刻冬至,去第二日丁卯,僅有四個時辰。且未有正日,安得便有餘分?且未有餘分,安得便有閏月?則是後一章發頭處,便算不行,其繆可知也。今欲改正庚午歷,卻有一說,簡而易行。蓋曆法有平朔,有經朔,有定朔也。一大一小,此平朔也;兩大兩小,此經朔也;三大三小,此定朔也,此古人常行之法。今若能行定朔之說而改正之,則當以前十一月大為閏十月小,以閏十一月小為十一月大,則丙寅日冬至即可為十一月初一日,卻以閏十一月初一之丁卯為十一月初二日,庶幾遞趲下一日,直至閏十一月二十九日丁未,卻為大盡。如此,則冬至既在十一月初一,則至朔同日矣,閏月既在冬至節前,則十九年七閏矣。此昔人所謂晦節無定,由時消息,上合履端之始,下得歸餘於終,正此謂也。蓋自古之歷,行之既久,未有不差,既差,未有不改者。漢歷五變,而《太初曆》最密,《元和歷》最差。唐歷九變,而《大衍曆》最密,《觀象歷》最繆。本朝開基以後,歷凡九改,而莫不善於《紀元歷》。中興以後,歷凡七改,而莫善於《統元歷》。且後漢元和初歷差,亦是十九年不得七閏。雖歷已頒,亦改正之,今何惜於改正哉。
yú shì cháo tíng xià zhī yǒu sī, chà guān xié yuán zhèn zhì péng shěng yǔ tài shǐ jú guān biàn zhèng, ér tài shǐ zhī cí qióng. cháo tíng cóng qí shuō ér gǎi zhèng zhī, yīn gèng huì tiān lì wèi chéng tiān lì. yuán zhèn zhuǎn yī guān pàn tài shǐ jú, dèng zōng wén tán yù děng yǐ xià, gè jiàng guān yǒu chà yān.
於是朝廷下之有司,差官偕元震至蓬省與太史局官辨正,而太史之辭窮。朝廷從其說而改正之,因更《會天曆》為《承天曆》。元震轉一官判太史局,鄧宗文、譚玉等已下,各降官有差焉。
yú suī bù shàn zhāng yuán jì zhī shù, rán yǐ dù zhēng nán zhǎng lì yǐ kǎo chūn qiū zhī yuè rì, suī shén jīng mì, ér qí zhì rùn zhī fǎ zé yì hū cǐ, qiè yǒu yí yān. wèi rú yǐn gōng èr nián rùn shí èr yuè, wǔ nián qī nián yì jiē rùn shí èr yuè, rán yóu shì sān suì yī rùn, wǔ suì zài rùn. rú zhuāng gōng èr shí nián zhì rùn, qí hòu zé èr shí sì nián yǐ zhì èr shí bā nián, jiē yǐ sì suì yī rùn, wú nǎi shī zhī shū hū? xī gōng shí èr nián rùn, zhì shí qī nián fāng rùn èr shí wǔ nián rùn, zhì sān shí nián fāng rùn, lǜ yǐ wǔ suì yī rùn, hé qí yù shū hū? rú dìng gōng bā nián zhì rùn, qí hòu zé shí nián, yǐ zhì shí èr nián shí sì nián, jiē yǐ èr suì yī rùn, wú nǎi shī zhī shù hū? mǐn zhī èr nián xīn yǒu jì rùn yǐ, xī zhī yuán nián rén xū yòu rùn, xī zhī qī nián bā nián, āi zhī shí sì nián shí wǔ nián, jiē yǐ lián suì zhì rùn, hé qí yù shù hū? zhì yú xiāng zhī èr shí qī nián, yī suì zhī jiān, dùn zhì liǎng rùn, gài yuē shí yī yuè chén zài shēn, sī lì guò yě. yú shì jì jué qí móu, gù qián rùn jiàn yǒu, hòu rùn jiàn xū, yǐ yīng tiān zhèng. rán qián hū cǐ zhě, èr shí yī nián jì yǒu rùn, èr shí sì nián èr shí liù nián yòu yǒu rùn. lì nián fán liù, zhì rùn zhě sān, hé yuán zhì cǐ shī rùn yǐ zài, ér dùn zhì liǎng rùn hū? jìn zé shí yú yuè, yuǎn huò èr shí yú nián, qí shū shù dài bù kě xiǎo. qǐ bié yǒu qí shù hū? yì bù míng zhì rùn zhī fǎ yǐ zhì cǐ hū? bìng zhe yú cǐ, yǐ kòu shí zhě.
余雖不善章元紀之數,然以杜征南《長曆》以考《春秋》之月日,雖甚精密,而其置閏之法則異乎此,竊有疑焉。謂如隱公二年閏十二月,五年、七年亦皆閏十二月,然猶是三歲一閏,五歲再閏。如莊公二十年置閏,其後則二十四年以至二十八年,皆以四歲一閏,無乃失之疏乎?僖公十二年閏,至十七年方閏;二十五年閏,至三十年方閏,率以五歲一閏,何其愈疏乎?如定公八年置閏,其後則十年,以至十二年、十四年,皆以二歲一閏,無乃失之數乎?閔之二年辛酉既閏矣,僖之元年壬戌又閏,僖之七年、八年,哀之十四年、十五年,皆以連歲置閏,何其愈數乎?至於襄之二十七年,一歲之間,頓置兩閏,蓋曰十一月辰在申,司歷過也。於是既覺其繆,故前閏建酉,後閏建戌,以應天正。然前乎此者,二十一年既有閏,二十四年、二十六年又有閏。歷年凡六,置閏者三,何緣至此失閏已再,而頓置兩閏乎?近則十餘月,遠或二十餘年,其疏數殆不可曉。豈別有其術乎?抑不明置閏之法以致此乎?並著於此,以扣識者。