hàn gǎi qín lì shǐ zhì rùn
○漢改秦曆始置閏
yú cháng kǎo chūn qiū zhì rùn zhī yì yú qián yǐ, hòu yuè chéng shì kǎo gǔ biān, wèi hàn chū bù dú xí qín zhēng shuò, yì yīn qín lì yǐ shí yuè wèi suì shǒu, bù zhì rùn, dāng rùn zhī suì, lǜ guī yú yú zhōng wèi hòu jiǔ yuè, hàn jì biǎo jí shǐ jì, zì gāo dì zhì wén dì, qí shū hòu jiǔ yuè jiē tóng, shì wèi cháng tuī shí dìng rùn yě. zhì tài chū jiǔ nián, gǎi yòng xià zhèng, yǐ jiàn yín wèi suì shǒu, rán yóu lì shí sì zài, zhì zhēng hé èr nián, shǐ yú sì yuè hòu shū rùn yuè, qǐ shǐ shī shū yé? yì zì cǐ shǐ zhì rùn yě. yú yīn qí shuō shēn yí zhī, jīng sī qí gù, pō dé qí shuō yān. gài rùn yuè zhī bù shū zhě, yì ǒu yǐ qí shí wú kě shū zhī shì ěr. zhèng rú chūn qiū jīng huán gōng sì nián qī nián, qí suǒ jì shì zhì xià ér zhǐ, yǐ shì nián qiū dōng wú kě jì zhī shì yě. dìng gōng shí sì nián, zhì qiū ér zhǐ, yì yǐ shì nián dōng wú kě jì zhī shì yě. lǔ shǐ jì shì zhī fǎ, dà shuài rú cǐ, qí yú rùn yuè yì rán. guān wén gōng liù nián, jīng shū rùn yuè bù gào yuè, chūn qiū shū rùn, fāng jiàn yú cǐ. fù yǐ dù yù zhǎng lì kǎo zhī, zì yǐn zhì āi fán gèng sān shí yú rùn, zhì cǐ fāng shū, qǐ yuē qián hū cǐ zhě, jiē shǐ shī shū, yì qǐ yuē, zì cǐ shǐ yǒu rùn yě. jīn hàn jì shì, zhèng xiào chūn qiū, rú tài chū yuán nián sān nián, tiān hàn yuán nián sān nián jiē zhǐ yú qiū, tài shǐ yuán nián zé zhǐ yú xià, jiē yǐ qí hòu wú shì kě jì, gù bù shū ěr. rán zé rùn yuè bù shū, yì ruò shì hū? gài sān suì yī rùn, wǔ suì zài rùn, gǔ lì fǎ yě. ruò wèi zì cǐ shǐ zhì rùn, zé hé zì cǐ hòu sān suì wǔ suì, lěi lěi shū zhī. rán zì zhēng hé èr nián zhì hòu yuán yuán nián, dāng zhì rùn ér bù shū, zì hòu yuán èr nián zhì zhāo dì shǐ yuán yuán nián, nǎi yīn shì ér hòu shū. qí hòu dāng rùn suì, yòu jiē bù shū, shì zhī bù shū zhě, ǒu wú shì ěr. rán zé fēi shǐ shī shū, yì fēi zì cǐ zhì rùn yě. suī rán, cǐ fēi yú yì shuō yě, fù zhèng yǐ shǐ jì lì shū, zì tài chū gēng lì yǐ zhì zhēng hé yě, rú tài chū èr nián, tiān hàn yuán nián sì nián, tài shǐ èr nián jiē yǒu rùn, zé zhī yú yán shì kě xìn yún.
余嘗考春秋置閏之異於前矣,後閱程氏《考古編》,謂漢初不獨襲秦正朔,亦因秦歷以十月為歲首,不置閏,當閏之歲,率歸餘於終為後九月,《漢紀》、《表》及《史記》,自高帝至文帝,其書後九月皆同,是未嘗推時定閏也。至太初九年,改用夏正,以建寅為歲首,然猶歷十四載,至征和二年,始於四月後書閏月,豈史失書耶?抑自此始置閏也。余因其說深疑之,精思其故,頗得其說焉。蓋閏月之不書者,亦偶以其時無可書之事耳。正如《春秋經》桓公四年、七年,其所紀事至夏而止,以是年秋、冬無可紀之事也。定公十四年,至秋而止,亦以是年冬無可紀之事也。魯史紀事之法,大率如此,其餘閏月亦然。觀文公六年,《經》書閏月不告月,《春秋》書閏,方見於此。復以杜預《長曆》考之,自隱至哀凡更三十餘閏,至此方書,豈曰前乎此者,皆史失書,抑豈曰,自此始有閏也。今漢紀事,正效《春秋》,如太初元年、三年,天漢元年、三年皆止於秋,太始元年則止於夏,皆以其後無事可紀,故不書耳。然則閏月不書,亦若是乎?蓋三歲一閏,五歲再閏,古曆法也。若謂自此始置閏,則合自此後三歲、五歲,累累書之。然自征和二年至後元元年,當置閏而不書,自後元二年至昭帝始元元年,乃因事而後書。其後當閏歲,又皆不書,是知不書者,偶無事耳。然則非史失書,亦非自此置閏也。雖然,此非余臆說也,復證以《史記·曆書》,自太初更歷以至征和也,如太初二年,天漢元年、四年,太始二年皆有閏,則知余言似可信雲。
gāng mù wù shū
○《綱目》誤書
gāng mù yī shū, zhū fū zǐ nǐ jīng zhī zuò yě. rán qí jiān bù néng wú wù, ér xué zhě yòu cóng ér wèi zhī shuō. gài zhe shū zhī nán, zì xī ér rán. jīn màn zhí shù shì yǔ tóng zhì píng zhī, fēi gǎn zhǐ zhāi qián bèi yǐ wèi néng yě. běi qí gāo wěi, yǐ liù yuè yóu nán yuàn, cóng guān sǐ zhě liù shí rén, jiàn běn jì. tōng jiàn shū yuē:" cì sǐ." cì, nǎi zhī é ěr. gāng mù nǎi zhí shū yuē:" shā qí cóng guān liù shí rén." ér bù yán qí gù, qí wù shén yǐ. yǐn qǐ shēn nǎi wèi zhī shuō yuē:" cǐ zhū zǐ shū fǎ suǒ yù." qiě yǐn mèng zǐ shā rén yǐ tǐng yǔ rèn yǔ zhèng zhī shuō, gù shàn yǐ, rán qí shí zé tōng jiàn wù zhī yú qián, gāng mù chéng zhī yú hòu ěr. wěi huāng yóu wú shí, bù bì hán shǔ, yú cóng guān sǐ zhě shàng liù shí rén, zé qí yú kě zhī yǐ. jù shì zhí shū, qí zuì zì jiàn, hé bì méi qí shí zāi!
《綱目》一書,朱夫子擬經之作也。然其間不能無誤,而學者又從而為之說。蓋著書之難,自昔而然。今漫摭數事與同志評之,非敢指摘前輩以為能也。北齊高緯,以六月游南苑,從官死者六十人,見《本紀》。《通鑑》書曰:"賜死。"賜,乃之訛耳。《綱目》乃直書曰:"殺其從官六十人。"而不言其故,其誤甚矣。尹起莘乃為之說曰:"此朱子書法所寓。"且引《孟子》殺人以挺與刃與政之說,固善矣,然其實則《通鑑》誤之於前,《綱目》承之於後耳。緯荒游無時,不避寒暑,於從官死者尚六十人,則其餘可知矣。據事直書,其罪自見,何必沒其實哉!
yòu guō wēi shì èr jūn, gāng mù yú yǐn dì shū shā, yú xiāng yīn wáng shū shì. yǐn yòu wèi zhī shuō yún:" cǐ èr jūn yǒu zuì wú zuì zhī bié yě, cǐ shū fǎ suǒ yù yě." rán jūn zhī shì jūn, yǐn dì lì yǐ shù nián, xiāng yīn wèi chéng hū jūn, bù yīng shū fǎ dào zhì rú cǐ, yì kǒng wù shū ěr.
又郭威弒二君,《綱目》於隱帝書殺,於湘陰王書弒。尹又為之說云:"此二君有罪無罪之別也,此書法所寓也。"然均之弒君,隱帝立已數年,湘陰未成乎君,不應書法倒置如此,亦恐誤書耳。
yòu suí kāi huáng shí qī nián, zhào zhū sī lùn shǔ guān zuì, tīng lǜ wài jué zhàng. gāng mù tiáo xià yún, xiāo mó hē zi shì lüè zài jiāng nán zuò luàn, mó hē dāng cóng zuò. dà lǐ shǎo qīng zhào chuò gù jiàn, shàng mìng chuò tuì, chuò yuē:" chén zòu yù wèi jué, bù gǎn tuì." dì nǎi shì zhī. àn tōng jiàn, mó hē dāng cóng zuò, shàng yuē:" shì lüè nián wèi èr shí, yì hé néng wèi? yǐ qí míng jiāng zhī zǐ wèi rén suǒ bī ěr." yīn shè mó hē. chuò gù jiàn bù kě, shàng bù néng duó, yù chuò qù ér shè zhī, yīn mìng chuò tuì. chuò yuē:" chén zòu yù wèi jué, bù gǎn tuì." shàng yuē:" dà lǐ qí wèi zhèn tè shě mó hē yě." yīn mìng zuǒ yòu shì zhī. cǐ nǎi chuò yù lìng mó hē cóng zuò, ér dì tè shè zhī ěr, gāng mù wù yǐ.
又隋開皇十七年,詔諸司論屬官罪,聽律外決杖。《綱目》條下雲,蕭摩訶子世略在江南作亂,摩訶當從坐。大理少卿趙綽固諫,上命綽退,綽曰:"臣奏獄未決,不敢退。"帝乃釋之。按《通鑑》,摩訶當從坐,上曰:"世略年未二十,亦何能為?以其名將之子為人所逼耳。"因赦摩訶。綽固諫不可,上不能奪,欲綽去而赦之,因命綽退。綽曰:"臣奏獄未決,不敢退。"上曰:"大理其為朕特舍摩訶也。"因命左右釋之。此乃綽欲令摩訶從坐,而帝特赦之耳,《綱目》誤矣。
yòu tōng jiàn zhēn guān yuán nián, dù yān jiàn dǐ huái dào yún:" qīn jiàn qí jiàn yáng dì xìng jiāng dū." shàng yuē:" qīng hé zì bù jiàn?" yuē:" chén bù jū zhòng rèn, zhī jiàn bù cóng." shàng yuē:" zhī bù kě jiàn, hé wèi lì qí cháo? qīng shì shì chōng zūn xiǎn, hé yì bù jiàn?" yuē:" chén fēi bù jiàn, dàn bù cóng ěr." shàng yuē:" shì chōng ruò jù jiàn, qīng hé dé miǎn huò?" yān bù néng duì. àn cǐ shí zé qí zhī yáng dì zhī bù kě jiàn, ér yóu lì qí cháo ěr. jīn gāng mù nǎi yú shàng yán shì chōng jù jiàn, yì qí yǔ yuē:" rán zé hé yǐ lì yú qí cháo?" shī qí shí yǐ.
又《通鑑》貞觀元年,杜淹薦邸懷道云:"親見其諫煬帝幸江都。"上曰:"卿何自不諫?"曰:"臣不居重任,知諫不從。"上曰:"知不可諫,何為立其朝?卿仕世充尊顯,何亦不諫?"曰:"臣非不諫,但不從耳。"上曰:"世充若拒諫,卿何得免禍?"淹不能對。按此實責其知煬帝之不可諫,而猶立其朝耳。今《綱目》乃於上言世充拒諫,易其語曰:"然則何以立於其朝?"失其實矣。
yòu gāng mù kāi yuán jiǔ nián dōng shí yī yuè bà zhū wáng dū du cì shǐ yǐ hòu fán sì tiáo. àn tōng jiàn, shì nián zhī mò shí èr yuè xìng lí shān yún yún shì suì zhū wáng wèi dū du cì shǐ zhě xī zhào hái yún yún. cǐ fēi shí yī yuè shì, yì fēi shí èr yuè shì yě, dāng yī tōng jiàn zuò shì suì wèi shì.
又《綱目》開元九年冬十一月罷諸王都督刺史以後凡四條。按《通鑑》,是年之末十二月幸驪山云云;是歲諸王為都督刺史者悉召還云云。此非十一月事,亦非十二月事也,當依《通鑑》作是歲為是。
yòu gāng mù shū dé zōng zhēn yuán èr nián shí yī yuè huáng hòu bēng, bù shū shì. àn tōng jiàn, shì nián shí yī yuè jiǎ wǔ lì shū fēi wáng shì wèi hòu, zhì dīng yǒu bēng, tè sì rì ěr. cǐ chéng tōng jiàn suǒ shū, ér yì qí shàng wén ěr.
又《綱目》書德宗貞元二年十一月皇后崩,不書氏。按《通鑑》,是年十一月甲午立淑妃王氏為後,至丁酉崩,特四日耳。此承《通鑑》所書,而逸其上文耳。
yǐn yòu wèi táng shǐ fēi jiǔ jí, dì niàn zhī, suì lì wèi hòu, cè qì ér bēng, bì yǒu suǒ yù yì zhě, yì guò yě.
尹又謂唐史妃久疾,帝念之,遂立為後,冊訖而崩,必有所寓意者,亦過也。
qín huì zhī shōu zhū jiāng bīng bǐng
○秦會之收諸將兵柄
qín huì zhī jì zhǔ hé, jù zhū jiāng bù cóng mìng, yú shì zhào sān dà jiāng rù jìn. yī rì, zhì dōu táng, wèn yǐ kè fù zhī qī yuē:" shàng qū chí shuāng lù shí yú nián, shì yàn bīng yǐ, jīn jué zài hé shí kě le, chí sù jìn tuì zhī jì dāng ruò hé?" zhāng hán duì yuē:" qián zhě tí bīng, zhí qū mǒu dì, qǐng liáng ruò gān, lǜ cái liàng bù jǐn dé. ér tuì jūn chū mǒu suǒ, mǒu rén zuò shì bù kěn bìng lì, huò shēn qǐng zhé bù bào, cháng ruò bù néng zhuān lì yún yún. guì yuē:" yǒu shì hū? zhū gōng jīn bù guò yù dài xíng yī zhí shì, zú yǐ shuí hé shì dài fū zhě, cháo tíng bù jìn yě." yuè zuì hòu zhì, yì dà lüè tóng, ér yǔ jiā jùn yuē:" rú jīn wén chén bù ài qián, wǔ chén bù xī mìng, yù le jí le ěr." guì hàn zhī, yú shì sān shū mì bài yǐ. sān rén lèi biǎo cí xiè, guì yǔ shàng yuē, dá zhào shì cháng shí lǜ chí liú yī èr rì, fán zhū lǐ lì ēn cì, gè zì bèi duō. guì bié xià zhào, sān dà tún jiē gǎi lì yù qián yǐ. shǐ zhū jiāng kǔ dòu, jī zhí yǐ wèi lián chē zhèng rèn, rán jiē qǐ zú wǔ, fù shì dà jiāng, cháng bù dé jǔ shǒu, huò hùn qí jiā shì. yuè shī lǜ yóu yán, jiāng xiào yǒu fàn, dà zé zhū shā, xiǎo yì biān tà tòng dú, yòng néng yì shǐ shēn rù rú yì. mìng jì xià, zhū xiào xīn miǎn suǒ lì, kě zì jié zhī, rén rén biàn kuān, xǐ qí mìng, jiù yīng yǐ lüè dìng, sān rén rǎo rǎo, wèi xiá wèn yě. shāo cóng róng, jiàn guì, shǐ yǐ zhì xián lòu guà bīng quán wèi qǐng. guì xiào yuē:" zhū jūn zhī xuān fǔ zhì zhì shǐ hū? cǐ biān guān ěr. zhū gōng jīn wèi shū tíng guān, gù bù yì shǔ yé?" sān rén zhě chàng chàng ér tuì, shǐ wù shī bīng bǐng yān.
秦會之既主和,懼諸將不從命,於是詔三大將入覲。一日,至都堂,問以克復之期曰:"上驅馳霜露十餘年,似厭兵矣,今決在何時可了,遲速進退之計當若何?"張、韓對曰:"前者提兵,直趨某地,請糧若干,率裁量不盡得。而退軍出某所,某人坐視不肯併力,或申請輒不報,常若不能專力云云。檜曰:"有是乎?諸公今不過欲帶行一職事,足以誰何士大夫者,朝廷不靳也。"岳最後至,意大略同,而語加峻曰:"如今文臣不愛錢,武臣不惜命,欲了即了耳。"檜頷之,於是三樞密拜矣。三人累表辭謝,檜與上約,答詔視常時率遲留一二日,凡諸禮例恩賜,各自倍多。檜別下詔,三大屯皆改隸御前矣。始諸將苦鬥,積職已為廉車正任,然皆起卒伍,父事大將,常不得舉首,或溷其家室。岳師律尤嚴,將校有犯,大則誅殺,小亦鞭撻痛毒,用能役使深入如意。命既下,諸校新免所隸,可自結知,人人便寬,喜其命,就應已略定,三人擾擾,未暇問也。稍從容,見檜,始以置銜漏掛兵權為請。檜笑曰:"諸君知宣撫制置使乎?此邊官爾。諸公今為樞庭官,顧不役屬耶?"三人者悵悵而退,始悟失兵柄焉。
zhāng cái yàn
○張才彥
lì yáng zhāng shào cái yàn, nǎi zǒng dé jū shì qí jìn yàn zhī xiōng yě. jiàn yán sān nián, zì chéng wù láng shàng shū cì duì, jiǎ dà zōng bó fèng shǐ tà lǎn jūn qián, jū liú yōu yàn zhě fán shí wǔ nián. jí hé yì chéng, shào xìng shí sān nián, shǐ yǔ hóng hào zhū biàn jù hái. hòu wèi fū wén gé dài zhì, fèng cí lěi nián. yǐ hài gèng huà, dé zhī chí yáng, zú. chū, zǒng dé wèi xiǎo guān shí, cháng wèi cháng zi zhèng tóng hú míng zhòng yín lùn jiàn. qí hòu zi zhèng sǐ, míng zhòng chì jiǔ yǐ. shào xìng èr shí sì nián, zǒng dé zhī zǐ ān guó yóu xiāng jiàn shì dé duì jí yīng, kǎo guān zhì dì qī, qín xūn wèi guān. xūn shì zhè cáo nán gōng, jiē dì yī. xiān lú chuán yī xī, jìn yù ān guó juǎn, zhǐ jì hòu, bǐ mò fù jīng miào, shàng lǎn zhī xǐ shén, zhuó wèi shǒu xuǎn, shí yǐ yì qín, qín bù néng kān, yuē:" hú yín suī yuǎn chì, lì yóu néng shǐ gù rén zǐ wèi zhuàng yuán xié!" yǐ ér tíng chàng, shàng yòu chēng qí shī, ān guó yì xiè. qín wèn:" xué hé shū?" yuē:" yán shū." yòu yuē:" shàng ài zhuàng yuán shī, cháng guān shuí shī?" yuē:" dù shī." qín sè zhuāng, xiào yuē:" hǎo dǐ jǐn wèi jūn zhàn què."
歷陽張邵才彥,乃總得居士祁晉彥之兄也。建炎三年,自承務郎上書賜對,假大宗伯奉使撻覽軍前,拘留幽燕者凡十五年。及和議成,紹興十三年,始與洪皓、朱弁俱還。後為敷文閣待制,奉祠累年。乙亥更化,得知池陽,卒。初,總得為小官時,嘗為常子正同、胡明仲寅論薦。其後子正死,明仲斥久矣。紹興二十四年,總得之子安國由鄉薦試得對集英,考官置第七,秦塤為冠。塤試浙漕、南宮,皆第一。先臚傳一夕,進御安國卷,紙既厚,筆墨復精妙,上覽之喜甚,擢為首選,實以抑秦,秦不能堪,曰:"胡寅雖遠斥,力猶能使故人子為狀元邪!"已而廷唱,上又稱其詩,安國詣謝。秦問:"學何書?"曰:"顏書。"又曰:"上愛狀元詩,常觀誰詩?"曰:"杜詩。"秦色莊,笑曰:"好底盡為君占卻。"
xiān shì tài mǔ guī zì běi fāng, jiāng fā, dé yǔ tiān zú bié. yuān shèng yǎn wò chē qián, qì yuē:" xìng yǔ chéng xiàng guī wǒ, chù wǒ yī jùn zú yǐ." cái yàn shí yì wén zhī, tòng fèn. zhì shì, fú zhōng yí xiāng shū, wèi bǐ suī yù liú yuān shèng yǐ jiān hé hǎo, rán suǒ tān zhě jīn bó, shí bù nán yú hái, yí jí qiǎn shǐ. yīn dà wǔ zhī, huǐ yǐ mò jí. gèng wèi hǎo cí, shàng shū sòng qí jìng kāng qǐ lì zhào shì, jì shú shī yán zhī zuì. shàng fāng bāo qín hé róng zhī gōng, cái yàn suì zì mì xuǎn liè jìn fū wén dài zhì, qín yù yí zhī. cái yàn jū sì míng, dù mén jué jiāo bù chū, jù huò, nǎi wèi yáng kuáng. chū, chū shǐ wèi hái, qī lǐ zú yú jiā yǐ lěi nián. zhì shì wàng yán wú qī sǐ fēi mìng, qiě zhǐ zǒng dé wèi cí. gài shì shí, shí yóu yǐ bìng yán, huò chū yú kuáng yì yì zhī ān guó dé zuì, jì yǐ zì miǎn. yǔ zhuǎn shàng wén, yú shì dǎi zǒng dé fù dà lǐ yù, jū shā sǎo shì, qiú xì shén kǔ. qí nián shí yuè, qín sǐ. bī suì, ān guó jiào hūn, zhōng pī mìng xíng bù shàng shū hán zhòng tōng tè rù jí sì, shǐ dé shì qù. fāng bèi dǎi shí, dào wú xī, mèng dà shì gào yǐ wú kǒng, gài yù zhī qín wáng. rán yīn shì zǒng dé yì bìng kuáng huò.
先是太母歸自北方,將發,得與天族別。淵聖偃臥車前,泣曰:"幸語丞相歸我,處我一郡足矣。"才彥時亦聞之,痛憤。至是,服中遺相書,謂彼雖欲留淵聖以堅和好,然所貪者金帛,實不難於還,宜亟遣使。因大忤之,悔已莫及。更為好詞,上疏頌其靖康乞立趙氏,冀贖失言之罪。上方褒秦和戎之功,才彥遂自秘選躐進敷文待制,秦愈疑之。才彥居四明,杜門絕交不出,懼禍,乃為佯狂。初,出使未還,妻李卒於家已累年。至是妄言吾妻死非命,且指總得為辭。蓋是時,實由已病言,或出於狂易;抑知安國得罪,冀以自免。語轉上聞,於是逮總得赴大理獄,鞫殺嫂事,囚系甚苦。其年十月,秦死。逼歲,安國叫閽,中批命刑部尚書韓仲通特入棘寺,始得釋去。方被逮時,道無錫,夢大士告以無恐,蓋預知秦亡。然因是總得亦病狂惑。
ān guó gèng bā jùn, yǒu dé ài. yǐ dāng shǔ sòng yú yōng gōng yǐn wú hú zhōu zhōng, zhòng shǔ zú, nián cái sān shí yú, shì lùn xī zhī.
安國更八郡,有德愛。以當暑送虞雍公飲蕪湖舟中,中暑卒,年才三十餘,士論惜之。
hán tōng lì chuán
○韓通立傳
jiù chuán jiāo qiān zhī xué yú ōu yáng gōng, yī rì, zào liú gòng fù, liú wèn:" wǔ dài shǐ chéng xié?" jiāo duì jiāng tuō gǎo. liú wèn:" wèi hán chēng yǎn lì chuán hū?" jiāo mò rán. liú xiào yuē:" rú cǐ, yì shì dì èr děng wén zì ěr."
舊傳焦千之學於歐陽公,一日,造劉貢父,劉問:"《五代史》成邪?"焦對將脫稿。劉問:"為韓瞠眼立傳乎?"焦默然。劉笑曰:"如此,亦是第二等文字耳。"
táng yú lù zhě, zhí jí xián yuàn wáng zǐ róng suǒ zhuàn, bǎo yuán èr nián shàng zhī. shí wéi yǒu xuē jū zhèng wǔ dài shǐ, ōu yáng shū wèi chū yě. cǐ shū yǒu jì zhì chuán, yòu bó cǎi zhū jiā zhī shuō, xiào péi sōng zhī sān guó zhì zhù, fù jiàn xià fāng. biǎo hán tōng yú zhōng yì chuán, qiě guān zhī yǐ guó chū bāo zèng zhī diǎn, xīn jiù shǐ jiē suǒ bù jí yān. nǎi wáng yí gōng céng zhī dì, hòu yǐ yuán gǎo fǎn, qǐ yǐ zì wèi míng. qí hòu lǚ bó gōng biān wén jiàn, zhì zhào yī lèi, yì yǐ bāo zèng tōng zhì wèi shǒu, gài zǔ gàn róng zhī yì yě.
《唐余錄》者,直集賢院王子融所撰,寶元二年上之。時惟有薛居正《五代史》,歐陽書未出也。此書有紀、志、傳,又博採諸家之說,效裴松之《三國志注》,附見下方。表韓通於《忠義傳》,且冠之以國初褒贈之典,《新》、《舊史》皆所不及焉。乃王沂公曾之弟,後以元杲反,乞以字為名。其後呂伯恭編《文鑒》,制、詔一類,亦以褒贈通制為首,蓋祖干融之意也。
lǎo sū zú pǔ jì
○老蘇族譜記
cāng zhōu xiān shēng chéng gōng xǔ, zì jì yǔ, méi shān rén, shì zhì wén chāng, yù jū shàng, yǔ xiān zi cóng róng tán shǔ zhōng jiù shì, lì lì kě tīng. qí yán lǎo quán zú pǔ tíng jì, yán xiāng sú zhī báo, qǐ yú mǒu rén, ér bù zhe qí xìng míng zhě, gài sū yǔ qí qī dǎng chéng shì dà bù xián, suǒ wèi mǒu rén zhě, qí qī zhī xiōng dì yě. lǎo quán yǒu zì yóu shī, shù qí nǚ shì wài jiā, bù dé zhì yǐ sǐ, qí cí shén āi, zé qí yuàn xì bù píng yě jiǔ yǐ. qí hòu dōng pō xiōng dì yǐ niàn mǔ zhī gù, xiāng yǔ shì hàn. chéng zhèng fǔ yú pō wèi biǎo dì, pō zhī nán qiān, shí zǎi wén qí xiān shì zhī xì, suì yǐ zhèng fǔ wèi běn lù xiàn jiāng, shǐ zhī gān xīn yān. ér zhèng fǔ fǎn dǔ zhōng wài zhī yì, xiāng yǔ zhōu xuán zhī zhě shèn zhì. pō shī wǎng fù chàng hé, zhōng yì kě gài jiàn yǐ.
滄洲先生程公許,字季與,眉山人,仕至文昌,寓居上,與先子從容談蜀中舊事,歷歷可聽。其言老泉《族譜亭記》,言鄉俗之薄,起於某人,而不著其姓名者,蓋蘇與其妻黨程氏大不咸,所謂某人者,其妻之兄弟也。老泉有《自尤》詩,述其女事外家,不得志以死,其辭甚哀,則其怨隙不平也久矣。其後東坡兄弟以念母之故,相與釋憾。程正輔於坡為表弟,坡之南遷,時宰聞其先世之隙,遂以正輔為本路憲將,使之甘心焉。而正輔反篤中外之義,相與周旋之者甚至。坡詩往復倡和,中亦可概見矣。
zhèng fǔ shàng shì wèi xiàn lù shì, xiàn yǒu shā rén zhě, yù yǐ jù, chéng dú yí zhī, yīn huǎn qí shì, duō fāng wù sè zhī, guǒ dé zhēn shā rén zhě, ér xì zhě suì dé shì. tā rì, yì mǎn jiā jū, mèng shén gào zhī yuē:" rǔ yǒu huó yuān yù zhī gōng, dāng lìng rǔ zi sūn míng huàn xiāng jì, wèi yì guān shèng zú." zhì qí zi suì zhuó dì, qí hòu yì dà, rú mèng yán, rán duō xíng bù yì, dé xīn fú wén.
正輔上世為縣錄事,縣有殺人者,獄已具,程獨疑之,因緩其事,多方物色之,果得真殺人者,而系者遂得釋。他日,役滿家居,夢神告之曰:"汝有活冤獄之功,當令汝子孫名宦相繼,為衣冠盛族。"至其子遂擢第,其後益大,如夢言,然多行不義,德馨弗聞。
yǒu míng táng zhě, xuān zhèng jiān fù wáng cài, zuì guì xiǎn. yòu yǒu míng dūn hòu zì zi shān zhě, yì zhī míng. shào kāng jié zhī sūn pǔ gōng jì shǒu méi rì, zi shān yǔ zhī bù xián, lián dé qí zuì zhuàng, yòng pǐ juàn dà shū, dú shèng zhī, qiǎn jiè chí dǐ chéng dū shuài fǔ zhì zhī qián nì lǚ shè, wěi zhī ér qù. nì lǚ rén dé zhī yǐ gào shuài, xiāo zhèn dé qǐ dé zhī, yǐ wèi qí huò, dǎi gōng jì fù chéng dū yù, yán jū zhī. yù lì zhī qí yuān, suì jiào gōng jì yī qiè chéng zhī, bù rán, sǐ wú yǐ zì míng, gōng jì wù, rú qí jiào bù fù biàn. yù shàng, cháo lùn yǐ wèi nì míng shū, fǎ bù dāng shòu, ér zhì sī fēi děi zhǐ, bù yīng shàn dǎi shǒu chén, suì jiē bà zhī. gōng jì suī dé wù wèn, ér fèn fèn bù néng kān, sù zhī yú tiān, xǔ huáng shí tán, zhì qí zi shǐ cháng rú shù. zi shān zhī jū jí zhuàng lì, yī xī dà huǒ, bù yí cùn chuán. zi shān běn fù qín guì, zhì yòu shǐ, hòu wǔ yì, zhé ān yuǎn xiàn lìng yǐ sǐ yān.
有名唐者,宣政間附王、蔡,最貴顯。又有名敦厚字子山者,亦知名。邵康節之孫溥公濟守眉日,子山與之不咸,廉得其罪狀,用匹絹大書,櫝盛之,遣介持抵成都帥府治之前逆旅舍,委之而去。逆旅人得之以告帥,蕭振德起得之,以為奇貨,逮公濟赴成都獄,嚴鞫之。獄吏知其冤,遂教公濟一切承之,不然,死無以自明,公濟悟,如其教不復辯。獄上,朝論以為匿名書,法不當受,而制司非得旨,不應擅逮守臣,遂皆罷之。公濟雖得勿問,而憤憤不能堪,訴之於天,許黃十壇,至其子始償如數。子山之居極壯麗,一夕大火,不遺寸椽。子山本附秦檜,至右史,後忤意,謫安遠縣令以死焉。
zhōng xiè zhōng hè
○中謝中賀
jīn chén liáo shàng biǎo, suǒ chēng wéi chéng huáng chéng kǒng, jí chéng huān chéng xǐ dùn shǒu qǐ shǒu zhě, wèi zhī zhōng xiè zhōng hè. zì táng yǐ lái, qí tǐ rú cǐ. gài chén mǒu yǐ xià, yì lüè xù shù yǔ, biàn rù cǐ jù, rán hòu fū chén qí xiáng. rú liǔ zi hòu píng huái xī hè biǎo:" chén fù zuì jī xìn, wéi shàng shū jiān biǎo, shí yǒu sì nián" yún yún," huái yìn yè fú, yǒu shè yǒu rén", yǔ yì wèi jìng yě. qí xià jì yún" chéng huáng chéng kǒng", gài yǐ cǐ yī jù, jié shàng shù yǔ yún ěr.
今臣僚上表,所稱惟誠惶誠恐,及誠歡誠喜、頓首稽首者,謂之中謝中賀。自唐以來,其體如此。蓋臣某以下,亦略敘數語,便入此句,然後敷陳其詳。如柳子厚《平淮西賀表》:"臣負罪積釁,違尚書箋表,十有四年"云云,"懷印曳紱,有社有人",語意未竟也。其下既雲"誠惶誠恐",蓋以此一句,結上數語云爾。
jīn rén bù chá, huò yú shǒu lián zhī hòu, còu yòng liǎng duǎn jù, yán zhèn tì zhī yì, ér fù jiē yǐ zhōng xiè zhī yǔ, zé suì chéng zhòng fù yǐ. qián bèi biǎo zhāng rú dōng pō jīng gōng, duō bù shī cǐ tǐ. jìn shí zhōu yì gōng wèi xiāng, xiè fù fēng biǎo yún:" huá yáng hēi shuǐ, liè dì ér fēng, jiù wù qīng zhān, cóng tiān ér xià. mó diàn zhī qín wèi mǐn, zhí guī zhī chǒng mí jiā. chén chéng huáng chéng kǒng." huò yǐ wèi yí, cháng yǐ wèn gōng, gōng dá zhī zhèng rú cǐ.
今人不察,或於首聯之後,湊用兩短句,言震惕之義,而復接以中謝之語,則遂成重複矣。前輩表章如東坡、荊公,多不失此體。近時周益公為相,《謝復封表》云:"華陽黑水,裂地而封,舊物青氈,從天而下。磨玷之勤未泯,執圭之寵彌加。臣誠惶誠恐。"或以為疑,嘗以問公,公答之正如此。
fù fù fú sān zì yīn yì
○復、覆、伏三字音義
fù fù fú sān zì yīn yì xiāng chū rù, yì yú hùn luàn, jīn gè shū yú zuǒ. fù yǒu sān zì yīn, fáng liù qiè zhě, fù guī zhī fù yě, zì shū xùn yǐ wǎng lái, shì yě. yì guà zhī fù, máo shī" fù gǔ fù jìng", lùn yǔ" yán kě fù yě"," kè jǐ fù lǐ", jiē shì yě. yì zhù yún" hái", yǔ zhù" yóu fù", yǔ shī" wèi huī fù zhī fù", qí yì yī yě. fú fù qiè zhě, yòu zhī yì yě, zì shū xùn yǐ yòu, shì yě. shū" fù guī yú bó", shī" fù huì zhū hóu", yǔ" fù mèng zhōu gōng"," zé bù fù yě", jí" fù jiàn fù wén" zhī lèi, jiē shì yě. fāng liù qiè, yǔ fù tóng yīn zhě, fǎn fù zhī fù yě. yì gān xiàng zàn" fǎn fù dào yě", shì wén" fāng liù fǎn, běn yì zuò fù, shì yě".
復、覆、伏三字音義相出入,易於混亂,今各疏於左。復有三字音,房六切者,復歸之復也,字書訓以往來,是也。《易卦》之《復》,《毛詩》"復古復竟",《論語》"言可復也","克己復禮",皆是也。《易注》雲"還",《語注》"猶覆",與《詩》"為恢復之復",其義一也。扶富切者,又之義也,字書訓以又,是也。《書》"復歸於亳",《詩》"復會諸侯",《語》"復夢周公","則不復也",及"復見復聞"之類,皆是也。芳六切,與覆同音者,反覆之復也。《易乾象贊》"反覆道也",《釋文》"芳六反,本亦作覆,是也"。
fù yì yǒu sān yīn, fāng liù fǎn zhě, fǎn fù zhī fù yě, zì shū xùn yǐ fǎn, shì yě. zhōng yōng" qīng zhě fù zhī", zhù:" bài yě." yǔ yì" fǎn fù dào yě" zhī fù, yīn tóng yì yì. fū jiù qiè zhě, fù chóu zhī fù yě, zì shū xùn yǐ gài, shì yě. fú yòu qiè zhě, fú bīng yě. zuǒ chuán" jūn wèi sān fù yǐ dài zhī" shì yě.
覆亦有三音,芳六反者,反覆之覆也,字書訓以反,是也。《中庸》"傾者覆之",註:"敗也。"與《易》"反覆道也"之復,音同義異。敷救切者,覆幬之覆也,字書訓以蓋,是也。扶又切者,伏兵也。《左傳》"君為三覆以待之"是也。
fú yì yǒu sān yīn, fáng liù qiè zhě, fú xī zhī fú yě, zì shū xùn yǐ cì yě nì yě yǐn yě, shì yě. sān fú zhī fú, jí fú xī yōu shēng chì fú fú, jiē shì yě. fú fù qiè zhě, niǎo bào luǎn yě. zhuāng zi" yuè jī bù néng fú hú luǎn", jí hòu hàn" dà zhàng fū dāng xióng fēi, ān néng cí fú" jiē shì yě. qián hàn wǔ xíng zhì" yuán dì chū yuán zhōng, chéng xiàng fǔ shǐ jiā cí jī fú zi", yán yún:" fáng fù fǎn." yòng zì zhě, bù kě yǐ bù biàn yān.
伏亦有三音,房六切者,伏羲之伏也,字書訓以伺也、匿也、隱也,是也。三伏之伏,及伏羲、優生、赤伏符,皆是也。扶富切者,鳥抱卵也。《莊子》"越雞不能伏鵠卵",及《後漢》"大丈夫當雄飛,安能雌伏"皆是也。《前漢·五行志》"元帝初元中,丞相府史家雌雞伏子",顏云:"房富反。"用字者,不可以不辨焉。
yuè wǔ mù yì shì
○岳武穆逸事
dù chōng zhī zhù jiàn kāng yě, yuè fēi jūn lì yìng zhài yú yí xìng, mìng qīn jiāng shǒu zhī. fēi bīng chū bù lì, fū rén mì yù qīn jiāng xuǎn jīng ruì jù hóu liáng, qián wèi cè yīng zhī bèi. wèi jǐ, fēi bīng hái, jí rù jiào chǎng hū wèn zhī yuē:" rǔ yù hé wèi?" yuē:" wén tài wèi jūn xiǎo bù lì, gù zé gǎn zhàn zhī shì yǐ bèi cè yīng, cǐ nán nǚ xiào shùn ěr." fēi yuē:" wú mìng rǔ jiān shǒu gēn běn, tiān bù néng yí, dì bù néng dòng. rǔ jīn bù dài wú lìng, shàn zì dòng yáo, shì wú shī lǜ yě." lì mìng zé duǎn zhuàng, jiāng dà jù, qí āi tǔ shí, wèi cǐ fēi mǒu suǒ zì wèi, gài fū rén yì céng yǒu mìng ěr. fēi yù nù, jìng zhǎn zhī.
杜充之駐建康也,岳飛軍立硬寨於宜興,命親將守之。飛兵出不利,夫人密諭親將選精銳、具餱糧,潛為策應之備。未幾,飛兵還,即入教場呼問之曰:"汝欲何為?"曰:"聞太尉軍小不利,故擇敢戰之士以備策應,此男女孝順耳。"飛曰:"吾命汝堅守根本,天不能移,地不能動。汝今不待吾令,擅自動搖,是無師律也。"立命責短狀,將大懼,祈哀吐實,謂此非某所自為,蓋夫人亦曾有命耳。飛愈怒,竟斬之。
yòu shào xìng hé yì chū chéng, jīn rén yǐ hé nán guī wǒ. pàn zōng zhèng shì shì rén, xián mìng dào jīng xiāng wǎn luò, zhǐ yè gǒng xiāng yuán. dào guò nán dèng, yuè fēi zhǐ zhī yuē:" jīn lǔ wú xìn, jūn yí shǎo zhù." shì rén yǐ shàng mìng yǒu chéng, cí qù. bù shù shě, yān chén sì qǐ, jūn shēng xiāo rán, yú shì shī sè nán bēn. hū yù dà jūn, wàng zhī, yuè zhì yě, suì chí jiù zhī. fēi xiào yuē:" gù wèi jūn wù xíng, zhèng kǒng cǐ ěr. rán yǐ qiǎn dǒng yù dài niú guān chá zài qián yǔ zhī jiāo fēng yǐ. bīng shèng bài wú cháng, jūn wáng rén, qiě jìn shǔ, wú dāng yǐ zì jǐ bīng wèi sòng jūn." xíng shù lǐ, liǎng jiāng jié shū zhì, gài rén wèi xíng qián yī rì chū shī yě. qí hòu fēi dé zuì xià yù, rén jí biàn qí wú gū, qiě yǐ bǎi kǒu bǎo zhī. fēi wéi gǎn ēn, gài qīn jiàn qí yòng bīng shén sù gù ěr. cháo chén bìng lùn rén shēn wèi zōng shì, bù yīng jiāo jié jiāng shuài, yīn zhǐ wèi fēi dǎng, suì bà zōng sī yǔ cí yún.
又紹興和議初成,金人以河南歸我。判宗正事士亻,銜命道荊、襄、宛、洛,只謁鞏襄原。道過南鄧,岳飛止之曰:"金虜無信,君宜少駐。"士亻以上命有程,辭去。不數舍,煙塵四起,軍聲囂然,於是失色南奔。忽遇大軍,望之,岳幟也,遂馳就之。飛笑曰:"固謂君勿行,正恐此耳。然已遣董御帶、牛觀察在前與之交鋒矣。兵勝敗無常,君王人,且近屬,吾當以自己兵衛送君。"行數里,兩將捷書至,蓋亻未行前一日出師也。其後飛得罪下獄,亻極辯其無辜,且以百口保之。非惟感恩,蓋親見其用兵神速故耳。朝臣並論亻身為宗室,不應交結將帥,因指為飛黨,遂罷宗司與祠雲。
yòu zhāng wèi gōng zhī chū dū yě, bì cí zhī rì, yǔ gāo zōng yuē yuē:" chén dāng xiān qū qīng dào, wàng bì xià liù lóng sù jià, yuē zhì biàn jīng, zuò shàng yuán shuài." fēi wén zhī yuē:" xiàng gōng dé fēi shuì yǔ hū?" yú shì wèi gōng hàn zhī zhōng shēn.
又張魏公之出督也,陛辭之日,與高宗約曰:"臣當先驅清道,望陛下六龍夙駕,約至汴京,作上元帥。"飛聞之曰:"相公得非睡語乎?"於是魏公憾之終身。
ruò gān rú gàn
○若干如干
ruò gān èr zì, chū gǔ lǐ xiāng shè. dà shè shù shè suàn yún: ruò gān chún ruò gān qí. ruò, rú yě gàn, qiú yě. yán shì běn bù dìng, cháng rú cǐ qiú zhī. yòu qū lǐ:" wèn tiān zǐ zhī nián, wén zhī shǐ fú yī ruò gān chǐ yǐ." qián hàn shí huò zhì yán zhù yún:" shè shù zhī yán yě. gàn rú gè, wèi dāng rú gè shù yě, yì yuē rú gàn." wén xuǎn rèn yàn shēng jìng líng wáng zhuàng:" shí yì rú gàn hù." zhù yún:" rú gàn hù jí ruò gān hù yě."
若干二字,出古禮鄉射。《大射》數射算云:若干純、若干奇。若,如也;干,求也。言事本不定,嘗如此求之。又《曲禮》:"問天子之年,聞之始服衣若干尺矣。"《前漢·食貨志》顏注云:"設數之言也。干如個,謂當如個數也,亦曰如干。"《文選·任彥升竟陵王狀》:"食邑如干戶。"注云:"如干戶即若干戶也。"
rán yòu wèi fù xìng, hòu zhōu yǒu ruò gān fèng, jí yòu jiāng jūn ruò gān huì. ruò, yīn rén zhě fǎn. shì wén yún:" yǐ guó wèi xìng." rán zé ruò gān yòu guó míng yě.
然又為複姓,後周有若干鳳,及右將軍若干惠。若,音人者反。《釋文》云:"以國為姓。"然則若干又國名也。
cí shān yīng yǔ
○祠山應語
yú shì sì cí shān zhāng wáng, dòng zhǐ bì dǎo, yīng rú shī guī, gū zhì qí yàn shù shì yú cǐ, yǐ zhāng shén xiū. xiān zi xū chéng jiāng cì, wèi yǒu lì zhě rǎng qù, zài yǐ pí líng děng sān lěi gàn sì dì, yú yuè bù bào. xiān bǐ shí liú, dǎo yú nán guān zhī cí, yǒu" shuǐ biān xiāo xī de fēi yáo" zhī yǔ, jí shōu háng xìn, zé wén huò shān suǒ qí, yì dé cǐ qiān, yuè rì lín tīng zhī mìng xià yǐ.
余世祀祠山張王,動止必禱,應如蓍龜,姑志奇驗數事於此,以彰神休。先子需澄江次,為有力者攘去,再以毗陵等三壘干祀地,逾月不報。先妣時留,禱於南關之祠,有"水邊消息的非遙"之語,及收杭信,則聞霍山所祈,亦得此簽,越日臨汀之命下矣。
wù chén nián, zhù zi fǔ wǔ suì, bìng gǔ zhēng, shì dài shén, fán yào jiē fú xiào. dǎo qiān dé gǔ zhī shàng jiǔ yún:" gǔ yǒu sān tóu, fēn fēn rǎo rǎo, rú chóng zài mǐn, zhí yī zé le." tuì móu zhī yī, shì tóu zhú chóng zhī jì, fán qù yóu huí èr, qí sè rú dān, jí rì liáng yù.
戊辰年,鑄子甫五歲,病骨蒸,勢殆甚,凡藥皆弗效。禱簽得《蠱之上九》云:"蠱有三頭,紛紛擾擾,如蟲在皿,執一則了。"退謀之醫,試投逐蟲之劑,凡去尤蛔二,其色如丹,即日良愈。
jiǎ yín chūn wǎng tóng chuān zhù xiāng, dé qiān yún:" bù kān jí bìng jí dōng chuáng" yún yún. shì suì wài jiù juān guǎn. rén wǔ wǔ yuè èr shí bā rì, háng chéng jīn bō qiáo féng shì huǒ zuò, cì rì, shì yì zhāng, suī xiāng qù jǐ shí lǐ, ér rén qíng huáng huáng bù zì ān. shí yáng dà fāng pān mèng dé jiē tóng jū, xiāng wèi láo yuē:" wū yán shén yǔ jiē jí, wú yōng qīng dòng." yú bù néng jué, yīn bo qù jiù yú shén, dé wǔ shí liù yún:" zāo rén dàn hé shī guān zī, huǒ yù xiāng fén dào yù kuī." yú shì qiè jiā hú bīn, shì xī sì gǔ, suì chéng jiāo tǔ.
甲寅春往桐川炷香,得簽云:"不堪疾病及東床"云云。是歲外舅捐館。壬午五月二十八日,杭城金波橋馮氏火作,次日,勢益張,雖相去幾十里,而人情惶惶不自安。時楊大芳、潘夢得皆同居,相慰勞曰:"巫言神語皆吉,毋庸輕動。"余不能決,因卜去就於神,得五十六云:"遭人彈劾失官資,火欲相焚盜欲窺。"於是挈家湖濱,是夕四鼓,遂成焦土。
fù bó shòu yǐ qǐ zhuó yòng
○傅伯壽以啟擢用
fù bó shòu wèi zhè xī xiàn. hán zhòu yòng shì, bó shòu shǒu yǐ qǐ zhì zhī yuē:" chéng qīng fāng xiào yú fàn pāng, bá hù jù féng yú liáng jì. rén wú chǐ yǐ, xián yī yòu xiāng zhī shān wǒ zé yì yú, dú yǎng hán gōng zhī dòu. shǒu míng qū xiàng, yuàn chū róng táo." yóu shì zhuó yòng zhì qiān shū shū mì yuàn shì. hán bài, zhuī sān guān, duó zhí zhèng ēn.
傅伯壽為浙西憲。韓胄用事,伯壽首以啟贄之曰:"澄清方效於范滂,跋扈遽逢於梁冀。人無恥矣,咸依右相之山;我則異歟,獨仰韓公之斗。首明趨向,願出熔陶。"由是擢用至僉書樞密院事。韓敗,追三官,奪執政恩。
lín wài
○林外
lín wài zì qǐ chén, quán nán rén. cí hàn xiāo shuǎng, huī jué bù jī, yǐn jiǔ wú suàn. zài shàng xiáng, xiá rì dú yóu xī hú, yōu jì chù dé xiǎo qí tíng, yǐn yān. wài měi fēng zī, jiǎo jīn yǔ chǎng, piāo piāo rán shén xiān zhōng rén yě. yù shì hǔ pí qián qiè shù méi cáng yāo jiān, měi chū qí yī, mìng jiǔ jiā bǎo qīng dào, shǐ shì qí shù, chóu jiǔ zhí jí cáng qù. jiǔ qiě jǐn, fù chū yī qiè, qīng dào rú chū. dǎi mù, suǒ yǐn jǐ dòu yú, bù zuì, ér qiè zhōng qián ruò xún huán wú qióng zhě, sì rén jiē jīng yì zhī. jiāng qù, suǒ bǐ tí bì jiān yuē:" yào lú dān zào jiù shēng yá, bái yún shēn chù shì wú jiā. jiāng chéng liàn jiǔ bù guī qù, lǎo què bì táo wú xiàn huā." míng rì dū xià shèng chuán mǒu jiā jiǔ sì yǒu shén xiān zhì yún. yòu cháng wèi chuí hóng tíng cí, suǒ wèi" fēi liáng è shuǐ zhě", dào tí qiáo xià, rén yì chuán wèi lǚ wēng zuò. wéi gāo miào shí zhī yuē:" shì bì mǐn rén yě, bù rán, hé dé yǐ suǒ zì xié sào zì yùn." yǐ ér zhī qí guǒ wài yě. cǐ cí yǐ yǒu jì zài, zī bù fù shū.
林外字豈塵,泉南人。詞翰瀟爽,詼譎不羈,飲酒無算。在上庠,暇日獨游西湖,幽寂處得小旗亭,飲焉。外美風姿,角巾羽氅,飄飄然神仙中人也。豫市虎皮錢篋數枚藏腰間,每出其一,命酒家保傾倒,使視其數,酬酒直即藏去。酒且盡,復出一篋,傾倒如初。逮暮,所飲幾斗余,不醉,而篋中錢若循環無窮者,肆人皆驚異之。將去,索筆題壁間曰:"藥爐丹灶舊生涯,白雲深處是吾家。江城戀酒不歸去,老卻碧桃無限花。"明日都下盛傳某家酒肆有神仙至雲。又嘗為《垂虹亭》詞,所謂"飛梁遏水者",倒題橋下,人亦傳為呂翁作。惟高廟識之曰:"是必閩人也,不然,何得以鎖字協埽字韻。"已而知其果外也。此詞已有紀載,茲不復書。
nán jiàn àn dàn tān, tuān xiǎn shàn fù zhōu, xíng rén duō wèi bì zhī. wài cháng xì tí tān bàng yì bì yuē:" qiān gǔ chuán míng àn dàn tān, shí chuán guò cǐ jiǔ chuán fān. wéi yǒu quán nán lín shàng shě, wǒ zì àn shàng zǒu, nǐ zěn nài hé wǒ?" suī yī shí xì yǔ, pō yì yǒu wèi.
南劍黯淡灘,湍險善覆舟,行人多畏避之。外嘗戲題灘傍驛壁曰:"千古傳名黯淡灘,十船過此九船翻。惟有泉南林上舍,我自岸上走,你怎奈何我?"雖一時戲語,頗亦有味。
zhēn yún qīng
○甄雲卿
yǒng jiā zhēn yún qīng zì lóng yǒu, shǎo yǒu jùn shēng, cí huá qí lì. ér zī xìng fú zào, yú xiāng rén wú bù xiá wǔ, mù dài wèn yùn zhī wèi yóu shén. mù shēng cháo, wèi cí hè zhī, mò yún:" wén dào hǎi tán shā zhǎng yě, míng nián." gài yàn yún:" hǎi tán shā zhǎng, wēn zhōu chū xiāng." míng nián zhě, sú yán qiě dài yě. yòu cháng sǔn yì qián rén jiǔ lìng yuē:" jīn yín tóng tiě pù, sī mián chóu juàn gāng, guǐ mèi wǎng liǎng kuí." gài mù yǐ guǐ wèi kuí tiān xià yě.
永嘉甄雲卿字龍友,少有俊聲,詞華奇麗。而資性浮躁,於鄉人無不狎侮,木待問蘊之為尤甚。木生朝,為詞賀之,末云:"聞道海壇沙漲也,明年。"蓋諺云:"海壇沙漲,溫州出相。"明年者,俗言且待也。又嘗損益前人酒令曰:"金銀銅鐵鋪,絲綿綢絹綱,鬼魅魍魎魁。"蓋木以癸未魁天下也。
zhēn biàn gěi xióng yī shí, xuè xiào jiē yǒu yú wèi. yī rì dēng duì, shàng xì wèn yún:" qīng ān dé yǔ lóng wèi yǒu?" zhēn cāng máng zhàn zòu, shū bù néng jiā. jí tuì diàn bì, zì hèn shī yán yuē:" hé bù yún yáo shùn zài shàng, chén ān dé bù yǔ kuí lóng wèi yǒu?" wén zhě xī zhī.
甄辯給雄一時,謔笑皆有餘味。一日登對,上戲問云:"卿安得與龍為友?"甄倉忙占奏,殊不能佳。及退殿陛,自恨失言曰:"何不雲堯舜在上,臣安得不與夔龍為友?"聞者惜之。
jìng dù rì, zhe cǎi yī lì lóng shǒu, zì gē suǒ zuò sī yuǎn lóu qián zhī cí, páng ruò wú rén. rán yú xìng lǐ jiě wù, fán chán nà jī fēng, jiē mò néng dá. jiāng wáng zhī rì, mìng qí zi yán tāng, qiě zhào yùn zhī, jiāng zhǔ yǐ hòu shì. zhēn jū chéng wài, hūn mù mén hé bù dé rù, qí zi bái zhī, zhēn yuē:" rán zé wù yán yǐ dài dàn." jì dàn, mù wén zhī jí lái, zhēn xǐ yuē:" wú jiāng xíng, dé jūn zhǔ wú sàng, zé jì yǐ." mù xǔ nuò, nǎi rù yù gēng yī, yǔ mù jué, zuò ér shì. jì fù kāi mù yuē:" wú rú wú cǐ yě." fù wò, nǎi jué.
競渡日,着彩衣立龍首,自歌所作《思遠樓前》之詞,旁若無人。然於性理解悟,凡禪衲機鋒,皆莫能答。將亡之日,命其子閻湯,且召蘊之,將囑以後事。甄居城外,昏暮門闔不得入,其子白之,甄曰:"然則勿閻以待旦。"既旦,木聞之亟來,甄喜曰:"吾將行,得君主吾喪,則濟矣。"木許諾,乃入浴更衣,與木訣,坐而逝。既復開目曰:"吾儒無此也。"復臥,乃絕。
xī lín dào rén
○西林道人
duān píng jiān, zhōu wén pú zhào shī xiù shù shī rén, chūn rì báo yóu hú shān, jí yǐn xī lín qiáo jiǔ lú, jiē dà zuì shú shuì. hū yǒu jì dào rén guò ér nì zhī, shěn yuē:" shī xiān zuì xié?" gù jiǔ jiā:" shàn kàn kè, wǒ dāng dài cháng jiǔ qián." suǒ shuǐ xiǎo yú, yǐ piáo zhōng yào shǎo tóu zhī, rù kǒu lüè sòu, xùn zhī dì shàng, zé jiē jīng yín yě. shí yóu rén fāng shèng, jiē huán shì hài tàn, hū shī dào rén suǒ zài. bó mù, zhū gōng shǐ xǐng, jiǔ jiā jù dào suǒ yǐ, jiē chàng rán zì shī. qí jiā chí yín wǎng shì, dé qián zhǐ kě chóu suǒ zhí, le wú yíng yú. míng rì, xuān chuán dū xià, jiǔ jiā tú qí shì yú bì, zì yǐ wèi yù xiān jiǔ sì. hào shì zhě jìng qū zhī, suì wèi hú shān qí tíng zhī jiǎ, ér zhū gōng yì ruò yǒu wù yún.
端平間,周文璞、趙師秀數詩人,春日薄游湖山,極飲西林橋酒壚,皆大醉熟睡。忽有ヮ髻道人過而睨之,哂曰:"詩仙醉邪?"顧酒家:"善看客,我當代償酒錢。"索水小盂,以瓢中藥少投之,入口略嗽,巽之地上,則皆精銀也。時遊人方盛,皆環視駭嘆,忽失道人所在。薄暮,諸公始醒,酒家具道所以,皆悵然自失。其家持銀往市,得錢止可酬所直,了無贏餘。明日,喧傳都下,酒家圖其事於壁,自以為遇仙酒肆。好事者競趨之,遂為湖山旗亭之甲,而諸公亦若有悟雲。
cuī fú
○崔福
cuī fú, gù qún dào yě, cháng wèi guān jūn suǒ bǔ. huì yè dà xuě, fāng yǔ yīng ér tóng tà, ér hán yè tí, bù dé shuì jué. bǔ zhě zhì, yīn yǐ gù yī yōng ér kǒu, ér dé yī, shēn nuǎn tí zhǐ, suì dé yì qù. yīn lì jí jūn wǔ, lèi cóng chén zi huá bǔ zéi, jī gōng zhì cì shǐ dà jiāng jūn. hòu cóng chén wǎng jiāng xī, liú nán chāng. jì ér zi huá yì kǔn jīn líng, jiān jié zhì huái xī, ér cuī réng liú hóng. shí shè jùn, yī rì, yǔ jùn liáo yàn téng wáng gé, cuī nù qí bù jiàn zhāo, hàn zhī. shì zhì fǔ zhì qián, mín yǒu lì pái sù yuān zhě, cuī nǎi xié qí rén, zhí zhì yǐn suǒ, zé yǐ jùn guān bù lǐ mín shì. sǒu zhū zú jǐn suì qí yǐn qì, guān lì jiē bēn yì cuàn qù, mò gǎn yīng qí fēng. zi huá zhī zhī, suì xí hái jiàn kāng. huì huái xī yǒu jǐng, mìng wáng jiàn chū shī, jiàn qǐng fú wèi yuán. fú bù lè wèi jiàn yòng, tuō yǐ zàng nǚ shàn guī. jiàn nù, suì bái qí qián hòu guò è, qiě bì zhèng qí màn lìng zhī zuì. huì zi huá yì yàn jì zhī, yú shì suì cóng jūn fǎ, rán hòu shēng qí zuì yú cháo.
崔福,故群盜也,嘗為官軍所捕。會夜大雪,方與嬰兒同榻,兒寒夜啼,不得睡覺。捕者至,因以故衣擁兒口,兒得衣,身暖啼止,遂得逸去。因隸籍軍伍,累從陳子華捕賊,積功至刺史、大將軍。後從陳往江西,留南昌。既而子華易閫金陵,兼節制淮西,而崔仍留洪。時ヘ攝郡,一日,ヘ與郡僚宴滕王閣,崔怒其不見招,憾之。適至府治前,民有立牌訴冤者,崔乃攜其人,直至飲所,責以郡官不理民事。嗾諸卒盡碎其飲器,官吏皆奔逸竄去,莫敢嬰其鋒。子華知之,遂檄還建康。會淮西有警,命王鑑出師,鑒請福為援。福不樂為鑑用,托以葬女擅歸。鑒怒,遂白其前後過惡,且必正其慢令之罪。會子華亦厭忌之,於是遂從軍法,然後聲其罪於朝。
fú yǒng hàn shàn zhàn yǒu shēng, qí sǐ yě jūn zhōng xī zhī. rán qí bá hù zhī jī yǐ bù kě yǎn, shā shēn zhī huò, shí yǒu yǐ zì qǔ zhī yě.
福勇悍善戰有聲,其死也軍中惜之。然其跋扈之跡已不可掩,殺身之禍,實有以自取之也。
zhāng lín shū gōng
○張林叔弓
zhāng, yán píng rén. shǎo fù cái rù tài xué, yǒu shēng, wèi jié xìng zhāi zhǎng, jì yòu wèi shí zhōng zhāi zhǎng. qí rén miǎo xiǎo ér hǎo zuò wèi, dòng yǐ kē lǐ lǜ zhū shēng, tóng shě duō bù píng zhī.
張,延平人。少負才入太學,有聲,為節性齋長,既又為時中齋長。其人眇小而好作為,動以苛禮律諸生,同舍多不平之。
pú tián lín shū gōng, yì qīng fú zhī shì yě, yú shì yǐ qí míng zì zuò shī fù gè yī shǒu cháo zhī. qí jǐng lián yún:" shēn cái duǎn xiǎo, qiàn cáo jiāo liù chǐ zhī zhǎng fù nèi kōng xū, fá liú chā yī diǎn zhī mò." shī jǐng jù yún:" zhōng fēn yáo liǎng duàn, fēng shǐ shí héng xié. wén shàng yuán wú fēn, rén qián qiáng chū xiē." qū jǐn xíng róng zhī miào, wén zhě jué dào. yòu sī shì pì sì mén fù yún:" xiǎng dì nǚ xià pín, dà zhǎn qīn jiā zhī lǐ liàng shāng jūn bù xiào, jǐ chéng tài zǐ zhī yóu." tiān zǐ zhī táng jiǔ chǐ yún:" jiǎ lìng yàn zǐ lái cháo, mò kuī qí miàn zòng shǐ cáo jiāo rù jiàn, jǐn lù qí tóu." yán yuān jù tǐ ér wēi fù yún:" bó wǒ yǐ wén, yuē wǒ yǐ lǐ, wàng zhī yǎn rán dào yǔ zhī mào, tiān yǔ zhī xíng, miǎo hū xiǎo ěr." yì jiē shū gōng zhī suǒ wèi yě.
莆田林叔弓,亦輕浮之士也,於是以其名字作詩賦各一首嘲之。其警聯云:"身材短小,欠曹交六尺之長;腹內空虛,乏劉叉一點之墨。"詩警句云:"中分爻兩段,風使十橫斜。文上元無分,人前強出些。"曲盡形容之妙,聞者絕倒。又私試《辟四門》賦云:"想帝女下嬪,大展親家之禮;諒商均不肖,幾成太子之游。"《天子之堂九尺》云:"假令晏子來朝,莫窺其面;縱使曹交入見,僅露其頭。"《顏淵具體而微》賦云:"博我以文,約我以禮,望之儼然;道與之貌,天與之形,眇乎小爾。"亦皆叔弓之所為也。
yōu yǔ
○優語
xuān hé zhōng, tóng guàn yòng bīng yàn jì, bài ér cuàn. yī rì nèi yàn, jiào fāng jìn jì wèi sān sì bì, shǒu shì jiē bù tóng. qí yī dāng é wèi jì, yuē cài tài shī jiā rén yě qí èr jì piān zhuì, yuē zhèng tài zǎi jiā rén yě yòu yī rén mǎn tóu wèi jì rú xiǎo ér, yuē tóng dài wáng jiā rén yě. wèn qí gù, cài shì zhě yuē:" tài shī jìn qīng guāng, cǐ míng cháo tiān jì." zhèng shì zhě yuē:" wú tài zǎi fèng cí jiù dì, cǐ lǎn shū jì." zhì tóng shì zhě yuē:" dài wáng fāng yòng bīng, cǐ sān shí liù jì yě."
宣和中,童貫用兵燕薊,敗而竄。一日內宴,教坊進伎為三四婢,首飾皆不同。其一當額為髻,曰蔡太師家人也;其二髻偏墜,曰鄭太宰家人也;又一人滿頭為髻如小兒,曰童大王家人也。問其故,蔡氏者曰:"太師覲清光,此名朝天髻。"鄭氏者曰:"吾太宰奉祠就第,此懶梳髻。"至童氏者曰:"大王方用兵,此三十六髻也。"
jìn zhě jǐ hài suì, shǐ zhī wèi jīng yǐn, qí dì yǐ cān zhèng dū bīng yú huái. yī rì nèi yàn, líng rén yī jīn zǐ, ér fú tóu hū tuō, nǎi hóng jīn yě. huò jīng wèn yuē:" zéi guǒ hóng jīn, hé wèi guān yì rú cǐ?" bàng yī rén dá yún:" rú jīn zuò guān dǐ, dōu shì rú cǐ." yú shì chǐ qí yì guān, zé yǒu wàn huí fú zì huái zhōng zhuì dì. qí páng zhě yún:" tā suī zuò zéi, qiě kàn tā gē ge miàn."
近者己亥歲,史之為京尹,其弟以參政督兵於淮。一日內宴,伶人衣金紫,而幞頭忽脫,乃紅巾也。或驚問曰:"賊裹紅巾,何為官亦如此?"傍一人答云:"如今做官底,都是如此。"於是褫其衣冠,則有萬回佛自懷中墜地。其旁者云:"他雖做賊,且看他哥哥面。"
yòu nǚ guān wú zhī gǔ yòng shì, rén jiē cè mù. nèi yàn rì, cān jūn sì yán zhāng lè, xū bèi qǐng qiān wén shū, cān jūn nù yuē:" wǒ fāng tīng lì, kě shǎo huǎn." qǐng zhì sān sì, qí dá rú qián. xū jī qí shǒu yuē:" shén shì bù bèi lì huài le." gài shì sú hū huáng guān wèi lì yě.
又女官吳知古用事,人皆側目。內宴日,參軍四筵張樂,胥輩請僉文書,參軍怒曰:"我方聽栗,可少緩。"請至三四,其答如前。胥擊其首曰:"什事不被栗壞了。"蓋是俗呼黃冠為栗也。
wáng shū zhī wú mén rì, míng qí jiǔ yuē chè dǐ qīng. xī yàn rì, líng rén chí yī zūn kuā yú zhòng yuē:" cǐ jiǔ míng chè dǐ qīng." jì ér kāi zūn, zé zhuó láo yě. páng qiào zhī yún:" rǔ jì wèi chè dǐ qīng, què rú hé rú cǐ?" dá yún:" běn shì chè dǐ qīng, bèi qián dǎ dé hún le." cǐ lèi shén duō, ér shǔ yōu yóu néng shè liè gǔ jīn, yuán yǐn jīng shǐ, yǐ zuǒ kǒu wěn zī xiào tán.
王叔知吳門日,名其酒曰徹底清。錫宴日,伶人持一樽夸於眾曰:"此酒名徹底清。"既而開樽,則濁醪也。旁誚之云:"汝既為徹底清,卻如何如此?"答云:"本是徹底清,被錢打得渾了。"此類甚多,而蜀優尤能涉獵古今,援引經史,以佐口吻資笑談。
dāng shǐ chéng xiàng mí yuǎn yòng shì, xuǎn rén gǎi guān, duō chū qí mén. zhì kǔn dà yàn, yǒu yōu wèi yì guān zhě shù bèi, jiē chēng wèi kǒng mén dì zǐ. xiāng yǔ yán, wú chái jiē xuǎn rén, suì gè yán qí xìng yuē: wú wèi cháng cóng shì, wú wèi yú cóng zhèng, wú wèi wú jiāng shì, wú wèi lù wén xué. bié yǒu èr rén chū yuē:" wú zǎi yǔ yě. fū zǐ yuē:' yú yǔ yǔ gǎi.' kě wèi jiǎo xìng." qí yī yuē:" wú yán huí yě. fū zǐ yuē:' huí yě bù gǎi.' wú wèi sì kē zhī shǒu ér bù gǎi, rǔ hé wèi dú gǎi?" yuē:" wú zuān gù gǎi, rǔ hé bù zuān?" huí yuē:" wú fēi bù zuān, ér zuān mí jiān ěr." yuē:" rǔ zhī bù gǎi yí yě, hé bù zuān mí yuǎn hū?" qí lí xī wén yì, kě wèi wǔ shèng yán, ér qiǎo fā wēi zhōng, yǒu zú chēng yán zhě yān.
當史丞相彌遠用事,選人改官,多出其門。制閫大宴,有優為衣冠者數輩,皆稱為孔門弟子。相與言,吾儕皆選人,遂各言其姓曰:吾為常從事,吾為於從政,吾為吾將仕,吾為路文學。別有二人出曰:"吾宰予也。夫子曰:'於予與改。'可謂僥倖。"其一曰:"吾顏回也。夫子曰:'回也不改。'吾為四科之首而不改,汝何為獨改?"曰:"吾鑽故改,汝何不鑽?"回曰:"吾非不鑽,而鑽彌堅耳。"曰:"汝之不改宜也,何不鑽彌遠乎?"其離析文義,可謂侮聖言,而巧發微中,有足稱言者焉。
yǒu yuán sān zhě, míng yóu zhe. yǒu cóng guān xìng yuán zhě, zhì shǔ, pō fá lián shēng. qún yōu sì rén, fēn zhǔ jiǔ sè cái qì, gè kuā zhāng qí hào shàng zhī lè, ér yú zhě hù jī qiào zhī. zhì yuán yōu, zé yuē:" wú suǒ hǎo zhě cái yě." yīn jí yán cái zhī měi lì, zhòng yì jī qiào zhī bù yǐ. xú yǐ shǒu zì zhǐ yuē:" rèn nǐ jī xiào, qí rú yuán zhàng hǎo cǐ hé?"
有袁三者,名尤著。有從官姓袁者,制蜀,頗乏廉聲。群優四人,分主酒色財氣,各誇張其好尚之樂,而余者互譏誚之。至袁優,則曰:"吾所好者財也。"因極言財之美利,眾亦譏誚之不已。徐以手自指曰:"任你譏笑,其如袁丈好此何?"
jī bù xiào zi
○譏不肖子
yǒu shì fù kǎo, qí fù chōng yì, wèi tiē shū miǎn qí zi, dēng dì zé kě miǎn. zi fāng làng yóu dū chéng, jiǒng wú zī yòng, jí dá yuē:" dà rén yù mǒu miǎn lì jiù shì, zé yí duō gěi qí fèi, fǒu zé zhì chǎng zhōng dìng cáng xíng yě." yì zhě yǐ bù lù jī wèi cáng xíng yún.
有士赴考,其父充役,為貼書勉其子,登第則可免。子方浪遊都城,窘無資用,即答曰:"大人慾某勉力就試,則宜多給其費,否則至場中定藏行也。"奕者以不露機為藏行雲。
yòu yǒu shì fù shǐ cóng xué, yuè yǔ yóu zhú yī qiān, qí zi qǐng yì, bù kě, zi yǐ shū bái yún:" suǒ wèi fén gāo jì guǐ zhě, fēi wèi shēn jì, zhèng wèi mén hù jì. qiě yì rì ēn fēng, shù jǐ jí fù mǔ ěr. yǒu rú lìn xiǎo fèi, zé dà rén chéng shì, niáng zǐ rú rén, liáo hū miǎo zāi!" wén zhě jué dào.
又有士父使從學,月與油燭一千,其子請益,不可,子以書白云:"所謂焚膏繼晷者,非為身計,正為門戶計。且異日恩封,庶幾及父母耳。有如吝小費,則大人承事,娘子孺人,遼乎邈哉!"聞者絕倒。