hóng xiù quán
洪秀全
hóng xiù quán, guǎng dōng huā xiàn rén. shǎo yǐn bó wú lài, yǐ yǎn bo yóu yuè xiāng jiān. yǒu zhū jiǔ chóu zhě, chàng shàng dì huì, yì míng sān diǎn huì, xiù quán jí tóng yì féng yún shān shī shì zhī. jiǔ chóu sǐ, zhòng yǐ xiù quán wèi jiào zhǔ. guān bǔ zhī jí, nǎi wǎng xiāng gǎng rù yē sū jiào, jí kàng guān. xuán xié yún shān chuán jiào zhì guǎng xī, jū guì píng. shí xiù quán mèi xù xiāo cháo guì jí yáng xiù qīng wéi chāng huī jiē jiā guì píng, yǔ xiāng jié nà. guì xiàn shí dá kāi yì lái rù jiào. xiù quán cháng huàn bìng, guǐ yún bìng sǐ qī rì ér sū, néng zhī wèi lái shì. wèi:" shàng dì zhào wǒ, yǒu dà jié, wéi bài shàng dì kě miǎn." fán huì zhōng rén nán chēng xiōng dì, nǚ chēng zǐ mèi, yù rén jiē píng děng, tuō míng xī yáng jiào. zì yán tōng tiān yǔ, wèi tiān fù míng yē hé huá, yē sū qí zhǎng zǐ, jǐ wèi cì zǐ. sì shì zhé wò yī shì, jìn rén kuī sì, bù jìn yǐn shí, lì shǔ rì ér hòu chū. chū zé wèi yǔ shàng dì yì shì, zhòng jiē hài fú. fù zào bǎo gào zhēn yán zhū wěi shū, mì wèi chuán bù. qián xù fā, cáng shān jīng jiān. sǒu rén fēn fù wǔ xuān xiàng zhōu téng xiàn lù chuān bó bái gè yì, yòu zhòng rù huì.
洪秀全,广东花县人。少饮博无赖,以演卜游粤、湘间。有朱九畴者,倡上帝会,亦名三点会,秀全及同邑冯云山师事之。九畴死,众以秀全为教主。官捕之急,乃往香港入耶稣教,藉抗官。旋偕云山传教至广西,居桂平。时秀全妹壻萧朝贵及杨秀清、韦昌辉皆家桂平,与相结纳。贵县石达开亦来入教。秀全尝患病,诡云病死七日而苏,能知未来事。谓:“上帝召我,有大劫,惟拜上帝可免。”凡会中人男称兄弟,女称姊妹,欲人皆平等,讬名西洋教。自言通天语,谓天父名耶和华,耶稣其长子,己为次子。嗣是辄卧一室,禁人窥伺,不进饮食,历数日而后出。出则谓与上帝议事,众皆骇服。复造宝诰、真言诸伪书,密为传布。潜蓄发,藏山菁间。嗾人分赴武宣、象州、藤县、陆川、博白各邑,诱众入会。
chū, yuè xī suì jī duō dào, hú nán léi zài hào xīn níng lǐ yuán fā fù cuàn rù wèi luàn. yuè dào zhāng jiā fú děng gè lǜ dǎng shù qiān, sì chū fú jié. xiù quán chéng zhī, yǔ yáng xiù qīng chuàng lì bǎo liáng gōng fěi huì, liàn bīng chóu xiǎng, guī fù zhě yì zhòng. guì píng zhī xiàn yòu ér zhí zhī, sōu huò rù jiào míng cè shí qī běn xún fǔ zhèng zǔ chēn bù néng jué, suì shì zhī. xiù quán jì chū yù, xiù qīng lǜ zhòng yíng guī, zhāo jí wáng mìng, guì xiàn qín rì gāng lín fèng xiáng, jiē yáng hǎi dào luó dà gāng, héng shān hóng dà quán jiē lái fù, yǒu zhòng wàn rén. féng yún shān dú shū duō zhì jì, wèi bù shǔ duì wǔ gōng shǒu fāng lüè. yǐ suì zhí dīng wèi, yīng" hóng yáng" zhī chèn, suì chéng shì chàng luàn yú jīn tián. chǐ zhèng zǔ chēn zhí, qǐ qián yún guì zǒng dū lín zé xú wèi qīn chāi dà chén wǎng dū shī. zé xú hōng yú tú, yǐ liǎng guǎng zǒng dū lǐ xīng yuán dài zhī, fù guǎng xī jiǎo kòu. kòu cuàn píng nán ēn wàng xū, fù jiāng lǐ diàn yuán jī què zhī, fù huí pū, xún jiǎn zhāng yōng bù qū sǐ réng dùn jīn tián, xīng yuán xí qīng jiāng xié fù jiāng yī kè tǎn bù wǎng gōng, bèi wéi zhèn wáng. xīng yuán xí zhèn yuǎn zǒng bīng zhōu fèng qí wǎng yuán, zhàn yī zhòu yè, bì kòu shù bǎi, wéi shǐ jiě. shàng yǐ kòu shì rì chì, mìng qián cáo yùn zǒng dū zhōu tiān jué shǔ guǎng xī xún fǔ, nǎi qǐng tí dū xiàng róng zhuān jiǎo jīn tián.
初,粤西岁饥多盗,湖南雷再浩、新宁李沅发复窜入为乱。粤盗张家福等各率党数千,四出俘劫。秀全乘之,与杨秀清创立保良攻匪会,练兵筹饷,归附者益众。桂平知县诱而执之,搜获入教名册十七本;巡抚郑祖琛不能决,遂释之。秀全既出狱,秀清率众迎归,招集亡命,贵县秦日纲、林凤祥,揭阳海盗罗大纲,衡山洪大全皆来附,有众万人。冯云山读书多智计,为部署队伍、攻守方略。以岁值丁未,应“红羊”之谶,遂乘势倡乱於金田。褫郑祖琛职,起前云贵总督林则徐为钦差大臣往督师。则徐薨於途,以两广总督李星沅代之,赴广西剿寇。寇窜平南恩旺墟,副将李殿元击却之,复回扑,巡检张镛不屈死;仍遁金田,星沅檄清江协副将伊克坦布往攻,被围阵亡。星沅檄镇远总兵周凤岐往援,战一昼夜,毙寇数百,围始解。上以寇势日炽,命前漕运总督周天爵署广西巡抚,乃请提督向荣专剿金田。
xián fēng yuán nián, xiù quán tiě hào wěi tiān wáng, zòng huǒ fén qí xū, jǐn qū zhòng fēn rǎo guì píng guì wǔ xuān píng nán děng xiàn, rù xiàng zhōu. shàng mìng guǎng zhōu fù dū tǒng wū lán tài huì tǎo, yǐ dà xué shì sài shàng ā wèi qīn chāi dà chén, lǜ dū tǒng bā qīng dé fù dū tǒng dá hóng ā chí fáng. wū lán tài zhì xiàng zhōu, sān zhàn jiē jié, shū yán:" yuè xī kòu zhòng jiē wū hé, wéi dōng xiāng tiě hào shè guān yì fú xù fā yǒu dà zhì, xiōng hàn guò qún dào, shí fù xīn dà huàn." zhōu tiān jué zhǔ gǔn yíng jìn bī, qū zhū luó lù dòng jǐn jiān zhī, xiàng róng bù wèi rán. xí guì zhōu zhèn zǒng bīng qín dìng sān yí yíng dà lín, dǔ běi cuàn xiàng zhōu dào, dìng sān yì bù fèng mìng. sì yuè, xiù quán zì dà lín yì chū zǒu xiàng zhōu, fàn guì píng xīn xū. sài shàng ā zēng diào chuān bīng, mù xiāng yǒng, hé sān wàn rén, fēn bīng yào ài. yī rì zhàn qī shèng, zhǎn bǔ èr qiān, kòu réng dùn xīn xū. qī yuè, cuàn zǐ jīn shān, shān qián yǐ xīn xū wèi mén hù, hòu yǐ shuāng jì shān zhū zǎi xiá wèi yào ài. bā qīng dé yǔ chuān chǔ xiāng yǒng chū qí hòu, shàng xià duó shuāng jì shān, kòu dà kuì, tún fēng mén ào. xiàng róng lǜ zhū jūn sān lù gōng zhī, zhèn bì wéi chāng huī dì wéi yà sūn wéi shí yī děng, shǐ dùn zǒu. wǒ jūn zhuī zhī, huì dà yǔ, jūn zhàng jǐn shī.
咸丰元年,秀全僣号伪天王,纵火焚其墟,尽驱众分扰桂平、贵、武宣、平南等县,入象州。上命广州副都统乌兰泰会讨,以大学士赛尚阿为钦差大臣,率都统巴清德、副都统达洪阿驰防。乌兰泰至象州,三战皆捷,疏言:“粤西寇众皆乌合,惟东乡僣号设官、易服蓄发有大志,凶悍过群盗,实腹心大患。”周天爵主滚营进偪,驱诸罗渌洞尽歼之,向荣不谓然。檄贵州镇总兵秦定三移营大林,堵北窜象州道,定三亦不奉命。四月,秀全自大林逸出走象州,犯桂平新墟。赛尚阿增调川兵,募乡勇,合三万人,分兵要隘。一日战七胜,斩捕二千,寇仍遁新墟。七月,窜紫金山,山前以新墟为门户,后以双髻山、猪仔峡为要隘。巴清德与川、楚乡勇出其后,上下夺双髻山,寇大溃,屯风门坳。向荣率诸军三路攻之,阵毙韦昌辉弟韦亚孙、韦十一等,始遁走。我军追之,会大雨,军仗尽失。
rùn bā yuè, kòu fēn èr lù dōng zǒu téng, běi fàn yǒng ān, xiàn zhī, suì tiě hào tài píng tiān guó. xiù quán zì wèi tiān wáng, qī lài shì wèi hòu, jiàn yuán tiān dé. yǐ xiù qīng wèi dōng wáng, jūn shì jiē qǔ jué, xiāo cháo guì xī wáng, féng yún shān nán wáng, wéi chāng huī běi wáng, shí dá kāi yì wáng, hóng dà quán tiān dé wáng qín rì gāng luó yà wàng fàn lián dé hú yǐ huǎng děng sì shí bā rén rèn chéng xiàng jūn shī wěi zhí. shí guān jūn shì shèng, kòu zhī bù kě dí, yǒu sàn zhì. xiù qīng dú jiàn cè fēng wáng yǐ jī mí zhī, shì jìn ér fù chì. jiǔ yuè, dà jūn yí yáng shuò, huì gōng yǒng ān, zéi fēn tún mò jiā cūn. wū lán tài jiàn zhōng jūn qí yú xiù cái lǐng, shàng zhí yī hóng gài, xià mái dì léi, yòu dí fán shā sì qiān, dà jūn chéng zhī, suì kè mò jiā cūn.
闰八月,寇分二路东走藤,北犯永安,陷之,遂僣号太平天国。秀全自为天王,妻赖氏为后,建元天德。以秀清为东王,军事皆取决,萧朝贵西王,冯云山南王,韦昌辉北王,石达开翼王,洪大全天德王;秦日纲、罗亚旺、范连德、胡以晃等四十八人任丞相、军师伪职。时官军势胜,寇知不可敌,有散志。秀清独建策封王以羁縻之,势烬而复炽。九月,大军移阳朔,会攻永安,贼分屯莫家村。乌兰泰建中军旗於秀才岭,上植一红盖,下埋地雷,诱敌燔杀四千,大军乘之,遂克莫家村。
èr nián zhēng yuè, dà bīng wéi yǒng ān, huǐ dōng xī pào tái. èr yuè, shí dá kāi fēn bīng wèi sì, bài wǒ jūn yú shòu chūn yíng, jìn pò gǔ shù chōng xiǎo lù guān. wěi chéng xiàng qín rì gāng yóu shuǐ dòu tún xiān huí lǐng. wū lán tài fēn bīng jiā jī, bì kòu shù qiān, qín wěi tiān dé wáng hóng dà quán, kǎn sòng jīng shī, zhé zhī shì. shí dà yǔ rú zhù, wū lán tài tí jīng zú rù shān, shān lù nìng huá, kòu chéng wǒ jūn zhèn wèi dìng, duǎn bīng chōng tū, suì dà bài. xiù quán cóng yáng xiù qīng móu, yóu yáo shān mǎ lǐng jiān dào jìng pū guì lín. wū lán tài lǜ bài zú zhuī zhī chéng nán jiāng jūn qiáo, shòu zhòng chuāng, zú yú jūn. sān yuè, zéi jìng qū guǎng xī shěng chéng. xiàng róng xiān yī shí rào dào zhì shěng, kòu zhǒng zhì, yǐ yǒu bèi, xiāng chí bù néng bá, jiě wéi ér běi.
二年正月,大兵围永安,毁东、西炮台。二月,石达开分兵为四,败我军於寿春营,进破古束冲、小路关。伪丞相秦日纲由水窦屯仙回岭。乌兰泰分兵夹击,毙寇数千,擒伪天德王洪大全,槛送京师,磔之市。时大雨如注,乌兰泰提精卒入山,山路泞滑,寇乘我军阵未定,短兵冲突,遂大败。秀全从杨秀清谋,由瑶山、马岭间道径扑桂林。乌兰泰率败卒追之城南将军桥,受重创,卒於军。三月,贼径趋广西省城。向荣先一时绕道至省,寇踵至,已有备,相持不能拔,解围而北。
féng yún shān luó dà gāng xiān qū xiàn xīng ān quán zhōu, jiāng shùn liú qū cháng shā. zhè jiāng zhī xiàn jiāng zhōng yuán yù zhī suō yī dù, féng yún shān zhōng pào sǐ, kòu tuì zǒu dào zhōu. dào zhōu sú hàn, duō huì fěi, suǒ zhì zhēng wèi xiào sǐ, shì fù zhāng. liù yuè, xiàn jiāng huá níng yuǎn jiā hé. qī yuè, xiàn guì yáng zhōu, jiāng zhōng yuán niè zhì, yī zhàn zǒu zhī, qū chēn zhōu. xiāo cháo guì yǐ dǎn zhì zì háo, wèi qún kòu chí xin ruǎn, yòu xiòng cháng shā shǒu bīng dān, kě xí ér qǔ yě, nǎi lǜ lǐ kāi fāng lín fèng xiáng yóu yǒng xīng chá líng lǐ líng qū cháng shā, shè mù chéng nán. bā yuè, xiāo cháo guì gōng nán mén, guān bīng jī zhī, yì, shī mái lǎo lóng tán, hòu qǐ chū xiāo qí shǒu. xiù quán wén cháo guì sǐ, zì chēn zhōu zhì, dū gōng yì jí, jiǔ yuè, jué suì dào gōng chéng, lǚ bù huò chěng.
冯云山、罗大纲先驱陷兴安、全州,将顺流趋长沙。浙江知县江忠源御之蓑衣渡,冯云山中炮死,寇退走道州。道州俗悍,多会匪,所至争为效死,势复张。六月,陷江华、宁远、嘉禾。七月,陷桂阳州,江忠源蹑至,一战走之,趋郴州。萧朝贵以胆智自豪,谓群寇迟忄耎,又诇长沙守兵单,可袭而取也,乃率李开芳、林凤祥由永兴、茶陵、醴陵趋长沙,设幕城南。八月,萧朝贵攻南门,官兵击之,殪,尸埋老龙潭,后起出枭其首。秀全闻朝贵死,自郴州至,督攻益急,九月,掘隧道攻城,屡不获逞。
shí yuè, xiù quán yú nán mén wài dé wěi yù xǐ, chēng wéi tiān cì, xié zhòng hū wàn suì. suì yè dù xiāng shuǐ, yóu huí lóng táng cuàn níng xiāng, dǐ yì yáng. lǔ mín chuán shù qiān, chū lín zī kǒu, dù dòng tíng, xiàn yuè zhōu. chéng zhōng jiù chǔ wú sān guì jūn xiè, zhì shì jǐn yǐ zī kòu. kòu rù cháng jiāng, xún rì jiān duó wǔ qiān sōu, fù rú huò cái jǐn qū zhī mǎn zài. xiù quán jià lóng zhōu, shù huáng qí, liè jù pào, yè zé zhāng sān shí liù dēng, tā chuán chēng shì, shù shí lǐ huǒ guāng bù jué rú zhòu, suì dōng xià, shí yī yuè, xiàn hàn yáng. shí èr yuè, gōng wǔ chāng. shí yáng xiù qīng sī jūn lìng, lǐ kāi fāng lín fèng xiáng luó dà gāng zhǎng bīng shì. zhí wǔ hàn èr jiāng jiè dōng shuǐ hé, nǎi lǔ chuán zuò fú qiáo, huán yǐ tiě suǒ, zhí dá shěng chéng, fēn mén gōng zhī. xiàng róng chí zhì, yuē chéng nèi jiā gōng, xún fǔ cháng dà chún lǜ chéng qǐ yǒu shī, bù xǔ. dì léi fā, chéng suì xiàn. xiù quán chū lìng, mín rén xù fā shù guān jīn, jiàn gāo tái xiǎo bié shān xià, yǎn shuō diào mín fá zuì zhī yì.
十月,秀全於南门外得伪玉玺,称为天赐,胁众呼万岁。遂夜渡湘水,由回龙塘窜宁乡,抵益阳。掳民船数千,出临资口,渡洞庭,陷岳州。城中旧储吴三桂军械,至是尽以资寇。寇入长江,旬日间夺五千艘,妇孺货财尽驱之满载。秀全驾龙舟,树黄旗,列巨炮,夜则张三十六灯,他船称是,数十里火光不绝如昼,遂东下,十一月,陷汉阳。十二月,攻武昌。时杨秀清司军令,李开芳、林凤祥、罗大纲掌兵事。值武汉二江届冬水涸,乃掳船作浮桥,环以铁索,直达省城,分门攻之。向荣驰至,约城内夹攻,巡抚常大淳虑城启有失,不许。地雷发,城遂陷。秀全出令,民人蓄发束冠巾,建高台小别山下,演说吊民伐罪之意。
sān nián, shàng yǐ sài shàng ā jiǔ wú gōng, shòu liǎng guǎng zǒng dū xú guǎng jìn wèi qīn chāi dà chén. shí shí dá kāi gōng wǔ chāng, guǎng jìn dòu liú yuè zhōu bù gǎn jìn, shàng zé qí zuì, gèng yǐ xiàng róng wèi qīn chāi dà chén, rì yè gōng zhī jí, kòu qì wǔ chāng jià chuán dōng xià, zhòng hào wǔ shí wàn, zī liáng jūn xiè zǐ nǚ cái bó jǐn zhì zhōu zhōng, fēn liǎng àn bù qí jiā xíng, jìn xiàng jiǔ jiāng, xià huáng zhōu wǔ chāng qí shuǐ děng shí sì zhōu xiàn dǐ guǎng jì xiàn, xià wǔ xué zhèn. liǎng guǎng zǒng dū lù jiàn yíng lǜ bīng èr wàn yú chuán qiān wǔ bǎi sōu shàng sù, yù kòu bù zhàn ér zǒu, qián jūn jǐn fù, jiàn yíng láng bèi hái jīn líng. kòu báo jiǔ jiāng ér xià, shōu guān jūn wěi qì pào zhàng, pò ān qìng, xún fǔ jiǎng wén qìng sǐ zhī. kòu duó yín mǐ wú suàn, shuǐ lù bìng jìn, dǐ jīn líng, yán chéng zhù lěi èr shí sì, jù zhàn chuán, qǐ xīn zhōu dà shèng guān yǐ lǐ zhì qī zhōu lǐ zhǐ, zhòu yè huán gōng, jué dì dào huài chéng, shǒu bīng kuì luàn. jiàn yíng yì fú zǒu, wèi kòu suǒ qiāng. jiāng jūn xiáng hòu xié fù dū tǒng huò lóng wǔ děng shǒu mǎn chéng, èr rì chéng xiàn, jiē sǐ zhī. chéng zhōng nán nǚ sǐ zhě sì wàn yú, yān tóng zǐ sān qiān yú rén, xiè shǒu chéng zhī fèn.
三年,上以赛尚阿久无功,授两广总督徐广缙为钦差大臣。时石达开攻武昌,广缙逗留岳州不敢进,上责其罪,更以向荣为钦差大臣,日夜攻之急,寇弃武昌驾船东下,众号五十万,资粮、军械、子女、财帛尽置舟中,分两岸步骑夹行,进向九江,下黄州、武昌、蕲水等十四州县;抵广济县,下武穴镇。两广总督陆建瀛率兵二万馀、船千五百艘上溯,遇寇不战而走,前军尽覆,建瀛狼狈还金陵。寇薄九江而下,收官军委弃炮仗,破安庆,巡抚蒋文庆死之。寇夺银米无算,水陆并进,抵金陵,沿城筑垒二十四,具战船,起新州大胜关迤逦至七洲里止,昼夜环攻,掘地道坏城,守兵溃乱。建瀛易服走,为寇所戕。将军祥厚偕副都统霍隆武等守满城,二日城陷,皆死之。城中男女死者四万馀,阉童子三千馀人,洩守城之忿。
xiù quán jì pò jīn líng, suì jiàn wěi dōu, yōng jīng bīng liù shí yú wàn. qún shàng sòng chēng míng dài hòu sì, shǒu yè míng tài zǔ líng, jǔ xíng sì diǎn. qí zhù cí yuē:" bù xiào zǐ sūn hóng xiù quán dé guāng fù wǒ dà míng xiān dì nán bù jiāng tǔ, dēng jí nán jīng, yī zūn hóng wǔ yuán nián zǔ zhì." jūn shì jiā dào hū hàn tiān zǐ zhě sān, bān dēng jí zhì gào. dà fēng jiāng zú, wáng fēn sì děng, hóu wèi wǔ děng. shè tiān dì chūn xià qiū dōng liù guān chéng xiàng wèi liù děng, diàn qián sān shí liù jiǎn diǎn wèi qī děng, diàn qián qī shí èr zhǐ huī wèi bā děng, yán shuǐ mù jīn tǔ zhèng fù yī bǎi jiāng jūn wèi jiǔ děng, yán shuǐ mù jīn tǔ jiǔ shí wǔ zǒng zhì wèi shí děng, yán shuǐ mù jīn tǔ zhèng fù yī bǎi jiān jūn wèi shí yī děng, qián hòu zuǒ yòu zhōng jiǔ shí wǔ jūn shuài wèi shí èr děng, qián hòu zuǒ yòu zhōng sì bǎi sì shí wǔ shī shuài wèi shí sān děng, qián hòu zuǒ yòu zhōng èr qiān sān bǎi qī shí wǔ lǚ shuài wèi shí sì děng, qián hòu zuǒ yòu zhōng yī wàn yī qiān bā bǎi qī shí wǔ zú zhǎng wèi shí wǔ děng, qián hòu zuǒ yòu zhōng sì wàn qī qiān wǔ bǎi liǎng sī mǎ wèi shí liù děng yòu zì jiǎn diǎn yǐ xià zhì liǎng sī mǎ, jiē yǒu zhí tóng míng mù. qí zhì dà dǐ fēn cháo nèi jūn zhōng shǒu tǔ sān tú: cháo nèi guān rú zhǎng cháo mén zuǒ yòu shǐ zhī lèi, míng mù fán duō, rì xīn yuè yì jūn zhōng guān wèi zǒng zhì jiān jūn jūn shuài shī shuài lǚ shuài zú zhǎng liǎng sī mǎ, fán gōng chéng lüè dì, cháng yǐ guó zōng huò chéng xiàng lǐng jūn, ér liàn shì zú, fēn duì wǔ, tún yíng jié lěi, jiē zhèn jìn shī, jiē zé chéng jūn shuài, yóu jiān jūn zǒng zhì shàng dá yú lǐng bīng dà shuài yǐ qǔ jué yān, qí dà xiǎo xiāng zhì, bì shǐ zhǐ yīng, tǒng xì fēn míng, shén dé yù zhòng zhī dào shǒu tǔ guān wèi jùn zǒng zhì zhōu xiàn jiān jūn xiāng jūn shuài xiāng shī shuài xiāng lǚ shuài xiāng zú zhǎng xiāng liǎng sī mǎ, fán dì fāng yù sòng qián liáng, yóu jūn shuài jiān jūn qū huà, ér qǔ chéng yú zǒng zhì, mín shì zhī zhòng, jiē dé jué zhī.
秀全既破金陵,遂建伪都,拥精兵六十馀万。群上颂称明代后嗣,首谒明太祖陵,举行祀典。其祝词曰:“不肖子孙洪秀全得光复我大明先帝南部疆土,登极南京,一遵洪武元年祖制。”军士夹道呼汉天子者三,颁登极制诰。大封将卒,王分四等,侯为五等。设天、地、春、夏、秋、冬六官丞相为六等,殿前三十六检点为七等,殿前七十二指挥为八等,炎、水、木、金、土正副一百将军为九等,炎、水、木、金、土九十五总制为十等,炎、水、木、金、土正副一百监军为十一等,前、后、左、右、中九十五军帅为十二等,前、后、左、右、中四百四十五师帅为十三等,前、后、左、右、中二千三百七十五旅帅为十四等,前、后、左、右、中一万一千八百七十五卒长为十五等,前、后、左、右、中四万七千五百两司马为十六等;又自检点以下至两司马,皆有职同名目。其制大抵分朝内、军中、守土三途:朝内官如掌朝门左右史之类,名目繁多,日新月异;军中官为总制、监军、军帅、师帅、旅帅、卒长、两司马,凡攻城略地,尝以国宗或丞相领军,而练士卒,分队伍,屯营结垒,接阵进师,皆责成军帅,由监军总制上达於领兵大帅以取决焉,其大小相制,臂使指应,统系分明,甚得驭众之道;守土官为郡总制、州县监军、乡军帅、乡师帅、乡旅帅、乡卒长、乡两司马,凡地方狱讼钱粮,由军帅、监军区画,而取成於总制,民事之重,皆得决之。
zì dōu jīn líng, fēn bīng gōng kè fǔ tīng zhōu xiàn, suì jí qí dì fēn jūn, lì jūn shuài yǐ xià gè guān, ér tǒng yú jiān jūn, zhèn yǐ zǒng zhì, jiān jūn zǒng zhì shòu mìng yú wěi cháo. zì jūn shuài zhì liǎng sī mǎ wèi xiāng guān, xiāng guān zhě yǐ qí xiāng rén wéi zhī yě. jūn shuài jiān lǐ jūn mín zhī zhèng, shī shuài lǚ shuài zú zhǎng liǎng sī mǎ yǐ cì xiāng chéng, jiē rú jūn zhì. cǐ wài yòu yǒu nǚ guān, yuē nǚ jūn shī nǚ chéng xiàng nǚ jiǎn diǎn nǚ zhǐ huī nǚ jiàng jūn nǚ zǒng zhì nǚ jiān jūn nǚ jūn shuài nǚ zú cháng nǚ guǎn zhǎng, jí liǎng sī mǎ yě, gòng nǚ guān liù qiān wǔ bǎi bā shí sì rén. nǚ jūn sì shí, nǚ bīng shí wàn rén, ér zhí tóng guān míng mù yì tóng. zǒng jì nán nǚ guān sān shí yú wàn, ér lín shí zēng shè jí ēn shǎng gè wěi zhí shàng bù zài cǐ shù yě.
自都金陵,分兵攻克府、厅、州、县,遂即其地分军,立军帅以下各官,而统於监军,镇以总制,监军、总制受命於伪朝。自军帅至两司马为乡官,乡官者以其乡人为之也。军帅兼理军民之政,师帅、旅帅、卒长、两司马以次相承,皆如军制。此外又有女官,曰女军师、女丞相、女检点、女指挥、女将军、女总制、女监军、女军帅、女卒长、女管长,即两司马也,共女官六千五百八十四人。女军四十,女兵十万人,而职同官名目亦同。总计男女官三十馀万,而临时增设及恩赏各伪职尚不在此数也。
qí jūn zhì, měi yī jūn lǐng yī wàn èr qiān wǔ bǎi rén, yǐ jūn shuài tǒng zhī, zǒng zhì jiān jūn jiān zhī. qí xià zé gè xiá wǔ shī shuài, gè fēn lǐng èr qiān wǔ bǎi rén. měi shī shuài xiá wǔ lǚ shuài, gè fēn lǐng wǔ bǎi rén. měi lǚ shuài xiá wǔ zú zhǎng, gè fēn lǐng bǎi rén. měi zú zhǎng xiá sì liǎng sī mǎ, měi liǎng sī mǎ lǐng wǔ zhǎng wǔ rén, wǔ zú èr shí rén, gòng èr shí wǔ rén.
其军制,每一军领一万二千五百人,以军帅统之,总制、监军监之。其下则各辖五师帅,各分领二千五百人。每师帅辖五旅帅,各分领五百人。每旅帅辖五卒长,各分领百人。每卒长辖四两司马,每两司马领伍长五人,伍卒二十人,共二十五人。
qí zhèn fǎ yǒu sì: yuē qiān zhèn fǎ. fán yóu cǐ zhì bǐ, bì xià lìng zuò qiān zhèn xíng zǒu fǎ. měi liǎng sī mǎ zhí yī qí, hòu suí èr shí wǔ rén. bǎi rén zé jiān zú zhǎng yī qí, wǔ bǎi rén zé jiān lǚ shuài yī qí, èr qiān wǔ bǎi rén zé jiān shī shuài yī qí, yī wàn èr qiān wǔ bǎi rén zé jiān jūn shuài yī qí, jūn shuài jiān jūn zǒng zhì shèng yú mǎ suí háng. yī jūn jǐn, yī jūn xù jìn. kuān lù zé lìng shuāng xíng, xiá lù dān xíng, yú guàn yǐ jìn. fán xíng jūn luàn qí háng liè zhě zhǎn. qí qiān xiàn xíng zǒu shí, yī yù dí jūn, shǒu wěi pán qū gōu lián, qǐng kè chà jí. bài zé wén qiāo jīn fāng tuì, réng qiān xiàn yǐ xíng, bù dé xié bēn páng yì. yuē páng xiè zhèn. nǎi sān duì píng liè zhèn yě. zhōng yī duì rén shù shǎo, liǎng yì rén shù duō. qí fǎ shì dí jūn fēn jǐ duì, jí biàn zhèn yǐ yīng zhī. rú dí jūn jǐn zuǒ yòu duì, jí yǐ zhōng duì fēn yì zuǒ yòu, yì wèi liǎng duì. rú dí jūn qián hòu gè yī duì, zé fēn zuǒ yòu yì zhī qián fēng wèi yī duì, yǐ hòu bàn yǔ zhōng yī duì hé ér píng liè, wèi qián duì jiē yìng. rú dí jūn zuǒ yòu hé duì bīng duō, zé biàn piān zuǒ yòu yì yǐ yǔ zhī dí. rú dí jūn fēn sì wǔ duì, yì fēn wéi sì wǔ duì cì dì yíng jù. qí dà zhèn bāo xiǎo zhèn fǎ, huò xiān yǐ xiǎo duì cháng dí, hòu chū dà zhèn bāo zhī huò zhà bài yòu dí zhuī, fú bīng sì qǐ yǐ bāo dí jūn, qióng jí biàn huà. zhì yú sǔn zuǒ yì yòu, yí hòu zhì qián, lín shí zhǐ huī, cāo zhī sī lìng, bīng shì xī shì dà qí suǒ wǎng ér bēn fù zhī, wú gǎn huò hòu. yuē bǎi niǎo zhèn. cǐ zhèn yòng zhī píng yuán kuàng yě, yǐ èr shí wǔ rén wéi yī xiǎo duì, fēn bǎi shù shí duì, sàn bù rú xīng, shǐ dí jūn jīng yí, bù zhī qí shù zhī duō guǎ. dí jūn qì něi, jí hé ér gōng zhī. yuē fú dì zhèn. dí bīng zhuī běi zhì shān qióng shuǐ zǔ zhī dì, hū yī qí yǎn, qiān qí qí yǎn, shùn xī qiān lǐ, jiē fú dì bú jiàn. dí jūn jiàn qián jì wú yī zú, chà yì pái huái. zéi fú bàn shí, hū yī qí lì, qiān qí qí lì, jí qū pū dí, wǎng wǎng zhuǎn bài wéi shèng.
其阵法有四:曰牵阵法。凡由此至彼,必下令作牵阵行走法。每两司马执一旗,后随二十五人。百人则间卒长一旗,五百人则间旅帅一旗,二千五百人则间师帅一旗,一万二千五百人则间军帅一旗,军帅、监军、总制乘舆马随行。一军尽,一军续进。宽路则令双行,狭路单行,鱼贯以进。凡行军乱其行列者斩。其牵线行走时,一遇敌军,首尾蟠屈钩连,顷刻岔集。败则闻敲金方退,仍牵线以行,不得斜奔旁逸。曰螃蟹阵。乃三队平列阵也。中一队人数少,两翼人数多。其法视敌军分几队,即变阵以应之。如敌军仅左右队,即以中队分益左右,亦为两队。如敌军前后各一队,则分左右翼之前锋为一队,以后半与中一队合而平列,为前队接应。如敌军左右何队兵多,则变偏左右翼以与之敌。如敌军分四五队,亦分为四五队次第迎拒。其大阵包小阵法,或先以小队尝敌,后出大阵包之;或诈败诱敌追,伏兵四起以包敌军,穷极变化。至於损左益右,移后置前,临时指挥,操之司令,兵士悉视大旗所往而奔赴之,无敢或后。曰百鸟阵。此阵用之平原旷野,以二十五人为一小队,分百数十队,散布如星,使敌军惊疑,不知其数之多寡。敌军气馁,即合而攻之。曰伏地阵。敌兵追北至山穷水阻之地,忽一旗偃,千旗齐偃,瞬息千里,皆伏地不见。敌军见前寂无一卒,诧异徘徊。贼伏半时,忽一旗立,千旗齐立,急趋扑敌,往往转败为胜。
qí yíng lěi huò jiā jiāng jiā hé fú fá zǔ shān jù cūn shì, jí bāo dí yíng, wèi yíng dòng hé gǔ fǎ. měi shù yíng bì lì yī wàng lóu le dí. shǒu chéng wú bù zhàng, měi wǔ duǒ jià mù wèi bǎn wū. mù qiáng tǔ qiáng yì huán guǐ bǎn wū. dì dāng dí chōng, zé jùn zhòng háo, zhù zhòng qiáng, háo wù kuān shēn, mì chā zhú qiān. zhòng qiáng yòng shuāng céng bǎn piàn, yuē yǐ héng mù, xū qí zhōng rú fù bì, zhōng tián shā shí zhuān tǔ. zhù èr chóng qiáng zhù wù wú dìng, huò mì pái shù zhū, huò jī yán bāo táng bāo, jí shuǐ jìn mián huā bāo, yì cháng jiān gù. qí gōng chéng zhuān shì dì dào, wèi zhī áo fān. tǔ yíng ér wài, yòu yǒu mù yíng jīn yíng. zǔ zhī zhū jiàng, gè yíng yǐ zhǐ huī tǒng zhī. qí zǒng zhì zhì liǎng sī mǎ jiē rú tǔ yíng zhī zhì. lì shuǐ yíng jiǔ jūn, měi jūn yǐ jūn shuài tǒng zhī. dàn wèi jīng xùn liàn, bù néng zuò zhàn, zhuān yǐ chuán duō wēi dí ér yǐ.
其营垒或夹江、夹河、浮筏、阻山、据村市,及包敌营,为营动合古法。每数营必立一望楼了敌。守城无布帐,每五垛架木为板屋。木墙、土墙亦环庋板屋。地当敌冲,则浚重壕,筑重墙,壕务宽深,密插竹签。重墙用双层板片,约以横木,虚其中如複壁,中填沙石塼土。筑二重墙筑物无定,或密排树株,或积盐包、糖包,及水浸棉花包,异常坚固。其攻城专恃地道,谓之鼇翻。土营而外,又有木营、金营。组织诸匠,各营以指挥统之。其总制至两司马皆如土营之制。立水营九军,每军以军帅统之。但未经训练,不能作战,专以船多威敌而已。
qí qí zhì yì yǒu chà děng, wěi dōng wáng huáng chóu qí, hóng zì lǜ yuán, fāng yī zhàng yǐ xià jiē huáng chóu qí hóng zì, ér yǐ yuán bié. rú wěi xī wáng bái yuán, wěi nán wáng zǐ yuán, wěi běi wáng hēi yuán. wěi yì wáng lán yuán, qí chǐ zhàng zhǎng kuò zé yǐ wǔ cùn dì jiǎn. yù wáng yàn wáng jiē huáng chóu jiān qí hóng zì shuǐ hóng yuán, guó zōng huáng chóu jiān qí hóng zì. qí yuán shì hé wáng guó zōng, jí cóng hé sè, jiē zhǎng kuò bā chǐ. hóu, huáng chóu jiān qí, zhǎng kuò qī chǐ bā cùn. chéng xiàng, huáng chóu jiān qí, zhǎng kuò qī chǐ wǔ cùn. jiǎn diǎn, huáng chóu jiān qí, zhǎng kuò qī chǐ. yǐ shàng jiē hóng zì shuǐ hóng yuán. zhǐ huī, huáng chóu jiān qí, hēi zì shuǐ hóng yuán, zhǎng kuò liù chǐ wǔ cùn. jiāng jūn zhì liǎng sī mǎ, jiē huáng qí wú yuán, xíng jiān, hēi zì, zì zhǎng kuò liù chǐ yǐ xià dì jiǎn zhì èr chǐ wǔ cùn. měi yī jūn dà xiǎo huáng qí zhì liù bǎi wǔ shí liù miàn zhī duō.
其旗帜亦有差等,伪东王黄绸旗,红字绿缘,方一丈;以下皆黄绸旗、红字,而以缘别。如伪西王白缘,伪南王紫缘,伪北王黑缘。伪翼王蓝缘,其尺丈长阔则以五寸递减。豫王、燕王皆黄绸尖旗、红字、水红缘,国宗黄绸尖旗、红字。其缘视何王国宗,即从何色,皆长阔八尺。侯,黄绸尖旗,长阔七尺八寸。丞相,黄绸尖旗,长阔七尺五寸。检点,黄绸尖旗,长阔七尺。以上皆红字、水红缘。指挥,黄绸尖旗,黑字、水红缘,长阔六尺五寸。将军至两司马,皆黄旗无缘,形尖,黑字,自长阔六尺以下递减至二尺五寸。每一军大小黄旗至六百五十六面之多。
jūn zhōng hào lìng, wéi jī gǔ qiāo jīn chuī luó yáo qí. fán qǐ xíng chū duì, jù léi gǔ chuī luó yáo qí yǐ jí zhòng. dǎ zhàng zé jī gǔ nà hǎn, shōu duì zé míng zhēng. yǒu lǎo jūn xīn jūn tóng zǐ jūn. yóu shàn yòng jiàn dié, hùn rù dí yíng. yòu néng qǔ yuǎn shì, shēng dōng jī xī, jiù xū bì shí, qí yǐ jìn wèi tuì, yǐ tuì wéi jìn, wǎng wǎng lìng rén bù cè, duò qí shù zhōng. cǐ qí xíng jūn zhī dà lüè yě.
军中号令,惟击鼓、敲金、吹螺、摇旗。凡起行出队,俱擂鼓、吹螺、摇旗以集众。打仗则击鼓呐喊,收队则鸣钲。有老军、新军、童子军。尤善用间谍,混入敌营。又能取远势,声东击西,就虚避实,其以进为退,以退为进,往往令人不测,堕其术中。此其行军之大略也。
qí fú sè shàng huáng. wěi tiān wáng jīn guān, diāo lòu lóng fèng, rú yuán guī shā mào shì, shàng xiù mǎn tiān xīng dǒu, xià xiù yī tǒng shān hé, zhōng liú kòng gé, záo jīn wèi" tiān wáng" èr zì. dōng wáng běi wáng yì wáng guān rú gǔ dōu móu shì, guān é xiù shuāng lóng dān fèng, zhōng lì jīn zì zhí xián. guó zōng lüè tóng zhū wáng shì. zì jiǎn diǎn zhì liǎng sī mǎ, jiē shòu tóu dōu móu shì, mào shàng lóng yǐ jié shù fēn děng chà. rú zhū wáng jiǔ jié, hóu xiāng qī jié, jiǎn diǎn zhǐ huī jiāng jūn wǔ jié, zǒng zhì jiān jūn jūn shuài sān jié shì yě. páo fú zé huáng lóng páo hóng páo huáng hóng mǎ guà. wěi tiān wáng huáng duàn páo, xiù jiǔ lóng. zì zhū wáng yǐ xià zhì hóu xiāng, dì jiǎn zhì sì lóng. jiǎn diǎn sù huáng páo, zhǐ huī zhì liǎng sī mǎ jiē sù hóng páo. zì wěi wáng zhì liǎng sī mǎ, jiē xiù zhí xián yú mǎ guà qián tuán nèi. yí wèi yú mǎ, zhū wáng jiē huáng duàn jiào xiù yún lóng, hóu xiāng jiǎn diǎn zhǐ huī jiē hóng duàn jiào, jiāng jūn zǒng zhì jiān jūn lǜ jiào, jūn shuài shī shuài lǚ shuài lán jiào, zú zhǎng liǎng sī mǎ hēi jiào.
其服色尚黄。伪天王金冠,雕镂龙凤,如圆规沙帽式,上绣满天星斗,下绣一统山河,中留空格,凿金为“天王”二字。东王、北王、翼王冠如古兜鍪式,冠额绣双龙单凤,中立金字职衔。国宗略同诸王式。自检点至两司马,皆兽头兜鍪式,帽上龙以节数分等差。如诸王九节,侯相七节,检点、指挥、将军五节,总制、监军、军帅三节是也。袍服则黄龙袍、红袍、黄红马褂。伪天王黄缎袍,绣九龙。自诸王以下至侯相,递减至四龙。检点素黄袍,指挥至两司马皆素红袍。自伪王至两司马,皆绣职衔於马褂前团内。仪卫舆马,诸王皆黄缎轿绣云龙,侯、相、检点、指挥皆红缎轿,将军、总制、监军绿轿,军帅、师帅、旅帅蓝轿,卒长、两司马黑轿。
zhì jīn líng, shǐ jiàn gōng shì, huǐ zǒng dū shǔ, fù kuò mín jū yǐ guǎng qí zhǐ, yì fū wàn yú, qióng jí shē lì. diāo lòu chī lóng niǎo shòu huā mù, duō yǐ jīn wèi zhī. wěi wáng jiē jiàn wěi fǔ, féng yún shān xiāo cháo guì zǎo shòu shǒu, qí zi yì xí fēng jiàn fǔ. qí zōng jiào zhì dù, bàn xiào xī yáng. rì dēng gāo diàn, jí zhòng yǎn shuō, yú rén mín yǐ zì yóu quán, jiě fù rén jū shù. dìng wěi lǜ liù shí èr tiáo, zuì wéi cǎn kù. rán xíng jūn yán qiǎng duó zhī lìng, guān jūn zài sān shí lǐ wài, shǐ zhǔn lǔ jié ruò guān jūn zài qián, yǒu qǔ mín jiān chǐ bù bǎi qián zhě, shā wú shè. yú ān qìng dà xīng qiáo shè què guān, bō pào chuán shí sōu, huán yǐ tiě suǒ, mù fá héng jié jiāng bīn, yǐ fáng tōu lòu. jiǔ jiāng wú hú, jí yán jiāng zhōu xiàn chà hé xiǎo gǎng dì dāng chōng yào zhě, yī lǜ shè lì wěi kǎ, zhēng shōu zá shuì. cǐ qí jiàn guó dà lüè yě.
至金陵,始建宫室,毁总督署,复扩民居以广其址,役夫万馀,穷极奢丽。雕镂螭龙、鸟兽、花木,多以金为之。伪王皆建伪府,冯云山、萧朝贵早授首,其子亦袭封建府。其宗教制度,半效西洋。日登高殿,集众演说,与人民以自由权,解妇人拘束。定伪律六十二条,最为惨酷。然行军严抢夺之令,官军在三十里外,始准掳劫;若官军在前,有取民间尺布、百钱者,杀无赦。於安庆大星桥设榷关,拨炮船十艘,环以铁索,木筏横截江滨,以防偷漏。九江、芜湖,及沿江州县岔河、小港地当冲要者,一律设立伪卡,徵收杂税。此其建国大略也。
jì dōu jīn líng, yù tú hé běi, luó dà gāng yuē:" yù tú běi bì xiān dìng hé nán. dà jià zhù hé nán, jūn nǎi dù hé, zhì wǎn yù yī chū. fǒu zé xiān dìng nán jiǔ shěng, wú nèi gù yōu, rán hòu sān lù chū shī: yī chū xiāng chǔ yī chū hàn zhōng, jí qū xián yáng yǐ xú yáng xí juǎn shān zuǒ, zài chū shān yòu, huì liè yàn dōu. ruò xuán jūn shēn rù, fàn xiǎn wú hòu yuán, bì bài zhī dào yě. qiě jì dōu jīn líng, yí duō bèi zhàn jiàn, jīng liàn shuǐ shī, rán hòu kě zhàn kě shǒu. ruò dài yuè zhī tuō gǔ xián jí cháng jiāng, zé yùn dào gěng yǐ. jīn yí xiān bèi mù fá, dǔ jié jiāng miàn, yǐ dài zhàn jiàn zhī chéng, yóu kě jí yě." xiù qīng fāng zhuān zhèng, bù nà. nǎi qiǎn wěi chéng xiàng lín fèng xiáng lǐ kāi fāng luó dà gāng céng lì chāng lǜ zhòng dōng xià, xiù quán zhào zhī yuē:" shī háng jiān dào, jí qū yàn dōu, wú tān gōng chéng duó dì mí shí rì." dà gāng yǔ rén yuē:" tiān xià wèi dìng, nǎi yù ān jū cǐ dōu, qí néng jiǔ hū? wú shǔ wú lèi yǐ!"
既都金陵,欲图河北,罗大纲曰:“欲图北必先定河南。大驾驻河南,军乃渡河,至皖、豫一出。否则先定南九省,无内顾忧,然后三路出师:一出湘、楚;一出汉中,疾趋咸阳;以徐、扬席卷山左,再出山右,会猎燕都。若悬军深入,犯险无后援,必败之道也。且既都金陵,宜多备战舰,精练水师,然后可战可守。若待粤之拖罟咸集长江,则运道梗矣。今宜先备木筏,堵截江面,以待战舰之成,犹可及也。”秀清方专政,不纳。乃遣伪丞相林凤祥、李开芳、罗大纲、曾立昌率众东下,秀全诏之曰:“师行间道,疾趋燕都,无贪攻城夺地糜时日。”大纲语人曰:“天下未定,乃欲安居此都,其能久乎?吾属无类矣!”
èr yuè, lín fèng xiáng děng xiàn zhèn jiāng yáng zhōu, lìng wú rú xiào děng liú shǒu, fēn jù pǔ kǒu guā zhōu zhū ài. xiàng róng jì fù wǔ chāng, niè kòu ér dōng, dǐ jīn líng, jūn xiào líng wèi, shì wèi jiāng nán dà yíng. dū tǒng qí shàn yì yǐ qīn chāi dà chén shuài zhí lì shǎn xī hēi lóng jiāng mǎ bù zhū jūn jūn yáng zhōu chéng wài, shì wèi jiāng běi dà yíng. sān yuè, xiàng róng pò tōng jì mén kòu lěi, xí zhàn qī qiáo wèng, duó huò zhōng shān wéi, jiān kòu wú suàn, suì yí dà yíng bī chéng ér jūn. sì yuè, cáo yùn zǒng dū yáng diàn bāng jìn gōng yáng zhōu, huǐ chéng wài mù chéng tǔ lěi, dōng lù kòu xī bì rù chéng. qí shàn shèng bǎo xiān hòu dū gōng, wǔ zhàn jiē jié. fèng xiáng liú lì chāng jù yáng chéng, qū fù nǚ jí suǒ jié huò cái yùn huí jīn líng lǜ sān shí liù jūn běi cuàn, fēn rǎo chú zhōu, jù lín huái guān, xiàn fèng yáng fǔ. qí qiú zhū xī kūn huáng yì yún děng bié lǜ hàn dǎng fàn pǔ kǒu, gōng liù hé, zhī xiàn wēn shào yuán lǜ xiāng tuán jù zhī, yè huǒ qí yíng, kòu dùn huí jīn líng. wǔ yuè, dà bīng wéi yáng zhōu, shā dí yú wàn. shèng bǎo zì yáng zhōu niè qí hòu, lì gōng fèng yáng, kòu dùn hé nán.
二月,林凤祥等陷镇江、扬州,令吴如孝等留守,分据浦口、瓜洲诸隘。向荣既复武昌,蹑寇而东,抵金陵,军孝陵卫,是谓江南大营。都统琦善亦以钦差大臣率直隶、陕西、黑龙江马步诸军军扬州城外,是谓江北大营。三月,向荣破通济门寇垒,袭占七桥瓮,夺获锺山围,歼寇无算,遂移大营逼城而军。四月,漕运总督杨殿邦进攻扬州,毁城外木城土垒,东路寇悉避入城。琦善、胜保先后督攻,五战皆捷。凤祥留立昌踞扬城,驱妇女及所劫货财运回金陵;率三十六军北窜,分扰滁州,踞临淮关,陷凤阳府。其酋朱锡锟、黄益芸等别率悍党犯浦口,攻六合,知县温绍原率乡团拒之,夜火其营,寇遁回金陵。五月,大兵围扬州,杀敌逾万。胜保自扬州蹑其后,力攻凤阳,寇遁河南。
yáng xiù qīng qiǎn wěi chéng xiàng jí wén yuán yóu pǔ kǒu cuàn bó zhōu, xié lín fèng xiáng xiàn yǒng chéng, fàn kāi fēng. shěng guān bīng jī pò zhī, yòu bài zhī sì shuǐ. kòu bēn huáng hé dù kǒu, nì sǐ wú suàn. yáng xiù qīng qiǎn wěi yù wáng hú yǐ huǎng xiàn ān qìng, yòu qiǎn wěi chéng xiàng lài hàn yīng shí xiáng zhēn gōng jiǔ jiāng hú kǒu, jìn wéi nán chāng. hú běi àn chá shǐ jiāng zhōng yuán chí yuán jiāng xī, rù chéng gù shǒu. fèng xiáng děng zì sì shuǐ bài tuì, fàn zhèng zhōu xíng yáng. liù yuè, wéi huái qìng, yǐ dì dào gōng chéng, bù kè. zhèn jiāng kòu chū chéng pū wǒ jūn, zhàn běi gù shān xià, fú kòu zòng huǒ, qī yíng jiē bèi fén. dèng shào liáng tuì shǒu dān yáng, dū sī liú tíng yīng děng dū cháo yǒng chí yuán. kòu tuì rù chéng, fù rǎo dān tú zhèn, liú tíng yīng fù jī tuì zhī. xiàng róng xí zǒng bīng hé chūn yǔ liú tíng yīng zā tú yáng yùn hé zhī xīn fēng zhèn, kòu shǐ bù gǎn nán cuàn, cháng zhōu huò ān. kòu zhī wéi huái qìng yě, lì mù shān wèi chéng, shēn gōu gāo lěi, wǒ bīng xiāng chí jī zhì liù xún. nè ěr jīng é qīn dū zhū jiàng fēn wǔ lù gōng lěi, huǐ qí mù shān, bì dí qiú jí wén yuán. fèng xiáng shòu zhòng chuāng, jiě wéi ér dùn, hé běi sù qīng.
杨秀清遣伪丞相吉文元由浦口窜亳州,偕林凤祥陷永城,犯开封。省官兵击破之,又败之汜水。寇奔黄河渡口,溺死无算。杨秀清遣伪豫王胡以晃陷安庆,又遣伪丞相赖汉英、石祥祯攻九江、湖口,进围南昌。湖北按察使江忠源驰援江西,入城固守。凤祥等自汜水败退,犯郑州、荥阳。六月,围怀庆,以地道攻城,不克。镇江寇出城扑我军,战北固山下,伏寇纵火,七营皆被焚。邓绍良退守丹阳,都司刘廷锳等督潮勇驰援。寇退入城,复扰丹徒镇,刘廷锳复击退之。向荣檄总兵和春与刘廷锳紥徒阳运河之新丰镇,寇始不敢南窜,常州获安。寇之围怀庆也,立木栅为城,深沟高垒,我兵相持几至六旬。讷尔经额亲督诸将分五路攻垒,毁其木栅,毙敌酋吉文元。凤祥受重创,解围而遁,河北肃清。
bā yuè, fèng xiáng cuàn shān xī, xiàn píng yáng, zhí dǐ hóng dòng cuàn zhí lì, jù lín míng guān, rǎo zhì shēn zhōu. lài hàn yīng děng jiě nán chāng wéi, rù hú běi, jù tián jiā zhèn zhī bàn bì shān. jiǔ yuè, jù rù chǔ yào ài, shuǐ lù bìng jìn, xiàn huáng zhōu. qí cuàn shēn zhōu zhě, páng rǎo luán chéng. shí yuè, cuàn tiān jīn, jù jìng hǎi, tún dú liú yáng liǔ qīng zhū zhèn. hàn yáng zhī kòu, fēn gǔ běi cuàn: yī xiàn xiào gǎn huáng pō zhū xiàn, yī yóu yīng chéng fàn dé ān fǔ, wèi fáng bīng suǒ è, hé zhòng tuì huáng zhōu. qín rì gāng děng xiàn ān huī tóng chéng shū chéng, shì láng lǚ xián jī sǐ zhī. shū chéng jì shī, zéi suì jìng pū lú zhōu, xiàn zhī. lú zhōu zhě, ān huī wén wǔ dà lì zhī suǒ qiáo yù yǐ wéi shěng zhì zhě yě. shí yī yuè, xiù quán yǐ yáng zhōu zhèn jiāng gōng wéi jí, qiǎn lài hàn yīng děng lǐng jiāng xī zhòng, jiū hé yí huī dǎng yuán yáng zhōu yòu lìng yóu ān huī níng guó wān zhǐ jìn báo gāo chún hú, kuī sì dōng bà, tú jiě zhèn jiāng zhī wéi, wǒ jūn jūn jī tuì zhī. kòu fù yóu sān chà hé jìn pū, sǐ zhàn bù tuì. yáng zhōu kòu céng lì chāng tū chū, yǔ lài hàn yīng tóng cuàn guā zhōu.
八月,凤祥窜山西,陷平阳,直抵洪洞;窜直隶,踞临洺关,扰至深州。赖汉英等解南昌围,入湖北,踞田家镇之半壁山。九月,踞入楚要隘,水陆并进,陷黄州。其窜深州者,旁扰栾城。十月,窜天津,踞静海,屯独流、杨柳青诸镇。汉阳之寇,分股北窜:一陷孝感、黄陂诸县,一由应城犯德安府,为防兵所遏,合众退黄州。秦日纲等陷安徽桐城、舒城,侍郎吕贤基死之。舒城既失,贼遂径扑庐州,陷之。庐州者,安徽文武大吏之所侨寓以为省治者也。十一月,秀全以扬州、镇江攻围急,遣赖汉英等领江西众,纠合仪徽党援扬州;又令由安徽宁国湾沚进薄高淳湖,窥伺东坝,图解镇江之围,我军均击退之。寇复由三汊河进扑,死战不退。扬州寇曾立昌突出,与赖汉英同窜瓜洲。
shàng yǐ kòu rǎo cháng jiāng, fēi lì shuǐ shī bù néng zhì qí sǐ mìng, nǎi mìng zài jí shì láng zēng guó fān liàn xiāng yǒng chuàng shuǐ shī tǎo kòu. chū, kòu wéi nán chāng, chéng wài kòu lěi jǐn wén xiào miào shù zuò, guān jūn lǚ gōng bù néng kè. guō sōng dào ǒu huò dié xùn zhī, zé kòu jiē zhōu jū, qí lěi zé huán sān miàn zhù qiáng ér xū qí hòu, zhuān bì zhōu jí ér yǐ. sōng dào yīn yǔ jiāng zhōng yuán yì yuē:" dōng nán zhōu xiàn duō zǔ shuǐ, jiāng hú yù fēng, yī rì kě shǔ bǎi lǐ. guān jūn lǜ yóu lù lù niè kòu, qí shì cháng bù jí. cháng jiāng shù qiān lǐ zhī xiǎn dú wèi dí yǒu. qiě kòu shàng fàn yǐ zhōu jí, ér guān jūn yǐ yíng lěi yù zhī, qiú yǔ yī zhàn ér bù kě dé, yí kòu shì zhī rì chāng yě." zhōng yuán jí jù shū qǐng chì hú nán běi sì chuān fǎng guǎng dōng tuō gǔ chuán shì, gè zào zhàn jiàn shù qiān, chì guǎng dōng zhì bèi pào wèi yǐ gōng zhàn jiàn zhī yòng, bìng jiāo zēng guó fān dū dài bù shǔ, fèng zhǐ yǔn xíng. guó fān suì zhì zhàn chuán yú héng xiāng, zhì shì shǐ chéng. gòng mù shuǐ yǒng sì qiān, fēn wéi shí yíng mù lù yǒng wǔ qiān, yì fēn shí yíng. yǐ tǎ qí bù wèi jūn fēng. guó fān qīn tǒng dà jūn fā héng zhōu, shuǐ lù jiā jiāng ér xià.
上以寇扰长江,非立水师不能制其死命,乃命在籍侍郎曾国藩练乡勇、创水师讨寇。初,寇围南昌,城外寇垒仅文孝庙数座,官军屡攻不能克。郭嵩焘偶获谍讯之,则寇皆舟居,其垒则环三面筑墙而虚其后,专蔽舟楫而已。嵩焘因与江忠源议曰:“东南州县多阻水,江湖遇风,一日可数百里。官军率由陆路蹑寇,其势常不及。长江数千里之险独为敌有。且寇上犯以舟楫,而官军以营垒御之,求与一战而不可得,宜寇势之日昌也。”忠源即具疏请饬湖南北、四川仿广东拖罟船式,各造战舰数千,饬广东制备炮位以供战舰之用,并交曾国藩督带部署,奉旨允行。国藩遂治战船於衡湘,至是始成。共募水勇四千,分为十营;募陆勇五千,亦分十营。以塔齐布为军锋。国藩亲统大军发衡州,水陆夹江而下。
chū, zhèn jiāng yáng zhōu yí zhēng guā zhōu sì chù kòu hù xiāng yìng yuán, bù dé pò. shí èr yuè, qí shàn yǐ yáng zhōu kòu tuì, guā zhōu shì gū, dū jūn gōng fù yí zhēng, chéng shèng zhuī dǐ guā zhōu. yáng xiù qīng qiǎn hú yǐ huǎng lǜ dǎng shí yú wàn gōng lú zhōu, xún fǔ jiāng zhōng yuán zhòu yè dǐ yù, yǐ zhòng guǎ bù dí, chéng xiàn, sǐ zhī. sì nián zhēng yuè, huáng zhōu kòu zhāng dēng gāo huì, zǒng dū wú wén róng chū qí bù yì xí zhī, huì dà xuě bà zhàn. yuè shù rì, xiù qīng fēn bīng shè fú shān gāng, mìng qí dǎng lǜ chéng jūn pū yíng, wén róng jù zhàn, fú qǐ huǒ fā, shí sān yíng jiē kuì, wén róng sǐ zhī. zéi chéng shèng suì xiàn hàn yáng. èr yuè, yáng zhōu jūn jìn jiǎo guā zhōu, zǒng bīng qú téng lóng zhèn wáng. kòu qiǎn wěi jiāng sūn yín shān xiàn tài píng fǔ, jù wèi cháo. zì guā zhōu jié lěi shǔ yú jiāng, yǐ dá jīn líng, wǎng lái bù jué. xiù qīng fù qiǎn shí xiáng zhēn huì hàn huáng kòu dǎng sù jiāng zhí shàng, xiàn yuè zhōu, sù liú zhì tóng guān zhǔ, bī jìn cháng shā. zēng guó fān yāo zhī jìng gǎng, ér kòu yǐ yóu jiān dào xí xiāng tán, fù jiāng tǎ qí bù lǜ bīng qiān sān bǎi tóng shuǐ shī xuè zhàn wǔ zhòu yè, bì kòu shù wàn. lùn zhě wèi wēi cǐ zhàn, kòu sù xiāng yuán yǐ dá yuè, zhí xià jīn líng, shǒu wěi yī jiāng xiāng guàn zhù, dà jú bù kě zhī yǐ.
初,镇江、扬州、仪徵、瓜洲四处寇互相应援,不得破。十二月,琦善以扬州寇退,瓜洲势孤,督军攻复仪徵,乘胜追抵瓜洲。杨秀清遣胡以晃率党十馀万攻庐州,巡抚江忠源昼夜抵御,以众寡不敌,城陷,死之。四年正月,黄州寇张灯高会,总督吴文镕出其不意袭之,会大雪罢战。越数日,秀清分兵设伏山岗,命其党率城军扑营,文镕拒战,伏起火发,十三营皆溃,文镕死之。贼乘胜遂陷汉阳。二月,扬州军进剿瓜洲,总兵瞿腾龙阵亡。寇遣伪将孙寅山陷太平府,踞为巢。自瓜洲结垒属於江,以达金陵,往来不绝。秀清复遣石祥祯会汉、黄寇党溯江直上,陷岳州,溯流至铜官渚,逼近长沙。曾国藩邀之靖港,而寇已由间道袭湘潭,副将塔齐布率兵千三百同水师血战五昼夜,毙寇数万。论者谓微此战,寇溯湘源以达粤,直下金陵,首尾一江相贯注,大局不可支矣。
shì yuè, cān zàn dà chén sēng gé lín qìn gōng kè dú liú kòu cháo, jìng hǎi kòu fù cuàn jù fù chéng. sēng gé lín qìn gōng huǐ duī cūn lián cūn lín jiā chǎng sān chù kòu lěi, qín shā wěi zhǐ huī jiān jūn yǐ xià yī bǎi yú rén, xī dùn rù chéng. xiù quán niàn hé běi bù néng zhī, qiǎn wǎn dǎng yóu fēng dòu gōng tōu dù huáng hé, cuàn shān dōng jīn xiāng, jìn pū lín qīng zhōu, jì shū fù chéng zhī kùn. sān yuè, kòu yǐ dì léi xiàn chéng, xún wèi wǒ jūn gōng fù, cuàn guān xiàn yùn chéng, fù jù cáo xiàn, zhù mù chéng jù shǒu. sì yuè, shèng bǎo pò qí cháo, zhuī zhì màn kǒu zhī hé, bī nì shuǐ, wěi chéng xiàng céng lì chāng xǔ zōng yáng jiē nì sǐ. wěi fù chéng xiàng chén shì bǎo yǐ xiān yú guān xiàn shāo bì, xī shǔ jiān chú. jù fù chéng zhě jí yú shì rì quán gǔ nán cuàn rù lián zhèn. sēng gé lín qìn jí shèng bǎo huì jūn hé jiǎo pò zhī, zhū lín fèng xiáng fù pò zhī gāo táng zhōu féng guān tún, shēng qín lǐ kāi fāng, zhé zhī jīng shì. hé běi sù qīng, shì hòu bù fù běi fàn, wǒ jūn suì wú hòu gù yōu.
是月,参赞大臣僧格林沁攻克独流寇巢,静海寇复窜踞阜城。僧格林沁攻毁堆村、连村、林家场三处寇垒,擒杀伪指挥、监军以下一百馀人,悉遁入城。秀全念河北不能支,遣皖党由丰豆工偷渡黄河,窜山东金乡,进扑临清州,冀抒阜城之困。三月,寇以地雷陷城,寻为我军攻复,窜冠县、郓城,复据曹县,筑木城拒守。四月,胜保破其巢,追至漫口支河,逼溺水,伪丞相曾立昌、许宗扬皆溺死。伪副丞相陈世保已先於冠县烧毙,悉数歼除。踞阜城者即於是日全股南窜入连镇。僧格林沁及胜保会军合剿破之,诛林凤祥;复破之高唐州冯官屯,生擒李开芳,磔之京市。河北肃清,是后不复北犯,我军遂无后顾忧。
chū, cháng jiāng wèi kòu wǎng lái dào, jīng zhōu dāng sì lù zhī chōng, zhì shěng dào gěng, tè zhào jīng zhōu jiāng jūn guān wén tǒng jūn tǎo kòu. shí miǎn yáng ān lù jīng mén jiān lì jīng shān tiān mén jūn xiàn, jìn kuī jīng zhōu. yún nán pǔ ěr yíng yóu jī wáng guó cái fèng diào zhì, yī zhàn bài zhī, zhòng zhèn shǐ ān. bìng kè fù jiān lì yí chāng, kòu dùn dòng tíng hú, hé gǔ fàn cháng dé fǔ. xiān shì lǐ shì xián cháng yǔ chén yù chéng lǐ xiù chéng móu jiě jīn líng wéi, fàn jiāng xī fú jiàn. wěi qǐ wáng liáng chéng xiān fàn shǎn xī, hòu yǔ niǎn hé, yù fàn hú nán hé nán, ér chén yù chéng zhì zài wǔ chāng hàn yáng, nǎi lǐng yī duì rù liáng zǐ hú dá wǔ chāng, dù jiāng fēn fàn, yǐ quán lì tú wǔ chāng, liù yuè, xiàn zhī, bìng jù hàn yáng. xún fǔ qīng lín zì yì bù sǐ, qì chéng zǒu, xún zhèng fǎ. xiù quán yǐ qín rì gāng liú shǒu wǔ chāng, shòu yù chéng wěi diàn yòu shí bā zhǐ huī hái xiàn tián jiā zhèn, pò guǎng jì huáng méi, lián xiàn jiǔ jiāng, shēng wěi diàn yòu sān shí jiǎn diǎn.
初,长江为寇往来道,荆州当四路之冲,至省道梗,特召荆州将军官文统军讨寇。时沔阳、安陆、荆门、监利、京山、天门均陷,进窥荆州。云南普洱营游击王国才奉调至,一战败之,重镇始安。并克复监利、宜昌,寇遁洞庭湖,合股犯常德府。先是李侍贤常与陈玉成、李秀成谋解金陵围,犯江西、福建。伪启王梁成先犯陕西,后与捻合,欲犯湖南、河南,而陈玉成志在武昌、汉阳,乃领一队入梁子湖达武昌,渡江分犯,以全力图武昌,六月,陷之,并踞汉阳。巡抚青麟自缢不死,弃城走,寻正法。秀全以秦日纲留守武昌,授玉成伪殿右十八指挥;还陷田家镇,破广济、黄梅,连陷九江,升伪殿右三十检点。
yáng xiù qīng suī zài jūn, ér jīn líng zhī shì yī jué yú jǐ, yì qí luò yì, duō jī shí rì. xiàng róng jūn xiào líng wèi, chēng jiāng nán jìng lǚ, xiù qīng yōu zhī, jì kè wǔ chāng, suì chí hái jīn líng, mìng shí dá kāi dài shǒu wǔ hàn. guān wén zì jīng zhōu xià jiǎo, kè miǎn yáng. chū, kòu yù xiān qǔ cháng shā, jù shàng yóu wèi pò zhú zhī shì, ér wéi zhì jùn lüè xiāng tán bù dé zhì, tuì jù yuè zhōu, zhù lěi huǐ qiáo, yì tú jiǔ kàng. wǒ jūn shuǐ shī shè fú yòu bài zhī, qī yuè, fù yuè zhōu. kòu yóu chéng líng jī lái fàn, wǒ jūn fēn wǔ lù yíng jī, bì wěi chéng xiàng wāng dé shèng děng èr rén, huò chuán qī shí liù, jiān zéi qiān yú rén. tǎ qí bù zhèn zhǎn hàn qiú wěi chéng xiàng céng tiān yǎng. rùn qī yuè, kòu bēn chéng líng jī, tǎ qí bù cè mǎ lǜ xiāng yǒng zhí rù, huǐ yíng shí sān, bì èr qiān rén. lù jūn jì shèng, zēng guó fān chì lǐ mèng qún lǜ shuǐ shī zhuī jiǎo, jīng hé dōng xī liǎng àn kòu lěi xī yí. zì cǐ yóu jīng rù chuān, yóu yuè zhōu rù xiāng, mén hù shǐ gù. chū, wǔ chāng shī xiàn, shàng yǐ yáng pèi dài zǒng dū, tái yǒng kè jīng shān ān lù, fù tiān mén, shēng qín kǒng zhāo wén děng zhèng fǎ. yú jiē xià cuàn, jù miǎn yáng zhōu xiān táo zhèn. shì yuè pò qí cháo, bìng shōu fù xià yóu xiào gǎn huáng zhōu má chéng zhū xiàn. kòu xī cuàn huáng zhōu.
杨秀清虽在军,而金陵之事一决於己,驿骑络绎,多稽时日。向荣军孝陵卫,称江南劲旅,秀清忧之,既克武昌,遂驰还金陵,命石达开代守武汉。官文自荆州下剿,克沔阳。初,寇欲先取长沙,踞上游为破竹之势,而韦志俊略湘潭不得志,退踞岳州,筑垒毁桥,意图久抗。我军水师设伏诱败之,七月,复岳州。寇由城陵矶来犯,我军分五路迎击,毙伪丞相汪得胜等二人,获船七十六,歼贼千馀人。塔齐布阵斩悍酋伪丞相曾天养。闰七月,寇奔城陵矶,塔齐布策马率湘勇直入,毁营十三,毙二千人。陆军既胜,曾国藩饬李孟群率水师追剿,荆河东、西两岸寇垒悉夷。自此由荆入川,由岳州入湘,门户始固。初,武昌失陷,上以杨霈代总督,台勇克京山、安陆,复天门,生擒孔昭文等正法。馀皆下窜,踞沔阳州仙桃镇。是月破其巢,并收复下游孝感、黄州、麻城诸县。寇悉窜黄州。
shí jīn líng kòu fēn gǔ xiào jù yú tài píng fǔ, yǔ zhèn jiāng yáo wèi yìng yuán. xiàng róng fēn bīng sì duì jī zhī, bì qí wěi guó zōng wéi dé líng wěi jiǎn diǎn chén zhì jiàn wěi jiāng jūn lǐ zhǎng yǒu wěi zǒng zhì wú chūn hé, suì fù fǔ chéng. yáng xiù qīng zì lǜ zhàn, wéi jūn bù lì, sān lù jiē kuì tuì rù chéng, wèi wéi chāng huī děng yuē:" jiāng nán dà yíng bù zǒu, wú bèi wú ān zhěn rì yǐ! xiàn qí shì fāng ruì, bù kě dí yě. dāng chéng qí bà xú tú zhī." jīn líng kòu yǐ fá liáng, qū fù nǚ zhī lǎo ér wú sè zhě chū chéng, tīng qí zì sàn. jǐn qǔ nián shí wǔ yǐ shàng wǔ shí yǐ xià zhī fù nǚ, zhǐ pèi jǐ zhòng, bù cóng zé shā zhī, shǒu zhì zhě duō zì jìn, sǐ zhě wàn jì. bā yuè, zǒng dū yáng pèi shōu fù huáng zhōu fǔ shǔ qí shuǐ guǎng jì luó tián zhū xiàn. zēng guó fān zì kè yuè zhōu hòu, yì chéng shèng dōng xià, xiān yǔ tǎ qí bù huì gōng chóng yáng, kè zhī, shēng qín wěi chéng xiàng jīn zhī hēng děng shí yī rén. wéi liào èr táo cuàn, fù jù jié yú dǎng, zhòng shī xiàn chéng. guó fān qīn dū shuǐ lù zhū jūn gōng wǔ chāng hàn yáng. kòu shǒu chéng zhī fǎ, bù shǒu pí ér shǒu xiǎn, hóng shān huā yuán liǎng lù jiē jīng ruì suǒ zài. dà jūn zì luó shān xià jiǎo, yáng zài fú děng lǜ shuǐ shī, luó zé nán lǜ lù shī, sān lù tóng jìn, lián kè kòu lěi, fén huǐ dí chuán shù qiān. lǐ mèng qún tǎ qí bù jìn báo wǔ chāng, kòu xiāo dùn. yáng chāng sì yì gōng hàn yáng, kè zhī. huáng zhōu fǔ chéng wǔ chāng xiàn jūn shōu fù. jiǔ yuè, tí dū hé chūn bài kòu lú jiāng, qín wěi jiān jūn rèn dà gāng děng shí qī míng.
时金陵寇分股啸聚於太平府,与镇江遥为应援。向荣分兵四队击之,毙其伪国宗韦得玲、伪检点陈贽见、伪将军李长有、伪总制吴春和,遂复府城。杨秀清自率战,围军不利,三路皆溃;退入城,谓韦昌辉等曰:“江南大营不走,吾辈无安枕日矣!现其势方锐,不可敌也。当乘其罢徐图之。”金陵寇以乏粮,驱妇女之老而无色者出城,听其自散。尽取年十五以上、五十以下之妇女,指配给众,不从则杀之,守志者多自尽,死者万计。八月,总督杨霈收复黄州府属蕲水、广济、罗田诸县。曾国藩自克岳州后,议乘胜东下,先与塔齐布会攻崇阳,克之,生擒伪丞相金之亨等十一人。惟廖二逃窜,复句结馀党,重失县城。国藩亲督水陆诸军攻武昌、汉阳。寇守城之法,不守陴而守险,洪山、花园两路皆精锐所在。大军自螺山下剿,杨载福等率水师,罗泽南率陆师,三路同进,连克寇垒,焚毁敌船数千。李孟群、塔齐布进薄武昌,寇宵遁。杨昌泗亦攻汉阳,克之。黄州府城、武昌县均收复。九月,提督和春败寇庐江,擒伪监军任大纲等十七名。
xià yóu zhī guān jūn fēn lù jìn jiǎo, nǎi yóu tián jiā zhèn jiū dǎng liù qiān yú, yī yóu xīng guó fēn chāo dà yě yǐ jù wǔ chāng jūn, yī jù xīng guó yǐ jù jīn niú jūn. luó zé nán chí zhì xīng guó, bài zhī, kè zhōu chéng. tǎ qí bù fù dà yě, jī bì qiān yú. péng yù lín yáng zài fú dǐ qí zhōu, shāo kòu chuán jiǔ shí yú sōu. shí yuè, chǔ jūn gōng bàn bì shān, kòu zhì héng jiāng tiě suǒ sì dào, lán yǐ mù pái, biàn liè qiāng pào. yáng zài fú děng lǜ shuǐ shī zhì tián jiā zhèn, huì lù shī jìn gōng, chéng fēng zòng huǒ, pò qí lěi, fán zhōu yī wàn yǒu qí. chén yù chéng qì qí zhōu cuàn xiàn guǎng jì, lián hé qín rì gāng luó dà gāng děng fēn è yào ài. tǎ qí bù dù jiāng zhuī zhī, shōu fù guǎng jì. kòu tuì jù huáng méi, huáng méi wèi hú běi jiāng xī ān huī sān xǐng zǒng huì zhī qū. kòu sǐ jù, yǐ wàn yú shǒu xiǎo chí kǒu kàng shuǐ shī, yǐ shù wàn jù dà hé bù, yǐ wàn yú zā běi chéng wài, yòu yǐ shù qiān yóu yì lián luò zhī. tǎ qí bù yǔ luó zé nán dēng shān xià jī dōu shā, chén yù chéng zhuì chéng ér yì, suì kè huáng méi. yù chéng zì qǐng zuì, ér xiù chéng fǎn jiā wěi xūn hào yuē chéng tiān yù.
下游知官军分路进剿,乃由田家镇纠党六千馀,一由兴国分抄大冶以拒武昌军,一踞兴国以拒金牛军。罗泽南驰至兴国,败之,克州城。塔齐布赴大冶,击毙千馀。彭玉麟、杨载福抵蕲州,烧寇船九十馀艘。十月,楚军攻半壁山,寇置横江铁锁四道,拦以木牌,遍列枪炮。杨载福等率水师至田家镇,会陆师进攻,乘风纵火,破其垒,燔舟一万有奇。陈玉成弃蕲州窜陷广济,联合秦日纲、罗大纲等分扼要隘。塔齐布渡江追之,收复广济。寇退踞黄梅,黄梅为湖北、江西、安徽三省总汇之区。寇死拒,以万馀守小池口抗水师,以数万拒大河埔,以万馀紥北城外,又以数千游弋联络之。塔齐布与罗泽南登山下击兜杀,陈玉成縋城而逸,遂克黄梅。玉成自请罪,而秀成反加伪勋号曰成天裕。
shí niǎn fěi fēng qǐ, yuè kòu yǔ zhī lián hé, huò lìng fēn rǎo, huò lìng qián qū, yǐ qiān zhì wǒ jūn. xiù chéng yóu lú zhōu jù shū chéng, bìng è tóng chéng dà xiǎo èr guān, zǔ wǒ nán lù zhī shī. èr guān wèi ān qìng tōng qú, lǚ fù lǚ shī. jīng táng yuán jiǎ sān xí cān jiāng liú yù bào jǔ rén zāng yū qīng děng zhàn duó liǎng guān, zhǎn qí mù wú fèng zhū děng shí èr míng, jìn dǐ tóng chéng. lú jiāng kòu jiū ān qìng dǎng lái yuán, wǒ jūn dōu lù dài jìn, ér qián shān yuán kòu fù zhì, zāng yū qīng mò yú zhèn.
时捻匪蜂起,粤寇与之联合,或令分扰,或令前驱,以牵制我军。秀成由庐州踞舒城,并扼桐城大、小二关,阻我南路之师。二关为安庆通衢,屡复屡失。京堂袁甲三檄参将刘玉豹、举人臧纡青等战夺两关,斩其目吴凤珠等十二名,进抵桐城。庐江寇纠安庆党来援,我军兜戮殆尽,而潜山援寇复至,臧纡青殁於阵。
shí yī yuè, guó fān jìn jūn jiǔ jiāng. yù chéng zì huáng méi bài hòu, fù jiū ān qìng xīn dào zhī zhòng jù kǒng lǒng yì xiǎo chí kǒu, yǔ duì àn jiǔ jiāng xiāng jù lián. lǐ mèng qún qī zhàn qī jié. tǎ qí bù yǔ luó zé nán děng yóu běi àn jìn zhì zhuó gǎng, jìn gōng kǒng lǒng yì, pò tǔ chéng, zòng huǒ fén jiē shì, kòu wú de tuō zhě. xiǎo chí kǒu kòu wén zhī, yì dùn. nǎi diào lù jūn gōng jiǔ jiāng, shuǐ shī chéng shèng gōng hú kǒu, dà gāng qū jiù, dà zhàn méi jiā zhōu, huǐ xiǎo hé pái chuán shā zhōu qiáo lěi. shí èr yuè, xiāo jié sān shuài shuǐ shī chí rù pó yáng hú nèi, zhuī zhì dà gū táng. shí dá kāi lián chuán wèi kǎ duàn qí hòu, jié sān bù néng fǎn, suì yǔ wài jiāng shuǐ shī gé jué. dá kāi qián yǐ xiǎo zhōu chí xí guó fān zuò chuán, guó fān tiào rù luó zé nán yíng yǐ miǎn. dà jūn zhī gōng jiǔ jiāng yě, bài kòu shōu hé kuì sàn, fēn sān dào dōng xiàn huáng méi. zhí suì chú, qián zhì guǎng jì, huǒ yáng pèi dà yíng, pèi tū wéi chū, bù gǎn rù wǔ chāng, zǒu bǎo dé ān.
十一月,国藩进军九江。玉成自黄梅败后,复纠安庆新到之众踞孔垅驿、小池口,与对岸九江相句连。李孟群七战七捷。塔齐布与罗泽南等由北岸进至濯港,进攻孔垅驿,破土城,纵火焚街市,寇无得脱者。小池口寇闻之,亦遁。乃调陆军攻九江,水师乘胜攻湖口,大纲趋救,大战梅家洲,毁小河簰船、沙洲桥垒。十二月,萧捷三率水师驰入鄱阳湖内,追至大姑塘。石达开联船为卡断其后,捷三不能返,遂与外江水师隔绝。达开潜以小舟驰袭国藩坐船,国藩跳入罗泽南营以免。大军之攻九江也,败寇收合溃散,分三道东陷黄梅。值岁除,潜至广济,火杨霈大营,霈突围出,不敢入武昌,走保德安。
wǔ nián zhēng yuè, jiāng sū xún fǔ jí ěr háng ā kè shàng hǎi xiàn, xiàn zì sān nián qiū xiàn yú zéi, zhì shì shǐ fù. xiù quán lìng wǎn kòu dà jǔ fàn hú běi, zhōng dào zì xiǎo chí kǒu yán jiāng xiàn huáng qí fù fēn dǎng cóng fù chí dù jiāng xī, xiàn xīng guó tōng chéng chóng yáng xián níng tōng shān, qiě lüè jiāng xī wǔ níng, suǒ zhì xié zhòng yǐ xíng. hú běi xún fǔ táo ēn péi fǔ lì rèn shù rì, shí zǒng dū zài wài, wèi jí yì shǒu bèi. chéng zhōng bīng jǐn èr qiān, zhēng bīng bàn tú wén jǐng jiē kuì qù. hú běi jiāng xī fāng qiān lǐ, xún rì sāo rán yǐ. shǐ kòu zhī qǐ, suǒ xíng wú liú nàn. qí jù shěng fǔ, xié qǔ mín cái mǐ. háng dào lüè rén fū, bù yòng zé qiǎn hái, wèi cháng zēng zhòng. jí lǚ bài, nǎi jié tǔ kòu tún chéng zhèn, pō shōu bá hàn zhì zhě, ér rèn yòng shí dá kāi chén yù chéng děng, jí chēng dé rén zhī shèng. zì hàn kǒu jìn xiāng hé, shàng fàn hàn chuān, rǎo miǎn yáng, jìn fàn wǔ chāng, jù hàn yáng fǔ chéng. yán jiāng zhù lěi, bìng yú hàn yáng xià nán àn zuǐ gāo zhù pào tái, yǐ zǔ xià yóu zhī shī. shí jiāng xī kòu rù fù dì xiàn ráo zhōu. guó fān qīn zhì nán chāng, xiū zhěng nèi hú shuǐ shī, yǔ luó zé nán lù jūn xiāng yī.
五年正月,江苏巡抚吉尔杭阿克上海县,县自三年秋陷於贼,至是始复。秀全令皖寇大举犯湖北,中道自小池口沿江陷黄、蕲;复分党从富池渡江西,陷兴国、通城、崇阳、咸宁、通山,且掠江西武宁,所至胁众以行。湖北巡抚陶恩培甫莅任数日,时总督在外,未及议守备。城中兵仅二千,徵兵半途闻警皆溃去。湖北、江西方千里,旬日骚然矣。始寇之起,所行无留难。其踞省府,胁取民财米。行道掠人夫,不用则遣还,未尝增众。及屡败,乃结土寇屯城镇,颇收拔悍鸷者,而任用石达开、陈玉成等,极称得人之盛。自汉口进襄河,上犯汉川,扰沔阳,进犯武昌,踞汉阳府城。沿江筑垒,并於汉阳下南岸嘴高筑炮台,以阻下游之师。时江西寇入腹地陷饶州。国藩亲至南昌,修整内湖水师,与罗泽南陆军相依。
èr yuè, wéi guó zōng děng gōng xiàn wǔ chāng, xún fǔ táo ēn péi děng sǐ zhī. kòu sù hàn jiāng ér shàng, yǐ yuè jiā kǒu xiān táo zhèn wèi lǎo cháo. shàng yǐ hú lín yì xún fǔ hú běi, guó fān jìn wú chéng zhèn, lǚ shū yǔ yì dōng nán dà shì, yǐ wǔ chāng jù jīn líng shàng yóu, yí hòu jí bīng lì wèi huī fù jì. sì yuè, xiàn dé ān fǔ, yáng pèi tuì zǒu xiāng yáng, shàng chǐ qí zhí, yǐ guān wén wèi hú guǎng zǒng dū. guó fān tún nán kāng, sī zhěng jūn chū jiāng móu jìn qǔ, rán kòu yǐ yóu dū chāng xiàn ráo zhōu, bié yóu dōng liú jiàn dé kuī lè píng, tún jǐng dé zhèn, dōng fàn qí mén xiū níng zhū chù. ér xiāng jūn jǐn wàn yú rén, shuǐ lù fēn wéi sì: lǐ mèng qún děng shuǐ shī huí yuán wǔ chāng, tǎ qí bù liú gōng jiǔ jiāng, luó zé nán rù jiāng xī gōng ráo zhōu, guó fān shōu xiāo jié sān shuǐ shī sān yíng tún nán kāng. luó zé nán bēn zǒu wǎng lái, kè guǎng xìn fǔ, shōu jǐng dé. kòu zhī jù huī zhōu zhě, yǔ tǔ fěi xiāng jié, jù xiǎn yǐ kàng wǒ jūn. zhè jūn chū jìng jī kòu, fù huī zhōu, chéng shèng kè xiū níng yī xiàn wù yuán, shēng qín wěi jiāng jūn liǎng sī mǎ děng bā míng. xiù quán mìng běi gù shān zhèn jiāng guā zhōu jīn shān sì lù, yuē qī jìn fàn yáng zhōu. tuō míng ā fú bīng jiǔ fú zhōu, yíng jī pò zhī, duàn tiě suǒ chuán liàn, fén chuán sān bǎi. zhū lù kòu bèi chuàng ér dùn. ráo zhōu zhī kòu fēn jù lè píng dé xīng yì yáng, jiāng xī jūn lǜ shuǐ lù shī wǎng jiǎo. kòu chū wǔ duì lái pū, bù kè ér bēn, jùn chéng lì fù. xiù quán yǐ jīn líng shān sān shān wèi bīn jiāng yào qū, yǐ jīng zú shǒu zhī, shuǐ shī bù néng shàng shǐ. tuō míng ā dū shuǐ shī zǒng bīng wú quán měi yán jiāng sǎo dàng, fén chuán èr bǎi yú sōu, huò tuō gǔ kuài xiè děng chuán èr shí wǔ sōu dà xiǎo pào bā shí yú zūn, shēng qín wěi xiān fēng chén cháng shùn děng liù shí yī míng. wú quán měi chéng shì shàng shān, tà píng yíng kǎ. jiāng xī sù qīng, shuǐ shī shǐ zhào xíng wú zǔ.
二月,韦国宗等攻陷武昌,巡抚陶恩培等死之。寇溯汉江而上,以岳家口、仙桃镇为老巢。上以胡林翼巡抚湖北,国藩进吴城镇,屡书与议东南大势,以武昌据金陵上游,宜厚集兵力为恢复计。四月,陷德安府,杨霈退走襄阳,上褫其职,以官文为湖广总督。国藩屯南康,思整军出江谋进取,然寇已由都昌陷饶州,别由东流、建德窥乐平,屯景德镇,东犯祁门、休宁诸处。而湘军仅万馀人,水陆分为四:李孟群等水师回援武昌,塔齐布留攻九江,罗泽南入江西攻饶州,国藩收萧捷三水师三营屯南康。罗泽南奔走往来,克广信府,收景德。寇之踞徽州者,与土匪相结,据险以抗我军。浙军出境击寇,复徽州,乘胜克休宁、黟县、婺源,生擒伪将军、两司马等八名。秀全命北固山、镇江、瓜洲、金山四路,约期进犯扬州。托明阿伏兵九洑洲,迎击破之,断铁锁船链,焚船三百。诸路寇被创而遁。饶州之寇分据乐平、德兴、弋阳,江西军率水陆师往剿。寇出五队来扑,不克而奔,郡城立复。秀全以金陵山三山为滨江要区,以精卒守之,水师不能上驶。托明阿督水师总兵吴全美沿江扫荡,焚船二百馀艘,获拖罟、快蟹等船二十五艘、大小炮八十馀尊,生擒伪先锋陈长顺等六十一名。吴全美乘势上山,蹋平营卡。江西肃清,水师始棹行无阻。
wǔ yuè, xiù quán móu xí jīn kǒu, duàn chǔ jūn liáng dào. lín yì dū jūn lǚ zhàn, zhǎn qí wěi chéng xiàng chén dà wéi děng, jìn tún zhǐ fāng, bī shěng chéng xiǎo dōng mén. kòu qián zì tā mén chū lüè. lín yì jiàn yì xiān gōng hàn yáng, è yún kǒu cài diàn yào ài, jué cuàn xiāng zhī lù kāi jùn jiāng dī, yǐ shuǐ shī fù bèi gōng zhī, zé hàn yáng kě pò, ér è shěng yān hóu yǐ tōng, bù nán bìng lì yú wǔ chāng yǐ. chū, kòu yóu fǔ hé rù xiāng, suǒ guò zhōu yì xī cán pò wú wán tǔ, fù wèi guān wén fú jūn suǒ jū jī, fēn tú kuì tuì. liù yuè, shōu fù yún mèng yīng chéng, èr chéng zhě fǔ hé chū rù yào dào yě, kòu shī zhī, dà kǒng. wǒ jūn jìn gōng dé ān, duàn qí chū rù, kòu shǐ bù gǎn kuī sì jīng xiāng. qī yuè, tǎ qí bù zú yú jūn. kòu xiàn yì níng, guó fān qiǎn luó zé nán chū qí bīng fù zhī. kòu yán shǒu xiāng hé cài diàn, shàng tōng dé ān, xià dá hàn zhèn, hù wèi yìng yuán. shí èr yuè, péng yù lín kè cài diàn, shuǐ lù bìng jìn, huǐ xiāng hé tiě suǒ fú qiáo, tà píng nán àn dí cháo, ér xià yóu táng jiǎo hàn yáng dà bié shān yíng lěi fén huǐ dài jìn, dé ān zhī kòu yì cù. lín yì jì kè cài diàn, ér hàn chuān wèi cài diàn hòu lù, kòu jù cǐ yóu xíng chōng tū, dé ān yì zī yǐ tōng shēng qì. lín yì yǔ guān fù huì jūn kè fù hàn chuān, wǔ hàn shǒu wěi shǐ lián luò yī qì.
五月,秀全谋袭金口,断楚军粮道。林翼督军屡战,斩其伪丞相陈大为等,进屯纸坊,逼省城小东门。寇潜自他门出掠。林翼建议先攻汉阳,扼涢口、蔡店要隘,绝窜湘之路;开濬江堤,以水师腹背攻之,则汉阳可破,而鄂省咽喉已通,不难并力於武昌矣。初,寇由府河入湘,所过州邑悉残破无完土,复为官文伏军所狙击,分途溃退。六月,收复云梦、应城,二城者府河出入要道也,寇失之,大恐。我军进攻德安,断其出入,寇始不敢窥伺荆襄。七月,塔齐布卒於军。寇陷义宁,国藩遣罗泽南出奇兵复之。寇严守襄河蔡店,上通德安,下达汉镇,互为应援。十二月,彭玉麟克蔡店,水陆并进,毁襄河铁索浮桥,蹋平南岸敌巢,而下游塘角、汉阳、大别山营垒焚毁殆尽,德安之寇益蹙。林翼既克蔡店,而汉川为蔡店后路,寇据此游行冲突,德安亦资以通声气。林翼与官父会军克复汉川,武汉首尾始联络一气。
wú hú zhī xiàn jǐ èr zài yǐ, jiāng wǎn wǎng lái dào gěng. kòu yǐ wéi shàng xià guān jiàn, shuǐ zé lián jiàn, lù zé qì tái, wǒ jūn lǚ gōng bù néng bá. shì yuè, xiàng róng dū jūn fēn dào jī zhī, xiàn chéng shǐ fù. chǔ nán jūn yì gōng fù hú kǒu dū chāng. bā yuè, àn chá shǐ lǐ mèng qún shǒu jīn kǒu, chóng níng kòu jù jié wǔ chāng chéng dǎng fēn dào lái pū, lù yíng shī shǒu, lín yì yì bài yú zhā shān, tuì bǎo dà jūn shān. kòu shì fù chì, fēn rǎo hàn yáng, bìng rào dào xí xiàn hàn chuān. jiǔ yuè, guān wén lín yì xí diào luó zé nán yuán wǔ hàn, zé nán shàng shū qǐng lǜ suǒ bù yǐ xíng, wèi:" dé wǔ chāng nǎi kě kòng zhì jiāng wǎn, píng bì jiāng xī, ér hòu nèi hú wài jiāng shēng xī kě tōng, gōng jiǔ jiāng shǐ cāo shèng quàn." guó fān cóng zhī, nǎi bù shǔ yuán shī wǔ qiān rén, zì yì níng qū tōng chéng. kòu wén wǒ jūn zhì guì kǒu, fēn zhòng lái yuán, shè mù chéng zhòng háo zì gù. zé nán huì jūn kè zhī, jìn gōng chóng yáng. guì kǒu kòu tuì rù chóng yáng, mì yuē tōng shān lái yuán. guì kǒu yǔ hú nán jiāng xī hú běi jiāo jiè, xíng shì ào yǎn, mǐ liáng chōng zú. nǎng wěi chéng xiàng zhōng qiú yì níng bài hòu, jù cǐ xiū tǔ mù chéng, kuà shān yǐn jiàn, mào xié liù lǐ, yù jù yī yú yǐ chè sān xǐng zhī shī, sì xì ér dòng. zé nán yí dé shèng zhī bīng xiān duó shì ài, jìn kè chóng yáng, fén kòu lěi, chí fù yáng lóu sī è dí shàng cuàn.
芜湖之陷几二载矣,江、皖往来道梗。寇以为上下关键,水则联舰,陆则砌台,我军屡攻不能拔。是月,向荣督军分道击之,县城始复。楚南军亦攻复湖口、都昌。八月,按察使李孟群守金口,崇宁寇句结武昌城党分道来扑,陆营失守,林翼亦败於奓山,退保大军山。寇势复炽,分扰汉阳,并绕道袭陷汉川。九月,官文、林翼檄调罗泽南援武汉,泽南上书请率所部以行,谓:“得武昌乃可控制江、皖,屏蔽江西,而后内湖外江声息可通,攻九江始操胜券。”国藩从之,乃部署援师五千人,自义宁趋通城。寇闻我军至桂口,分众来援,设木城重壕自固。泽南会军克之,进攻崇阳。桂口寇退入崇阳,密约通山来援。桂口与湖南、江西、湖北交界,形势奥衍,米粮充足。曩伪丞相锺酋义宁败后,踞此修土木城,跨山引涧,袤斜六里,欲踞一隅以掣三省之师,伺隙而动。泽南移得胜之兵先夺是隘,进克崇阳,焚寇垒,驰赴羊楼司扼敌上窜。
shí yuè, kè fù lú zhōu. lú zhōu xiàn yǐ sān nián yǐ, shǒu zhī zhě wèi wěi yù wáng hú yǐ huǎng, yǔ wǒ jūn dà xiǎo shù bǎi zhàn, sǐ shāng wàn yú, jiē shòu chuàng ér qù, shì yuè shǐ kè zhī. qí jù dé ān zhě, zhòng bù guò shù qiān, shì wǔ hàn wéi xià yóu ào zhǔ, xiāng fǔ èr hé qún yǐ jù. wǒ jūn shèng dōng cuò xī, pí yú bèn mìng. zhì shì guān wén dū bīng lì zhàn, shǒu chéng kòu dǎng lù cháng nián mǎ chāo qún qián fù dà yíng tóu chéng, yuē wèi nèi yìng. zhí dà fēng yǔ, fàng huǒ kāi mén nà shī, suì fù qí chéng. shí kòu zhī qiān zhì wǒ jūn zhě sān lù: zì suí zǎo zhì xiāng yáng wèi běi lù, wǔ chāng shàng xià wèi nán lù, hàn chuān zhōng lù. wěi qián miǎn, shǒu dé ān wèi yóu yào, lǚ shōu lǚ xiàn. guān wén dū jūn fēn sì dào qí jí hàn chuān, kè zhī, suì lǜ bīng dōng xià, yǔ lín yì hé móu wǔ hàn. shí dá kāi zì ān qìng lǜ sān wàn rén shàng yuán wǔ chāng. zé nán huì lín yì jiā gōng, lián kè pú qí xián níng zhì jīn kǒu, huì gōng wǔ chāng, pò chéng wài dí lěi, zhù jūn hóng shān. kòu zhī jù wǔ chāng zhě, chéng wài dà lěi bā xiǎo lěi èr. lín yì yǔ zhàn, zé nán xí zhī, pò dà lěi yī xiǎo lěi èr. lǐ mèng qún yì báo gōng hàn nán, yǔ guān wén jūn xiàng sheng yuán. shuǐ shī wǎng lái nán běi shāo dí chuán, dōu xìng ā yǐ mǎ duì hù zhī. qún shuài jí hé, kòu yì bù dé chěng. hàn yáng chéng wài zì guī shān yán hé ér xià, dí chuán lín lì. shàng yóu rù jiāng zhī liáng zǐ hú, xià yóu jīn niú zhèn, qún kòu fù yuán. shuǐ lù gè jūn dū tuán yǒng lí cháo sǎo xué, wǔ hàn wài huàn zhì cǐ jǐn chú.
十月,克复庐州。庐州陷已三年矣,守之者为伪豫王胡以晃,与我军大小数百战,死伤万馀,皆受创而去,是月始克之。其据德安者,众不过数千,恃武汉为下游奥主,襄、府二河群蚁聚。我军胜东挫西,疲於奔命。至是官文督兵力战,守城寇党陆长年、马超群潜赴大营投诚,约为内应。值大风雨,放火开门纳师,遂复其城。时寇之牵制我军者三路:自随、枣至襄阳为北路,武昌上下为南路,汉川中路。尾潜、沔,首德安为尤要,屡收屡陷。官文督军分四道齐集汉川,克之,遂率兵东下,与林翼合谋武汉。石达开自安庆率三万人上援武昌。泽南会林翼夹攻,连克蒲圻、咸宁;至金口,会攻武昌,破城外敌垒,驻军洪山。寇之踞武昌者,城外大垒八、小垒二。林翼与战,泽南袭之,破大垒一、小垒二。李孟群亦薄攻汉南,与官文军相声援。水师往来南北烧敌船,都兴阿以马队护之。群帅辑和,寇益不得逞。汉阳城外自龟山沿河而下,敌船林立。上游入江之梁子湖,下游金牛镇,群寇赴援。水陆各军督团勇犁巢扫穴,武汉外患至此尽除。
xiù quán yǐ guā zhèn lǚ cuò bài, tú wǎng yuán, shí yī yuè, chū lóng bó zi děng chù. xiàng róng chì zhāng guó liáng bài zhī xiān hè mén gān jiā xiàng, yòu zhàn qī xiá jiē, bì wěi chéng xiàng zhōu shǎo kuí děng sì shí míng zhuī zhì shí bù qiáo, guó èr qiān yú, táo rù chéng bù gǎn fù chū. xiù quán yú duì jiāng jiǔ fú zhōu zhù shí lěi, jùn shēn háo, xī ruì shǒu zhī, wèi jīn líng píng bì. kòu cuàn jiāng běi, yǐ cǐ wéi chū lù, lǚ gōng zhī wèi xià yě. liù hé zhī xiàn wēn shào yuán kè qí lěi, hòu fù wèi kòu jù, tóng zhì èr nián shǐ fù zhī. guā zhōu zhèn jiāng yī shuǐ xiàng wàng, liǎng chéng wǎng lái wú zǔ, bìng shí yǒu hé cuàn yáng zhōu tú běi fàn yì. yáng zhōu jūn yǔ guā zhōu xiāng chí yǐ èr nián yú, tuō míng ā yǐ rì zhàn wú xiào, yù shì mín zhù zhǎng wéi yú guā zhōu zhī běi yǐ è zhī, zhì shì wéi chéng. kòu shuǐ lù fēn pū, dà bài qù, duó qí pái chuán, shēng qín wěi cān hù zhèng jīn zhù děng shí míng. jí ěr háng ā jì kè shàng hǎi, yí jūn zhèn jiāng, shì yuè yíng xiǎo jiǔ huà shān. yòu yú huáng hè shān jīng jī lǐng zhù chéng zhì pào tái yǐ bī zhī, bìng wèi dì dào hōng chéng, kòu sǐ jù bù dé rù.
秀全以瓜、镇屡挫败,图往援,十一月,出龙脖子等处。向荣饬张国樑败之仙鹤门、甘家巷,又战七霞街,毙伪丞相周少魁等四十名;追至石埠桥,馘二千馀,逃入城不敢复出。秀全於对江九洑洲筑石垒,浚深壕,悉锐守之,为金陵屏蔽。寇窜江北,以此为出路,屡攻之未下也。六合知县温绍原克其垒,后复为寇据,同治二年始复之。瓜洲、镇江一水相望,两城往来无阻,并时有合窜扬州图北犯意。扬州军与瓜洲相持已二年馀,托明阿以日战无效,谕士民筑长围於瓜洲之北以扼之,至是围成。寇水路分扑,大败去,夺其簰船,生擒伪参护郑金柱等十名。吉尔杭阿既克上海,移军镇江,是月营小九华山。又於黄鹤山、京畿岭筑城置炮台以逼之,并为地道轰城,寇死拒不得入。
shí èr yuè, wú wéi kòu jiū hé ān qìng wú hú zhū dǎng dōng xià, tú jiě zhèn jiāng zhī wéi. wú hú xià zhì yáng zhōu, yán jiāng chà hé tào gǎng jiē kòu tōng sǒu. xiàng róng xí shuǐ shī sù jiāng huì gōng, bài zhī shén táng hé, yòu bài yù xī kǒu yuán kòu yú táo yáng pǔ, shēng qín wěi jiǎn diǎn zhào yuán fā wěi jiāng jūn wáng huà xìng děng shù shí míng. shí èr rì, xiù quán qiǎn lǐ xiù chéng děng yuán zhèn jiāng, wǒ jūn yù zhī shí bù qiáo, xún yóu jiāng zhōu xià cuàn xià shǔ jiē. xiān shì yáng xiù qīng diào shàng yóu wú hú, jiāng běi hé hán jí lú zhōu zhòng hái jiāng níng, tǒng yǐ lǐ xiù chéng jí wěi chéng xiàng chén yù chéng wěi chūn guān chéng xiàng tú zhèn xìng wěi xià guān fù chéng xiàng chén shì zhāng wěi xià guān zhèng chéng xiàng zhōu shèng kūn, qǔ dào qī xiá shí bù, ér yù qiǎn chéng kòu sì chū guà wǒ jūn. xiàng róng dà yíng cún bīng bù fū fēn bù, xí wú hú dèng shào liáng fēn jūn wèi zhāng guó liáng qín rú hǔ yìng yuán, lìng wú quán měi yǐ shī chuán gōng dà shèng guān, yǐ fēn dí shì. míng ān tài yán dǔ mò líng guān, zī jí ěr háng ā děng shǒu dān yáng, yǐ gù sū cháng yào ài. chū, zé nán jì qù jiāng xī, shí dá kāi chéng xū fù rù yì níng, bài jiāng xī guān jūn, xiàn xīn chāng ruì zhōu lín jiāng yuán zhōu ān fú fēn yí wàn zài. jiāng xī hú běi gé jué, jūn shì bù néng fù zhèn. zēng guó fān fēi diào fù jiāng zhōu fèng shān tǒng jiǔ jiāng quán jūn wǎng yuán, yù kòu zhāng shù zhèn, yǐ gōu lián qiāng bài qí téng pái shǒu, bìng huì shuǐ shī huǐ dí chuán, xīn gàn kòu wén fēng cuàn zǒu, suì fù qí chéng.
十二月,无为寇纠合安庆、芜湖诸党东下,图解镇江之围。芜湖下至扬州,沿江汊河套港皆寇通薮。向荣檄水师溯江会攻,败之神塘河,又败裕溪口援寇於陶阳浦,生擒伪检点赵元发、伪将军王化兴等数十名。十二日,秀全遣李秀成等援镇江,我军御之石埠桥,寻由江州下窜下蜀街。先是杨秀清调上游芜湖,江北和、含及庐州众还江宁,统以李秀成及伪丞相陈玉成、伪春官丞相涂镇兴、伪夏官副丞相陈仕章、伪夏官正丞相周胜坤,取道栖霞、石埠,而豫遣城寇四出絓我军。向荣大营存兵不敷分布,檄芜湖邓绍良分军为张国樑、秦如虎应援,令吴全美以师船攻大胜关,以分敌势。明安泰严堵秣陵关,咨吉尔杭阿等守丹阳,以固苏、常要隘。初,泽南既去江西,石达开乘虚复入义宁,败江西官军,陷新昌、瑞州、临江、袁州、安福、分宜、万载。江西、湖北隔绝,军势不能复振。曾国藩飞调副将周凤山统九江全军往援,遇寇樟树镇,以钩连枪败其藤簰手,并会水师毁敌船,新淦寇闻风窜走,遂复其城。
liù nián zhēng yuè, shí dá kāi xiàn jí ān, nǎi yóu hú běi rù tōng chéng. dá kāi hàn ér duō zhà, sì rǎo jiāng xī, bù jí fàn shěng chéng, bù zhí zhǐ nán kāng, xiān páng shōu jùn xiàn, biàn zhì wěi guān, pò qí tǔ mín, jié yǐ zhù nì, yīn liáng yīn bīng, yù màn yù guǎng. qí xiàn ruì zhōu zhě wèi wěi jiǎn diǎn lài yù xīn, xiān xiàn yuán zhōu zhě wèi wěi yù wáng hú yǐ huǎng, xiān gōng lín jiāng hòu gōng jí ān zhě wèi wěi chūn guān chéng xiàng zhāng suì móu. guǎng dōng tǔ fěi rù jiāng xī zhě, yǐ zhōu péi chūn dǎng wèi zhòng. yòu fěi mù gé yào míng dèng xiàng děng jūn yú ruì zhōu rù dá kāi dà gǔ zhī zhōng, fěi mù wáng yì cháo liú mèng xióng fēn tún jí ān tài hé, yì yǔ dá kāi hé bìng wèi yī. dá kāi jiǔ jū lín jiāng, wèi shàng xià shì zhōng zhī dì, xiōng hàn zhī zhòng, jiē cuì yú cǐ. nán zé kuī sì gàn zhōu nán ān yǐ tōng yuè fěi, běi zé jù shǒu wǔ níng xīn chāng yǐ tōng jiǔ jiāng. dá kāi jìn gōng nán chāng, zhōu fèng shān yǐ jiǔ jiāng quán jūn shǒu zhāng shù zhèn. shí dá kāi zhòng cái shù qiān yú, nǎi zhāng dēng huǒ shān gǔ jiān wèi yí bīng, lǜ gǎn sǐ shì chéng yè lái xí, wǒ jūn bù zhàn ér kuì. fèng shān zǒu nán chāng, guó fān yì yí jūn shěng chéng. xiù quán yì yǐ wǎn gàn zhū shì fù dá kāi, xún xiàn jìn xián dōng xiāng ān rén, pò fǔ zhōu. wèi jǐ, jiàn kāng nán chāng xiāng jì shī. zé nán niàn guó fān jiān wēi, rì yè yōu fèn, dū zhàn yì jí. qín rì gāng yīng chéng dài yuán, shì zú duō shāng wáng, yīn xué chéng wèi tū mén. huì dá kāi lǜ jiǔ jiāng yuán dǎng zhì, kāi chéng yíng zhī. zé nán yào zhī tū mén, kòu chū zhí chōng zé nán jūn. zé nán sān tuì sān jìn, jūn jǐ kuì, qiāng wán zhōng zuǒ é, shōu jūn hái, chuàng fā ér mò. yǐ lǐ xù bīn lǐng qí zhòng.
六年正月,石达开陷吉安,乃由湖北入通城。达开悍而多诈,肆扰江西,不急犯省城,不直指南康,先旁收郡县,遍置伪官,迫其土民,劫以助逆,因粮因兵,愈蔓愈广。其陷瑞州者为伪检点赖裕新,先陷袁州者为伪豫王胡以晃,先攻临江后攻吉安者为伪春官丞相张遂谋。广东土匪入江西者,以周培春党为众。又匪目葛耀明、邓象等均於瑞州入达开大股之中,匪目王义潮、刘梦熊分屯吉安、泰和,亦与达开合并为一。达开久居临江,为上下適中之地,凶悍之众,皆萃於此。南则窥伺赣州、南安以通粤匪,北则踞守武宁、新昌以通九江。达开进攻南昌,周凤山以九江全军守樟树镇。时达开众才数千馀,乃张灯火山谷间为疑兵,率敢死士乘夜来袭,我军不战而溃。凤山走南昌,国藩亦移军省城。秀全益以皖、赣诸事付达开,寻陷进贤、东乡、安仁,破抚州。未几,建康、南昌相继失。泽南念国藩艰危,日夜忧愤,督战益急。秦日纲婴城待援,士卒多伤亡,阴穴城为突门。会达开率九江援党至,开城迎之。泽南要之突门,寇出直冲泽南军。泽南三退三进,军几溃,枪丸中左额,收军还,创发而殁。以李续宾领其众。
xù bīn chū jiàn yì fēn tún yáo wān jué kòu liáng, jì dài zé nán, réng tún hóng shān, yǐ yóu bīng xún yáo wān táng jiǎo jiān. gǔ lóng xián lǜ wàn rén lái yuán wǔ chāng, yuē chéng kòu jǔ suì wèi shí, lín yì dié zhī, yáng jǔ huǒ, chéng kòu chū, xiàn fú dà bài. dá kāi yuán zhòng hào shí wàn, lín yì fēn shuǐ lù lì zhàn, fén dí chuán qī shí, píng bā shí lěi. wǔ chāng kòu dà jiǒng, chéng shǒu yì gù. ér jiāng xī qǐng shī rì shù zhì, yì níng kòu fù fàn chóng tōng, jiǔ jiāng kòu hé xīng guó dà yě tǔ kòu zì wǔ chāng xiàn jìn zhì gé diàn, móu xí xún fǔ dà yíng. lín yì yǐ jiāng xī dài yuán, fēn jūn sì qiān yī bǎi rén, yǐ guó fān dì guó huá tǒng zhī, lǜ liú téng hóng liú lián jié děng dào yì níng, shōu xián níng pú qí chóng yáng tōng chéng shàng gāo. hú nán suǒ qiǎn yuán jūn jiāng liú zhǎng yòu shōu píng xiāng, xiāo qǐ jiāng shōu wàn zài. guó fān mìng lǐ yuán dù shōu dōng xiāng, zhōu fèng shān děng shōu jìn xián, liú zi chún shōu fēng chéng. wǔ yuè, bì jīn kē jiāng qiān rén fáng ráo zhōu, xiàn, xuán shōu fù. huáng hǔ chén jiāng sān qiān wǔ bǎi rén gōng jiàn chāng, yù kòu sǐ. liù yuè, péng yù lín shōu fù nán kāng. qī yuè, liú téng hóng zhì ruì zhōu, zhàn kòu, zǒu zhī.
续宾初建议分屯窑弯绝寇粮,既代泽南,仍屯洪山,以游兵巡窑弯、塘角间。古隆贤率万人来援武昌,约城寇举燧为识,林翼谍知,佯举火,城寇出,陷伏大败。达开援众号十万,林翼分水陆力战,焚敌船七十,平八十垒。武昌寇大窘,城守益固。而江西请师日数至,义宁寇复犯崇通,九江寇合兴国、大冶土寇自武昌县进至葛店,谋袭巡抚大营。林翼以江西待援,分军四千一百人,以国藩弟国华统之,率刘腾鸿、刘连捷等道义宁,收咸宁、蒲圻、崇阳、通城、上高。湖南所遣援军将刘长佑收萍乡,萧启江收万载。国藩命李元度收东乡,周凤山等收进贤,刘子淳收丰城。五月,毕金科将千人防饶州,陷,旋收复。黄虎臣将三千五百人攻建昌,遇寇死。六月,彭玉麟收复南康。七月,刘腾鸿至瑞州,战寇,走之。
shì shí jiāng xī liè xiàn xiàn zhě sì shí yú chéng, guǎng dōng hé píng tǔ kòu fàn dìng nán ān yuǎn xìn fēng cháng níng shàng yóu chóng yì yú dōu, shěng chéng bù néng jiù, jūn bào shù yuè bù xiāng wén. ruì zhōu jū jiāng xiāng zhī chōng, yǒu nán běi chéng, zhōng gé yī hé. liú téng hóng yuán nán chéng, wéi chāng huī zì lín jiāng lái yuán, zhì běi chéng, jù tiǎo zhàn, téng hóng chéng qí bì gōng zhī, cóng běi àn dù hé chāo qí hòu, nán chéng bīng jiǎo qí qián, kòu dà bài. zhì shì jiāng hú lù tōng, zì cháng shā yǐ zhì nán chāng wú dào gěng yōu. kòu zì xiàn jí yuán ruì lín zhū fǔ, dà xiū zhàn chuán, yì qiū jiān wéi gōng shěng chéng. ruì lín kòu chuán chū ér xià, hú kǒu kòu chuán rù ér shàng, kùn wǒ shuǐ shī, fù yú shēng mǐ kǒu zhù lì jiān lěi. qī yuè, yóu sōng hú dài zhàn chuán sān shí yú sōu lù kòu qiān yú, jiāng dǐ ruì hé kǒu, wǒ shuǐ shī zhēn zhī, yù dīng pái chūn. kòu fǔ zhì, wǒ jūn chōng rù, zòng huǒ fén zhī, fù dǔ chéng kòu yú lín jiāng kǒu, fén qí chuán lěi. shēng mǐ kǒu zhī kòu wén zhī yì dùn. bā yuè, liú téng hóng děng bài lín chuān wěi zhǐ huī huáng mǒu, shōu fù jìng ān ān yì. níng dū tǔ kòu xí xiàn jiàn chāng yán shān guì xī, wéi guǎng xìn. zhè jiāng ráo tíng xuǎn fù yuán, kòu dùn zǒu. shí jiāng xī kòu shì hào dà, dǎng lèi zhòng duō, yù yǐ quán lì kùn jiāng xī. zì qù nián shí yī yuè zhì běn nián èr yuè, yǐ shí dá kāi wéi zhǔ sān sì wǔ yuè, yǐ huáng yù kūn wéi zhǔ liù qī yuè, yǐ wéi chāng huī wéi zhǔ. jiǔ jiāng zé lín qǐ róng, ruì zhōu zé lài yù xīn, hú kǒu zé huáng wén jīn, fǔ zhōu zé sān jiǎn diǎn, jiàn chāng zé zhāng sān hé, yuán zhōu zé lǐ néng tōng, jiē jù kòu yě. tǒng jì jiāng xī jìng nèi jìn shí wàn rén.
是时江西列县陷者四十馀城,广东和平土寇犯定南、安远、信丰、长宁、上犹、崇义、雩都,省城不能救,军报数月不相闻。瑞州居江、湘之冲,有南北城,中隔一河。刘腾鸿援南城,韦昌辉自临江来援,至北城,遽挑战,腾鸿乘其弊攻之,从北岸渡河抄其后,南城兵角其前,寇大败。至是江湖路通,自长沙以至南昌无道梗忧。寇自陷吉、袁、瑞、临诸府,大修战船,议秋间围攻省城。瑞、临寇船出而下,湖口寇船入而上,困我水师,复於生米口筑立坚垒。七月,由松湖带战船三十馀艘、陆寇千馀,将抵瑞河口,我水师侦知,豫钉排椿。寇甫至,我军冲入,纵火焚之,复堵城寇於临江口,焚其船垒。生米口之寇闻之亦遁。八月,刘腾鸿等败临川伪指挥黄某,收复靖安、安义。宁都土寇袭陷建昌、铅山、贵溪,围广信。浙将饶廷选赴援,寇遁走。时江西寇势浩大,党类众多,欲以全力困江西。自去年十一月至本年二月,以石达开为主;三、四、五月,以黄玉昆为主;六、七月,以韦昌辉为主。九江则林启容,瑞州则赖裕新,湖口则黄文金,抚州则三检点,建昌则张三和,袁州则李能通,皆剧寇也。统计江西境内近十万人。
jiǔ yuè, guó fān shì shī ruì zhōu, lǐ yuán dù yǐ fǔ zhōu bù kè, xiǎng yì chù, nǎi fēn jūn lüè páng xiàn mù liáng, qiě fēn kòu shì, suì shōu yí huáng, fù chóng rén. shì rì chéng kòu chū gōng jiāng jūn, lín yuán ēn bài sǐ, yuán dù tū wéi miǎn. fǔ zhōu jūn jù kuì, yuán dù yí tún guì xī. shí yuè, fù xiàn yí huáng chóng rén, fēn xiàn jīn xī. fú jiàn yuán jūn jiāng zhāng cóng lóng yuán jiàn chāng, jūn kuì, tè zhào qǐ huáng miǎn zhī jí ān fǔ, lǜ jūn wǎng, yǐ guó fān dì guó quán wèi jūn zhǔ. dàng shì shí, jiāng xī jūn fēn wéi sì, xiāng jūn zuì qiáng. guó fān jū shuǐ jūn zhōng, liú zhǎng yòu tún yuán zhōu, pài duì gōng kè fēn yí, yuán kòu lù jué. shí yī yuè, wěi jiāng lǐ néng tōng qǐ xī mén nà guān jūn, yuán zhōu fù. guó quán shōu ān fú. jiāng xī zhū jūn shāo zhèn.
九月,国藩视师瑞州,李元度以抚州不克,饷益绌,乃分军略旁县募粮,且分寇势,遂收宜黄,复崇仁。是日城寇出攻江军,林原恩败死,元度突围免。抚州军俱溃,元度移屯贵溪。十月,复陷宜黄、崇仁,分陷金溪。福建援军将张从龙援建昌,军溃,特诏起黄冕知吉安府,率军往,以国藩弟国荃为军主。当是时,江西军分为四,湘军最强。国藩居水军中,刘长祐屯袁州,派队攻克分宜,援寇路绝。十一月,伪将李能通启西门纳官军,袁州复。国荃收安福。江西诸军稍振。
chū, wǔ chāng jiǔ bù xià, lín yì wèi zhàn yì gōng nàn, yǐ fēn bīng qiān kòu duàn qí yuán lù wèi yào. shì yuè, táng xùn fāng děng bài shí dá kāi yú gé diàn. kòu zēng zhào zhàn jiàn fù fàn gé diàn, jiǎng yì lǐ zǒng liù yíng wǎng, nì zhàn, kè zhī. zhuī bēn zhì fán kǒu, hé shuǐ shī fán qí chuán, rù wǔ chāng xiàn chéng. shí dá kāi fèn fán kǒu zhī bài, dà jí dǎng wàn yú, yóu guǎng jì qí shuǐ huáng gāng zhì hàn zhèn, mì yuē wěi chéng xiàng zhōng mǒu jiān shǒu yǐ dài. guān wén huò qí wěi dié, lìng dōu xìng ā duō lóng ā mǎ bù dōu jī, kòu dà kuì. wǒ jūn chéng shèng gōng huáng zhōu, bù néng kè. shū xìng ā shū bǎo děng jiāng mǎ duì sì bǎi rén dù jiāng, kòu yú qīng shān lǔ gǎng jiān zēng shí sān lěi xiāng chí. shuǐ lù hé jī pò zhī, zhuī bēn zhì gé diàn. kòu shè yú qí jūn, nǎi dà bēn. zì shì shuǐ lù mǎ bù xiāng fǔ, jūn shì rì shèng, yì mù lù jūn wǔ qiān shuǐ jūn shí yíng, zēng zhǎng wéi kùn zhī. wǔ chāng hàn yáng tóng kè fù, jī bì wěi chéng xiàng zhōng mǒu wěi zhǐ huī liú mǎn, shēng qín wěi jiāng jūn shī shuài lǚ shuài liǎng sī mǎ wǔ bǎi yú míng. wǔ chāng kòu fēn qī duì tū mén chū, shēng qín wěi jiǎn diǎn gǔ wén xīn děng sì rén, bì xiān fēng hàn dǎng bā bǎi yú, sǐ liǎng wàn yǒu qí. gài wǔ hàn zì wǔ nián sān yuè shī shǒu, zhì shì yǐ èr shí yú yuè yǐ. xún fù wǔ chāng xiàn huáng zhōu xīng guó dà yě qí zhōu, mín bīng fù qí shuǐ guǎng jì huáng méi. chén shī jiǔ jiāng chéng xià. shí èr yuè, guó fān zhì jiǔ jiāng láo jūn, yì tǒng shuǐ shī jué qǔ jiǔ jiāng, yǐ lián luò nèi wài. nǎi pài qiān zǒng zhāng jīn bì děng fù jiàn chāng. lǐ xù bīn zhuī kòu dōng xià, fù ruì chāng. jìn gōng jiǔ jiāng, pài jūn fù dé ān. liú zhǎng yòu yóu yuán zhōu fù fēn yí, kòu tuì jù xīn yù xī, yù zhī bǎo shān, xiáng jiàng lǐ néng tōng pǐ mǎ chōng zhèn, kòu tuì rù chéng, wǒ jūn suí zhī rén, kòu chū dōng mén dùn. hú nán yuán jūn jiāng liú bá yuán děng shōu yǒng níng yǒng xīn lián huā tīng chóng yì shàng yóu.
初,武昌久不下,林翼谓战易攻难,以分兵牵寇断其援路为要。是月,唐训方等败石达开於葛店。寇增召战舰复犯葛店,蒋益澧总六营往,逆战,克之。追奔至樊口,合水师燔其船,入武昌县城。石达开愤樊口之败,大集党万馀,由广济、蕲水、黄冈至汉镇,密约伪丞相锺某坚守以待。官文获其伪谍,令都兴阿、多隆阿马步兜击,寇大溃。我军乘胜攻黄州,不能克。舒兴阿、舒保等将马队四百人渡江,寇於青山、鲁港间增十三垒相持。水陆合击破之,追奔至葛店。寇慑於骑军,乃大奔。自是水陆马步相辅,军势日盛,益募陆军五千、水军十营,增长围困之。武昌、汉阳同克复,击毙伪丞相锺某、伪指挥刘满,生擒伪将军、师帅、旅帅、两司马五百馀名。武昌寇分七队突门出,生擒伪检点古文新等四人,毙先锋悍党八百馀,死两万有奇。盖武汉自五年三月失守,至是已二十馀月矣。寻复武昌县、黄州、兴国、大冶、蕲州,民兵复蕲水、广济、黄梅。陈师九江城下。十二月,国藩至九江劳军,议统水师决取九江,以联络内外。乃派千总张金璧等复建昌。李续宾追寇东下,复瑞昌。进攻九江,派军复德安。刘长祐由袁州赴分宜,寇退踞新喻溪,遇之宝山,降将李能通匹马冲阵,寇退入城,我军随之人,寇出东门遁。湖南援军将刘拔元等收永宁、永新、莲花厅、崇义、上犹。
kòu xiàn zhèn jiāng zhì shì sì nián yǐ, shì nián jīng kǒu wèi zhāng guó liáng suǒ pò, xiù qīng mìng sì wěi chéng xiàng lǐ xiù chéng chén yù chéng chén shì zhāng tú zhèn xìng wǎng yuán. xiù chéng yù yī rén dù jiāng, qián wǎng jīng kǒu, yuē bīng jiā jī, wú gǎn yīng zhě. yù chéng nǎi yè chéng xiǎo zhōu qián yuè shuǐ zhài, zòng bīng jī guó liáng jūn, xiù chéng dēng gāo jiàn chéng zhōng bīng chū, qiǎn zhèn xìng shì zhāng dāng dí, ér zì lǜ qí bīng rào guó liáng jūn hòu jī zhī. chéng shèng jī dān tú, hé chūn bài zǒu, suì dù guā zhōu gōng yáng zhōu, xiàn zhī. tuō míng ā jūn kuì tuì běi lù, zhào dé xīng ā dài lǐng qí jūn. wěi gù wáng wú rú xiào shǒu zhèn jiāng, fēn bīng jù gāo zī. gǔ ěr háng ā xí zhī fǔ liú cún hòu è zhī, jīn líng kòu dà kǒng. xiù qīng qiǎn hàn dǎng shù wàn chū jù róng lái yuán, jí ěr háng ā zhōng pào sǐ. cún hòu yì qí shī bù dé chū, yì zhàn sǐ. xiàng róng jí qiǎn zhāng guó liáng huì jiù, kè zhī. xiù chéng yǐ yáng zhōu gū xuán jiāng běi, liú shǒu bù biàn, suì qì qù, cuàn huí jīn líng.
寇陷镇江至是四年矣,是年京口为张国樑所迫,秀清命四伪丞相李秀成、陈玉成、陈仕章、涂镇兴往援。秀成欲一人渡江,潜往京口,约兵夹击,无敢应者。玉成乃夜乘小舟潜越水寨,纵兵击国樑军,秀成登高见城中兵出,遣镇兴、仕章当敌,而自率奇兵绕国樑军后击之。乘胜击丹徒,和春败走,遂渡瓜洲攻扬州,陷之。托明阿军溃退北路,诏德兴阿代领其军。伪顾王吴如孝守镇江,分兵踞高资。古尔杭阿檄知府刘存厚扼之,金陵寇大恐。秀清遣悍党数万出句容来援,吉尔杭阿中炮死。存厚翼其尸不得出,亦战死。向荣急遣张国樑会救,克之。秀成以扬州孤悬江北,留守不便,遂弃去,窜回金陵。
dàng shì shí, xiàng róng zhāng guó liáng fù zhòng wàng, chēng jiāng nán jìng lǚ. rán pín nián zhēng zhàn, kuì xiǎng guāi shí, shì zú cháng rěn jī fù dí, pō quē wàng, yòu fēn bīng sì chū, suǒ bù bīng lì guò dān. yáng xiù qīng zhī kě chéng, qǐng yú xiù quán, dìng jiā gōng dà yíng zhī cè. wǔ yuè, mì yuē wú rú xiào lǜ zhèn jiāng kòu zì dōng ér xī, fǔ dà jūn zhī bèi jīn líng kòu zì xī ér dōng yǔ xiāng yìng, gèng mìng lì shuǐ jīn zhù guān zhū kòu páng chū héng jié. xiù qīng zì lǜ jìng lǚ chū guǎng jì mén, xiān qiǎn lài hàn yīng lǜ zǐ jīng shān zhū dǎng gōng qī qiáo wèng yǐ tiāo zhī. xiàng róng zhāng guó liáng niǔ cháng shèng, bìng lì jié shā, hàn yīng hū shǎo què, xiàng róng yì cè dà jūn fù dí. wú rú xiào yǐ zhèn jiāng dǎng tū báo zhī, dà yíng kōng xū, shǒu bīng jīng sàn. xiàng róng jiàn dà yíng huǒ qǐ, tuì wú suǒ jù, jūn lì kuì. kòu shù lù chéng zhī, dà jūn sǐ shāng biàn dì. guó liáng dú yǐ shēn yì róng chū, shāo shōu bài zú tuì bǎo dān yáng. kòu zhù lěi wéi zhī, xiàng róng yǐ bìng bù néng jìn, nǎi yǐ jūn shì fù guó liáng, yī tòng ér jué.
当是时,向荣、张国樑负众望,称江南劲旅。然频年征战,餽饷乖时,士卒常忍饥赴敌,颇缺望,又分兵四出,所部兵力过单。杨秀清知可乘,请於秀全,定夹攻大营之策。五月,密约吴如孝率镇江寇自东而西,拊大军之背;金陵寇自西而东与相应,更命溧水、金柱关诸寇旁出横截。秀清自率劲旅出广济门,先遣赖汉英率紫荆山诸党攻七桥瓮以挑之。向荣、张国樑狃常胜,并力截杀,汉英忽少卻,向荣益策大军赴敌。吴如孝以镇江党突薄之,大营空虚,守兵惊散。向荣见大营火起,退无所据,军立溃。寇数路乘之,大军死伤遍地。国樑独以身翼荣出,稍收败卒退保丹阳。寇筑垒围之,向荣以病不能进,乃以军事付国樑,一恸而绝。
xiàng róng jì sǐ, kòu jǔ jiǔ xiāng qìng, sòng xiù qīng gōng. xiù quán yì shēn jū bù chū, jūn shì jiē jué yú xiù qīng, wén bào xiān bái qí fǔ, xíng shǎng chù zhì jiē yóu zhī, chū zhū wěi wáng shàng. rú wéi chāng huī shí dá kāi suī tóng qǐ cǎo zé, bǐ yú pí jiàng. dà yíng jì kuì, nán jīng wú wéi shī. xiù qīng zì yǐ wéi gōng mò yǔ jīng, yīn móu zì lì, xié xiù quán guò qí zhái, lìng qí xià hū wàn suì. xiù quán bù néng kān, yīn zhào wéi chāng huī mì tú zhī. chāng huī zì jiāng xī bài guī, xiù qīng zé qí wú gōng, bù xǔ rù chéng zài qǐng, shǐ xǔ zhī. xiān yì xiù quán, xiù quán guǐ zé zhī, qù fù wěi dōng wáng fǔ qǐng mìng, ér yīn shòu zhī jì, chāng huī jiè bèi yǐ wǎng. jì jiàn xiù qīng, yǔ yǐ rén hū wàn suì shì, chāng huī yáng xǐ bài hè, xiù qīng liú yàn. jiǔ bàn, chāng huī chū bù yì, bá pèi dāo cì zhī, dòng xiōng ér sǐ. nǎi lìng yú zhòng yuē:" dōng wáng móu fǎn, wú yīn shòu tiān wáng mìng, zhū zhī." yīn chū wěi zhào, mí qí shī yàn qún zéi, lìng bì chéng sōu wěi dōng wáng dǎng jiān yān. dōng dǎng xiōng jù, rì yǔ běi dǎng xiāng dòu shā, dōng dǎng duō sǐ wáng táo nì. xiù quán qī lài shì yuē:" chú è bù jìn, bì liú hòu huò." yīn shuō xiù quán guǐ zuì chāng huī kù shā, yǔ zhàng, wèi xiè dōng dǎng, zhào zhī lái guān, kě jù jiān yān. xiù quán yòng qí cè, ér tū yǐ jiǎ wéi shā guān zhě. dōng dǎng dài jìn, qián hòu sǐ zhě jìn sān wàn rén.
向荣既死,寇举酒相庆,颂秀清功。秀全益深居不出,军事皆决於秀清,文报先白其府,刑赏黜陟皆由之,出诸伪王上。如韦昌辉、石达开虽同起草泽,比於裨将。大营既溃,南京无围师。秀清自以为功莫与京,阴谋自立,胁秀全过其宅,令其下呼万岁。秀全不能堪,因召韦昌辉密图之。昌辉自江西败归,秀清责其无功,不许入城;再请,始许之。先诣秀全,秀全诡责之,趣赴伪东王府请命,而阴授之计,昌辉戒备以往。既见秀清,语以人呼万岁事,昌辉佯喜拜贺,秀清留宴。酒半,昌辉出不意,拔佩刀刺之,洞胸而死。乃令於众曰:“东王谋反,吾阴受天王命,诛之。”因出伪诏,糜其尸咽群贼,令闭城搜伪东王党歼焉。东党恟惧,日与北党相斗杀,东党多死亡逃匿。秀全妻赖氏曰:“除恶不尽,必留后祸。”因说秀全诡罪昌辉酷杀,予杖,慰谢东党,召之来观,可聚歼焉。秀全用其策,而突以甲围杀观者。东党殆尽,前后死者近三万人。
shí shí dá kāi zài hú běi hóng shān, huáng yù kūn zài jiāng xī lín jiāng, wén luàn qū guī. dá kāi pō qiào ràng chāng huī, chāng huī nù, jiāng bìng tú zhī. dá kāi zhuì chéng zǒu níng guó, chāng huī xī shā qí mǔ qī zǐ nǚ. xiù quán zé yǐ tài guò, chāng huī fù zhū xiù qīng gōng dà, bù fú, lǜ qí dǎng wéi gōng wěi tiān wáng fǔ, xiù quán bīng jù bài zhī. chāng huī dùn, dù jiāng wèi luó zhě suǒ huò, fù sòng jīn líng zhé zhī, yí qí zú, chuán shǒu níng guó. gān yán zhào dá kāi huí, jì zhì, huò wèi dá kāi bīng zhòng gōng gāo, qǐng liú zhī jīng shī, jiě qí bīng bǐng, fǒu zé yòu yī yáng xiù qīng yě. xiù quán xīn dòng, nǎi mìng rú xiù qīng gù shì fǔ cháo zhèng. dá kāi wēi jù bù zì ān, qí dǎng zhāng suì móu yuē:" wáng dé jūn xīn, hé yù yù shòu rén zhì? zhōng yuán bù yì tú, hé rù chuān zuò xuán dé, chéng dǐng zú zhī yè?" dá kāi cóng zhī, nǎi hái zǒu ān huī, yuē chén yù chéng lǐ xiù chéng xié xíng, èr rén bù cóng, yì bù néng hái jīn líng. yú shì shǐ qǐ shì zhū hàn dǎng lüè jǐn, nǎi yǐ wěi chūn guān zhèng chéng xiàng méng dé ēn wèi zhèng zhǎng lǜ, diào dù jūn shì wěi chéng tiān yù chén yù chéng wéi yòu zhèng zhǎng lǜ, wěi hé tiān hóu lǐ xiù chéng wéi fù zhǎng lǜ, bīng shì zhuān shǔ xiù chéng yù chéng, jūn tīng méng dé ēn jié zhì ér nèi zhèng zé xiù quán xiōng dì wěi ān wáng hóng rén fā wěi fú wáng hóng rén dá cāo zhī.
时石达开在湖北洪山,黄玉昆在江西临江,闻乱趋归。达开颇诮让昌辉,昌辉怒,将并图之。达开縋城走宁国,昌辉悉杀其母妻子女。秀全责以太过,昌辉负诛秀清功大,不服,率其党围攻伪天王府,秀全兵拒败之。昌辉遁,渡江为逻者所获,缚送金陵磔之,夷其族,传首宁国。甘言召达开回,既至,或谓达开兵众功高,请留之京师,解其兵柄,否则又一杨秀清也。秀全心动,乃命如秀清故事辅朝政。达开危惧不自安,其党张遂谋曰:“王得军心,何郁郁受人制?中原不易图,曷入川作玄德,成鼎足之业?”达开从之,乃还走安徽,约陈玉成、李秀成偕行,二人不从,益不能还金陵。於是始起事诸悍党略尽,乃以伪春官正丞相蒙得恩为正掌率,调度军事;伪成天豫陈玉成为右正掌率,伪合天侯李秀成为副掌率,兵事专属秀成、玉成,均听蒙得恩节制;而内政则秀全兄弟伪安王洪仁发、伪福王洪仁达操之。
shí wǒ jūn zì kè fù lú zhōu, kòu dǎng cuàn jù sān hé, fēn yíng jīn niú, yí lù bì lěi xiāng wàng, lǚ kàng wǒ shī. bā yuè, hé chūn dū jūn chéng yè yú háo huǒ qí yào jú, tī chéng ér rù, kòu cāng huáng duó mén chū, zhuī bì zhī cháo hú. shēng qín wěi zhǐ huī zhāng dà yǒu wěi jiāng jūn qín biāo shèng děng shí yī míng, jiān zéi wǔ qiān yú. jiāng nán jūn kè fù gāo chún. jiǔ yuè, jī bài jù róng lì shuǐ, èr chéng jìn jīn líng wèi jī jiǎo. jīn líng wén qí bài, qì zǔ, dà yíng shǐ ān. cháo xiàn zhě, kòu zhī lǎo cháo yě, qí shuǐ lù lián yíng wú shù, suǒ lüè liáng xiǎng xī shū jīn líng. xún fǔ fú jì yǔ biān xiū lǐ hóng zhāng dū jūn gōng fù zhī. lú zhōu suǒ shǔ zhōu yì yǐ cì sù qīng.
时我军自克复庐州,寇党窜踞三河,分营金牛,一路壁垒相望,屡抗我师。八月,和春督军乘夜逾壕火其药局,梯城而入,寇仓皇夺门出,追毙之巢湖。生擒伪指挥张大有、伪将军秦标盛等十一名,歼贼五千馀。江南军克复高淳。九月,击败句容、溧水,二城近金陵为犄角。金陵闻其败,气阻,大营始安。巢县者,寇之老巢也,其水陆连营无数,所掠粮饷悉输金陵。巡抚福济与编修李鸿章督军攻复之。庐州所属州邑以次肃清。
qī nián zhēng yuè, hú nán yuán jūn wú kūn xiū kè ān yì jìng ān, yǔ mín tuán huì gōng fèng xīn, kòu qì chéng dùn. wǔ chāng zhī xiàn yě, zēng guó fān qiǎn péng yù lín yuán è jí shí dá kāi lìn jiāng xī, lián xiàn ruì lín yuán jí jiàn fǔ zhū jùn, yòu xí yù lín fù yuán. xún guó fān yǐ fù sāng guī, shàng mìng péng yù lín xié tóng zài fú diào dù jūn shì. jiǔ jiāng wèi jiāng xī zhòng zhèn, wǎn chǔ yān hóu, kòu lì zhēng tiān xiǎn, huì jù jiǔ jiāng, ér yǐ duì àn huáng méi zhī xiǎo chí kǒu wèi wài bì, jìn yǐ fàn hú běi, tuì yǐ rǎo gàn wǎn, yóu xíng diào bì, fáng bù shèng fáng. dà jūn zì dá jiǔ jiāng sù sōng, zhū qiú jù zhòng shù shí wàn, chéng yú xiǎo chí kǒu, yǐ è guān jūn, tú shàng cuàn. shì yuè kòu fēn sān lù rù fàn, jù huáng méi xiàn chéng shù shí lǐ, zhī xiàn dān hàn yuán qǐng kōng chéng yòu rù, dōu xìng ā cóng qí jì, fú jūn sì qǐ jiān zhī. kòu qì chéng zǒu, jié zhǎn qí wěi dǎo tiān hóu chén mǒu, wěi tiān wáng xù zhōng mǒu céng mǒu sān míng. xiǎo chí kǒu kòu wén zhī sàng dǎn, nǎi zhù jiān chéng wèi gù shǒu jì fù yú duàn yáo fēng shù ào dú shān zhèn zhū chù yī shān qì shí, wèi lěi shù shí, yǐn shuǐ jùn háo, zǔ wǒ jūn dōng xià. dōu xìng ā qiǎn bào chāo duō lóng ā wáng guó cái děng fēn gōng, xī píng qí lěi.
七年正月,湖南援军吴坤修克安义、靖安,与民团会攻奉新,寇弃城遁。武昌之陷也,曾国藩遣彭玉麟援鄂;及石达开躏江西,连陷瑞、临、袁、吉、建、抚诸郡,又檄玉麟赴援。寻国藩以父丧归,上命彭玉麟协同载福调度军事。九江为江西重镇,皖、楚咽喉,寇力争天险,汇踞九江,而以对岸黄梅之小池口为外蔽,进以犯湖北,退以扰赣、皖,游行掉臂,防不胜防。大军自达九江、宿松,诸酋聚众数十万,城於小池口,以遏官军,图上窜。是月寇分三路入犯,距黄梅县城数十里,知县单瀚元请空城诱入,都兴阿从其计,伏军四起歼之。寇弃城走,截斩其伪捣天侯陈某,伪天王壻锺某、曾某三名。小池口寇闻之丧胆,乃筑坚城为固守计;复於段窑、枫树坳、独山镇诸处依山砌石,为垒数十,引水浚壕,阻我军东下。都兴阿遣鲍超、多隆阿、王国才等分攻,悉平其垒。
sì yuè, yù chéng fàn hú běi, zhòng hào shí wàn. lǐ xù bīn bì xiǎo chí, bào chāo yí tún huáng méi, è qí chōng, fēn tú yíng jī, dà pò zhī, jūn wēi shǐ zhèn. wǔ yuè, lǐ xù bīn gōng jiǔ jiāng, jué zhǎng háo kùn kòu, shè fú bài zhī mǎ sù lǐng chá lǐng zhū chù. yuè xún yú, ān qìng kòu lái yuán, hé chéng kòu sān wàn, wān yán shù lǐ. wǒ jūn shuǐ lù huì jiǎo, lián zhàn jiē jié. rùn wǔ yuè, yù chéng fù fàn hú běi, dà xiǎo èr shí wǔ zhàn, wáng qī qiān yǒu yú. shí qí huáng yí lù kòu chāng shén, qí zhōu zhū jūn bìng cuò, lài shū bǎo lì zhàn, shuǐ shī zuǒ guāng péi è bā hé, dé miǎn shàng cuàn. guān wén lìng táng xùn fāng zēng jūn shǒu yào, yuē dōu xìng ā lì è huáng méi, yán fáng hòu lù. yǐ shì huáng zhōu shàng xià fēng huǒ bù jué, ér wǔ hàn tiē rán wú yàng. liù yuè, xù bīn jùn zhǎng háo hé shuǐ shī lì gōng jiǔ jiāng, sù sōng tài hú qún kòu jiū hé wǎn shěng jī mín shí yú wàn shèng xū tú wǔ hàn, qiě jiě jiǔ jiāng zhī wéi. kòu jù huáng méi guǎng jì qí zhōu qí shuǐ, fēn sì lù jìn, dà xiǎo wǔ shí yú zhàn, sǐ wàn yú ér shì bù shāo shuāi.
四月,玉成犯湖北,众号十万。李续宾壁小池,鲍超移屯黄梅,遏其冲,分途迎击,大破之,军威始振。五月,李续宾攻九江,掘长壕困寇,设伏败之马宿岭、茶岭诸处。越旬馀,安庆寇来援,合城寇三万,蜿蜒数里。我军水陆会剿,连战皆捷。闰五月,玉成复犯湖北,大小二十五战,亡七千有馀。时蕲、黄一路寇猖甚,蕲州诸军并挫,赖舒保力战,水师左光培扼巴河,得免上窜。官文令唐训方增军守要,约都兴阿力扼黄梅,严防后路。以是黄州上下烽火不绝,而武汉帖然无恙。六月,续宾浚长壕合水师力攻九江,宿松、太湖群寇纠合皖省饥民十馀万乘虚图武汉,且解九江之围。寇据黄梅、广济、蕲州、蕲水,分四路进,大小五十馀战,死万馀而势不稍衰。
chū xiǎo chí kǒu zhī jié yě, xún yáng hú kǒu lì wàng kuò qīng jí wǎn kòu shàng yuán jiǔ jiāng, lù jūn gěng zǔ, ér shàng yóu shuǐ shī yòu nán zhòu chè, chǔ jūn mǎ duì bù jí wàn, kòu suǒ cuàn fú, qí qū ní nào, mǎ duì jǐ wú kě shī. wéi jiàng shì yī xīn, yì rán bù wéi suǒ hàn. yáng zài fú lǐ xù bīn dū shuǐ lù shàng yuán, duō lóng ā bào chāo gōng zéi tóng sī pái, bài zhī shí lǐ pù. kòu zào fú qiáo hé zhōng, dōng tōng běi hú, xī dá wǔ xué. xù bīn dù jiāng píng nán àn kòu tún, shuǐ shī fù fén kòu tǐng, huǐ fú qiáo, kòu bù dé chěng. qī yuè, huáng méi kòu yǐ ruò bīng shǒu lěi, ér yǐ qiáng hàn xiāo yǒng zhě biàn fú cūn luò. duō lóng ā zhēn zhī, yuē bào chāo zhí chōng cūn luò, bì wǔ qiān yú, ér qí zài qí huáng zhě réng bù xià shù wàn. guān wén dū jūn wǔ lù jìn gōng, dù qí shàng cuàn, qín qú sǎo xué, qí huáng lù tōng. xún yòu dà pò wǎn kòu yú huáng gāng qí shuǐ jiè, kè fù ruì zhōu, wǒ jūn zhí dǐ xiǎo chí kǒu. xiǎo chí kǒu yǔ xún chéng gé jiāng duì zhì, wèi jiāng wǎn rù chǔ chōng tú. kòu lěi shí wèi chéng, shēn gōu gāo lěi. hú lín yì yǐ kòu yàn zhèng shuāi, yuē zhū jūn xiān bá xiǎo chí kǒu, qīn dū táng xùn fāng lǐ xù yí děng yóu qí shuǐ dá huáng méi pō xià, jiàn diāo yǐ sāi sù sōng shàng cuàn zhī lù. zhēn zhī chéng nèi cuàn jù yǐ huǐ yú pào, chuī yān duàn xī, nǎi lìng shuǐ lù huán gōng, shè huǒ rù chéng. wǒ jūn chéng luàn ér dēng, kòu jǐn tiǎn miè. quán chǔ shǐ yī lǜ sù qīng.
初小池口之捷也,浔阳、湖口立望廓清;及皖寇上援九江,陆军梗阻,而上游水师又难骤撤,楚军马队不及万,寇所窜伏,崎岖泥淖,马队几无可施。惟将士一心,屹然不为所撼。杨载福、李续宾督水陆上援,多隆阿、鲍超攻贼童司牌,败之十里铺。寇造浮桥河中,东通北湖,西达武穴。续宾渡江平南岸寇屯,水师复焚寇艇,毁浮桥,寇不得逞。七月,黄梅寇以弱兵守垒,而以强悍骁勇者遍伏村落。多隆阿侦知,约鲍超直冲村落,毙五千馀,而其在蕲、黄者仍不下数万。官文督军五路进攻,杜其上窜,擒渠扫穴,蕲、黄路通。寻又大破皖寇於黄冈、蕲水界,克复瑞州,我军直抵小池口。小池口与浔城隔江对峙,为江、皖入楚冲途。寇垒石为城,深沟高垒。胡林翼以寇焰正衰,约诸军先拔小池口,亲督唐训方、李续宜等由蕲水达黄梅坡下,建碉以塞宿松上窜之路。侦知城内爨具已毁於炮,炊烟断熄,乃令水陆环攻,射火入城。我军乘乱而登,寇尽殄灭。全楚始一律肃清。
jiāng xī jūn suí fù dōng xiāng. dōng xiāng lì fǔ zhōu, kòu jù zhī yǐ wéi fǔ zhōu bǎo zhàng, fù xiàn wàn nián zhū xiàn. bā yuè, jiāng jūn fú xīng mào yǔ jìn gōng, zòng huǒ píng táng, jué kòu cuàn lù. píng táng zhě, fù chéng wǎng fǔ zhōu zhī chōng yě. kòu guǒ qì chéng ér dùn. chū, kòu jù shí zhōng shān, shǒu hú kǒu liǎng àn, zhì shuǐ shī gé jué. jiǔ yuè, kè hú kǒu, lián pò méi jiā zhōu, fán shí zhōng shān kòu cháo, yì wàn yú. nèi hú wài jiāng zhì jīn sān zài shǐ hé. zài fú yǐ qǔ jiǔ jiāng dāng xiān yuán péng zé, péng zé nán yǒu xiǎo gū shān, kòu zhù chéng qí shàng yǐ shǒu péng zé, wèi jiǔ jiāng shēng yuán. zài fú huì jūn gōng kè xiàn chéng, jǐn sǎo xiǎo gū shān kòu cháo. xià yóu jù xiǎn xī yí. dà jūn huí xiàng jiǔ jiāng. shí èr yuè, zhǎng yòu huì gōng lín jiāng fǔ, bá zhī. kòu cuàn hú běi xīng guó zhōu, fù wèi xù bīn suǒ jiān. yú zhòng jǐn èr bǎi, jiē fú shuǐ ér yì.
江西军随复东乡。东乡隶抚州,寇踞之以为抚州保障,复陷万年诸县。八月,将军福兴冒雨进攻,纵火平塘,绝寇窜路。平塘者,附城往抚州之冲也。寇果弃城而遁。初,寇踞石钟山,守湖口两岸,致水师隔绝。九月,克湖口,连破梅家洲,燔石钟山寇巢,殪万馀。内湖外江至今三载始合。载福以取九江当先援彭泽,彭泽南有小孤山,寇筑城其上以守彭泽,为九江声援。载福会军攻克县城,尽扫小孤山寇巢。下游巨险悉夷。大军回向九江。十二月,长祐会攻临江府,拔之。寇窜湖北兴国州,复为续宾所歼。馀众仅二百,皆凫水而逸。
kòu zhī zì chǔ běi bài cuàn huí wǎn yě, jiū hé hé nán niǎn fěi, pū lú zhōu jí cháo xiàn zhè gāo. wǒ jūn jìn píng zhè gāo kòu lěi, huǒ cháo hú pài hé liǎng zi pù kòu chuán, kòu zōng suì jué. xiān shì jiāng nán shuǐ shī tí dū lǐ dé lín lǜ hóng dān chuán rù wǎn, kòu è zhī fán chāng xiàn xiá kǒu, bù dé shàng, qī yuè yuè yǐ. zài fú dū shī dōng xià, fén duó chén yù chéng suǒ pài zhàn chuán lüè jǐn. lián rì fén huá yáng zhèn, fù wàng jiāng dōng liú, jí qū ān qìng, pò zōng yáng dà tōng zhèn, jìn kè tóng líng, chí rù xiá nèi, yǔ hóng dān chuán hé. kòu wàng fēng wǎ jiě, bī ní chà wěi chéng, lǐ chéng móu zhì huǒ fén zhī, zhǎn lù guò dāng. shí jiāng xī kòu jiū dǎng èr wàn yú, yóu fú liáng jiàn dé dū chāng pó yáng cuàn hú kǒu, ér sù sōng tài hú kòu fèn jiǔ jiāng zhī bài, jiū dǎng wǔ liù wàn, jūn jí yú fēng xiāng yì xiān tián pù děng chù, shēng shì xiāng yī. guān wén xí táng xùn fāng bì chén yuán, gù qí zhōu mén hù. duō lóng ā bào chāo děng yíng jiǎo tài hú, lǐ xù yí huì shuǐ shī fēn sān lù zhí dǎo, bì kòu èr wàn yú, kòu shì dà cuò.
寇之自楚北败窜回皖也,纠合河南捻匪,扑庐州及巢县、柘皋。我军进平柘皋寇垒,火巢湖派河两子铺寇船,寇踪遂绝。先是江南水师提督李德麟率红单船入皖,寇遏之繁昌县峡口,不得上,七阅月矣。载福督师东下,焚夺陈玉成所派战船略尽。连日焚华阳镇,复望江、东流,疾趋安庆,破枞阳大通镇,进克铜陵,驰入峡内,与红单船合。寇望风瓦解,逼泥汊伪城,李成谋掷火焚之,斩戮过当。时江西寇纠党二万馀,由浮梁、建德、都昌、鄱阳窜湖口,而宿松、太湖寇愤九江之败,纠党五六万,麕集於枫香驿、仙田铺等处,声势相依。官文檄唐训方壁陈园,固蕲州门户。多隆阿、鲍超等迎剿太湖,李续宜会水师分三路直捣,毙寇二万馀,寇势大挫。
jiāng nán dà yíng zhī tuì zhù dān yáng yě, xiù chéng jù jù róng, lǚ chū kuī sì. zhēng yuè, guó liáng dú lǜ jīng zú jiān dào dǐ chéng xià, huǐ qí wài lěi, bì kòu qiān shù bǎi míng, kòu bù gǎn fù chū. èr yuè, jīn líng ān qìng kòu zhēn lì shuǐ shì cù, jiū zhòng zhì wū shān, zhù lěi wèi yuán. hé chūn chéng kòu yíng wèi dìng, yāo ér bài zhī. kòu dù hé fù jié sì lěi, jiāng nán jūn sān lù bài qí zhòng, hé bīng gōng lì shuǐ chéng, qián hòu píng kòu lěi èr shí liù zuò, jiān sān qiān, bì wěi kào tiān hóu yǐ xià shí yú míng. yí yíng yǐ jí yī nián, zhàn gōng cǐ wèi zuì liè. sì yuè, guā zhōu yǐ wǒ jūn wéi gōng jiǔ, shì pín wēi, nǎi chū bèi chéng jì, shuǐ lù bìng pū, zhàn tǔ qiáo xī lǐ pù, bù shèng fù yǐ zhàn jiàn fēn liǎng lù jìn: yī yán gǎng zhù shì, yī dù jiāng tā rǎo, jūn wèi wǒ shuǐ shī suǒ jiān. kòu zhī jù lì shuǐ zhě, lǚ zhāo yuán dǎng gōng dà yíng, sǐ wàn yú, fù yú wū shān zhù lěi shù shí yǐ kàng wǒ jūn. wǔ yuè, zǒng bīng fù zhèn bāng pò qí wài lěi, jì yǐ huǒ gōng chéng. fù jiāng hǔ kūn yuán chéng nèi luàn, zhǎn shǒu chéng hàn qiú ér rù, suì fù qí chéng. lì shuǐ jì kè, hé chūn jìn guī jù róng, yǔ lì shuǐ xiàng jī jiǎo. kòu jié wài yuán, shēng shì shàng zhuàng. guó liáng huì jūn wéi gōng, ér zì shuài qīn bīng chōng rù, cì huáng yī hàn mù shù míng, kòu bēn kuì. hé chūn jìn chōng nèi háo, guó liáng shǒu xiān dēng chéng, kòu shī shān jī. rùn wǔ yuè èr shí wǔ rì, shōu fù xiàn chéng. jiǔ yuè, zhèn jiāng kòu chū chéng zhì gān lù sì, jìng pū dà yíng, hé chūn yíng jiǎo bài zhī. kòu yù xī cuàn jiē yìng jīn líng, guó liáng mì yú gāo zī zēng yíng è sāi, kòu yì zhù lěi, yùn liáng hé běi. guó liáng qiǎn cān jiāng yú zhào qīng děng huǐ qí pào tái, ér zì lǜ qīn bīng dù hé, huì shuǐ lù zhū jūn áo zhàn liù zhòu yè, chén jù chuán shí yú sōu, xuē bì lěi èr, shēng qín wèi zhǎng rén děng liù míng, zhǎn fú wú shù.
江南大营之退驻丹阳也,秀成踞句容,屡出窥伺。正月,国樑独率精卒间道抵城下,毁其外垒,毙寇千数百名,寇不敢复出。二月,金陵、安庆寇侦溧水势蹙,纠众至邬山,筑垒为援。和春乘寇营未定,邀而败之。寇渡河复结四垒,江南军三路败其众,合兵攻溧水城,前后平寇垒二十六座,歼三千,毙伪靠天侯以下十馀名。移营已及一年,战功此为最烈。四月,瓜洲以我军围攻久,势频危,乃出背城计,水陆并扑,战土桥西里铺,不胜;复以战舰分两路进:一沿港助势,一渡江他扰,均为我水师所歼。寇之聚溧水者,屡招援党攻大营,死万馀,复於邬山筑垒数十以抗我军。五月,总兵傅振邦破其外垒,继以火攻城。副将虎坤元乘内乱,斩守城悍酋而入,遂复其城。溧水既克,和春进规句容,与溧水相犄角。寇结外援,声势尚壮。国樑会军围攻,而自帅亲兵冲入,刺黄衣悍目数名,寇奔溃。和春进冲内壕,国樑首先登城,寇尸山积。闰五月二十五日,收复县城。九月,镇江寇出城至甘露寺,迳扑大营,和春迎剿败之。寇欲西窜接应金陵,国樑密於高资增营扼塞,寇亦筑垒,运粮河北。国樑遣参将余兆青等毁其炮台,而自率亲兵渡河,会水陆诸军鏖战六昼夜,沉巨船十馀艘,削壁垒二,生擒魏长仁等六名,斩俘无数。
kòu zhī jù guā zhōu zhě, yáo lián jīn líng, jìn jiē zhèn jiāng, zǔ guān jūn jìn jiǎo zhī lù, lì wǔ nián yǐ. shì nán àn kòu yuán chuàng yú hé chūn, dé xīng ā chéng qí xì, xí dà jūn yú chéng ér rù, suì xià guā zhōu. shí èr yuè, guó liáng dà jié yú guā zhōu nán àn, zhèn zhǎn wěi wáng, duó lěi shí qī, suì wéi zhèn jiāng. xiù quán sì qiǎn zhòng yuán, jūn wèi hǔ kūn yuán suǒ pò. guó liáng dū jūn gōng sì mén huài yuán, duó fù qí chéng, yì chū zhě yán jiāng sōu shā jìn wàn rén. wéi wú rú xiào kuì wéi dùn rù jīn líng, fù cuàn jù ān qìng. ér qián shān tài hú zhī kòu yòu xiàn huò shān, xuán tuì chū, yù cóng luó tián má chéng shàng cuàn, jù dú shān xī hé kǒu wèi yíng. guān wén diào mǎ bù jūn jiān chéng chí fáng yù wǎn jiāo jiè zhī chù, yǐ gù chǔ jiāng. bā yuè, wǎn kòu jiū yù niǎn móu yuán jīn líng, fàn shāng gù, rǎo guāng zhōu lù ān, kuī sì suí zǎo yí lù. ér tài hú dù shí pái děng chù kòu dǎng lián yíng sān shí lǐ, zhòng liù qī wàn, chéng wǒ jūn dù suì, cuàn jìn qí zhōu, xún yòu cuàn jīng qiáo hǎo hàn pō zhū chù. duō lóng ā yíng jiǎo, bài zhī xiān tián pù fēng huǒ shān, zhuī dǐ tài hú, lián yíng sù tài yǐ è kòu chōng. ér qín rì gāng qiǎn qí dǎng běi qū, bì shí jī xū, móu fàn qí zhōu. qí shuǐ lù ān zhī kòu yì bìng lì shàng cuàn, xiàn yīng shān xiàn, fēn qī lù cuàn luó tián. luó tián zhī xiàn cuī lán xīn lián rì áo zhàn, shōu fù yīng shān. shǒu bèi liáng hóng shèng děng dū chǔ jūn qín wěi chéng xiàng wéi cháo gāng. kòu chū huáng huā lǐng, cuàn chǔ jìng fēng shù ào děng chù. dōu xìng ā qiǎn jiàng wǎng nán yáng hé yíng jī. kòu zhù lěi běi àn, wǒ jūn qián fú běi àn shān gǔ zhōng, ér liè zhèn nán àn. kòu dù hé ér nán, wǒ jūn yāo jī zhī, chéng shèng běi dù. kòu zhèn shān yāo, kuì kòu zhǒng zhì, fú bīng qǐ, bì kòu wú shù. chǔ jūn shì dà zhèn, sù tài zhū yíng shǐ shū hòu gù yōu.
寇之踞瓜洲者,遥联金陵,近接镇江,阻官军进剿之路,历五年矣。適南岸寇援创於和春,德兴阿乘其隙,檄大军逾城而入,遂下瓜洲。十二月,国樑大捷於瓜洲南岸,阵斩伪王,夺垒十七,遂围镇江。秀全四遣众援,均为虎坤元所破。国樑督军攻四门坏垣,夺复其城,逸出者沿江搜杀近万人。惟吴如孝溃围遁入金陵,复窜聚安庆。而潜山太湖之寇又陷霍山,旋退出,欲从罗田、麻城上窜,踞独山、西河口为营。官文调马步军兼程驰防豫、皖交界之处,以固楚疆。八月,皖寇纠豫捻谋援金陵,犯商、固,扰光州、六安,窥伺随、枣一路。而太湖、渡石牌等处寇党连营三十里,众六七万,乘我军度岁,窜近蕲州,寻又窜荆桥、好汉坡诸处。多隆阿迎剿,败之仙田铺、风火山,追抵太湖,连营宿、太以扼寇冲。而秦日纲遣其党北趋,避实击虚,谋犯蕲州。蕲水、六安之寇亦并力上窜,陷英山县,分七路窜罗田。罗田知县崔兰馨连日鏖战,收复英山。守备梁洪胜等督楚军擒伪丞相韦朝纲。寇出黄花岭,窜楚境枫树坳等处。都兴阿遣将往南阳河迎击。寇筑垒北岸,我军潜伏北岸山谷中,而列阵南岸。寇渡河而南,我军邀击之,乘胜北渡。寇阵山腰,溃寇踵至,伏兵起,毙寇无数。楚军势大振,宿、太诸营始纾后顾忧。
shí xiù quán dà huì zhū dǎng, chì chén yù chéng wéi qián jūn zhǔ jiàng, yǐ qián tài huáng sù wèi gēn jù, dí wǒ shàng yóu chǔ shī yáng fǔ qīng wèi zhōng jūn zhǔ jiàng, yǐ yīn jiā huì dōng liú wèi gēn jù, dí wǒ zhōng lù céng jūn lǐ shì xián wèi zuǒ jūn zhǔ jiàng lǐ xiù chéng wéi wǔ jūn zhǔ jiàng. èr yuè, hé chūn gōng pò mò líng guān, guān wèi jīn líng nán miàn wài bì, kòu suǒ yán shǒu zhě yě. sān yuè, hé chūn lǜ zhāng guó liáng děng wéi gōng jīn líng. huì xiù quán zhāng yán yǐn qún dǎng jiǔ, liú wán zhuì xiù quán xī xià, qún hài è. xiù quán yuē:" yǔ yǐ shòu tiān mìng, zòng dí bīng bǎi wàn, dàn wán yǔ xià, yòu jiāng rú yǔ hé! kuàng hé chūn fēi wú dí yě, zhū jiàng nòng bǐ rú xiǎo ér, tè gòng yī shí xiào lè ěr, xī kǒng wèi?" chū, kòu lǚ cì wǒ jūn xiè, xī ruì chū fàn, jì jiě qí wéi, ér yǔ huā tái zhēng zhī yóu lì. hé chūn yán wèi fáng jǐng, kòu guǒ yóu yǔ huā tái gōng dà yíng, dà bài zhī. hé chūn zhāng guó liáng zuò zhǎng wéi kùn kòu, dù dì shì xiǎn yí, gōu ér yuán zhī, záo shān yuè shuǐ, zhōu chéng bǎi yú lǐ. zhū yíng dà xiǎo xiāng wéi, jué kòu yìng yuán, xiù quán dà jù, jiè gè mén yán bèi. qián jié lěi yú shòu dé zhōu, lǚ tū zhǎng wéi, bù kè, sǐ zhě zhěn jiè. dàng shì shí, shí dá kāi zài shǔ, yáng fǔ qīng cuàn mǐn, lín shào zhāng bài yú xiāng, lín qǐ róng wéi yú jiǔ jiāng, huáng wén yù zuò kùn yú hú kǒu, zhāng cháo jué chén dé cái gū shǒu wǎn shěng, chén yù chéng zuò shǒu xiǎo gū shān huá yáng zhèn yí dài, mò líng yòu xiàn, jīn líng lǎo cháo shēng yuán dài jué. ér liáng shí shàng chōng zú, shàng yóu zhū zhōu xiàn jiē wèi kòu jù, hū xī kě tōng, gù kòu suī wēi cù ér wèi jù diān fù.
时秀全大会诸党,饬陈玉成为前军主将,以潜、太、黄、宿为根据,敌我上游楚师;杨辅清为中军主将,以殷家汇、东流为根据,敌我中路曾军;李侍贤为左军主将;李秀成为五军主将。二月,和春攻破秣陵关,关为金陵南面外蔽,寇所严守者也。三月,和春率张国樑等围攻金陵。会秀全张筵饮群党酒,流丸坠秀全膝下,群骇愕。秀全曰:“予已受天命,纵敌兵百万,弹丸雨下,又将如予何!况和春非吾敌也,诸将弄彼如小儿,特供一时笑乐耳,奚恐为?”初,寇屡伺我军懈,悉锐出犯,冀解其围,而雨花台争之尤力。和春严为防儆,寇果由雨花台攻大营,大败之。和春、张国樑作长围困寇,度地势险夷,沟而垣之,凿山越水,周城百馀里。诸营大小相维,绝寇应援,秀全大惧,诫各门严备。潜结垒於寿德州,屡突长围,不克,死者枕藉。当是时,石达开在蜀,杨辅清窜闽,林绍璋败於湘,林启荣围於九江,黄文玉坐困於湖口,张朝爵、陈得才孤守皖省,陈玉成坐守小孤山、华阳镇一带,秣陵又陷,金陵老巢声援殆绝。而粮食尚充足,上游诸州县皆为寇据,呼吸可通,故寇虽危蹙而未遽颠覆。
wǒ jūn lǚ wéi jīn líng, yù chéng duō fāng kàng jù, ér xiù chéng chū xiàn háng zhōu, yǐ chè wéi shī zhī zhǒu, wǒ jūn bù dòng. yù chéng nǎi zì qián shān tài hú xià jiāng pǔ, cì guān jūn zhī xū, xī zhòng gōng dà yíng, yǐ jì jiě wéi. sū cháng xiāng jì ér xiàn. sì yuè, lǐ xù bīn yáng zài fú huì gōng jiǔ jiāng, jiǔ jiāng wèi jīn líng jī jiǎo, nán àn sù qīng, zhuān lì gōng jiǔ jiāng. chéng kòu bèi wéi jiǔ, yǐ shù qiān rén yīng chéng, zhí shū zhǒng mài gōng jūn shí, qí shǒu yù xiá, pín shāng gōng chéng jūn shì. sì dì dào chéng, chéng pò ér fù wán. yáng zài fú dū shuǐ lù shí liù yíng gōng sì mén, dì léi zài fā, chéng bēng bǎi yú zhàng, zhū jūn yuè dēng, bì kòu wàn liù qī qiān. chū chéng zhě shuǐ shī è zhī, fú zhǎn wú yí. lín qǐ róng lǐ xīng lóng jūn bài sǐ, zhé qí shī. jiǔ jiāng jì kè, kòu dǎng wú gù zhì. chǔ nán jūn xiān hòu shōu fù xīn gàn chóng rén, xià fǔ zhōu, kè ān lè yí huáng ān fēng xīn chéng zhū xiàn, shōu fù jiàn chāng. guó quán gōng jí ān, páng kè jí shuǐ wàn ān èr xiàn. yú shì jiāng xī xiàn chéng shōu fù bā jiǔ yǐ. kòu dǎng wèi shè, jīn líng kòu yì qióng cù.
我军屡围金陵,玉成多方抗拒,而秀成出陷杭州,以掣围师之肘,我军不动。玉成乃自潜山、太湖下江浦,伺官军之虚,悉众攻大营,以冀解围。苏、常相继而陷。四月,李续宾、杨载福会攻九江,九江为金陵犄角,南岸肃清,专力攻九江。城寇被围久,以数千人撄城,植蔬种麦供军食,其守愈暇,频伤攻城军士。嗣地道成,城破而复完。杨载福督水陆十六营攻四门,地雷再发,城崩百馀丈,诸军跃登,毙寇万六七千。出城者水师扼之,俘斩无遗。林启荣、李兴隆均败死,磔其尸。九江既克,寇党无固志。楚南军先后收复新淦、崇仁,下抚州,克安乐、宜黄、安丰、新城诸县,收复建昌。国荃攻吉安,旁克吉水、万安二县。於是江西陷城收复八九矣。寇党畏慑,金陵寇亦穷蹙。
xiù quán lì tú wài rǎo, nǎi mìng kòu jiāng cuàn wǎn nán běi jí mǐn zhè zhū shěng, jì dà jūn fēn yuán, yǐ qiān wǒ shī. yù chéng gōu jié niǎn shǒu zhāng luò xíng gōng xiā zi. zhòng hào shí wàn rén, jù má chéng, sì mén zhù wǔ shí bā lěi, gōu qiàn chóng dié, jù xiǎn zì gù. ér ān qìng jì yīng huò zhū kòu yòu xiàn huáng ān, jì kuī hàn yáng dé ān, qǔ dào běi cuàn. guān wén xí xù bīn shàng yuán, yǐ shū má chéng zhī huàn. xiān shì xiù quán mìng lài hàn yīng lüè jiāng xī, wǎn kòu rù fú jiàn, xiàn zhèng hé xiàn shào wǔ fǔ, suì xiàn pǔ chéng, fēn rǎo jiàn níng. wǔ yuè, wǒ jūn kè fù huáng ān má chéng, zhǎn wěi chéng xiàng zhǐ huī shù shí rén zhuī zhì shāng chéng, bìng jìn jiǎo tài hú qián shān yīng shān huò shān zhū kòu. qí dǎng cuàn jù dōng ān zhě, tú wèi jiāng nán běi shēng shì. hé chūn dū jūn lì fù xiàn chéng, jīn líng kòu yù xíng wēi cù, jí sī kuì cuàn. hé chūn pài shuǐ shī fēn jiǎo fán chāng, huǐ qí jiān lěi tǔ qiáo, jìn pò é qiáo lǔ gǎng děng chù. chéng kòu fèn huì, chū tài píng shén cè mén fēn fàn dà yíng, zhāng yù liáng féng zi cái děng xiàn zhèn bài zhī, kòu tuì. suì gōng jīn chuān mén, xī huǐ dōng běi chéng wài lěi zhà.
秀全力图外扰,乃命寇将窜皖南北及闽、浙诸省,冀大军分援,以牵我师。玉成勾结捻首张洛行、龚瞎子。众号十万人,踞麻城,四门筑五十八垒,沟堑重叠,据险自固。而安庆暨英、霍诸寇又陷黄安,冀窥汉阳、德安,取道北窜。官文檄续宾上援,以纾麻城之患。先是秀全命赖汉英掠江西,皖寇入福建,陷政和县、邵武府,遂陷浦城,分扰建宁。五月,我军克复黄安、麻城,斩伪丞相指挥数十人;追至商城,并进剿太湖、潜山、英山、霍山诸寇。其党窜踞东安者,图为江南北声势。和春督军立复县城,金陵寇愈形危蹙,急思溃窜。和春派水师分剿繁昌,毁其坚垒土桥,进破峨桥、鲁港等处。城寇愤恚,出太平、神策门分犯大营,张玉良、冯子材等陷阵败之,寇退。遂攻金川门,悉毁东北城外垒栅。
shí dá kāi nǎi zì guǎng fēng xiàn jiāng shān xiàn, jīn huá qú zhōu chù zhōu sān fǔ shǔ yì fén lüè dài biàn. zhè jūn bài zhī shòu chāng qī lǐ tíng. liù yuè, kòu cuàn quán jiāo, jù chú zhōu jiǔ fú zhōu děng chù, zhè jūn dà bài zhī, jìn kè wǔ yì yǒng kāng cháng shān jiāng shān kāi huà jìn yún xuān píng, qú wéi yì jiě. kòu xī cuàn chù zhōu, xiàn zhī, zhōu tiān shòu dū jūn kè fù. huì mǐn kòu wān yán chāng jué, suǒ fù gè chéng xuán shī, yòu xiàn sōng xī chóng ān jiàn yáng děng xiàn, jiàn níng fǔ yì bèi wéi. zhè jiāng xún fǔ yàn duān shū xí jiāng chí yuán mǐn shěng, yòu chū shī jiāng shān jiè, jiǎo pǔ chéng kòu cháo.
石达开乃自广丰陷江山县,金华、衢州、处州三府属邑焚掠殆遍。浙军败之寿昌七里亭。六月,寇窜全椒,踞滁州、九洑洲等处,浙军大败之,进克武义、永康、常山、江山、开化、缙云、宣平,衢围亦解。寇悉窜处州,陷之,周天受督军克复。会闽寇蜿蜒猖獗,所复各城旋失,又陷松溪、崇安、建阳等县,建宁府亦被围。浙江巡抚晏端书檄将驰援闽省,又出师江山界,剿浦城寇巢。
shì shí, shàng yǐ zhè mǐn kòu bìng qǐ, nǎi qǐ zēng guó fān lǜ jiāng xī xiāng jūn yuán zhè, xuán mìng gǎi yuán mǐn. guó fān zì yán shān jìn jūn, kòu dà jù, tú qiān zhì zhī jì, fēn wàn yú rén fàn jiāng xī, wéi guǎng fēng yù shān, rù jù ān rén. mǐn jūn suì kè guāng zé, shōu jiàn yáng, jiě shùn chāng wéi, lián fù sōng xī zhèng hé níng huà chóng ān, pò pǔ chéng lǎo cháo. fù shào wǔ fǔ, mǐn shěng sù qīng. guó fān yí jūn yì yáng, qīn dū shuǐ lù gè jūn kè fù ān rén xiàn chéng. bā yuè, kè jí ān, qín wěi xiān fēng lǐ yǎ fèng wěi chéng xiàng dí míng hǎi, zhèng fǎ. jiāng xī liè chéng jiē fù. jìn gōng tài hú, qián yuè kòu xiàn lú zhōu, xún fǔ wēng tóng shū gào jí yú xù bīn, guān wén yǐ tài hú fāng xuè zhàn yǒu gōng, shū liú zhī. shí kòu yú dōng àn jí fēng xiāng pù xiǎo chí yì dōng shān tóu gè zhù yíng lěi, xù bīn děng fēn duàn gōng chéng, fén qí huǒ yào kù, kòu zhòng hài sàn, suì kè tài hú, chéng shèng dǐ qián shān. qián shān shí pái wèi nán běi yào chōng, kòu lǚ jí dǎng yǔ yuán yīng, kàng wǒ dōng zhēng zhī shī. dōu xìng ā děng yíng běi mén zhāng fǎ shān, mǎ bù bìng jìn, kòu bài kuì, bì qī bā qiān, suì fù xiàn chéng. wǒ jūn fēn èr lù píng shàng xià shí pái lǎo cháo.
是时,上以浙、闽寇并起,乃起曾国藩率江西湘军援浙,旋命改援闽。国藩自铅山进军,寇大惧,图牵制之计,分万馀人犯江西,围广丰、玉山,入踞安仁。闽军遂克光泽,收建阳,解顺昌围,连复松溪、政和、宁化、崇安,破浦城老巢。复邵武府,闽省肃清。国藩移军弋阳,亲督水陆各军克复安仁县城。八月,克吉安,擒伪先锋李雅凤、伪丞相翟明海,正法。江西列城皆复。进攻太湖,前月寇陷庐州,巡抚翁同书告急於续宾,官文以太湖方血战有功,疏留之。时寇於东岸及枫香铺、小池驿、东山头各筑营垒,续宾等分段攻城,焚其火药库,寇众骇散,遂克太湖,乘胜抵潜山。潜山石牌为南北要冲,寇屡集党与援应,抗我东征之师。都兴阿等营北门彰法山,马步并进,寇败溃,毙七八千,遂复县城。我军分二路平上下石牌老巢。
jiǔ yuè, yù chéng zì qián tài huì jiǔ fú zhōu qún kòu xià jiāng pǔ, cì guān jūn zhī xū, jí gōng pǔ kǒu, yǐ jì jiě jīn líng zhī wéi. wǒ jūn jìn tuì zhēng yī qiáo, suì dà cuò. hé chūn pài bīng lái yuán, kòu fēn jūn zhuì zhī, réng lì pū pǔ kǒu. jiāng běi dà yíng suì shī xiàn. dié xiàn jiāng pǔ tiān cháng yí zhēng. bìng fēn gōng liù hé, dé xīng ā dùn. yáng zhōu zéi pò nán mén rù, yáng zhōu xiàn. jìn fàn shào bó xiàn, guó liáng lǜ jūn dù jiāng. huì běi jūn kè fù fǔ chéng, yí gōng yí zhēng, yì kè zhī. jí yǐn bīng jiù liù hé, zǔ yú kòu, bù dé zhòu jìn. kòu chuān dì dào xiàn chéng, bǔ yòng dào wēn shào yuán fù shuǐ sǐ. kòu dù jiāng xiàn lì shuǐ, zhù lěi jiāng lán bù zhū chù, wèi è yào chí jiǔ jì. shí yuè, hé chūn qiǎn zǒng bīng zhāng yù liáng gōng fù lì shuǐ. kòu jiā gōng gāo gǔ shān dà yíng, guó liáng nù mǎ xiàn zhèn, bì kòu wǔ liù qiān. hé bīng zhuī dǐ jiāng níng zhèn, huǐ kǎ bì shù shí zuò. xiǎo dān yáng yǐ zhì cǎi shí jī lǎo cháo xī píng.
九月,玉成自潜、太会九洑洲群寇下江浦,伺官军之虚,疾攻浦口,以冀解金陵之围。我军进退争一桥,遂大挫。和春派兵来援,寇分军缀之,仍力扑浦口。江北大营遂失陷。迭陷江浦、天长、仪徵。并分攻六合,德兴阿遁。扬州贼破南门入,扬州陷。进犯邵伯县,国樑率军渡江。会北军克复府城,移攻仪徵,亦克之。亟引兵救六合,阻於寇,不得骤进。寇穿地道陷城,补用道温绍原赴水死。寇渡江陷溧水,筑垒江蓝埠诸处,为扼要持久计。十月,和春遣总兵张玉良攻复溧水。寇夹攻高古山大营,国樑怒马陷阵,毙寇五六千。合兵追抵江宁镇,燬卡壁数十座。小丹阳以至采石矶老巢悉平。
chū, shèng bǎo lǜ wǎn jūn gōng tiān cháng, niǎn shǒu lǐ zhāo shòu yǐ bù zhòng èr qiān jiàng, shèng bǎo zòu qǐng shǎng gěi huā líng sān pǐn xián, cì míng shì zhōng, shǐ wèi nèi yìng, suì kè xiàn chéng. dà jūn zhī rù wǎn yě, kè fù tóng chéng shū chéng èr xiàn, kòu xī dùn sān hé. dōu xìng ā huì shuǐ shī jǐn sǎo ān qìng chéng wài kòu lěi. xù bīn zhuī zhì sān hé, yù chéng xiù chéng shì xián lián jiāng pǔ liù hé lú jiāng zhòng, yòu qǐ yuán niǎn fěi, zhāo yǐng shòu guāng zhōu qún dào, hé shí yú wàn, wéi guān jūn sān chóng, zhòng guǎ bù néng dí, xù bīn sǐ zhī. kuì jūn zhì tóng chéng, qián liú fáng sì chéng jūn kuì, bù xún rì, tóng shū qián tài fù xiàn. dōu xìng ā shōu kuì zú, yóu shí pái zhù jūn sù sōng, jìn jiǎo huáng ní yíng kòu zhòng, bài zhī fù dū bào chāo duō lóng ā dà zhàn jīng qiáo chén jiā dà wū, píng sān shí yú lěi, jūn shì fù zhèn. yù chéng tuì huán tài hú, yǐ wéi shū tóng yǐ dé ér sù sōng bù pò, zé ān qìng zhī shǒu bù gù, yǔ xiù chéng móu zài jǔ. xiù chéng zhī bù kě dí, bù yù cóng, ér yù chéng lǚ yán yǒu miào cè, shǐ yǔ fēn dào lái fàn, zú shòu dà chuàng ér tuì. yù chéng liú jūn tài hú, ér zì hái ān qìng. xiù chéng lǜ dǎng hái cháo xiàn huáng shān.
初,胜保率皖军攻天长,捻首李昭寿以部众二千降,胜保奏请赏给花翎三品衔,赐名世忠,使为内应,遂克县城。大军之入皖也,克复桐城、舒城二县,寇悉遁三河。都兴阿会水师尽扫安庆城外寇垒。续宾追至三河,玉成、秀成、侍贤连江浦、六合、庐江众,又乞援捻匪,招颍、寿、光州群盗,合十馀万,围官军三重,众寡不能敌,续宾死之。溃军至桐城,前留防四城军溃,不旬日,桐、舒、潜、太复陷。都兴阿收溃卒,由石牌驻军宿松,进剿黄泥营寇众,败之;复督鲍超、多隆阿大战荆桥、陈家大屋,平三十馀垒,军势复振。玉成退还太湖,以为舒、桐已得而宿松不破,则安庆之守不固,与秀成谋再举。秀成知不可敌,不欲从,而玉成屡言有妙策,始与分道来犯,卒受大创而退。玉成留军太湖,而自还安庆。秀成率党还巢县、黄山。
shì shí jiāng xī kòu fù lán rù mǐn jiè, róu jiāng lè xiàn, bìng xiàn pǔ chéng yǒng jí jiàn yáng shùn chāng níng huà cháng tīng děng chéng. guó fān rù mǐn, jūn jiàn chāng. zhū xiàn chéng yǐ cì fù. kòu fù cuàn huí jiāng xī, wéi lián chéng shàng jù wàn yú, fù xiàn jǐng dé dōng liú, móu cuàn hú kǒu jiǔ jiāng děng chù. guó fān xí diào dào yuán zhāng yùn lán bèi dào chí fù jǐng dé zhèn, lǚ zhàn jiē jié. chū, kòu jù jǐng dé zhèn, shì yàn xūn chì, jiāng yòu yào chōng zhī qū, zì xíng wú zǔ. guó fān tiān pài qí dì guó quán lǜ xiāng jūn wǔ qiān bā bǎi fù zhèn, zhù yùn lán gōng jiǎo. kòu yè xí tǐng shī liú yú chún, rán huǒ dàn pāo shāo pái kǎ wú shù. kòu qì zhèn cuàn fú liáng, guó quán děng shuǐ lù jìn gōng, fù fú liáng. kòu zǒu jiàn dé běi qù, jiāng xī shāo dìng.
是时江西寇复阑入闽界,蹂将乐县,并陷浦城、永吉、建阳、顺昌、宁化、长汀等城。国藩入闽,军建昌。诸陷城以次复。寇复窜回江西,惟连城尚聚万馀,复陷景德、东流,谋窜湖口、九江等处。国藩檄调道员张运兰倍道驰赴景德镇,屡战皆捷。初,寇踞景德镇,势焰薰炽,江右要冲之区,恣行无阻。国藩添派其弟国荃率湘军五千八百赴镇,助运兰攻剿。寇夜袭艇师刘于淳,燃火弹抛烧簰卡无数。寇弃镇窜浮梁,国荃等水陆进攻,复浮梁。寇走建德北去,江西稍定。
shí yī yuè, jiāng nán dà yíng yuán jūn zhí lì tōng yǒng zhèn zǒng bīng dài wén yīng zhàn sǐ níng guó wān zhǐ. cì rì, bāng bàn wǎn nán jūn wù zhè jiāng tí dū dèng shào liáng, dà yíng xiàn, sǐ zhī. níng jùn shè fáng sān bǎi yú lǐ, jiē lín kòu cháo, jìn zé wú hú qīng yáng fán chāng tóng líng, yuǎn zé wú wéi hé zhōu chú zhōu, dù jiāng jí zhì. ér lù kǒu mò líng lì shuǐ bài kòu, gōu hé tài píng jīn zhù guān dōng xī liáng shān dǎng zhòng, qián shān tài hú shū tóng jí zōng yáng tǔ qiáo bài dǎng, jiē yǐ níng guó wèi tōng sǒu fáng jūn jǐn qī qiān yǒu qí, yòu duō diào yuán tā chǔ, kòu zhòng bīng dān, gù jí yú bài. guó fān shū chén mù qián huǎn jí, yí xiān gōng jǐng dé zhèn, bǎo quán hú kǒu, shàng shì qí yì. hú lín yì xiān yǐ dīng mǔ yōu huí jí, huì sān hé biàn qǐ, cháo zhǐ pò qǐ dū shī, shí èr yuè, dù jiāng zhù huáng zhōu. shí kòu zhī jù nán ān zhě yǒu wǔ zhī: yī wèi wěi yì fǔ zǎi zhì chén hēng róng fù zhōng xìn hé míng biāo, yī wèi wěi qú shuài xiāo shòu huáng cài cì xián, yī wèi wěi shàng shū zhōu zhú pō, yī wèi wěi jūn lüè lài yù fā, yī wèi wěi chéng xuān liú yì cái zhāng suì móu, zhòng qī bā wàn, jiāng yóu nán kāng fàn gàn zhōu, zhù wěi chéng yú xīn xū, shè kǎ lěi, jù cūn zhuāng, mián gèn èr shí yú lǐ.
十一月,江南大营援军直隶通永镇总兵戴文英战死宁国湾沚。次日,帮办皖南军务浙江提督邓绍良,大营陷,死之。宁郡设防三百馀里,皆邻寇巢,近则芜湖、青阳、繁昌、铜陵,远则无为、和州、滁州,渡江即至。而禄口、秣陵、溧水败寇,勾合太平金柱关、东西梁山党众,潜山、太湖、舒、桐及枞阳土桥败党,皆以宁国为通薮;防军仅七千有奇,又多调援他处,寇众兵单,故及於败。国藩疏陈目前缓急,宜先攻景德镇,保全湖口,上是其议。胡林翼先以丁母忧回籍,会三河变起,朝旨迫起督师,十二月,渡江驻黄州。时寇之踞南安者有五支:一为伪翼府宰制陈亨容、傅忠信、何名标,一为伪渠帅萧寿璜、蔡次贤,一为伪尚书周竹坡,一为伪军略赖裕发,一为伪承宣刘逸才、张遂谋,众七八万,将由南康犯赣州,筑伪城於新墟,设卡垒,踞村庄,绵亘二十馀里。
jiǔ nián zhēng yuè, guó fān xí xiāo qǐ jiāng shè fú chì shí táng, bài kòu, kè xīn xū, jìn pò nán kāng chí jiāng xiǎo xī fèng huáng chéng cháng jiāng xū kòu lěi, bìng kè chóng yì nán ān, jìn jiě xìn fēng zhī wéi. èr yuè, jiāng pǔ xuē sān yuán xiàn chéng jiàng, jìn kè pǔ kǒu, zhèn zhǎn wěi tiān fú hóng fāng wěi lì tiān yù mò xìng. kòu chān lǐ shì zhōng jī gāo wàng, chéng xū zài xiàn pǔ kǒu. shì zhōng huí jūn zài kè zhī, pǔ kǒu sù qīng. lǐ xiù chéng jí lǜ hàn zéi qī bā wàn lái fàn, jù wū yī zhèn chà hé. xiù chéng fù yào chén yù chéng zì lú zhōu lái yuán. wū yī zhèn shǔ chú zhōu jiāng pǔ jiāo jiè suǒ yuè, kòu yì zài duàn jué pǔ yíng xiǎng dào, wèi zhāng guó liáng jī bài. kòu yǔ mǐn zhè yú kòu jiē qū chēn guì, suǒ wèi shí dá kāi sān shí wàn zhòng hòu wéi bǎo qìng zhě yě. yù chéng yóu liù hé fàn lú zhōu, bù zhèng shǐ lǐ mèng qún bèi zhí, bù qū, sǐ zhī. sān yuè, jiū ān qìng dǎng wéi pū dìng yuǎn hù chéng yíng, zhù jiān lěi shù shí yǐ kùn wǒ shī. shèng bǎo xí pò qí lěi, xiù chéng dōng zǒu, ér dǎng zhòng rì zēng. guó liáng yú dìng yuǎn xiàn xī zhù shí lǐ cháng qiáng yù zhī, qí běi lù zì jiǔ lǐ shān zhì pǔ kǒu, sān sì shí lǐ, kòu lěi dài biàn. wǒ jūn rì zhàn, fù jiāng zhèng cháo dòng zhāng zhàn kuí jiē mò yú zhèn. shí pǔ kǒu hòu lù chú zhōu lái ān jiē kùn yú kòu. shì zhōng zì pǔ kǒu rào dào huí yuán shèng bǎo, chè wū yī chà kǒu fáng jūn hái dìng yuǎn, qí dì fù wèi kòu jù. hé chūn lǜ jiāng běi jūn dān, qiǎn féng zi cái dù jiāng yuán yīng. yù chéng dù jiāng pǔ pǔ kǒu wèi kě lì zhēng, fēn dǎng yuán liù hé yòu móu qū tiān cháng yáng zhōu, dù jiāng gōng nán yíng hòu lù, bìng xí běi yíng. yú shì kòu zhòng sì wǔ wàn dōng qū liù hé, màn yán lái ān xū yí zhū jìng.
九年正月,国藩檄萧启江设伏赤石塘,败寇,克新墟,进破南康池江、小溪、凤凰城、长江墟寇垒,并克崇义、南安,进解信丰之围。二月,江浦薛三元献城降,进克浦口,阵斩伪天福洪方、伪立天豫莫兴。寇觇李世忠击高旺,乘虚再陷浦口。世忠回军再克之,浦口肃清。李秀成急率悍贼七八万来犯,踞乌衣镇汊河。秀成复要陈玉成自庐州来援。乌衣镇属滁州、江浦交界锁钥,寇意在断绝浦营饷道,为张国樑击败。寇与闽、浙馀寇皆趋郴、桂,所谓石达开三十万众后围宝庆者也。玉成由六合犯庐州,布政使李孟群被执,不屈,死之。三月,纠安庆党围扑定远护城营,筑坚垒数十以困我师。胜保袭破其垒,秀成东走,而党众日增。国樑於定远县西筑十里长墙御之,其北路自九里山至浦口,三四十里,寇垒殆遍。我军日战,副将郑朝栋、张占魁皆殁於阵。时浦口后路滁州、来安皆困於寇。世忠自浦口绕道回援胜保,撤乌衣汊口防军还定远,其地复为寇踞。和春虑江北军单,遣冯子材渡江援应。玉成度江浦、浦口未可力争,分党援六合;又谋趋天长、扬州,渡江攻南营后路,并袭北营。於是寇众四五万东趋六合,蔓延来安、盱眙诸境。
sì yuè, yù chéng wéi yáng zhōu. tí dū dé ān jī kòu tiān cháng, shī lì, mò yú zhèn. shèng bǎo lǜ jūn jìn zhàn shí liáng, hù yǒu sǐ shāng, hái tún jiù pù, è xū yí qián lù hàn běi fàn. zhù chà jiàn jūn wèi kòu kùn, xiān hòu tū wéi chū. hé chūn qiǎn zhāng yù liáng ān yǒng fēn liù hé jūn fù fáng yáng zhōu, yǐ gù qīng huái mén hù. shí chí zhōu qīng yáng kòu bī shí wěi, kuī wān zhǐ. dāng tú wú hú kòu fēn bì qīng shān tíng tóu bī huáng chí. wǒ jūn bài xū yí chà jiàn jí tiān cháng kòu, tiān cháng kòu fēn cuàn liù hé, bìng jù yí zhēng jiāng gān dōng gōu, tú pū hóng shān yáo. qí dì jù liù hé èr shí lǐ, páng tōng guā bù, wèi dà yíng xiǎng dào yān hóu. wǔ yuè, jū diàn huá dū jūn pò píng liù hé dōng lù wáng zǐ miào tài píng jí kòu lěi. chū, liù hé yí zhēng lián jiè èr shí lǐ, kòu lěi sì shí yú, zǔ liáng dào. zhì shì liù hé kuò qīng. shí liù hé yǐ běi tiān cháng yǐ nán, kòu jūn jí shù wàn, xiǎng dào wēi jí, yóu wū jiā jí rào fàn gè jūn zhī bèi, shì zhōng tuì bǎo chú lái. kòu qū jiù pù, zhí fàn xū yí, wéi shèng bǎo yú sāng shù, dōu xìng ā lì zhàn jiě zhī. xún jiù pù kòu fàn hóng zǐ qiáo, shèng bǎo jí mù téng ā chí yuán, ér kòu yǐ fēn fàn xū yí, xū yí gù wú chéng, cāng cù suì shī.
四月,玉成围扬州。提督德安击寇天长,失利,殁於阵。胜保率军进战石梁,互有死伤,还屯旧铺,扼盱眙前路捍北犯。驻汊涧军为寇困,先后突围出。和春遣张玉良、安勇分六合军赴防扬州,以固清、淮门户。时池州、青阳寇逼石硊,窥湾沚。当涂、芜湖寇分壁青山、亭头逼黄池。我军败盱眙、汊涧及天长寇,天长寇分窜六合,并踞仪徵江干东沟,图扑红山窑。其地距六合二十里,旁通瓜埠,为大营饷道咽喉。五月,鞠殿华督军破平六合东路王子庙、太平集寇垒。初,六合、仪徵连界二十里,寇垒四十馀,阻粮道。至是六合廓清。时六合以北、天长以南,寇麕集数万,饷道危急,由乌家集绕犯各军之背,世忠退保滁、来。寇趋旧铺,直犯盱眙,围胜保於桑树,都兴阿力战解之。寻旧铺寇犯红子桥,胜保及穆腾阿驰援,而寇已分犯盱眙,盱眙故无城,仓猝遂失。
liù yuè, shèng bǎo gōng kè xū yí, zhuī chuàng zhī mó qí tiān tāi zhū shān. yáng zhōu zhū jūn ān yǒng děng wén tiān cháng kòu huí cuàn liù hé, fù yí zhēng jié jī, dà pò yú shā hé dà xiǎo tóng shān. yù chéng fèn shén, tú bào fù, lǜ sǐ dǎng gōng lái ān. shì zhōng shǒu chéng, fú zhuàng yǒng yú liǎng mén wài, zì dū jūn chōng rù kòu yíng. kòu chéng xū xí chéng, fú qǐ lán jī, shì zhōng fǎn duì jiā gōng, kòu dà bài, yè zǒu chú zhōu. shì zhōng yóu shuǐ kǒu fén shāo kòu lěi, kòu dà kuì, jiū hé niǎn fěi wéi dìng yuǎn, zài bài zài jìn, wǒ jūn zhòng guǎ bù dí, suì shī xiàn. qī yuè, yù chéng lǜ sǐ dǎng gōng lái ān, fàn chú zhōu, shì zhōng jī zhī, shāo què xún fù jiū zhòng wéi lái ān, bìng fēn tún chéng xī běi zhuō jiā cháo děng chù, kòu lěi jǐ biàn. shì zhōng zhēn kòu zhì yǐ jiāo, qián fú bīng tiǎo zhàn, wěi bài, kòu xiào guān jūn qiè ér shì zhōng yòu huán zào zhī, kòu bù wéi yì, wéi qiāng shēng jué xù zuò bèi ér yǐ. shì zhōng zhòu qǐ míng jiǎo ér qián, huǒ qí yíng, pò èr shí bā lěi. huì shèng bǎo jiě qí wéi, shì zhōng hái chú zhōu. bā yuè, bài kòu xī cuàn xiàn huò shān, jiāng zhǎng guì děng jī bài tài píng guō cūn hóng tán jù kòu, xún cuàn shí dài, xiàn wū shí lǒng, fáng yíng yóu jī huáng jīn xiáng tuì tún yáng xī hé. zì qù suì sān hé shī xiàn, kòu zào wěi chéng gāo èr zhàng yú, pào yǎn xīng liè, huán yǐ shēn háo, chūn qiān mì bù, yǔ tài hú hù xiāng yuán yīng, jiān tōng liáng dào.
六月,胜保攻克盱眙,追创之磨脐、天台诸山。扬州诸军安勇等闻天长寇回窜六合,赴仪徵截击,大破於沙河、大小铜山。玉成愤甚,图报复,率死党攻来安。世忠守城,伏壮勇於两门外,自督军冲入寇营。寇乘虚袭城,伏起拦击,世忠返队夹攻,寇大败,夜走滁州。世忠由水口焚烧寇垒,寇大溃,纠合捻匪围定远,再败再进,我军众寡不敌,遂失陷。七月,玉成率死党攻来安,犯滁州,世忠击之,稍却;寻复纠众围来安,并分屯城西北卓家巢等处,寇垒几遍。世忠侦寇志已骄,潜伏兵挑战,伪败,寇笑官军怯;而世忠又环譟之,寇不为意,惟枪声绝续作备而已。世忠骤起鸣角而前,火其营,破二十八垒。会胜保解其围,世忠还滁州。八月,败寇西窜陷霍山,江长贵等击败太平郭村、宏潭踞寇,寻窜石埭,陷乌石陇,防营游击黄金祥退屯杨谿河。自去岁三河失陷,寇造伪城高二丈馀,炮眼星列,环以深壕,椿签密布,与太湖互相援应,兼通粮道。
shí pái zhèn lì ān huī huái níng, dāng sù wàng qián tài zhī jiāo, wèi yóu wǎn rù chǔ yào chōng. guān wén yǐ wěi chéng bù bá, zhōng ài dōng zhēng, nǎi lìng duō lóng ā tǒng mǎ bù jūn huì gōng, bá wěi chéng, jī zhǎn huò tiān yàn shí tíng yù děng sì shí qī míng, bìng jù bài qián shān ān qìng yuán kòu. wěi gù wáng wú rú xiào zhě, kòu zhī zuì hàn zhě yě, zì zhèn jiāng yì chū, zhì wǎn běi, jiū niǎn yán huái sì rǎo xún pū xū yí zhī qīng bà, wèi gé lán é děng qiāng bì, duàn qí shǒu. zhòng nán kuì, jiǔ yuè, rǎo huò shān xià fú qiáo. lù ān fáng jūn lú yòu xióng děng jī bài zhī, pò máo tǎn chǎng kòu lěi, ér lú zhōu ān qìng kòu tóng fàn lù ān, nǎi yǐn jūn hái xū yí. tiān cháng kòu fàn yáng zhōu, cān jiāng ài dé shèng shuāng xǐ děng bài sǐ sī tú miào. yù chéng lǜ dà gǔ zì gān quán shān xī cuàn yí zhēng chén bǎn qiáo, jìn yuán liù hé, wéi lǐ ruò zhū lěi. féng zi cái yù zhī shī lì, tuì tún duàn yào kǒu. kòu jù hóng shān yáo, duàn lǐ ruò zhū yíng hòu lù, xiǎng yùn bù tōng.
石牌镇隶安徽怀宁,当宿、望、潜、太之交,为由皖入楚要冲。官文以伪城不拔,终碍东征,乃令多隆阿统马步军会攻,拔伪城,击斩霍天燕、石廷玉等四十七名,并拒败潜山、安庆援寇。伪顾王吴如孝者,寇之最悍者也,自镇江逸出,至皖北,纠捻沿淮肆扰;寻扑盱眙之清坝,为格兰额等枪毙,断其首。众南溃,九月,扰霍山下符桥。六安防军卢又熊等击败之,破毛坦厂寇垒,而庐州、安庆寇同犯六安,乃引军还盱眙。天长寇犯扬州,参将艾得胜、双喜等败死司徒庙。玉成率大股自甘泉山西窜仪徵陈板桥,进援六合,围李若珠垒。冯子材御之失利,退屯段要口。寇踞红山窑,断李若珠营后路,饷运不通。
shí yuè, ruò zhū zì bā bù qiáng chén jiā jí kuì wéi chū, zhōng shù chuàng, tuì tún yáng zhōu, sǐ shāng mǎ bù jūn èr qiān bā bǎi yú rén. shí
十月,若珠自八埠墙、陈家集溃围出,中数创,退屯扬州,死伤马步军二千八百馀人。石