wáng yì dé céng wàng yán jué luó qí líng fú jì wēng tóng shū yán shù sēn
王懿德 曾望顏 覺羅耆齡 福濟 翁同書 嚴樹森
wáng yì dé, zì shào fǔ, hé nán xiáng fú rén. dào guāng sān nián jìn shì, shòu lǐ bù zhǔ shì, zài qiān láng zhōng. chū wèi hú běi xiāng yáng zhī fǔ, zhuó shān dōng yǎn yí cáo jì dào. lì shān dōng yán yùn shǐ zhè jiāng àn chá shǐ, diào shān dōng. sān shí nián, zhuó shǎn xī bù zhèng shǐ. xián fēng yuán nián, hù xún fǔ, zòu qǐng huò miǎn jī nián mín qiàn cháng píng cāng liáng bā wàn yú shí, zhuó fú jiàn xún fǔ.
王懿德,字紹甫,河南祥符人。道光三年進士,授禮部主事,再遷郎中。出為湖北襄陽知府,擢山東兗沂曹濟道。歷山東鹽運使、浙江按察使,調山東。三十年,擢陝西布政使。咸豐元年,護巡撫,奏請豁免積年民欠常平倉糧八萬餘石,擢福建巡撫。
èr nián, zòu yán: hàn huàn qián fá, zào bì shàn guó sòng yǒu jiāo yǐn qián yǐn jiāo chāo yuán míng zhì chāo fǎ, huò zhí qiān wén wǔ bǎi bù děng. wǒ cháo zhǔn suì rù wèi chū, yīn mín lì ér lì, tǎng xiàng sù chōng, xī yōng guò lǜ? zì hǎi fáng duō shì, xiāo fèi jiàn zēng, yuè xī jūn wù, hé gōng bō kuǎn, bù xià qiān shù bǎi wàn, mù qián yǐ jiān, shàn hòu hé shù? juān shū suī yīn, jǐn tóng sháo shuǐ. dū cuī shāo pò, qiě ài lǘ yán. yǔ qí chóu huà duō yín, bù ruò gǎi háng chāo yǐn. lì kǎo jī fǔ shān zuǒ yǐ jí guān dōng, duō yòng qián piào, jí fú jiàn gè shǔ, yín qián fān piào cān hù xíng shǐ, biàn yú xié qǔ, shì tóng xiàn jīn, shāng mín yì cāo zhǐ bì xìn yòng. kuàng tiān xià zhī zhǔ, guó kù zhī zhòng, chì zào bǎo chāo, yóu yì liú zhuǎn. wéi chāo shì yí jiǎn, yī liǎng wèi lǜ, bān fā fān kù, tōng yù sì mín, zhǔn wán dīng liáng guān shuì, zì wú zhì zhì. huò yí kù yín yì chū, xī chéng chāo yǐn, yín rì yǐ shǎo, chāo rì yǐ jiàn. qǐ zhī cháo tíng bù xù wèi bǎo, yǐ tiān xià zhī cái gōng tiān xià zhī yòng, néng shōu néng fā, zì néng zuǒ yòu féng yuán yě. shū rù, yù jūn jī dà chén tóng hù bù yì xíng. jiān shǔ mǐn zhè zǒng dū. sān nián, zòu fú jiàn fěi tú jiū jié zī rǎo, qǐng kuān dì fāng guān shī chá chù fēn, bǐ huò dào zì shú, yǔn zhī.
二年,奏言:「漢患錢乏,造幣贍國;宋有交引、錢引、交鈔;元、明制鈔法,或直千文、五百不等。我朝准歲入為出,因民利而利,帑項夙充,奚庸過慮?自海防多事,銷費漸增,粵西軍務,河工撥款,不下千數百萬,目前已艱,善後何術?捐輸雖殷,僅同勺水。督催稍迫,且礙閭閻。與其籌畫多銀,不若改行鈔引。歷考畿輔、山左以及關東,多用錢票,即福建各屬,銀錢番票參互行使,便於攜取,視同現金,商民亦操紙幣信用。況天下之主,國庫之重,飭造寶鈔,尤易流轉。惟鈔式宜簡,一兩為率,頒發藩庫,通喻四民,准完丁糧關稅,自無窒滯。或疑庫銀溢出,悉成鈔引,銀日以少,鈔日以賤。豈知朝廷不蓄為寶,以天下之財供天下之用,能收能發,自能左右逢源也。」疏入,諭軍機大臣同戶部議行。兼署閩浙總督。三年,奏福建匪徒糾結滋擾,請寬地方官失察處分,俾獲盜自贖,允之。
shí huì fěi sì qǐ, tū rù hǎi chéng xiàn jié yù qiāng guān, yòu lüè tóng ān ān xī, qiǎn bīng huì jiǎo. zhāng zhōu cù wèi fěi xiàn, zhèn dào jiē yù hài. yóu jī ráo tíng xuǎn fāng lǜ bīng tā chū, wén jǐng huí yuán. jìn chéng xiāng mín jí chéng zhōng shēn shì mì yuē, qǐ tíng xuǎn rù, qín fěi shǒu xiè hòu děng, jiān fěi shù bǎi, fù qí chéng. yán píng yì bèi fěi gōng, fù jiāng lǐ shòu chūn jī zǒu zhī. dà tián dé huà yǒu fěi lán rù, shēn shì lǜ xiāng tuán shā zéi shù bǎi. yǒng chūn wèi fěi suǒ jù, yóu jī ēn pèi děng huì yǒng pò zéi, qín qí qú, yú dǎng dùn zǒu, bèi zhào jiā jiǎng. tái wān nán lù yì yǒu fěi rǎo, yì dé zòu chén fáng jiǎo qíng xíng, yù yuē: fú jiàn shēn liàn sù ān dà yì. qián tóng ān xiàn yì mín shā zéi, quán zhōu zài jí fù jiāng lǚ dà shēng děng zì yuán mù yǒng dù tái, shì qí míng yàn. wù dāng jī yáng shì qì, miè cǐ qún chǒu. xún yǐ hǎi chéng tóng ān shà mén ān xī xiān yóu xiāng jì xiàn, shū qǐng zhì zuì, xià lì yì. lìng cān jiāng lǐ huáng dū sī gù fēi xióng pò zéi, yóu xī xiàn chéng shī ér xuán fù. shuǐ shī tí dū shī dé gāo jīn mén zhèn zǒng bīng sūn dǐng áo jī zéi yú jīn mén, pò zhī. shà mén xiān yóu jiē fù. sì nián, shàng yóu yǐ cì dìng, zéi shǒu lín jùn shàng fén bì, shí shòu mǐn zhè zǒng dū.
時會匪四起,突入海澄縣劫獄戕官,又掠同安、安溪,遣兵會剿。漳州猝為匪陷,鎮、道皆遇害。游擊饒廷選方率兵他出,聞警回援。近城鄉民及城中紳士密約,啟廷選入,擒匪首謝厚等,殲匪數百,復其城。延平亦被匪攻,副將李壽春擊走之。大田、德化有匪闌入,紳士率鄉團殺賊數百。永春為匪所踞,游擊恩霈等會勇破賊,擒其渠,餘黨遁走,被詔嘉獎。台灣南路亦有匪擾,懿德奏陳防剿情形,諭曰:「福建紳練素諳大義。前同安縣義民殺賊,泉州在籍副將呂大升等自原募勇渡台,是其明驗。務當激揚士氣,滅此群醜。」尋以海澄、同安、廈門、安溪、仙遊相繼陷,疏請治罪,下吏議。令參將李煌、都司顧飛熊破賊,尤溪縣城失而旋復。水師提督施得高、金門鎮總兵孫鼎鼇擊賊於金門,破之。廈門、仙遊皆復。四年,上游以次定,賊首林俊尚焚斃,實授閩浙總督。
hù bù yì xiàn zhì xíng chāo, zòu yán: chāo zhī néng xíng, bù zài yú fā ér zài yú shōu. nèi zì bù kù yǐ jí gè guān shuì wù, wài zé dīng hào qián liáng yán diǎn qì zhǐ gè shuì, guǒ néng xī shōu chāo piào, bù xiàn chéng shù, qiě shì yǐ fēi chāo bù yòng, zé bǎi xìng zhēng xiāng mǎi chāo. yǒu yín zhī jiā, yǐ chāo qīng ér yì cáng nà kè zhī máng, yǐ lǜ dìng ér wú sǔn mào qiān zhī shāng, yǐ lì yùn ér shěng fèi. bù chén jiàn wèi jí cǐ, wéi kǒng jiě chāo ér bù jiě yín, gù xiàn yǐ chéng shù. fū yǐ wèi wú yòng, zé chāo yín jūn fēi kě shí kě yī yǐ wèi yǒu yòng, zé chāo yín bù néng jī qīng jī zhòng. jīn yú lǐng chāo zhī shí, qū yǐ yī shěng, yóu bù zhī zhào, fāng néng xíng yòng. jǐ bù zì xìn, rén qǐ kě qiáng? tú kāi jí duān yú lì zhī mén. qǐng chì bù chén jí gè shěng dū fǔ, yǐ cǐ fā jí yǐ cǐ shōu, wú lùn gè xiàng dù zhī, shì tiān xià fēi chāo bù yòng. xīn shōu mǎi chāo yín liǎng, jī yú bù kù fān kù, yǐ wèi mǔ jīn. xíng chāo bù fēn zhěn yù, zé yín rì fēng ér běn yuán hòu. shū rù, xià bù yì, gé bù xíng.
戶部議限制行鈔,奏言:「鈔之能行,不在於發而在於收。內自部庫以及各關稅務,外則丁耗錢糧、鹽典契紙各稅,果能悉收鈔票,不限成數,且示以非鈔不用,則百姓爭相買鈔。有銀之家,以鈔輕而易藏;納課之氓,以率定而無損;貿遷之商,以利運而省費。部臣見未及此,惟恐解鈔而不解銀,故限以成數。夫以為無用,則鈔、銀均非可食可衣;以為有用,則鈔、銀不能畸輕畸重。今於領鈔之時,區以一省,由部知照,方能行用。己不自信,人豈可強?徒開藉端漁利之門。請飭部臣及各省督撫,以此發即以此收,無論各項度支,示天下非鈔不用。新收買鈔銀兩,積於部庫、藩庫,以為母金。行鈔不分畛域,則銀日豐而本源厚。」疏入,下部議,格不行。
wǔ nián, yīn bìng qǐng gǎi jīng zhí, bù xǔ. qī nián, yuè fěi zì jiāng xī cuàn rù jìng, xiàn guāng zé tīng zhōu, xún xiān hòu kè fù. qiǎn zǒng bīng ráo tíng xuǎn jìn yuán zhè jiāng jiāng xī. bā nián, jīng chá, zhào yǐ yì dé rǎng wài ān nèi, bù zhì xián yí, yǔ yì xù. yuè fěi fù zì jiāng xī cuàn xiàn pǔ chéng sōng xī zhèng hé děng xiàn, shào wǔ guāng zé lián chéng yì bèi zéi rǎo. zhōu tiān péi jūn fù yuán, zéi fù huí cuàn jiāng xī, zhū chéng jiē fù. shí nián, yǐ bìng qǐ bà. shí yī nián, zú, shì jìng yì.
五年,因病請改京職,不許。七年,粵匪自江西竄入境,陷光澤、汀州,尋先後克復。遣總兵饒廷選進援浙江、江西。八年,京察,詔以懿德攘外安內,布置咸宜,予議敘。粵匪復自江西竄陷浦城、松溪、政和等縣,邵武、光澤、連城亦被賊擾。周天培軍赴援,賊復回竄江西,諸城皆復。十年,以病乞罷。十一年,卒,諡靖毅。
céng wàng yán, zì zhān kǒng, guǎng dōng xiāng shān rén. dào guāng èr nián jìn shì, xuǎn shù jí shì, shòu biān xiū, qiān yù shǐ. shí wǔ nián, tiáo zòu zhěng chì kē chǎng fán shí sì shì, jiē rú suǒ qǐng xíng. qiān gěi shì zhōng, zài qiān guāng lù sì shǎo qīng. shàng yǐ wàng yán yù shì gǎn yán, bāo miǎn zhī, zhuǎn tài cháng sì shǎo qīng. shí liù nián, zhuó shùn tiān fǔ yǐn. èr shí nián, chū wèi fú jiàn bù zhèng shǐ. èr shí sān nián, hù bù yín kù kuī tǎng shì fā, wàng yán cháng yǐ yù shǐ chá kù, wèi jiū fā, zuò duó guān fēn cháng. xuán shòu zhǔ shì. xián fēng sān nián, mìng yǐ wǔ pǐn jīng táng hòu bǔ, bǔ tōng zhèng sī cān yì. liù nián, fù shòu shùn tiān fǔ yǐn, zhuó shǎn xī xún fǔ. qī nián, yuè fěi zì hú běi zhú shān rǎo shǎn xī píng lì, wàng yán qiǎn yóu jī cháng yǒu děng huì hú běi jūn kè zhú shān. zéi cuàn jūn zhōu wǔ dāng shān, yòu qiǎn zǒng bīng lóng zé hòu huì hú běi jūn jìn jiǎo, jiān zéi dài jǐn. bā nián, yuè fěi rù jī tóu guān, qīn shāng nán, qiǎn bīng jī zǒu zhī.
曾望顏,字瞻孔,廣東香山人。道光二年進士,選庶吉士,授編修,遷御史。十五年,條奏整飭科場凡十四事,皆如所請行。遷給事中,再遷光祿寺少卿。上以望顏遇事敢言,褒勉之,轉太常寺少卿。十六年,擢順天府尹。二十年,出為福建布政使。二十三年,戶部銀庫虧帑事發,望顏嘗以御史察庫,未糾發,坐奪官分償。旋授主事。咸豐三年,命以五品京堂候補,補通政司參議。六年,復授順天府尹,擢陝西巡撫。七年,粵匪自湖北竹山擾陝西平利,望顏遣游擊常有等會湖北軍克竹山。賊竄均州武當山,又遣總兵龍澤厚會湖北軍進剿,殲賊殆盡。八年,粵匪入雞頭關,侵商南,遣兵擊走之。
jiǔ nián, shǔ sì chuān zǒng dū. yuè fěi rù sì chuān, gōng xù zhōu, xún yǐn qù. diān fěi lán cháo zhù lǐ yǒng hé chàng luàn, yǔ xù zhōu tǔ fěi gōu jié sì rǎo. wàng yán qiǎn bīng jìn gōng, zhǎn zéi mù lǐ zǔ zī děng. shí nián, qiǎn tí dū kǒng guǎng shùn děng gōng dà yán jiān shān zéi zhài, huò qí qú wáng dài zhōu. diān fěi gōng jiān wèi, zì jiàn bǎn chǎng cuàn zhì hé kǒu, jiāng fù fá yǐ dù, tí dū zào shēng dū bīng shuǐ lù jiā jī, zǒu zhī. wàng yán yòu lǜ zéi dù hé fàn jiā dìng, qiǎn zǒng bīng zhàn tài děng jié jī. zéi jù guān yīn chǎng, shī zì huáng gé sì jìn gōng, zhàn yú luó chéng pù, bài zhī. zéi cuàn jù gòng jǐng tiān chí sì zhū dì, wèi lěi shù shí, chì zhàn tài děng jiǎo zhī. qián fěi lǐ zhì gāo děng jù zhǎng qiān bà zhū zhài, qiǎn bīng gōng huǐ zhǎng qiān bà. zǒng bīng hǔ sōng lín zì chéng jiā chǎng jìn gōng gòng jǐng, yòu qiǎn bīng gōng zhuó shuǐ zéi, huò qí qú hè shì yú děng. zhū lù suī yǒu zhǎn huò, ér diān fěi shì rì chì, lán cháo zhù rǎo qīng shén xù zhōu, lǐ yǒng hé gōng jiā dìng, shěng chéng jiè yán. zhào chì wàng yán bù néng zhì zéi, xià lì yì.
九年,署四川總督。粵匪入四川,攻敘州,尋引去。滇匪藍朝柱、李永和倡亂,與敘州土匪勾結肆擾。望顏遣兵進攻,斬賊目李祖資等。十年,遣提督孔廣順等攻大岩尖山賊寨,獲其渠王帶周。滇匪攻犍為,自箭板場竄至河口,將縛筏以渡,提督皂升督兵水陸夾擊,走之。望顏又慮賊渡河犯嘉定,遣總兵占泰等截擊。賊據觀音場,師自黃閣寺進攻,戰於羅城鋪,敗之。賊竄踞貢井、天池寺諸地,為壘數十,飭占泰等剿之。黔匪李志高等據長阡壩諸寨,遣兵攻毀長阡壩。總兵虎嵩林自程家場進攻貢井,又遣兵攻濯水賊,獲其渠賀世愚等。諸路雖有斬獲,而滇匪勢日熾,藍朝柱擾青神、敘州,李永和攻嘉定,省城戒嚴。詔斥望顏不能制賊,下吏議。
gěi shì zhōng lǐ péi hù shū hé rèn xìng wàng wèi, làn bǎo fú xiāo, zòng zi gàn yù. mìng shǎn gān zǒng dū lè bīn xié shǔ xún fǔ tán tíng xiāng àn zhì. fù zòu wàng yán shàng wú zāng sī, wéi jǔ hé shǔ lì duō cū shuài miù wù, bù néng yuē shù zǐ dì pū lì. bù yì chǐ zhí, mìng zàn liú shǔ rèn. fù wèi zhī fǔ wēng zǔ liè suǒ jié, xià jiāng jūn chóng shí àn zhì, cí fù lián zi jié kuí jí qí pū, nǎi mìng jiě rèn, réng liú sì chuān. shí yī nián, mìng huí jí. tóng zhì yuán nián, zhào yì jīng shī, yǐ sì pǐn jīng táng hòu bǔ. wǔ nián, bǔ nèi gé shì dú xué shì. jiǔ nián, zú.
給事中李培祜疏劾任性妄為,濫保浮銷,縱子干預。命陝甘總督樂斌偕署巡撫譚廷襄按治。覆奏望顏尚無贓私,惟舉劾屬吏多粗率謬誤,不能約束子弟仆隸。部議褫職,命暫留署任。復為知府翁祖烈所訐,下將軍崇實按治,辭復連子捷魁及其仆,乃命解任,仍留四川。十一年,命回籍。同治元年,召詣京師,以四品京堂候補。五年,補內閣侍讀學士。九年,卒。
jué luó qí líng, zì jiǔ fēng, zhèng huáng qí rén. chū shòu gōng bù bǐ tiē shì, zhōng shì dào guāng shí qī nián jǔ rén, shēng xíng bù zhǔ shì, lèi qiān láng zhōng. chū wèi jiāng xī guǎng xìn zhī fǔ, diào nán ān. lì shǔ jiàn chāng fǔ zhōu jí ān yuán zhōu zhū fǔ. xián fēng sān nián, diào fù shěng chéng guǎn guān tuán jú. yuè fěi gōng nán chāng, qí líng zuǒ shǒu yù, cì huā líng. xún bǔ gàn zhōu zhī fǔ. wǔ nián, zhuó jí nán gàn níng dào. zéi cuàn yì níng, qí líng lǜ bīng fù yuán. liù nián, zhuó bù zhèng shǐ, mìng zhù fáng ráo zhōu, xié bì jīn kē děng fēn tún è shǒu. zéi sān lù lái fàn, jīn kē chéng shèng zhuī zéi, ér gàn jūn yíng lěi bèi xí, chéng suì xiàn. xuán jí hé gōng pò zéi, fù zhī. fèng xí yí jūn nán chāng. shì láng céng guó fān zòu: qí líng zài ráo zhōu lián luò xiāng tuán, píng zhàng dōng běi. jīn jiǔ jiāng zhòng bīng yǐ jǐn fù shěng chéng, qí líng yí réng zhù ráo zhōu, wú yōng yí diào. shí jiāng xī sī dào duō tǒng jūn, céng guó fān jí xué zhèng lián zhào lún jiē yǐ qí líng wèi shàn, ér zī yì xún fǔ wén jùn. qī nián, zhào bà wén jùn, zhuó qí líng wèi xún fǔ.
覺羅耆齡,字九峰,正黃旗人。初授工部筆帖式,中式道光十七年舉人,升刑部主事,累遷郎中。出為江西廣信知府,調南安。歷署建昌、撫州、吉安、袁州諸府。咸豐三年,調赴省城筦官團局。粵匪攻南昌,耆齡佐守御,賜花翎。尋補贛州知府。五年,擢吉南贛寧道。賊竄義寧,耆齡率兵赴援。六年,擢布政使,命駐防饒州,偕畢金科等分屯扼守。賊三路來犯,金科乘勝追賊,而贛軍營壘被襲,城遂陷。旋即合攻破賊,復之。奉檄移軍南昌。侍郎曾國藩奏:「耆齡在饒州聯絡鄉團,屏障東北。今九江重兵已盡赴省城,耆齡宜仍駐饒州,毋庸移調。」時江西司道多統軍,曾國藩及學政廉兆綸皆以耆齡為善,而訾議巡撫文俊。七年,詔罷文俊,擢耆齡為巡撫。
jiāng xī jùn xiàn bàn lún yú zéi, cún zhě wéi nán chāng guǎng xìn ráo zhōu gàn zhōu shù jùn, zhàn shì duō yǐ xiāng jūn. wèi jǐ, céng guó fān xié dì guó quán yǐ bēn sàng guī hú nán. wéi jí ān jiǔ bù xià, guó quán qù hòu, jūn wú suǒ tǒng, yì pí. qí líng zòu qǐ guó quán réng dū jí ān jūn, nǎi fù zhèn. qī yuè, liú téng hóng kè ruì zhōu. shí èr yuè, liú zhǎng yòu kè lín jiāng. bā nián sì yuè, lǐ xù bīn kè jiǔ jiāng, xiāo qǐ jiāng liú kūn yī kè fǔ zhōu. bā yuè, céng guó quán kè jí ān. zhào qǐ céng guó fān dū shī guī zhè jiāng, yú jiǔ yuè zhì nán chāng. guó fān qián yú wǔ nián chū zhì jiāng xī, bīng xiǎng jù kùn, dì fāng guān lì xiá wǔ chè zhǒu, shì duō jiān zǔ. zhì shì, qí líng fèng lìng wéi jǐn, zhǔ kè dà hé, jūn shì rì yǒu qǐ sè. jiǔ nián sān yuè, kè nán ān. liù yuè, kè jǐng dé zhèn. jiāng xī quán jìng zàn gào sù qīng. jiǔ yuè, diào guǎng dōng xún fǔ. yuè fěi dí míng kāi zì nán xióng gōng jiāng xī ān yuǎn, qí líng qiǎn bīng yuè jìng jiě wéi. shí yī nián, zéi zì ān yuǎn bài cuàn píng yuǎn, rù fú jiàn, xiàn wǔ píng, qí líng fēn bīng shōu fù.
江西郡縣半淪於賊,存者惟南昌、廣信、饒州、贛州數郡,戰事多倚湘軍。未幾,曾國藩偕弟國荃以奔喪歸湖南。圍吉安久不下,國荃去後,軍無所統,益疲。耆齡奏起國荃仍督吉安軍,乃復振。七月,劉騰鴻克瑞州。十二月,劉長佑克臨江。八年四月,李續賓克九江,蕭啟江、劉坤一克撫州。八月,曾國荃克吉安。詔起曾國藩督師規浙江,於九月至南昌。國藩前於五年初至江西,兵餉俱困,地方官吏狎侮掣肘,事多艱阻。至是,耆齡奉令惟謹,主客大和,軍事日有起色。九年三月,克南安。六月,克景德鎮。江西全境暫告肅清。九月,調廣東巡撫。粵匪翟明開自南雄攻江西安遠,耆齡遣兵越境解圍。十一年,賊自安遠敗竄平遠,入福建,陷武平,耆齡分兵收復。
tóng zhì yuán nián, mìng dū jūn rù fú jiàn yuán zhè jiāng, zhuó mǐn zhè zǒng dū. yuè fěi xiàn chù zhōu, qí líng qiǎn zǒng bīng qín rú hǔ děng fēn dào jìn gōng, zhí bī chéng xià. zéi cuàn jìn yún, suì kè chù zhōu, jìn shōu jìn yún, zài jìn fù fèng huà. èr nián, fù jìn kè tāng xī yǒng kāng wǔ yì lóng yóu lán xī zhū xiàn, jí jīn huá fǔ chéng, zhè dōng lüè dìng. diào fú zhōu jiāng jūn. xún zú, cì xù, shì kè shèn.
同治元年,命督軍入福建援浙江,擢閩浙總督。粵匪陷處州,耆齡遣總兵秦如虎等分道進攻,直偪城下。賊竄縉雲,遂克處州,進收縉雲,再進復奉化。二年,復進克湯溪、永康、武義、龍游、蘭谿諸縣,及金華府城,浙東略定。調福州將軍。尋卒,賜恤,諡恪慎。
fú jì, zì yuán xiū, bì lù shì, mǎn zhōu xiāng bái qí rén. dào guāng shí sān nián jìn shì, xuǎn shù jí shì, shòu biān xiū. zhuó shì jiǎng, sì qiān shǎo zhān shì, dà kǎo èr děng, fù sān qiān bīng bù shì láng, jiān xiāng bái qí méng gǔ fù dōu tǒng zǒng guǎn nèi wù fǔ dà chén. diào gōng bù, fù diào lì bù, jiān yòu yì zǒng bīng. èr shí bā nián, mìng xié yòu shù zǐ luò bǐng zhāng wǎng hé nán jiāng sū shān dōng àn shì. guī dé zhī fǔ hú xī zhōu tān liè, jū shí, lùn rú lǜ. hé nán jiǎ lǔ hé gōng mí fèi xū bào, gōng jùn hé fù yū, xún fǔ è shùn ān yǐ xià jiē zuò qiǎn. sū zhōu zhī fǔ zhōng diàn xuǎn děng làn xíng huì dào, jū shí, lùn rú lǜ. yòu àn shān dōng yán yùn shǐ wéi dé chéng jié xún fǔ chóng ēn, lè lìng kāi quē, qǐng jiāo xíng bù dǎi zhì. fù diào hù bù. èr shí jiǔ nián, shòu zhèng bái qí hù jūn tǒng lǐng. mìng xié xíng bù shì láng chén fú ēn àn shān xī xún fǔ wáng zhào chēn zāng wū, zhào chēn zuò qiǎn. sān shí nián, zhuǎn zuǒ yì zǒng bīng. yī shì xuē zhí zhōng zuò yāo yán dé zuì, shì qiān fú jì, duó guān. xún yǔ sì pǐn dǐng dài, shǔ shān xī àn chá shǐ, shòu shān dōng àn chá shǐ. xián fēng èr nián, shòu fèng tiān fǔ yǐn, zhuó nán hé hé dào zǒng dū. sān nián, diào cáo yùn zǒng dū, mìng zàn xíng dū bàn huái běi yán wù.
福濟,字元修,必祿氏,滿洲鑲白旗人。道光十三年進士,選庶吉士,授編修。擢侍講,四遷少詹事,大考二等,復三遷兵部侍郎,兼鑲白旗蒙古副都統、總管內務府大臣。調工部,復調吏部,兼右翼總兵。二十八年,命偕右庶子駱秉章往河南、江蘇、山東按事。歸德知府胡希周貪劣,鞫實,論如律。河南賈魯河工糜費虛報,工竣河復淤,巡撫鄂順安以下皆坐譴。蘇州知府鍾殿選等濫刑諱盜,鞫實,論如律。又按山東鹽運使韋德成訐巡撫崇恩,勒令開缺,請交刑部逮治。復調戶部。二十九年,授正白旗護軍統領。命偕刑部侍郎陳孚恩按山西巡撫王兆琛贓污,兆琛坐譴。三十年,轉左翼總兵。醫士薛執中坐妖言得罪,事牽福濟,奪官。尋予四品頂戴,署山西按察使,授山東按察使。咸豐二年,授奉天府尹,擢南河河道總督。三年,調漕運總督,命暫行督辦淮北鹽務。
shí yuè fěi jù jiāng níng, rǎo jiāng běi, fú jì huì qí shàn bài zéi yáng zhōu, shòu ān huī xún fǔ. fú jì diào cáo hé biāo bīng liù bǎi zì lín huái guān fù lú zhōu, shū qǐng chì qí shàn bō jīng bīng èr qiān è guān shān jiàn xī, fáng zéi běi cuàn yòu qǐng réng jiān dū huái běi yán kè, jí jì ān huī jūn xiǎng: jiē yǔn zhī. sì nián, zhì lú zhōu, tǔ fěi xiàn lù ān, xià bù yì chù. fú jì zòu yán: dǐ lú hòu, tǒng jì diào bīng yuē èr wàn yú, yuè xiǎng bù xià shí wǔ liù wàn. qǐng chì zhè lǔ qín jìn gè fǔ chén xié jì. fù qǐng yǐ qián jiāng nán hé dào zǒng dū pān xī ēn ān huī xué zhèng sūn míng ēn huì bàn huī zhōu níng guó guǎng dé sān fǔ zhōu fáng jiǎo, jù cóng zhī. tí dū hé chūn yǐ qīn chà dà chén dū bàn jūn wù, fú jì yǔ huì shī kè lù ān, shōu yīng shān huò shān. wǔ nián shí yuè, kè lú zhōu, jiā tài zǐ shǎo bǎo tóu pǐn dǐng dài. yú shì lú jiāng cháo xiàn wú wèi xiāng jì kè fù, bèi yōu xù, cì yù yòng mián páo líng guǎn bān zhǐ hé bāo. shí yī yuè, yí jūn tóng chéng.
時粵匪踞江寧,擾江北,福濟會琦善敗賊揚州,授安徽巡撫。福濟調漕河標兵六百自臨淮關赴廬州,疏請飭琦善撥精兵二千扼關山、澗溪,防賊北竄;又請仍兼督淮北鹽課,藉濟安徽軍餉:皆允之。四年,至廬州,土匪陷六安,下部議處。福濟奏言:「抵廬後,統計調兵約二萬餘,月餉不下十五六萬。請飭浙、魯、秦、晉各撫臣協濟。」復請以前江南河道總督潘錫恩、安徽學政孫銘恩會辦徽州、寧國、廣德三府州防剿,俱從之。提督和春以欽差大臣督辦軍務,福濟與會師克六安,收英山、霍山。五年十月,克廬州,加太子少保、頭品頂戴。於是廬江、巢縣、無為相繼克復,被優敘,賜御用棉袍、翎管、搬指、荷包。十一月,移軍桐城。
qī nián, wú wèi lú zhōu fù jìn gè xiàn fù wèi zéi xiàn, tóng chéng bèi wéi, lǚ jī què zhī. èr yuè, zéi dà zhì, fú jì lǜ bīng kuì wéi chū, hái zhù lú zhōu. zhào chì diào dù wú fāng, xià bù yì chù. wèi jǐ, lù ān fù xiàn, fú jì yīn bìng qǐng kāi xún fǔ quē, zhuān bàn jūn wù, bù xǔ. shí ān huī běn shěng wú bīng, jūn wù shí zhǔ yú hé chūn. zéi jù ān qìng, wǎn nán shù jùn xuán gé, yáo xiá yú zhè jiāng. huái běi niǎn fěi màn yán, yuán jiǎ sān rèn zhī, xún fǔ hào lìng suǒ jí, jǐn shí yú xiàn. bīng hòu huāng wú, fù shuì wú chū, xiǎng chù bīng huá, yí shī xún fǔ guān fáng, zì qǐng yán yì, shàng yuán zhī, báo qiǎn ér yǐ. huì jiāng nán dà yíng kuì, hé chūn yí fù dū shī, wéi zǒng bīng qín dìng sān zhèng kuí shì liǎng jūn réng liú, yǐ yǐ zhàn shǒu. yuè fěi dà gǔ yóu hú běi rù wǎn, niǎn fěi zòng héng yú wǎn yù zhī jiāo, shěng zhēng diào dìng sān kuí shì èr rén. zòu shàng, jiē bào kě, fú jì yī wéi wú kě fǒu. dìng sān jiǔ gōng tóng chéng wèi xià, kuí shì yì fèng mìng ér zhì, liǎng jūn zhēng xiǎng shēng xián, zéi chéng xì pū yíng, suì zhì dà kuì. bā nián, chú zhōu lái ān fèng yáng huái yuǎn xiāng jì shī xiàn. fú jì yǐ bìng qǐ jiǎ, zhào chì rì jiǔ wú gōng, chǐ gōng xián tóu pǐn dǐng dài, mìng lái jīng. xún shòu nèi gé xué shì, yǔ fù dōu tǒng xián, chōng xī níng bàn shì dà chén. jiǔ nián, yǐ ān chā tóu chéng yě fān gōng, hái tóu pǐn dǐng dài. shí nián, shòu gōng bù shì láng, shǔ shǎn gān zǒng dū, jiān zhèng huáng qí hàn jūn dōu tǒng. shí yī nián, shòu chéng dū jiāng jūn, diào yún guì zǒng dū. wén zōng bēng, fú jì zòu qǐng yè zǐ gōng, bù xǔ, zhào chì guī bì diān qián jūn wù, chǐ zhí, yǔ sì pǐn dǐng dài, réng fù yún nán, jiāo shǔ zǒng dū pān duó chāi qiǎn.
七年,無為、廬州附近各縣復為賊陷,桐城被圍,屢擊卻之。二月,賊大至,福濟率兵潰圍出,還駐廬州。詔斥調度無方,下部議處。未幾,六安復陷,福濟因病請開巡撫缺,專辦軍務,不許。時安徽本省無兵,軍務實主於和春。賊踞安慶,皖南數郡懸隔,遙轄於浙江。淮北捻匪蔓延,袁甲三任之,巡撫號令所及,僅十餘縣。兵後荒蕪,賦稅無出,餉絀兵譁,遺失巡撫關防,自請嚴議,上原之,薄譴而已。會江南大營潰,和春移赴督師,惟總兵秦定三、鄭魁士兩軍仍留,倚以戰守。粵匪大股由湖北入皖,捻匪縱橫於皖、豫之交,省爭調定三、魁士二人。奏上,皆報可,福濟依違無可否。定三久攻桐城未下,魁士亦奉命而至,兩軍爭餉生嫌,賊乘隙撲營,遂致大潰。八年,滁州、來安、鳳陽、懷遠相繼失陷。福濟以病乞假,詔斥日久無功,褫宮銜、頭品頂戴,命來京。尋授內閣學士,予副都統銜,充西寧辦事大臣。九年,以安插投誠野番功,還頭品頂戴。十年,授工部侍郎,署陝甘總督,兼正黃旗漢軍都統。十一年,授成都將軍,調雲貴總督。文宗崩,福濟奏請謁梓宮,不許,詔斥規避滇、黔軍務,褫職,予四品頂戴,仍赴雲南,交署總督潘鐸差遣。
tóng zhì yuán nián, yǔ fù dōu tǒng xián fù xī zàng chá bàn shì jiàn, dào gěng wèi wǎng. sì nián, hái jīng. liù nián, shòu kē bù duō bāng bàn dà chén, diào bù lún tuō hǎi bàn shì dà chén. bā nián, shòu wū lǐ yǎ sū tái jiāng jūn. jiǔ nián, huí fěi xiàn wū lǐ yǎ sū tái, chǐ zhí. shí èr nián, juān yín zhù zhèn. zhí lì zǒng dū lǐ hóng zhāng wèi chén zài ān huī qián láo, hái yuán xián. guāng xù yuán nián, zú, yī xún fǔ lì cì xù.
同治元年,予副都統銜赴西藏查辦事件,道梗未往。四年,還京。六年,授科布多幫辦大臣,調布倫托海辦事大臣。八年,授烏里雅蘇台將軍。九年,回匪陷烏里雅蘇台,褫職。十二年,捐銀助賑。直隸總督李鴻章為陳在安徽前勞,還原銜。光緒元年,卒,依巡撫例賜恤。
wēng tóng shū, zì yào fáng, jiāng sū cháng shú rén, dà xué shì xīn cún zi. dào guāng èr shí nián jìn shì, xuǎn shù jí shì, shòu biān xiū. dà kǎo lǚ liè èr děng, zhuó zhōng yǔn. xián fēng yuán nián, yīng zhào chén sì shì: qǐng fǔ xù shī yè liáng mín chá jǔ jié jǐ ài mín shǒu lìng xìng xiū jiāng zhè hú guǎng shuǐ lì xùn liàn lǐng hǎi shuǐ shī. sān nián, mìng fù jiāng nán zuǒ qīn chà dà chén qí shàn jūn shì. zhuó shì jiǎng xué shì, zhuǎn shì dú xué shì, qiān shǎo zhān shì. liù nián, zì jūn zhōng zòu yán: ān mín xiān zú bīng, zú bīng xiān lǐ cái. yún nán yùn tóng dào gěng, qǐng yú diān zhōng shè jú gǔ zhù, yùn qián zhì jīng zhōu chōng jūn xū jí hé gōng zhī yòng. yán jiāng jiè yán, huái nán yán yǐn bù xíng, qǐng yǐ zhè yán xíng jiāng xī, ér yǐ sū cháng zhèn tài sì fǔ zhōu gǎi shí huái yán. jiāng zhè cáo mǐ gǎi yóu hǎi yùn, shù bù jí quán cáo zhī bàn, qǐng fēn mǐ gù mín chuán réng yóu yùn hé xíng zhuǎn bān zhī fǎ. mǎ zhèng fèi chí, qǐng lìng yíng mǎ liàng jiǎn shù chéng, mù mǎ chú jiè yíng yòng, lìng biàn jià jiě kù. gè shěng yíng bīng yīng diào fù zhàn, qǐng chì jiāng shāng bìng chè huí. kōng liáng quē wǔ, shí lì zhěng dùn. jūn xìng gè shěng zhōu xiàn cāng gǔ huò zāo róu lìn, huò bèi gōng yì, shí cún qí shǎo, qǐng lìng dì fāng guān quàn fù mín nà sù rù cāng, liàng yǔ jiǎng lì. yòu shū chén jiāng fáng wǔ shì, yuē: è yào jīn, lián lù lù, duàn àn jiān, yì huǒ gōng, zēng xiǎo chuán, bìng xià bù yì xíng. qí shàn zú, tuō míng ā wèi qīn chà dà chén, tóng shū réng liú zuǒ jūn shì. yuè fěi zài xiàn yáng zhōu, tuō míng ā zuò bà, dé xìng ā dài zhī, zhào tóng shū bāng bàn jūn wù. dé xìng ā lián fù yáng zhōu pǔ kǒu, jìn guī guā zhōu zhèn jiāng, jūn shì rì yǒu qǐ sè, duō chū tóng shū zàn huà. kè guā zhōu, mìng yǐ shì láng hòu bǔ, cì huáng mǎ guà.
翁同書,字藥房,江蘇常熟人,大學士心存子。道光二十年進士,選庶吉士,授編修。大考屢列二等,擢中允。咸豐元年,應詔陳四事:請撫恤失業良民;察舉潔己愛民守令;興修江、浙、湖廣水利;訓練嶺海水師。三年,命赴江南佐欽差大臣琦善軍事。擢侍講學士,轉侍讀學士,遷少詹事。六年,自軍中奏言:「安民先足兵,足兵先理財。雲南運銅道梗,請於滇中設局鼓鑄,運錢至荊州充軍需及河工之用。沿江戒嚴,淮南鹽引不行,請以浙鹽行江西,而以蘇、常、鎮、太四府州改食淮鹽。江、浙漕米改由海運,數不及全漕之半,請分米雇民船仍由運河行轉搬之法。馬政廢弛,請令營馬量減數成,牧馬除借營用,令變價解庫。各省營兵應調赴戰,請飭將傷病撤回。空糧缺伍,實力整頓。軍興各省州縣倉穀或遭蹂躪,或備供億,實存綦少,請令地方官勸富民納粟入倉,量予獎勵。」又疏陳江防五事,曰:扼要津,聯陸路,斷岸奸,議火攻,增小船,並下部議行。琦善卒,托明阿為欽差大臣,同書仍留佐軍事。粵匪再陷揚州,托明阿坐罷,德興阿代之,詔同書幫辦軍務。德興阿連復揚州、浦口,進規瓜洲、鎮江,軍事日有起色,多出同書贊畫。克瓜洲,命以侍郎候補,賜黃馬褂。
bā nián liù yuè, shòu ān huī xún fǔ. shí lú zhōu zài xiàn, yuè fěi niǎn fěi xiāng gōu jié, huái nán běi róu lìn dài biàn. shàng mìng tóng shū bāng bàn qīn chà dà chén shèng bǎo jūn wù, ān huī jìng gè jūn jūn guī jié zhì. tóng shū yí jūn dìng yuǎn, zéi zì tiān zhǎng fàn sān hé jí, jī pò zhī, fù tiān zhǎng. niǎn fěi rǎo dìng yuǎn, yuè fěi yì lái fàn, tóng shū dū bīng jī què zhī. jiǔ nián, niǎn fěi dà jǔ xiàn lù ān, gōng dìng yuǎn, tóng shū yǔ shèng bǎo jiā jī, dà pò zhī, fù lù ān. niǎn fěi fù hé yuè fěi shù wàn rén lái fàn, dìng yuǎn xiàn, tóng shū yí jūn shòu zhōu, xià lì yì, gé zhí liú rèn. tóng shū zòu: jìn lái kě yòng zhī bīng, mò rú chǔ shī. dié wén chǔ shī shùn jiāng ér xià, yǐ pò shí pái. tǎng bié qiǎn jìn lǚ jiān dào jí qū yīng huò, xú tú huái dìng, cǐ shàng cè yě. rú chǔ shī zhuǎn zhàn wèi néng shēn rù, yòng miáo pèi lín fǔ yǐ guān jūn, xiān bá huái yuǎn, cǐ zhōng cè yě. ruò èr zhě jiē bù néng xíng, zé yǐ shèng bǎo gōng míng guāng, lǐ shì zhōng yú qīng liú guān yǐ bǎo dōng lù, chén shǒu shòu zhōu, yǔ fù zhèn bāng guān bǎo xiāng yīng yuán, zhì sūn kuí xīn liú tiān fú èr jù niǎn yǐ bǎo xī lù, cǐ xià cè yě. kuí xīn gōng yǐng zhōu, tóng shū qiǎn bīng jī zhī, bài zǒu, fù huò shān. shí nián, qiǎn bīng gōng lú qiáo, fén zéi lěi, jìn jī shū chéng yuán zéi, pò wáng jiā hǎi zéi wéi. shèng bǎo yì zhāo kuí xīn, shàng zī tóng shū, tóng shū yán shī fāng gōng chéng jiā wéi zéi cháo, bù bì qū yì zhāo fǔ. é bá chéng jiā wéi.
八年六月,授安徽巡撫。時廬州再陷,粵匪、捻匪相勾結,淮南北蹂躪殆遍。上命同書幫辦欽差大臣勝保軍務,安徽境各軍均歸節制。同書移軍定遠,賊自天長犯三河集,擊破之,復天長。捻匪擾定遠,粵匪亦來犯,同書督兵擊卻之。九年,捻匪大舉陷六安,攻定遠,同書與勝保夾擊,大破之,復六安。捻匪複合粵匪數萬人來犯,定遠陷,同書移軍壽州,下吏議,革職留任。同書奏:「近來可用之兵,莫如楚師。諜聞楚師順江而下,已破石牌。倘別遣勁旅間道急趨英、霍,徐圖懷、定,此上策也。如楚師轉戰未能深入,用苗沛霖輔以官軍,先拔懷遠,此中策也。若二者皆不能行,則以勝保攻明光,李世忠逾清流關以保東路,臣守壽州,與傅振邦、關保相應援,制孫葵心、劉添福二巨捻以保西路,此下策也。」葵心攻潁州,同書遣兵擊之,敗走,復霍山。十年,遣兵攻爐橋,焚賊壘,進擊舒城援賊,破王家海賊圩。勝保議招葵心,上諮同書,同書言師方攻程家圩賊巢,不必曲意招撫。俄拔程家圩。
yīng fǎ lián jūn fàn jīng shī, shèng bǎo qǐng zhào miáo pèi lín liàn yǒng rù yuán, mìng tóng shū chuán zhǐ tóng shū yì zì qǐng kāi xún fǔ quē, lǜ zhī tóng háng: xún bìng yù zhǐ zhī. yuè fěi chén yù chéng gōng shòu zhōu, tóng shū lì yù, xún tuì. miáo pèi lín běn huái fǎn cè, jiàn shí fāng duō gù, yì chāng zì, yīn yǔ shòu zhōu tuán liàn xú lì zhuàng sūn jiā tài děng yǒu xián, huì qí suǒ bù shù rén wèi lì zhuàng suǒ shā, suì wéi gōng shòu zhōu. tóng shū mì shū chén pèi lín bá hù, zhào chì huì yuán jiǎ sān chá bàn. pèi lín kàng bù tīng mìng, wéi gōng yì jí, zòng bīng sì rǎo. lì zhuàng suǒ bù duō jiù niǎn, sù sāo rǎo wèi mín yuàn, shí yī nián, zuò qí tōng niǎn, shā zhī. yòu xià sūn jiā tài yú yù, jiā tài zì shā. yǐ méng shí zhōng fù pèi lín, pèi lín réng bù xī bīng. zhào tóng shū hái jīng, yǐ jiǎ zhēn dài shǔ xún fǔ. tóng shū lìng shǔ bù zhèng shǐ zhāng xué péng quàn yù pèi lín, shǐ chè wéi. zòu yán: pèi lín guò yóu zhī gǎi, qǐng liàng jiā fǔ wèi, zé jiǎo niǎn shú zuì, bǐ yuán jiǎ sān jiǎ zhēn chóu bàn shàn hòu shì yí.
英法聯軍犯京師,勝保請召苗沛霖練勇入援,命同書傳旨;同書亦自請開巡撫缺,率之同行:尋並諭止之。粵匪陳玉成攻壽州,同書力御,尋退。苗沛霖本懷反側,見時方多故,益猖恣,因與壽州團練徐立壯、孫家泰等有嫌,會其所部數人為立壯所殺,遂圍攻壽州。同書密疏陳沛霖跋扈,詔飭會袁甲三查辦。沛霖抗不聽命,圍攻益急,縱兵四擾。立壯所部多舊捻,素騷擾為民怨,十一年,坐其通捻,殺之。又下孫家泰於獄,家泰自殺。以蒙時中付沛霖,沛霖仍不息兵。召同書還京,以賈臻代署巡撫。同書令署布政使張學鵬勸諭沛霖,始撤圍。奏言:「沛霖過猶知改,請量加撫慰,責剿捻贖罪,俾袁甲三、賈臻籌辦善後事宜。」
tóng zhì yuán nián, céng guó fān zòu hé tóng shū yú dìng yuǎn shī shǒu shí qì chéng zǒu shòu zhōu, fù bù néng tuǒ bàn, zhì shēn liàn yǒu chóu shā zhī shì. dài shòu zhōu chéng xiàn, zòu bào qíng xíng qián hòu máo dùn, mìng chǐ zhí dǎi wèn. wáng dà chén huì jū, nǐ dà pì. fù xīn cún bìng dǔ, zàn shì shì tāng yào. xīn cún zú, fù mìng chí fú bǎi rì réng rù yù. èr nián, gǎi shù xīn jiāng. sān nián, dōu xìng ā qǐng liú gān sù jūn yíng xiào lì, yǐ huā mǎ chí zhàn jié, huò zéi qú sūn yì bǎo, cì sì pǐn dǐng dài. xún zú, fù yuán guān, zèng yòu dōu yù shǐ, shì wén qín.
同治元年,曾國藩奏劾同書於定遠失守時棄城走壽州,復不能妥辦,致紳練有仇殺之事。迨壽州城陷,奏報情形前後矛盾,命褫職逮問。王大臣會鞫,擬大辟。父心存病篤,暫釋侍湯藥。心存卒,復命持服百日仍入獄。二年,改戍新疆。三年,都興阿請留甘肅軍營效力,以花馬池戰捷,獲賊渠孫義保,賜四品頂戴。尋卒,復原官,贈右都御史,諡文勤。
yán shù sēn, chū míng shù sēn, zì wèi chūn, sì chuān xīn fán rén, yuán jí shǎn xī wèi nán. dào guāng èr shí nián jǔ rén, rù zī wèi nèi gé zhōng shū. gǎi zhī xiàn, quán shòu hú běi dōng hú, juān shēng tóng zhī. yǐ fáng jiǎo gōng, jìn zhì zhī fǔ, shǔ wǔ chāng fǔ. xún fǔ hú lín yì jiàn zhī, bā nián, zhuó jīng yí shī dào, qiān àn chá shǐ. shí nián, qiān bù zhèng shǐ, zhuó hé nán xún fǔ.
嚴樹森,初名澍森,字渭春,四川新繁人,原籍陝西渭南。道光二十年舉人,入貲為內閣中書。改知縣,銓授湖北東湖,捐升同知。以防剿功,晉秩知府,署武昌府。巡撫胡林翼薦之,八年,擢荊宜施道,遷按察使。十年,遷布政使,擢河南巡撫。
shí wǎn niǎn zòng héng yú hé nán jìng nèi, yòu yǒu rǔ níng tǔ fěi chén dà xǐ jīn lóu jiào fěi gào yǒng qīng jiē chāng jué. shí yī nián zhēng yuè, niǎn fěi jiāng tái líng zì guī dé fàn shěng chéng, yuán jūn jí, suì nán qū xiàn táng xiàn, gōng nán yáng fǔ chéng, wéi dèng zhōu yù zhōu, sān yuè, shǐ huí cháo. sūn kuí xīn fàn guāng zhōu chén zhōu, yì zhì sān yuè shǐ chū jìng. miáo pèi lín dǎng gōu jié chén dà xǐ děng rǎo chén zhōu rǔ níng biān jìng. wǔ yuè, léi yàn děng wéi lù yì, jīng yuè shǐ huí cháo. qī yuè, liú gǒu dà gǔ fēn hēi bái huā sān qí rǎo guī dé, jié jīn lóu jiào fěi gōng mǎ mù zhài. shù sēn chū zhù chén zhōu dū jiǎo. bā yuè, liú gǒu cuàn zhū xiān zhèn, fàn shěng chéng. shù sēn lǜ bīng huí yuán, zéi cuàn sì shuǐ gǒng xiàn, lüè hēi shí guān, huí cuàn zhèng zhōu, réng yóu guī dé huí cháo. jiāng tái líng yì fàn shěn qiū yù zhōu, yuè fán chéng, fù rù jīng zi guān, rǎo nán rǔ liǎng jùn, yóu zhè chéng lù yì huí cháo. shí yuè, liú gǒu fù dà jǔ yuán jīn lóu zhài, wèi guān jūn suǒ zǔ, wèi dé chěng. shí miáo pèi lín fù pàn, jié zhāng luò xíng, yǔ rǔ níng zhèng yáng xī xiàn zhū fěi lián luò, jiāng fàn hé nán. shù sēn xié tuán liàn dà chén máo chǎng xī hé shū qǐng diào yí chāng zhèn zǒng bīng lǐ xù dào jí bào chāo bù jiāng chén yóu lì, gè mù chǔ yǒng sān qiān fù yù, yòu diào jí lín mǎ duì yī qiān, yǐ zī fáng jiǎo, qǐng zēng bīng zhī hòu, shān xī shǎn xī yuè xié yín gè èr wàn liǎng, yǔn zhī. shù sēn lǎo yú lì shì, zài hú běi cóng hú lín yì zhì bīng jiǔ, jiān bì zì shì, yǔ máo chǎng xī bù hé, shì xiāng chè zhǒu. zhì hé nán nián yú, yù zéi suī yǒu qín zhǎn, jūn shì bù de yào lǐng, qì wú qǐ sè, diào hú běi xún fǔ.
時皖捻縱橫於河南境內,又有汝寧土匪陳大喜、金樓教匪郜永清皆猖獗。十一年正月,捻匪姜台凌自歸德犯省城,援軍集,遂南趨陷唐縣,攻南陽府城,圍鄧州、裕州,三月,始回巢。孫葵心犯光州、陳州,亦至三月始出境。苗沛霖黨勾結陳大喜等擾陳州、汝寧邊境。五月,雷彥等圍鹿邑,經月始回巢。七月,劉狗大股分黑、白、花三旗擾歸德,結金樓教匪攻馬牧寨。樹森出駐陳州督剿。八月,劉狗竄朱仙鎮,犯省城。樹森率兵回援,賊竄汜水、鞏縣,掠黑石關,回竄鄭州,仍由歸德回巢。姜台凌亦犯沈丘、裕州,越樊城,復入荊子關,擾南、汝兩郡,由柘城、鹿邑回巢。十月,劉狗復大舉援金樓寨,為官軍所阻,未得逞。時苗沛霖復叛,結張洛行,與汝寧、正陽、息縣諸匪連絡,將犯河南。樹森偕團練大臣毛昶熙合疏請調宜昌鎮總兵李續燾及鮑超部將陳由立,各募楚勇三千赴豫,又調吉林馬隊一千,以資防剿,請增兵之後,山西、陝西月協銀各二萬兩,允之。樹森老於吏事,在湖北從胡林翼治兵久,堅愎自是,與毛昶熙不合,事相掣肘。治河南年餘,御賊雖有擒斬,軍事不得要領,迄無起色,調湖北巡撫。
tóng zhì yuán nián, yuè fěi chén dé cái zì nán yáng qū shǎn biān, niǎn fěi cuàn yǒng níng, yán jí luò nán. shù sēn shū yán: dāng jīn zéi shì, bù huàn qí bìng lì nán qū, tè lǜ qí qián kuī shǎn jìng. xī tóng fèng sān fǔ wèi quán shǎn jīng huá suǒ cuì, yí jí qū chū guān, huì hé jiā jī, yǐ bǎo wán shàn zhī qū. wǔ yuè, zéi fàn yún xī, lìng zǒng bīng hé shào cǎi bài zhī hé jiā diàn. huì dào yuán jīn guó chēn fù yún cè yīng, lìng zhōu fèng shān fēn bīng jiǎo zhèng yáng luó shān, pò zéi cháo, kè xíng jiā jí lóng jǐng dǒu gōu míng gǎng. xù niǎn zhū fěi hé xiàn suí zhōu, chén dà xǐ xiàn jīng shān, mǎ róng hé xiàn dé ān, lìng shū bǎo jī bài dé ān zéi, mù zhèng chūn fù jīng shān yīng chéng, xiāng běi shāo dìng. yīn xīng biàn, zòu hé qīn chà dà chén shèng bǎo. yòu zòu yán: fān niè rèn zhòng, bù dé yǐ jūn gōng shàn qǐng jì míng. biāo bīng quē é, qǐng yǐ zhàn yǒng chōng bǔ. zhèn wáng xù shǎng qiàn fā, xǔ zuò zi sūn juān xiàng, xù gěi guān jiē zhí xián gòng jiān. jīng guān wǔ pǐn yǐ xià, guān fèng shí fā bù zhé. xià bù fèn bié yì xíng.
同治元年,粵匪陳得才自南陽趨陝邊,捻匪竄永寧,延及雒南。樹森疏言:「當今賊勢,不患其併力南趨,特慮其潛窺陝境。西、同、鳳三府為全陝菁華所萃,宜急驅出關,會合夾擊,以保完善之區。」五月,賊犯鄖西,令總兵何紹彩敗之何家店。會道員金國琛赴鄖策應,令周鳳山分兵剿正陽、羅山,破賊巢,克邢家集、龍井、陡溝、明港。敘、捻諸匪合陷隨州,陳大喜陷京山,馬融和陷德安,令舒保擊敗德安賊,穆正春復京山、應城,襄北稍定。因星變,奏劾欽差大臣勝保。又奏言:「藩、臬任重,不得以軍功擅請記名。標兵缺額,請以戰勇充補。陣亡恤賞欠發,許作子孫捐項,敘給官階職銜貢監。京官五品以下,官俸實發不折。」下部分別議行。
èr nián, niǎn fěi cuàn chéng, shù sēn fù huáng zhōu shì shī, dū shū bǎo mù zhèng chūn děng jī zǒu zhī. sān nián, yuè niǎn zhū fěi yóu shǎn nán hé qū hú běi, zhào zǒng dū guān wén chū shěng dū shī, shù sēn liú fáng shěng chéng. guān wén zòu hé shù sēn bǎ chí bīng bǐng, jiù yíng xī gǎi lì fǔ biāo. shàng chì qí rèn yì wàng wèi, jiàng dào yuán. sì nián, shòu guǎng xī àn chá shǐ, guì zhōu xún fǔ zhāng liàng jī bèi hé wán bīng qīn xiǎng. zòng bào yāng mín zhū kuǎn, mìng shù sēn chí wǎng chá zòu. wǔ nián, shòu guì zhōu bù zhèng shǐ. shù sēn dòu liú bù jìn, wèi zhì, jí zòu fù cān àn. liù nián, shū qǐng kāi quē, zhào chì qí guī bì qǔ qiǎo, chǐ zhí, fā wǎng yún nán chāi qiǎn wěi yòng. shí yī nián, yǔ sì pǐn dǐng dài, shǔ guǎng xī àn chá shǐ. guāng xù yuán nián, qiān bù zhèng shǐ, jiù zhuó xún fǔ. èr nián, zú, cì xù.
二年,捻匪竄城,樹森赴黃州視師,督舒保、穆正春等擊走之。三年,粵、捻諸匪由陝南合趨湖北,詔總督官文出省督師,樹森留防省城。官文奏劾樹森把持兵柄,舊營悉改隸撫標。上斥其任意妄為,降道員。四年,授廣西按察使,貴州巡撫張亮基被劾玩兵侵餉。縱暴殃民諸款,命樹森馳往查奏。五年,授貴州布政使。樹森逗遛不進,未至,即奏覆參案。六年,疏請開缺,詔斥其規避取巧,褫職,發往雲南差遣委用。十一年,予四品頂戴,署廣西按察使。光緒元年,遷布政使,就擢巡撫。二年,卒,賜恤。
lùn yuē: wáng yì dé zhì mǐn, hàn kòu wèi shēn rù. zhèn jí huán fú, shàng néng bǎo jìng. céng wàng yán zài yán lù yǒu shēng, zhì bīng wú shù, shǔ luàn suì chéng. qí líng jí mù xiāng jūn, yīn rén chéng shì. ān huī bīng xiǎng jù chù, sì jiāo duō lěi, fú jì gù yī chóu mò zhǎn. wēng tóng shū yì jù jí zhōng xiōng. yán shù sēn shì cái qì xiǎo, xiào hú lín yì ér shì dé qí fǎn zhě yě.
論曰:王懿德治閩,悍寇未深入。鎮輯萑苻,尚能保境。曾望顏在言路有聲,治兵無術,蜀亂遂成。耆齡輯睦湘軍,因人成事。安徽兵餉俱絀,四郊多壘,福濟固一籌莫展。翁同書亦據蒺終凶。嚴樹森恃才器小,效胡林翼而適得其反者也。