yuán jiǎ sān zi bǎo héng máo chǎng xī
袁甲三子保恆 毛昶熙
yuán jiǎ sān, zì wǔ qiáo, hé nán xiàng chéng rén. dào guāng shí wǔ nián jìn shì, shòu lǐ bù zhǔ shì, chōng jūn jī zhāng jīng, lèi qiān láng zhōng. sān shí nián, qiān yù shǐ gěi shì zhōng, shū hé guǎng xī xún fǔ zhèng zǔ chēn cí róu niàng luàn, yòu hé jiāng xī xún fǔ chén qiān huì lù jiāo tōng, jiē bà zhī. hù bù fù juān lì, shū qǐng shōu huí chéng mìng. xián fēng yuán nián, yuè fěi qǐ, nán hé fēng běi jué kǒu, shàng shū jí lùn shí shì, jiē qiè zhòng lì bì. èr nián, yuè fěi cuàn hú nán, shū yán: zǒng dū chéng yù cǎi wèi shǒu tǔ zhī chén, zé wú páng dài. ruò fù lìng sài shàng ā chí jié yí jūn, chéng kǒng wěi guò zhēng gōng, hù xiāng chè zhǒu. qǐng mìng sài shàng ā huí jīng, zhuān zé chéng yù cǎi pián yí xíng shì, rú yǒu shū yú, àn lǜ dìng zuì. bìng yán: hú běi xún fǔ gōng yù wén zéi rù jìng, tuō jí qǐ xiū, yóu yí yán chéng, yǐ zhāo jiǒng jiè. yòu liè kuǎn zòu hé dìng jùn wáng zài quán mài nòng héng shì, shàn zuò wēi fú, jí xíng bù shì láng shū yuán tān bǐ xiǎn zhà, chǎn shì zài quán zhuàng, zhào jié zài quán suǒ shōu mén shēng shí jù, shū qǐng chì chéng chū suǒ huì xī jiān tú, shì jiē dé shí. zài quán zuò fá wáng fèng, duó lǐng shì wèi dà chén jiān guān, shū yuán jí shàng shū héng chūn jiàng diào, tí tú zhě jiàng zhé fá fèng yǒu chà. yú shì zhí shēng zhèn zhōng wài.
袁甲三,字午橋,河南項城人。道光十五年進士,授禮部主事,充軍機章京,累遷郎中。三十年,遷御史、給事中,疏劾廣西巡撫鄭祖琛慈柔釀亂,又劾江西巡撫陳阡賄賂交通,皆罷之。戶部復捐例,疏請收回成命。咸豐元年,粵匪起,南河豐北決口,上疏極論時事,皆切中利弊。二年,粵匪竄湖南,疏言:「總督程矞採為守土之臣,責無旁貸。若復令賽尚阿持節移軍,誠恐諉過爭功,互相掣肘。請命賽尚阿回京,專責程矞采便宜行事,如有疏虞,按律定罪。」並言:「湖北巡撫龔裕聞賊入境,託疾乞休,尤宜嚴懲,以昭炯戒。」又列款奏劾定郡王載銓賣弄橫勢,擅作威福,及刑部侍郎書元貪鄙險詐,諂事載銓狀,詔詰載銓所收門生實據,疏請飭呈出所繪息肩圖,事皆得實。載銓坐罰王俸,奪領侍衛大臣兼官,書元及尚書恆春降調,題圖者降謫罰俸有差。於是直聲震中外。
sān nián, mìng fù ān huī zuǒ shì láng lǚ xián jī jūn wù. yuè fěi xiàn fèng yáng fǔ, jù míng huái guān, shān dòng tǔ fěi, lián xiàn méng chéng huái yuǎn. jiǎ sān zhì jūn, shū yán: zéi shì wèi jù běi fàn, qǐng chì zhū chén wù shè zhāng huáng, jí tú zhì zéi. mìng quán lú fèng dào. hàn huí xiāng hòng, wéi yǐng zhōu, qiǎn bīng jiě sàn, zhū shǒu luàn, shì jí dìng. huì cáo yùn zǒng dū zhōu tiān jué zú yú bó zhōu, mìng dài lǐng qí jūn. shí tǔ fěi hé wǔ shí bā niǎn wèi yī, shì shén zhāng. jiǎ sān zhì wáng shì jí, shōu sàn yǒng, zhěng mín tuán, jī zéi gāo gōng miào, pò zhī, jiā sān pǐn qīng xián. mìng shǔ bù zhèng shǐ, shū cí bù fù, qǐng zhuān zhì bīng shì, yǔn zhī mìng zhuān jiǎo niǎn fěi, pò zéi biāo lǐ pù, qín qí qú dèng dà jùn. xiāng tuán xiān hòu qín xiàn zhě èr qiān yú, xī zhì zhī fǎ.
三年,命赴安徽佐侍郎呂賢基軍務。粵匪陷鳳陽府,踞明淮關,煽動土匪,連陷蒙城、懷遠。甲三至軍,疏言:「賊勢未遽北犯,請飭諸臣勿涉張皇,急圖制賊。」命權廬鳳道。漢、回相閧,圍潁州,遣兵解散,誅首亂,事即定。會漕運總督周天爵卒於亳州,命代領其軍。時土匪合五十八捻為一,勢甚張。甲三至王市集,收散勇,整民團,擊賊高公廟,破之,加三品卿銜。命署布政使,疏辭不赴,請專治兵事,允之;命專剿捻匪,破賊標里舖,擒其渠鄧大俊。鄉團先後擒獻者二千餘,悉置之法。
shí yuè, yuè fěi yóu ān qìng cuàn jù tóng chéng, xún xiàn shū chéng, lǚ xián jī sǐ zhī. shàng mìng yí jūn tóng chéng, jiǎ sān shū yán: niǎn shǒu zhāng mào jù huái méng jiān, kuī lú jùn, qǐng xiān fù méng bó wèi zhū jùn shēng yuán. shí niǎn fěi jūn jù zhì hé jí, jiǎ sān lìng xiàn chéng xú xiǎo fēng jī pò zhī, qín zéi qú sūn zhòng lún. fēn bīng jī bài lín hú pù cuàn fěi, qín zéi qú gōng bù yún mǎ jiǔ, bìng qí mù shù shí rén. lìng yóu jī qián cháo jǔ zhī xiàn mǐ zhèn gōng huái yuǎn, dà pò zhī, zhāng mào fù shāng dùn. shí èr yuè, zéi xiàn lú zhōu, xún fǔ jiāng zhōng yuán zhàn mò. jiǎ sān hé shǎn gān zǒng dū shū xìng ā yōng bīng zuò shì, chǐ qí zhí bìng qǐng bō bīng fáng shòu sà lù ān yǐ dù páng rǎo.
十月,粵匪由安慶竄踞桐城,尋陷舒城,呂賢基死之。上命移軍桐城,甲三疏言:「捻首張茂踞懷、蒙間,窺廬郡,請先赴蒙、亳為諸郡聲援。」時捻匪麕聚雉河集,甲三令縣丞徐曉峰擊破之,擒賊渠孫重倫。分兵擊敗臨湖鋪竄匪,擒賊渠宮步雲、馬九,並其目數十人。令游擊錢朝舉、知縣米鎮攻懷遠,大破之,張茂負傷遁。十二月,賊陷廬州,巡撫江忠源戰歿。甲三劾陝甘總督舒興阿擁兵坐視,褫其職;並請撥兵防壽卅、六安以杜旁擾。
sì nián èr yuè, yuè fěi xiàn lù ān, cuàn méng chéng, jiǎ sān jìn dǎo méng chéng. zéi zǒu yǒng chéng, jiǎ sān kǒng qí qū sù xú, zǔ liáng dào, jí niè zhī, zéi yǐ jì hé, bù jí ér hái. zéi xún fù nán cuàn, lián bài zhī yǐng zhōu zhèng yáng guān, yú zéi tuì lù ān. hái jūn méng bó jiǎo niǎn fěi, dǎo lín hú pù, jìn bī zhì hé jí. zéi kōng cháo yòu guān jūn, jiǎ sān zhēn zhī, jǐn pō chuán nán àn, lìng zhī zhōu zhāng jiā jū zhèn hé gàn, cān jiāng zhū lián tài lǐ chéng hǔ bài zéi mǎ jiā lóu, pò zhī wō hé, jiān zéi dài jǐn, suì pò yì mén jí, niǎn shǒu zhāng jié sān dùn qù.
四年二月,粵匪陷六安,竄蒙城,甲三進搗蒙城。賊走永城,甲三恐其趨宿、徐,阻糧道,急躡之,賊已濟河,不及而還。賊尋復南竄,連敗之潁州、正陽關,餘賊退六安。還軍蒙、亳剿捻匪,搗臨湖鋪,進偪雉河集。賊空巢誘官軍,甲三偵知,盡泊船南岸,令知州張家駒陣河干,參將朱連泰、李成虎敗賊馬家樓,迫之渦河,殲賊殆盡,遂破義門集,捻首張捷三遁去。
jiǎ sān yí tún lín huái, dì shù bèi bīng, bǐ hù diāo bì. jì zhì, tǎo jūn shí, fǔ cán lí, zhòng jiē lè wèi zhī yòng, chāo zhuó zuǒ fù dōu yù shǐ. shū yán: wǎn jūn yǐ kè fù lú zhōu wèi jí, yí chū piān shī fù nán lù duàn zéi jiē jì. xún yǐ zéi xiàn hé zhōu, kuī jiāng pǔ, jiāng běi cuàn. fēn qiǎn jiāng è guān shān, fù chú hé jiū tuán liàn wèi shēng yuán. shí yuè, běi lù niǎn fěi fù chì, lìng zhāng jiā jū zhū lián tài lǜ jūn pò zhī yú sì jué jí. yuè fěi jù wū jiāng, lìng lú fèng dào zhāng jí dì jī bài zhī. zéi yè jié wǔ lěi yú zhù mǎ hé, chéng qí chū zhì báo zhī, jiān qín shén zhòng. lìng cān jiāng liú yù bào jǔ rén zāng yū qīng guī tóng chéng, lián duó dà xiǎo guān, jī zǒu lú jiāng yuán zéi. yū qīng zhàn shén ruì, jìn gōng tóng chéng xī mén, zéi yóu ān qìng qián shān lái yuán, chéng zéi chū yīng zhī, yū qīng zhàn sǐ, yù bào shōu yú zhòng tuì bǎo lù ān.
甲三移屯臨淮,地數被兵,比戶凋敝。既至,討軍實,撫殘黎,眾皆樂為之用,超擢左副都御史。疏言:「皖軍以克復廬州為急,宜出偏師赴南路斷賊接濟。」尋以賊陷和州,窺江浦,將北竄。分遣將扼關山,赴滁河鳩團練為聲援。十月,北路捻匪復熾,令張家駒、朱連泰率軍破之於寺覺集。粵匪踞烏江,令廬鳳道張吉第擊敗之。賊夜結五壘於駐馬河,乘其初至薄之,殲擒甚眾。令參將劉玉豹、舉人臧紆青規桐城,連奪大小關,擊走廬江援賊。紆青戰甚銳,進攻桐城西門,賊由安慶、潛山來援,城賊出應之,紆青戰死,玉豹收餘眾退保六安。
wǔ nián, shū chén jūn shì, lüè yuē: běi lù yǐ lín huái wèi yào, zhèng yáng cì zhī. chén zhù lín huái, niú jiàn è zhèng yáng, yǐ fáng zéi běi dù. lú zhōu wèi zhōng lù, hé chūn fú jì shī lǎo lì pí, jiǔ gōng bù xià. xī lù qí huáng wú chù fēi zéi, bīng lì guò dān. dōng lù yán jiāng zhēn yú zuǐ xī liáng shān, zéi chuán zéi lěi, lái qù wú cháng. zhāng guāng dì děng fēn jūn jìn gōng, rán wú shuǐ shī jiā jī, zhōng nán shōu xiào. mù xià hàn zéi lì zhēng jiāng lù, qún jù shàng yóu, lú zhōu yǒu jī kě chéng, qǐng yì hòu bīng lì, fēn è lú chéng dōng nán, huò zēng bīng bìng jiǎo shū cháo, bǐ qí yīng jiē bù xiá, shù kě yī gǔ ér xià.
五年,疏陳軍事,略曰:「北路以臨淮為要,正陽次之。臣駐臨淮,牛鑒扼正陽,以防賊北渡。廬州為中路,和春、福濟師老力疲,久攻不下。西路蘄、黃無處非賊,兵力過單。東路沿江針魚嘴、西梁山,賊船賊壘,來去無常。張光第等分軍進攻,然無水師夾擊,終難收效。目下悍賊力爭江路,群聚上游,廬州有機可乘,請益厚兵力,分扼廬城東南,或增兵並剿舒、巢,俾其應接不暇,庶可一鼓而下。」
shí huái běi guān lì, jiǎ sān yù yǒu gèng diào, hé chūn fú jì yì bù hé, jiǎ sān zhuān zòu, zhào réng chì huì xián. yú shì hé chūn fú jì shū hé jiǎ sān jiān zhí jǐ jiàn, bìng hé qí zhū shǒu lín huái, fěn shì jūn qíng, shàn cái xiǎng yín, mào xiāo féi jǐ. zhào huí jīng, bù yì chǐ zhí. jiǎ sān chéng sù bèi wū, xià liǎng jiāng zǒng dū àn zhì, shì dé bái. jiǎ sān zài huái běi dé jūn mín xīn, qí qù yě, jūn mín qì liú zhě sāi dào. wèi jǐ, niǎn shǒu zhāng luò xíng gōu jié wǎn yù zhū niǎn, shì yì chì. huái yuǎn mín hú wén zhōng yù zǐ nǚ, tú bù jīng shī, kòng dū chá yuàn qiú yǐ jiǎ sān huí zhèn, gé bù dá, huái zhuàng zì yì. yán guān sūn guān cáo dēng yōng zōng jì chén xiān hòu shū qǐng qǐ yòng jiāng chén yí liáng jí ěr háng ā hé guì qīng yì jiāo zhāng lùn jiàn.
時淮北官吏,甲三欲有更調,和春、福濟意不合,甲三專奏,詔仍飭會銜。於是和春、福濟疏劾甲三堅執己見,並劾其株守臨淮,粉飾軍情,擅裁餉銀,冒銷肥己。召回京,部議褫職。甲三呈訴被誣,下兩江總督按治,事得白。甲三在淮北得軍民心,其去也,軍民泣留者塞道。未幾,捻首張洛行勾結皖、豫諸捻,勢益熾。懷遠民胡文忠鬻子女,徒步京師,控都察院求以甲三回鎮,格不達,懷狀自縊。言官孫觀、曹登庸、宗稷辰先後疏請起用;疆臣怡良、吉爾杭阿、何桂清亦交章論薦。
liù nián èr yuè, mìng suí tóng yīng guì jiǎo niǎn hé nán. jiǎ sān fù guī dé, zhāo jí jiù bù, sān zhàn sān jié, jìn jiě bó zhōu zhī wéi, huǐ bái lóng wáng miào zhài, pò yàn jiā xiǎo lóu zéi shù wàn, zhí dǎo zhì hé jí, qín sū tiān fú, luò xíng jǐn shēn miǎn, tè zhào jiā jiǎng, mìng yǐ sān pǐn jīng táng hòu bǔ. luò xíng xún fù jiū dǎng fàn yǐng zhōu, jī zǒu zhī, yòu jù zhì hé jí. qī nián, píng wáng dèng sòng yáo zhū wéi, zhū niǎn qú lǐ yín děng bǎi yú rén, shòu tài pú sì qīng, cì huā líng. shèng bǎo dū shī gōng zhāng luò xíng yú zhèng yáng guān, jiǔ bù xià, zòu qǐng jiǎ sān hé jiǎo, lìng bù jiāng zhū lián tài shǐ róng chūn gōng hán wéi, kè zhī. bā nián, xié shèng bǎo jiě gù shǐ zhī wéi, fù lù ān. shǐ róng chūn pò niǎn fěi yú tóng shān, zhǎn qí qú sūn dà wàng. yí jūn sù zhōu, xí zéi wáng jiā wéi, zhū zéi shǒu wáng shào táng děng, chéng shèng fù qī wéi. qī yuè, mìng dài shèng bǎo dū bàn sān xǐng jiǎo fěi shì yí. zhāng luò xíng fāng jù chén jiā zhuāng, jī zǒu zhī, fēn bīng fù fēng xiàn. wèi jǐ, méng bó zhū niǎn rù guī dé, kuī zhōu jiā kǒu, jiǎ sān lìng zǐ bǎo héng xié zǒng bīng fù zhèn bāng chí yuán. zéi jù qū xī běi, bī kāi fēng, zhèn bāng zhuī zéi, jí zhī tài hé lǐ xìng jí. bǎo héng jí tuán yǒng è qiáo kǒu, mǎ bù hé jī, dà pò zhī, jiān bì shù qiān, zhú zéi chū hé nán jìng, cì hào yī lēi tú bā tú lǔ. shū yán: bīng fēn zé shì gū, hé zé shì shèng. niǎn fěi jù dì qiān yú lǐ, chén bīng bù guò shù qiān, bù néng zhì zéi sǐ mìng. qǐng chì gè dū fǔ hé lì dà jǔ, wèi sǎo xué qín qú zhī jì.
六年二月,命隨同英桂剿捻河南。甲三赴歸德,招集舊部,三戰三捷,進解亳州之圍,毀白龍王廟砦,破燕家小樓賊數萬,直搗雉河集,擒蘇天福,洛行僅身免,特詔嘉獎,命以三品京堂候補。洛行尋復糾黨犯潁州,擊走之,又踞雉河集。七年,平王、鄧、宋、姚諸圩,誅捻渠李寅等百餘人,授太僕寺卿,賜花翎。勝保督師攻張洛行於正陽關,久不下,奏請甲三合剿,令部將朱連泰、史榮椿攻韓圩,克之。八年,偕勝保解固始之圍,復六安。史榮椿破捻匪於銅山,斬其渠孫大旺。移軍宿州,襲賊王家圩,誅賊首王紹堂等,乘勝復七圩。七月,命代勝保督辦三省剿匪事宜。張洛行方踞陳家莊,擊走之,分兵復豐縣。未幾,蒙、亳諸捻入歸德,窺周家口,甲三令子保恆偕總兵傅振邦馳援。賊遽趨西北,偪開封,振邦追賊,及之太和李興集。保恆集團勇扼橋口,馬步合擊,大破之,殲斃數千,逐賊出河南境,賜號伊勒圖巴圖魯。疏言:「兵分則勢孤,合則勢盛。捻匪踞地千餘里,臣兵不過數千,不能制賊死命。請敕各督撫合力大舉,為掃穴擒渠之計。」
jiǔ nián zhēng yuè, jī zhāng luò xíng yú cǎo gōu, pò qí cháo, zhuī zhì tuó hé, duō nì shuǐ sǐ, fù jī zhī shuāng dù kǒu, luò xíng qiú shuǐ miǎn. shèng bǎo yǔ jiǎ sān yì bù hé, lǚ shū dǐ zhī, zhào chì jiǎ sān dū jiǎo bàn zài, dàn fáng xú sù, bù dǎo zéi cháo, rì jiǔ wú xiào. zhào huí jīng, rù jìn, miàn chén jūn shì. sì yuè, mìng shǔ cáo yùn zǒng dū. xún shèng bǎo yǐ mǔ yōu guī, mìng shǔ qīn chà dà chén, dū bàn ān huī jūn wù, shí shòu cáo yùn zǒng dū. jìn gōng lín huái guān, jūn nán àn, duàn qí liáng dào, jiàng niǎn nèi yīng, zhǎn guān ér rù, shēng qín zéi shǒu gù dà lǒng děng, suì kè zhī.
九年正月,擊張洛行於草溝,破其巢,追至沱河,多溺水死,復擊之雙渡口,洛行泅水免。勝保與甲三意不合,屢疏詆之,詔斥「甲三督剿半載,但防徐、宿,不搗賊巢,日久無效」。召回京,入覲,面陳軍事。四月,命署漕運總督。尋勝保以母憂歸,命署欽差大臣,督辦安徽軍務,實授漕運總督。進攻臨淮關,軍南岸,斷其糧道,降捻內應,斬關而入,生擒賊首顧大隴等,遂克之。
shí nián, jìn guī fèng yáng, lǚ zhàn jiē jié. dèng zhèng míng yǐ fǔ chéng qǐ xiáng, zhāng yuán lóng yóu jù xiàn chéng, yòu chū zhū zhī, bìng zhū hàn zéi sān bǎi yú rén. wèi zā yuè, bá liǎng chéng, zhào jiā diào dù yǒu fāng, cì huáng mǎ guà, mìng qí zi bǎo héng fù jūn chāi qiǎn.
十年,進規鳳陽,屢戰皆捷。鄧正明以府城乞降,張元隆猶據縣城,誘出誅之,並誅悍賊三百餘人。未匝月,拔兩城,詔嘉調度有方,賜黃馬褂,命其子保恆赴軍差遣。
niǎn fěi xiàn qīng jiāng pǔ, kuī huái ān, lìng dào yuán zhāng xué chún jī zǒu zhī, chéng shèng fù quán jiāo. yuè fěi chén yù chéng lái yuán, fēn rǎo chú zhōu, lìng lǐ shì zhōng jiā jī zǒu zhī. shì shí jiāng běi wú tǒng shuài, yáng zhōu pàn jiāng xuē chéng liáng yōng zhòng piāo lüè, jí fā zhōu shī è gāo bǎo zhū hú. chéng liáng zǒu yī lǐ shì zhōng, jiǎ sān zé yǐ dà yì, jí fù xiàn chéng liáng, zhǎn zhī yǐ xùn. lìng bǎo héng hé zǒng bīng zhāng dé shèng fù dōu tǒng huā shàng ā gè jūn wéi dìng yuǎn, chén yù chéng jiū zhòng lái yuán, huì hé niǎn fěi pū fèng yáng, jù jiǔ huá zhū shān, lián yíng shù shí lǐ. chéng zhōng shí qiě jǐn, jiǎ sān lìng cān jiāng huáng guó ruì qián lǜ ruì zú sì bǎi yè báo jiǔ huá shān, yuè rù lěi, chéng shàng fā pào yīng zhī, zéi dà luàn, qì yíng zǒu, wéi nǎi jiě.
捻匪陷清江浦,窺淮安,令道員張學醇擊走之,乘勝復全椒。粵匪陳玉成來援,分擾滁州,令李世忠夾擊走之。是時江北無統帥,揚州叛將薛成良擁眾剽掠,亟發舟師扼高、寶諸湖。成良走依李世忠,甲三責以大義,即縛獻成良,斬之以徇。令保恆合總兵張得勝、副都統花尚阿各軍圍定遠,陳玉成糾眾來援,會合捻匪撲鳳陽,據九華諸山,連營數十里。城中食且盡,甲三令參將黃國瑞潛率銳卒四百夜薄九華山,躍入壘,城上發炮應之,賊大亂,棄營走,圍乃解。
shì nián qiū, yīng fǎ lián jūn rù jīng shī, chē jià xìng rè hé, jiǎ sān qǐng lǜ bīng rù wèi, zhào yǐ lín huái wèi nán běi guǎn yào, zhǐ wù xíng. hé yì dìng, tiáo shàng sì shì, yuē: shèn cǎi nà, jié mí fèi, jīng xùn liàn, xuǎn jiāng cái, xià suǒ sī yì xíng. fù shū qǐng hái jīng, tài xī zhū guó yù zhù bīng tǎo zéi, jiǎ sān lì chén fēi cè, jiē bào wén. shí yī nián, zhāng luò xíng tún jù wō hé běi, lìng lǐ shì zhōng jī zǒu zhī.
是年秋,英法聯軍入京師,車駕幸熱河,甲三請率兵入衛,詔以臨淮為南北筦鑰,止勿行。和議定,條上四事,曰:慎採納,節糜費,精訓練,選將才,下所司議行。復疏請還京,泰西諸國欲助兵討賊,甲三力陳非策,皆報聞。十一年,張洛行屯聚渦河北,令李世忠擊走之。
liàn zǒng miáo pèi lín zhě, fèng tái zhū shēng, jiàn huá wèi lǘ lǐ xióng. yǐ tuán liàn gōng lèi zhuó chuān běi dào, jiā bù zhèng shǐ xián, rán bù guān fú, lìng qí xià chēng xiān shēng. suǒ píng zéi wéi zhé zhì zhǎng, shōu qí tián zū. yuán dào shè guān ài, lǒng duàn gōng sī. wō hé huì yǐng zhī jiān, bá hù zì zì. jiǎ sān lǚ jī mí zhī, yòng yǐ qiān zhì niǎn fěi. shèng bǎo yóu xìn yòng pèi lín, pèi lín yì shēn yǔ jié nà, nèi huái fǎn cè, dàn wēi bù gǎn cù fā. zhì shì jiè kǒu qí liàn yǒng bèi hài, jù huái yuǎn, wéi shòu zhōu, xún fǔ wēng tóng shū wèi suǒ jié chí, shā shòu zhōu tuán liàn xú lì zhuàng qiú sūn jiā tài, yì zì jǐn, ér shòu zhōu zhī wéi réng bù chè qiǎn qí dǎng gǒu jǐng kāi fàn hé nán, shòu yuè fěi fēng zhí, lìng liàn zhòng xù fà, sì chū rǎo lüè. yú shì zhào chǐ pèi lín zhí, mìng jiǎ sān huì zhū jūn jìn jiǎo, tóng shū bà qù, jiǎ zhēn dài shǔ xún fǔ, fù yú yǐng zhōu bèi wéi. huì zhāng luò xíng dà jǔ dù huái, jiǎ sān yí jūn jī zhī, luò xíng bài zǒu. jiǎ sān tún zhǎng huái wèi, jiě sàn pèi lín shǔ wéi èr bǎi yú chù. shí yī yuè, bǎo héng xié zǒng bīng zhāng dé shèng děng kè dìng yuǎn, yuè fěi dùn zǒu, jìn bá liù hé tiān zhǎng.
練總苗沛霖者,鳳台諸生,健猾為閭里雄。以團練功累擢川北道,加布政使銜,然不冠服,令其下稱「先生」。所平賊圩輒置長,收其田租。緣道設關隘,壟斷公私。渦河、澮、潁之間,跋扈自恣。甲三屢羈縻之,用以牽制捻匪。勝保尤信用沛霖,沛霖亦深與結納,內懷反側,憚威不敢猝發。至是藉口其練勇被害,據懷遠,圍壽州,巡撫翁同書為所劫持,殺壽州團練徐立壯;囚孫家泰,亦自盡,而壽州之圍仍不撤;遣其黨苟憬開犯河南,受粵匪封職,令練眾蓄髮,四出擾掠。於是詔褫沛霖職,命甲三會諸軍進剿,同書罷去,賈臻代署巡撫,復於潁州被圍。會張洛行大舉渡淮,甲三移軍擊之,洛行敗走。甲三屯長淮衛,解散沛霖屬圩二百餘處。十一月,保恆偕總兵張得勝等克定遠,粵匪遁走,進拔六合、天長。
tóng zhì yuán nián, huì kè jiāng pǔ pǔ kǒu, yí jūn huì duō lóng ā jūn gōng lú zhōu, kè zhī. chén yù chéng zǒu shòu zhōu tóu miáo pèi lín, zhí sòng shèng bǎo jūn, zhū zhī. yú shì shèng bǎo wèi pèi lín qǐ ēn miǎn zuì, zé jiǎo niǎn zì xiào, yáng fèng mìng ér jué jiāng rú gù. jiǎ sān cè pèi lín zhōng wèi huàn, shū chén dà shì, xiān jiǎo qún niǎn, cì pèi lín. jiàn lǐ xù yí fǔ wǎn, ér zì yí shī huì sēng gé lín qìn jūn jī niǎn fěi, shàng bào kě. xún yǐ bìng jù qǐ bà, yǔn zhī. qián yīn shòu zhōu shī xiàn, bù yì gé zhí, tè zhào kuān miǎn.
同治元年,會克江浦、浦口,移軍會多隆阿軍攻廬州,克之。陳玉成走壽州投苗沛霖,執送勝保軍,誅之。於是勝保為沛霖乞恩免罪,責剿捻自效,佯奉命而倔僵如故。甲三策沛霖終為患,疏陳大勢,先剿群捻,次沛霖。薦李續宜撫皖,而自移師會僧格林沁軍擊捻匪,上報可。尋以病劇乞罷,允之。前因壽州失陷,部議革職,特詔寬免。
jì shòu dài, xíng zhì guī dé, shū chén sì shì, qǐng chóng shèng xué yì zhèng qīn chén zhuān xīn guó shì yòng rén yí shěn tīng yán yí duàn: shàng jiā nà zhī. fù zòu miáo liàn zhōng nán jiù fǔ. èr nián chūn, pèi lín fù pàn, wéi méng chéng, qún niǎn zhù zhī, zhào jiǎ sān zài jí huì chóu fáng jiǎo. lín huái jūn kǔ jī fá. jiǎ sān fèng mìng jí chóu jiē jì, nǎi chàng juān mù gǎn sǐ shì chū jiān dào, yùn zhì méng chéng. niǎn fěi liǎng fàn chén zhōu, jiǎ sān bìng yǐ jí, tà qián shòu jiāng lì fāng lüè, jī zǒu zhī. xún zú, yōu zhào cì xù, shì duān mǐn. zhuó qí zi bǎo héng shì jiǎng xué shì, bǎo líng nèi gé zhōng shū. chén zhōu lín huái huái ān bìng jiàn zhuān cí. hòu huái ān qǐng sì míng huàn, hé nán qǐng sì xiāng xián.
既受代,行至歸德,疏陳四事,請崇聖學;議政親臣專心國事;用人宜審;聽言宜斷:上嘉納之。復奏苗練終難就撫。二年春,沛霖復叛,圍蒙城,群捻助之,詔甲三在籍會籌防剿。臨淮軍苦飢乏。甲三奉命急籌接濟,乃倡捐募敢死士出間道,運至蒙城。捻匪兩犯陳州,甲三病已亟,榻前授將吏方略,擊走之。尋卒,優詔賜恤,諡端敏。擢其子保恆侍講學士,保齡內閣中書。陳州、臨淮、淮安並建專祠。後淮安請祀名宦,河南請祀鄉賢。
zi bǎo héng, zì xiǎo wǔ, dào guāng sān shí nián jìn shì, xuǎn shù jí shì, shòu biān xiū. cóng fù jūn zhōng, xián fēng wǔ nián, zhào yǔn liú jūn chāi qiǎn. qī nián, cóng jiě bó zhōu wéi, bá bái lóng wáng miào sì ér jí zhì hé jí zéi lěi, jìn gōng sān wéi, zhàn zuì lì. shèng bǎo yǐ wén, jiā shì jiǎng xián, cì huā líng. bā nián, huì gōng huái yuǎn niǎn shǒu lǐ dà xǐ, duó qí zī zhòng, yòu dà pò sūn kuí xīn liú gǒu yú tài hé, cì hào yī lēi tú bā tú lǔ. jiǔ nián, jiǎ sān bà jūn shì, bǎo héng huí jīng gōng zhí. shí nián, fù mìng bǎo héng fù jiǎ sān jūn, pò zéi dìng yuǎn, bāng bàn jūn wù mù téng ā shàng qí gōng, jiǎ sān lì cí, shàng yù jiǎ sān bù bì yǐn xián. shí yī nián, pò miáo pèi lín dǎng zhāng shì duān yú huái yuǎn, huì kè dìng yuǎn. tóng zhì yuán nián, lián zhuó shì jiǎng shì dú shù zǐ. jiǎ sān yǐ bìng jiě zhí, mìng bǎo héng réng liú jūn. xún dīng jì mǔ yōu, guī. èr nián, cóng jiǎ sān dū zhì chén zhōu tuán fáng. jiǎ sān xún zú, xù diǎn tuī ēn, mìng bǎo héng yǐ shì jiǎng xué shì jí bǔ.
子保恆,字小午,道光三十年進士,選庶吉士,授編修。從父軍中,咸豐五年,詔允留軍差遣。七年,從解亳州圍,拔白龍王廟、寺兒集、雉河集賊壘,進攻三圩,戰最力。勝保以聞,加侍講銜,賜花翎。八年,會攻懷遠捻首李大喜,奪其輜重,又大破孫葵心、劉狗於太和,賜號伊勒圖巴圖魯。九年,甲三罷軍事,保恆回京供職。十年,復命保恆赴甲三軍,破賊定遠,幫辦軍務穆騰阿上其功,甲三力辭,上諭甲三不必引嫌。十一年,破苗沛霖黨張士端於懷遠,會克定遠。同治元年,連擢侍講、侍讀、庶子。甲三以病解職,命保恆仍留軍。尋丁繼母憂,歸。二年,從甲三督治陳州團防。甲三尋卒,恤典推恩,命保恆以侍講學士即補。
huái běi chū píng, bǎo héng shū chén shàn hòu bā cè, qǐng yǐ nì chǎn jué chǎn mù mín tún kěn, zhěng dùn liǎng huái yán wù, yǐ jì tún tián jīng fèi yòu mì chén lǐ shì zhōng jiāo zì nán zhì, qǐng jiā cái yì. sān nián, bǎo héng yǐ tún tián yì wèi jí xíng, qǐng yì jīng yǔ tíng chén miàn yì. zhào chì bù ān tǐ zhì, xià bù yì jiàng yī jí, yǐ hóng lú sì shǎo qīng hòu bǔ. fú què fù jīng, tíng chén jiāo jiàn qí cái. qī nián, niǎn fěi fàn jī fǔ, bǎo héng zì qǐng xiào lì róng háng, mìng fù lǐ hóng zhāng jūn wěi yòng. niǎn píng, jiā sān pǐn xián, shòu shì jiǎng xué shì. cóng shǎn gān zǒng dū zuǒ zōng táng fù shǎn xī, bā nián, mìng guǎn xī zhēng liáng tái, xǔ zhuān zhé zòu shì. shí yī nián, qiān zhān shì. sù zhōu kè fù, jiā tóu pǐn dǐng dài. shí sān nián, lián zhuó nèi gé xué shì hù bù shì láng. bǎo héng dū xiǎng fán wǔ zài, zhū jūn qiàn xiǎng jiū gé, téng nuó wú quē. jí dà jūn chū guān, zhào xiāng bàn zuǒ zōng táng zhuǎn xiǎng shì, jìn zhù sù zhōu. bǎo héng qǐng rù jìn, wèi xǔ. guāng xù yuán nián, zhào huí jīng, jiān shǔ lì bù shì láng. èr nián, diào xíng bù shì láng.
淮北初平,保恆疏陳善後八策,請以逆產、絕產募民屯墾,整頓兩淮鹽務,以濟屯田經費;又密陳李世忠驕恣難制,請加裁抑。三年,保恆以屯田議未即行,請詣京與廷臣面議。詔斥不諳體制,下部議降一級,以鴻臚寺少卿候補。服闋赴京,廷臣交薦其才。七年,捻匪犯畿輔,保恆自請效力戎行,命赴李鴻章軍委用。捻平,加三品銜,授侍講學士。從陝甘總督左宗棠赴陝西,八年,命筦西征糧台,許專摺奏事。十一年,遷詹事。肅州克復,加頭品頂戴。十三年,連擢內閣學士、戶部侍郎。保恆督餉凡五載,諸軍欠餉糾轕,騰挪無缺。及大軍出關,詔襄辦左宗棠轉餉事,進駐肅州。保恆請入覲,未許。光緒元年,召回京,兼署吏部侍郎。二年,調刑部侍郎。
bǎo héng jiǔ lì bīng jiān, shěn yú shì biàn, lǚ shàng shū lùn shí shì, qǐng biàn rén cái, lì shì qì, shōu rén xīn, yán shén qiè zhí. yòu yán: lì guān gè guó qíng xíng, wéi é wèi zuì qiáng zuì jiǎo, wǎng wǎng bù dòng shēng sè, bù jú yú shí shù nián yǐ qián, sì dú yú shí shù nián yǐ hòu. lǚ shuāng yǒu xiàng, sāng tǔ yí xiān. fú yuán tè jiǎn jiǔ jīng zhàn zhèn shú xí tāo lüè zhī zhì bīng zhòng chén, zhuān bàn dōng sān xǐng liàn bīng shì wù. fán shǔ bīng mǎ xiǎng xǔ biān fáng zhī shì, xī yǐ shǔ zhī. zhòng yǐ shì quán, kuān yǐ suì yuè, wú shì zé kě xiāo jì yú zhī méng, yǒu shì zé kě wèi tà fá zhī zhù. yòng yǐ gǒng wèi shén jīng, shè fú tā zú. gēn běn zhì jì, wèi kě wěi zhī yī èr bù xiāng tǒng xiá zhī wǔ chén, wèi kě wēi qiáng lín ér mí wài huàn yě. fú jiàn zhī tái wān, pì chù hǎi shì, wù chǎn fēng ráo, mín fān bī chù. fēi zhuān zhù dà chén, zhèn yǐ zhòng bīng, fú yǐ wēi xìn, jǔ mín fēng lì zhì yíng zhì xiāng tuán, shì shì shí lì zhěng dùn, wèi yì wèi gōng. ruò yǐ fú jiàn xún fǔ měi suì bàn zài zhù tái, kǒng mǐn zhōng quán shěng zhī zhèng wù, dào lù xuán gé, ér zhuǎn jiù pāo huāng. tái wān fǔ dìng zhī guī mó, qù zhù wú cháng, ér zhōng wèi jù wén. qǐng gǎi fú jiàn xún fǔ wèi tái wān xún fǔ, zhù tái wān, ér yǐ zǒng dū bàn fú jiàn quán shěng shì, gè zhuān zé chéng. shū rù, xià bù yì xíng.
保恆久歷兵間,審於世變,屢上疏論時事,請辨人材,厲士氣,收人心,言甚切直。又言:「歷觀各國情形,惟俄為最強最狡,往往不動聲色,布局於十數年以前,肆毒於十數年以後。履霜有象,桑土宜先。伏原特簡久經戰陣熟習韜略之治兵重臣,專辦東三省練兵事務。凡屬兵馬餉糈邊防之事,悉以屬之。重以事權,寬以歲月,無事則可消覬覦之萌,有事則可為撻伐之助。用以拱衛神京,懾服他族。根本至計,未可委之一二不相統轄之武臣,謂可威強鄰而彌外患也。福建之台灣,僻處海澨,物產豐饒,民、番逼處。非專駐大臣,鎮以重兵,孚以威信,舉民風、吏治、營制、鄉團,事事實力整頓,未易為功。若以福建巡撫每歲半載駐台,恐閩中全省之政務,道路懸隔,而轉就拋荒。台灣甫定之規模,去住無常,而終為具文。請改福建巡撫為台灣巡撫,駐台灣,而以總督辦福建全省事,各專責成。」疏入,下部議行。
sān nián, hé nán dà hàn, mìng bǎo héng xiāng bàn zhèn wù. jì zhì, shū chén yán tú liú mín zhuàng, xiān lìng zhōu xiàn tíng zhēng. sì nián, zòu qǐng jié liú jiāng nán cáo liáng jiǔ wàn shí, bù xǔ qǐng jiè zhí lì píng tiào yú mǐ sān wàn shí, xǔ zhī. yòu qǐng jiè yòng jiāng sū yì cāng jī gǔ jí tái wān juān xiū tiě lù yáng yín wǔ shí wàn yuán, xià bù yì. lìng chóu guī hái zhī fǎ. bǎo héng qǐng huǎn jìn chuān yán xíng chǔ, jiā chōu yán lí, bèi dǐ zhèn xū, wèi liǎng quán zhī jì. shū rù, réng xià bù yì. bǎo héng chá zhèn suǒ zhì, píng jué gōng zhāng, fú shí cū lì, kān zhèn zhāng èr shí èr zé bān xíng, jiù kǒng dào shè zhōu chǎng, jiù shí shěng chéng zhě fán shí yú wàn rén, qī xī dé suǒ. shí qīn shì chá, gǎn yì bìng zú, yōu zhào cì xù, shì wén chéng. hé nán shěng chéng jiàn zhuān cí, fù sì chén zhōu lín huái jiǎ sān cí.
三年,河南大旱,命保恆襄辦賑務。既至,疏陳沿途流民狀,先令州縣停徵。四年,奏請截留江南漕糧九萬石,不許;請借直隸平糶餘米三萬石,許之。又請借用江蘇義倉積穀及台灣捐修鐵路洋銀五十萬圓,下部議。令籌歸還之法。保恆請緩禁川鹽行楚,加抽鹽釐,備抵賑需,為兩全之計。疏入,仍下部議。保恆查賑所至,屏絕供張,服食粗糲,刊賑章二十二則頒行,就孔道設粥廠,就食省城者凡十餘萬人,棲息得所。時親視察,感疫病卒,優詔賜恤,諡文誠。河南省城建專祠,附祀陳州、臨淮甲三祠。
máo chǎng xī, zì xù chū, hé nán wǔ zhì rén. fù shù táng, guān zhì hù bù shì láng. chǎng xī, dào guāng èr shí wǔ nián jìn shì, xuǎn shù jí shì, shòu jiǎn tǎo, xián fēng wǔ nián, qiān yù shǐ, zhuǎn gěi shì zhōng. lǚ shàng shū lùn jūn shì lì zhì, hé bù jūn tǒng lǐng lián shùn xùn sī fèi zhì, bà zhī, shén fù qīng wàng. bā nián, shòu shùn tiān fǔ chéng, hú lín yì mì shū jiàn zhī. shí nián, jiā zuǒ fù dōu yù shǐ xián, mìng dū bàn hé nán tuán liàn, zhì zé guī huà quán jú, dìng tiáo guī shí èr shì: zhú bǎo zhài, è yào ài, zé shǒu shì, xuǎn tuán dīng, chóu gōng fèi, hù jiù yuán, dìng yuē shù, shēn hào lìng, gōng shǎng fá, jié jiān guǐ, jīng zhōng yì, ér zhōng zhī yǐ shí lì fèng xíng bìng shū chén diào liàn mín yǒng kǔ lèi zhī bì, jí yí gǎi bàn xiāng tuán, yǐ shū mín lì. xún mìng dū bàn jiǎo fěi shì yí, zhù jūn guī dé. bó zhōu niǎn fěi fàn lù yì, dū liàn yǒng jī zǒu zhī, fēn lù chí jiǎo, jiǔ zhàn jiē jié.
毛昶熙,字旭初,河南武陟人。父樹棠,官至戶部侍郎。昶熙,道光二十五年進士,選庶吉士,授檢討,咸豐五年,遷御史,轉給事中。屢上疏論軍事吏治,劾步軍統領聯順徇私廢治,罷之,甚負清望。八年,授順天府丞,胡林翼密疏薦之。十年,加左副都御史銜,命督辦河南團練,至則規畫全局,定條規十二事:築堡寨,扼要隘,擇首事,選團丁,籌公費,互救援,定約束,申號令,公賞罰,詰奸宄,旌忠義,而終之以實力奉行;並疏陳調練民勇苦累之弊,亟宜改辦鄉團,以紓民力。尋命督辦剿匪事宜,駐軍歸德。亳州捻匪犯鹿邑,督練勇擊走之,分路馳剿,九戰皆捷。
shí yī nián, shū yán: niǎn qí yú wàn, guān jūn mǎ duì guò dān, wǎn yù jiāo jiè zhī qū, jiē píng yuán kuàng yě, bù duì wú yǐ zhì zéi sǐ mìng. jīn yù jìng xiū zhú zhài bǎo, yǐ yǒu chéng xiào, yīng zé lìng zhài zhǎng gè xuǎn zhuàng dīng yī míng mǎ yī pǐ, tóu xiào lái yíng. guī chén liǎng shǔ, yuē kě dé mǎ duì sān sì bǎi míng. shàng mìng tuī guǎng qí fǎ xíng zhī. niǎn fěi bī shěng chéng, wéi tōng xǔ, chǎng xī xí jūn yuán zhī, wéi lì jiě. yīn shū yán: jūn lìng bù yī, jiāng shì wú suǒ shì cóng, yí huì hé fǔ chén yǐ yī shì quán. shàng mìng xún fǔ yán shù sēn dū bàn hé nán jiǎo fěi shì yí, chǎng xī fù zhī, réng jiān bàn tuán liàn. sān yuè, kè táng xiàn. niǎn fěi zhào guó liáng fàn guāng zhōu, chén dà xǐ fàn rǔ yáng, bìng jī zǒu zhī. xún yǐ wù yòng táo fàn lǐ zhàn biāo, jiàng sān jí diào yòng, zàn miǎn kāi quē. dà hé yǐ nán fǔ tīng zhōu xiàn tuán liàn jiē chéng lì, lǚ bài zéi, zhào kāi fù chù fēn. lián zhuó shùn tiān fǔ yǐn tài pú sì qīng nèi gé xué shì, réng liú jūn.
十一年,疏言:「捻騎逾萬,官軍馬隊過單,皖、豫交界之區,皆平原曠野,步隊無以制賊死命。今豫境修築寨堡,已有成效,應責令寨長各選壯丁一名、馬一匹,投效來營。歸、陳兩屬,約可得馬隊三四百名。」上命推廣其法行之。捻匪偪省城,圍通許,昶熙檄軍援之,圍立解。因疏言:「軍令不一,將士無所適從,宜會合撫臣以一事權。」上命巡撫嚴樹森督辦河南剿匪事宜,昶熙副之,仍兼辦團練。三月,克唐縣。捻匪趙國良犯光州,陳大喜犯汝陽,並擊走之。尋以誤用逃犯李占標,降三級調用,暫免開缺。大河以南府、廳、州、縣團練皆成立,屢敗賊,詔開復處分。連擢順天府尹、太僕寺卿、內閣學士,仍留軍。
mù zōng jí wèi, chǎng xī qǐng yè wén zōng zǐ gōng, miàn chén jī yào, wèi xǔ, mìng yǐ jūn shì mì shū rù gào. shū shàng zhì niǎn yào cè, lüè yuē: nián lái jiǎo niǎn wèi de yào lǐng, qí wù yǒu èr: yī zài zhuān yán fáng dǔ. yǐng xú guī chén, píng yuán qiān lǐ, wú xiǎn kě è, niǎn shù lù tóng fā, fēn ér yù duō. guān jūn fēn dǔ zé bīng dān, hé dǔ zé lì shū, yóu zhī yuàn wú qiáng yuán, tú shǒu mén hù, bù néng è dào yě. yī zài wú chéng suàn ér qīng zhàn. zéi zhòng shù bèi yú wǒ, mǎ zé shí bèi guò zhī. wǒ wú bì shèng zhī shù, jiǎo xìng yī zhàn, yī dàn bài kuì, zéi yàn yù zhāng. zhì huì shī dǎo lǎo cháo, shí wèi píng zéi yào cè. wǎn niǎn suī yǐ zhāng luò xíng wèi zhǔ, ér chén sòng yǐng shòu huái xú fāng shù bǎi lǐ, wú chù fēi zéi cháo, jí wú chù wú zéi shǒu. guān jūn jí néng cì dì sǎo chú, shì nán kè qī jìng jǐn. ruò rào guò xiǎo niǎn, jìng dǎo dà niǎn lǎo cháo, shě jìn gōng yuǎn, ér jìn zéi xí wǒ yú hòu, wǒ bì bù zhī, cǐ huì dǎo lǎo cháo zhī nán jù zòu xiào yě. rán niǎn fěi yǔ yuè fěi bù tóng, yuè fěi fēng tún yǐ jù, qí shì hé niǎn fěi sàn chù gè wéi, qí shì fēn. qí chū cuàn yě, bì xū zhuāng qí jiū hé gè wéi zéi mù, yuē qī huì jǔ, cháng shí yú rì shǐ dé chū. qí cuàn shān dōng zhě, měi huì yú bǎo ān shān lóng shān cuàn biàn liáng zhě, huì yú xiǎo nài jí dà sì jí cuàn chén zhōu zhě, huì yú nán shí zì hé zhāng xìn liū: dì jiē bī jìn bó zhōu, bó zhōu zhě, zéi zhī kēng yě. jì mò ruò zé zhòng chén sù yǒu wēi wàng zhě, tǒng bù duì shù wàn mǎ duì shù qiān, tún jūn yú cǐ. yòng wǔ yuán duō fāng wù chǔ zhī fǎ, fēn suǒ bù wèi shù qǐ, cǐ guī bǐ chū, cǐ chū bǐ guī, xún huán chí tū yú gè niǎn zéi wéi zhī jiān, shǐ dà niǎn wú cóng gōu jié, xiǎo niǎn shēng xī bù tōng, zhuì zhuì yān rì fáng guān bīng zhī zhì, zì bù néng zhuāng qí chū cuàn, sì chū dǎ liáng. qí qí jī kùn, rán hòu yǐ zhòng bīng cì dì wéi jiǎo. zéi wú wài yuán, zé xiǎo gǔ dǎn luò, dà gǔ yì píng, zhāo fǔ jiān shī, lì kě jiě sàn, bù bì jǐn fán bīng lì yǐ. fū fáng zéi yú jì chū zhī hòu, hé rú è zéi yú wèi chū zhī xiān? jiǎo zéi yú jì jù zhī yú, hé rú cù zéi yǐ nán jù zhī shì? ér yòu wú láo shī xí yuǎn zhī wēi qīng jìn sǔn wēi zhī shī, suǒ wèi bù zhàn ér qū rén zhī bīng zhě shì yě. jīn rì dà jì, yǐ wèi jī fǔ gù gēn běn wèi xiān. yù dōng zhě, jī fǔ zhī mén hù yě. bó zhōu zhě, yù dōng zhī zéi yuán yě. bó zhōu zhī zéi bù chú, zé yù dōng zhī fěi nán jué, jí jī fǔ zhī dì bù ān. zhòng bīng zhù yù, bù néng jiān gù dōng shěng, zhù dōng yì bù néng jiān gù yù fáng. wéi bó wèi zhū niǎn huì chù zhī qū, bá běn sè yuán, shí zài yú cǐ. qiě méng bó bǎi xìng, zhī yǐ bī chù zéi cháo, hū sù wú mén, bù dé bù gǒu quán xìng mìng, fēi jǐn gān xīn wèi nì yě. ruò guān jūn shēng shì yī zhèn, suí fǔ suí jiǎo, bù dàn zhōng yì liáng mín tóng xīn shā zéi, jí fù zéi zhī bǎo zhài, yì xiāng shuài jiù fǔ, fǔ zhù guān bīng. bǐ jiǔ jīng bīng gé zhī dì, rén xí zhàn zhēng, fù zéi zé wèi hàn zéi, fǎn zhèng zé wèi jìn bīng, duó zéi yàn ér yì jūn wēi, jì wú biàn yú cǐ zhě. qián shèng bǎo yuán jiǎ sān lèi huò dà shèng, jiē yóu tún zhù bó zhōu, è qí yào hài, bìng lài guān bǎo dé léng é mǎ duì zhī lì, shì yǐ suǒ xiàng yǒu gōng. qián shì bù yuǎn, kě wèi quàn zhèng. zòu rù, shàng wěi zhī.
穆宗即位,昶熙請謁文宗梓宮,面陳機要,未許,命以軍事密疏入告。疏上制捻要策,略曰:「年來剿捻未得要領,其誤有二:一在專言防堵。潁、徐、歸、陳,平原千里,無險可扼,捻數路同發,分而愈多。官軍分堵則兵單,合堵則力疏,猶之院無牆垣,徒守門戶,不能遏盜也。一在無成算而輕戰。賊眾數倍於我,馬則十倍過之。我無必勝之術,僥倖一戰,一旦敗潰,賊焰愈張。至會師搗老巢,實為平賊要策。皖捻雖以張洛行為主,而陳、宋、潁、壽、淮、徐方數百里,無處非賊巢,即無處無賊首。官軍即能次第掃除,勢難刻期淨盡。若繞過小捻,徑搗大捻老巢,舍近攻遠,而近賊襲我於後,我必不支,此會搗老巢之難遽奏效也。然捻匪與粵匪不同,粵匪蜂屯蟻聚,其勢合;捻匪散處各圩,其勢分。其出竄也,必須裝旗糾合各圩賊目,約期會舉,常十餘日始得出。其竄山東者,每會於保安山、龍山;竄汴梁者,會於小奈集、大寺集;竄陳州者,會於南十字河、張信溜:地皆偪近亳州,亳州者,賊之吭也。計莫若擇重臣素有威望者,統步隊數萬、馬隊數千,屯軍於此。用伍員多方誤楚之法,分所部為數起,此歸彼出,此出彼歸,循環馳突於各捻賊圩之間,使大捻無從勾結,小捻聲息不通,惴惴焉日防官兵之至,自不能裝旗出竄,四出打糧。俟其飢困,然後以重兵次第圍剿。賊無外援,則小股膽落,大股易平,招撫兼施,立可解散,不必盡煩兵力矣。夫防賊於既出之後,何如遏賊於未出之先?剿賊於既聚之餘,何如蹙賊以難聚之勢?而又無勞師襲遠之危、輕進損威之失,所謂不戰而屈人之兵者是也。今日大計,以衛畿輔固根本為先。豫東者,畿輔之門戶也。亳州者,豫東之賊源也。亳州之賊不除,則豫東之匪難絕,即畿輔之地不安。重兵駐豫,不能兼顧東省,駐東亦不能兼顧豫防。惟亳為諸捻匯處之區,拔本塞源,實在於此。且蒙、亳百姓,祗以偪處賊巢,呼訴無門,不得不苟全性命,非盡甘心為逆也。若官軍聲勢一振,隨撫隨剿,不但忠義良民同心殺賊,即附賊之堡寨,亦相率就撫,輔助官兵。彼久經兵革之地,人習戰爭,附賊則為悍賊,反正則為勁兵,奪賊焰而益軍威,計無便於此者。前勝保、袁甲三累獲大勝,皆由屯駐亳州,扼其要害,並賴關保、德楞額馬隊之力,是以所向有功。前事不遠,可為券證。」奏入,上韙之。
shí yuè niǎn hé rǎo yǐng zhōu, mìng chǎng xī chū jìng huì jiǎo. chǎng xī bīng jǐn wǔ qiān, qiě wú mǎ duì, shū qǐng diào zǒng bīng lǐ xù dào děng mù jīng zhuàng liù qiān lái yù, yǐ hòu bīng lì, rú suǒ qǐng xíng. shàng fù chì xī ān jiāng jūn tuō míng ā xuǎn xī ān mǎ duì yī qiān fù yù.
時粵、捻合擾潁州,命昶熙出境會剿。昶熙兵僅五千,且無馬隊,疏請調總兵李續燾等募精壯六千來豫,以厚兵力,如所請行。上復敕西安將軍托明阿選西安馬隊一千赴豫。
tóng zhì yuán nián chūn, bó niǎn liú dà yuān jiū dǎng qū hé nán, chǎng xī zài shěng wén jǐng, chí zhì qǐ xiàn, zéi yǐ wéi chéng, huì sēng gé lín qìn jūn zì shān dōng jìn zhì, bài zéi xǔ gāng, chǎng xī huì suǒ bù hé jī zhī, kè fù suǒ zhàn mín wéi, zhǎn guó yú wàn, yú zéi yǐn qù. xí zhū lù tuán yǒng jié shā zhī, hái zhù guī dé, è zéi guī lù. sì yuè, huì tóng sēng jūn hé jī jīn lóu jiào fěi yáng yù cōng, jǐn jiān qí zhòng, shòu lǐ bù shì láng, réng mìng dū tuán jiǎo zéi, guī sēng gé lín qìn jié zhì. fù rǔ níng dū bīng tuán jiǎo chén dà xǐ zhū fěi, kè zhèng yáng, shōu zhài wéi duō chù. èr nián, zhū zéi shǒu zhāng fèng lín zhāng fú lín, kè xíng jí shàng diàn zéi cháo, chén dà xǐ cuàn hú běi, rǔ níng chén zhōu suǒ shǔ jù zéi, jiān chú dài jǐn. diào lì bù. bó niǎn fàn chén zhōu, wèi guān jūn suǒ è jī, sì cuàn. chǎng xī tún lù yì, jǐn píng bó běi zéi zhài.
同治元年春,亳捻劉大淵糾黨趨河南,昶熙在省聞警,馳至杞縣,賊已圍城,會僧格林沁軍自山東進至,敗賊許岡,昶熙會所部合擊之,克復所占民圩,斬馘逾萬,餘賊引去。檄諸路團勇截殺之,還駐歸德,扼賊歸路。四月,會同僧軍合擊金樓教匪楊玉驄,盡殲其眾,授禮部侍郎,仍命督團剿賊,歸僧格林沁節制。赴汝寧督兵團剿陳大喜諸匪,克正陽,收寨、圩多處。二年,誅賊首張鳳林、張福林,克邢集、尚店賊巢,陳大喜竄湖北,汝寧、陳州所屬踞賊,殲除殆盡。調吏部。亳捻犯陳州,為官軍所扼擊,四竄。昶熙屯鹿邑,盡平亳北賊寨。
shì nián dōng, miáo pèi lín fú zhū, huái běi sù qīng. zhào: chǎng xī bù yǒng yuán zhù bīng lì suǒ bù zú, jīn bīng lì zú fū yīng yòng, chì sàn qiǎn guī nóng. mìng chǎng xī huí jīng gōng zhí. huì chén dà xǐ gōu jié miáo liàn yú dǎng qū rǔ nán, xiàn zhèng yáng xìn yáng xīn cài xī xiàn gè mín zhài, nǎi zàn liú jiǎo zéi. sān nián, jìn tún xī xiàn, qín zhū niǎn shǒu zhào guó liáng xú wén tián shí yú míng, jǐn fù zhū zhài. shí yī yuè, sēng gé lín qìn bài chén dà xǐ zhāng zǒng yú yú guāng shān, zéi xī cuàn, bī nán yáng. chǎng xī diào zhāng yào huí tún táng xiàn, zhī fǔ tāng pìn zhēn è wǎn nán. sì nián, sēng gé lín qìn zhàn mò cáo zhōu, zhū jūn bìng bèi qiǎn, zuò gé zhí liú rèn, zhào huí jīng. liù nián, diào hù bù. qī nián, zhuó zuǒ dōu yù shǐ, jiān shǔ gōng bù shàng shū.
是年冬,苗沛霖伏誅,淮北肅清。詔:「昶熙部勇原助兵力所不足,今兵力足敷應用,飭散遣歸農。」命昶熙回京供職。會陳大喜勾結苗練餘黨趨汝南,陷正陽、信陽、新蔡、息縣各民寨,乃暫留剿賊。三年,進屯息縣,擒誅捻首趙國良、徐文田十餘名,盡復諸寨。十一月,僧格林沁敗陳大喜、張總愚於光山,賊西竄,偪南陽。昶熙調張曜回屯唐縣,知府湯聘珍扼宛南。四年,僧格林沁戰歿曹州,諸軍並被譴,坐革職留任,詔回京。六年,調戶部。七年,擢左都御史,兼署工部尚書。
shí niǎn fěi kān dìng, shū chén jūn wù jiàn píng, yí yì sī yín wèi, lüè yuē: gōng chéng ér xǐ zhě, cháng rén zhī tóng qíng gōng chéng ér jù zhě, shèng rén zhī yuǎn lǜ. jīn rì jù kòu fǔ píng, bīng gē wèi xī, diān qián qín lǒng, fēng huǒ jīng xīn wǎn yù zhí dōng, chuāng yí mǎn mù. kān luàn ān mín, yī yī shàng fán chén lǜ, jìng sì zhī jī, jiān bù róng fà. wàn yī dà jié zhī yú, ǒu wàng gān tì, zé huàn jī zhī méng, kǒng yǒu fú yú wú xíng zhě. jīn zhī suǒ jí: yī zài qín shèng xué. huáng shàng chūn qiū dǐng shèng, diǎn xué rì xīn. dàn kǒng qīn shī jiǎng xué, wèi shí wú duō, hái gōng zhī hòu, zuǒ yòu jìn xí, huò yǐ gōng yè rì shèng, jiān jìn yú cí, yì qì jiàn yíng, mào xiū huò xiè. xī sòng zhuāng xiàn huáng hòu lín cháo, rén zōng tīng nèi shì zhī yán, yù guān bǎo wán, zhuāng xiàn tài hòu wèi yán zǔ zōng chuàng yè zhī jiān. chén yì fú yuán huáng tài hòu yú huáng shàng hái gōng zhī yú, yīn yīn yǐ shí shì jiān nán, qín jiā qǐ dí. zhì yú jìn shì, yóu yí zé lǎo chéng yǒu shí zhī rén, fú shi qǐ jū, jiāng jiàn yǎng zhèng zhī gōng, rì zhēn jiān dìng yǐ. yī zài chóng jié jiǎn. jīn kòu luàn suī píng, ér liú lí zhī mín, wèi jǐn guī nóng, huāng wú zhī tián, shàng duō wèi kěn. fēi lì jiā zǔn jié, bù zú yǐ guǎng jī chǔ ér bèi huǎn jí. chén qián guǎn sān kù shì wù, jiàn nèi wù fǔ jiè bō bù kù yín liǎng, zhú suì jiā zēng. qiè kǒng zhōng yuán dǐ dìng, zhǒng shì zēng huá, cái yuán wèi kāi, cái liú bù jié, dù zhī gào guì, wèi huàn fěi qīng. fú yuán huáng tài hòu huáng shàng chóng shàng jié jiǎn, wèi tiān xià xiān. yī qiè bù jí zhī wù, kě bà zé bà zhī, kě huǎn zé huǎn zhī, shù guó yòng kě chōng, ér fēng sú yì jiàn guī zhì hòu yǐ. yī zài chì lì zhì. fā niǎn zhī huò, shí yóu bù xiào zhōu xiàn suǒ jī ér chéng. zhèng gōng zhī wài, bǎi jì zhū qiú sī pài sī fá, zì yíng náng tuó, yǐ zhì mín qì bù shēn, niàng chéng jù huàn. yòng bīng yǐ lái, cǐ fēng yóu shén. jí rú lí jīn yī xiàng, fèng xíng bù shàn, bǎi bì cóng shēng. bìng shāng bìng mín, mò cǐ wèi shén. jīn rì zhī fēng jiāng dà lì, yǐ dì fāng duō shì, xǐ yòng jīng míng qiáng gàn zhī yuán, ér bù qiú kǎi tì xún liáng zhī lì. sī mín yuán qì, bō xuē yù shén, qí huò suì bù kě shèng yán. jīn dōng nán chū dìng, jī diān fǔ qīng, bīng xiǎn yí lí, bù kān zài rǎo. yīng lìng gè shěng dū fǔ shèn xuǎn liáng lì, yǔ mín xiū xī, yǐ fù fù shù zhī jiù. yī zài gù gēn běn. shǎn xī huí nì tǔ fěi, jūn jù běi shān, xiàn wén dà jūn chéng shèng xī zhēng, kǒng zhì qióng ér sī cuàn. qí huò yóu jìn shěng pū hé, huò yóu cǎo dì běi rǎo xuān dà, jī fǔ bīng dān dì guǎng, zài zài xū fáng. zhí lì tí dū liú míng chuán móu yǒng jiān yōu, yīng lìng xùn huí běn rèn, bìng dài suǒ bù wàn rén, liú zhí tún shǒu, yǐ zhuàng shēng wēi. bìng jiāng lǜ yíng bīng dīng, liàn chéng jìn lǚ, shù zhū zéi bù gǎn méng xīn běi rǎo, ér zhū jiāng yì dé zhuān yì xī zhēng yǐ. shū rù, shàng jiā qí yán kǎi qiè, yōu zhào dá zhī.
時捻匪戡定,疏陳軍務漸平,宜益思寅畏,略曰:「功成而喜者,常人之同情;功成而懼者,聖人之遠慮。今日巨寇甫平,兵戈未息,滇、黔、秦、隴,烽火驚心;皖、豫、直、東,瘡痍滿目。戡亂安民,一一尚煩宸慮,敬肆之機,間不容髮。萬一大捷之餘,偶忘乾惕,則患機之萌,恐有伏於無形者。今之所急:一在勤聖學。皇上春秋鼎盛,典學日新。但恐親師講學,為時無多,還宮之後,左右近習,或以功業日盛,間進諛詞,意氣漸盈,懋修或懈。昔宋莊獻皇后臨朝,仁宗聽內侍之言,欲觀寶玩,莊獻太后為言祖宗創業之艱。臣亦伏原皇太后於皇上還宮之餘,殷殷以時事艱難,勤加啟迪。至於近侍,尤宜擇老成有識之人,服事起居,將見養正之功,日臻堅定矣。一在崇節儉。今寇亂雖平,而流離之民,未盡歸農,荒蕪之田,尚多未墾。非力加撙節,不足以廣積儲而備緩急。臣前管三庫事務,見內務府借撥部庫銀兩,逐歲加增。竊恐中原底定,踵事增華,財源未開,財流不節,度支告匱,為患匪輕。伏原皇太后、皇上崇尚節儉,為天下先。一切不急之務,可罷則罷之,可緩則緩之,庶國用可充,而風俗亦漸歸質厚矣。一在飭吏治。發、捻之禍,實由不肖州縣所激而成。正供之外,百計誅求;私派私罰,自營囊橐,以致民氣不伸,釀成巨患。用兵以來,此風尤甚。即如釐金一項,奉行不善,百弊叢生。病商病民,莫此為甚。今日之封疆大吏,以地方多事,喜用精明強幹之員,而不求愷悌循良之吏。斯民元氣,剝削愈甚,其禍遂不可勝言。今東南初定,畿甸甫清,兵燹遺黎,不堪再擾。應令各省督撫慎選良吏,與民休息,以復富庶之舊。一在固根本。陝西回逆、土匪,麕聚北山,現聞大軍乘勝西征,恐至窮而思竄。其或由晉省撲河,或由草地北擾宣、大,畿輔兵單地廣,在在須防。直隸提督劉銘傳謀勇兼優,應令迅回本任,並帶所部萬人,留直屯守,以壯聲威。並將綠營兵丁,練成勁旅,庶諸賊不敢萌心北擾,而諸將亦得專意西征矣。」疏入,上嘉其言剴切,優詔答之。
bā nián, shòu gōng bù shàng shū, mìng zài zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu. jiǔ nián, tiān jīn mín jiào gòu xìn, mìng xié zhí lì zǒng dū céng guó fān àn zhì, zàn shǔ sān kǒu tōng shāng dà chén. shì dìng huí jīng, qǐng cái guī zǒng dū jiān lǐ, cóng zhī. shí yī nián, diào lì bù. shí èr nián, shàng yè dōng líng, mìng liú jīng bàn shì. shí sān nián, jiān hàn lín yuàn zhǎng yuàn xué shì. guāng xù sì nián, dīng mǔ yōu, fú què, mìng réng zài zǒng lǐ gè guó shì wù yá mén xíng zǒu, jiān hàn lín yuàn zhǎng yuàn xué shì. bā nián, shòu bīng bù shàng shū. xún zú, yōu zhào cì xù, zèng tài zǐ shǎo bǎo, shì wén dá.
八年,授工部尚書,命在總理各國事務衙門行走。九年,天津民、教構釁,命偕直隸總督曾國藩按治,暫署三口通商大臣。事定回京,請裁歸總督兼理,從之。十一年,調吏部。十二年,上謁東陵,命留京辦事。十三年,兼翰林院掌院學士。光緒四年,丁母憂,服闋,命仍在總理各國事務衙門行走,兼翰林院掌院學士。八年,授兵部尚書。尋卒,優詔賜恤,贈太子少保,諡文達。
chǎng xī lǚ zhǎng wén héng, liǎng diǎn huì shì, fán cháo diàn kǎo shì, yuè juǎn lì èr shí yú cì, shì lùn guī zhī.
昶熙屢掌文衡,兩典會試,凡朝、殿考試,閱卷歷二十餘次,士論歸之。
lùn yuē: yuán jiǎ sān máo chǎng xī bìng yǐ jiǎn è zhe shēng, chū yīng jūn jì. jiǎ sān gū jūn zhī zhǔ huái ruán, yǔ niǎn shì xiāng zhōng shǐ, jiāo shuài qīng pái, jiǎo kòu fǎn fù, zú néng bǎo zhàng yán jiāng, qí jiān yì bù kě jí yě. chǎng xī shì quán wèi zhuān, tóng shí jiāng lì fēi bàn zéi cái, bǔ jū zhī gōng, yì bù kě méi. suǒ chén píng niǎn fāng lüè, jù de yào lǐng. zéi píng zhī hòu, qín qín yǐ yín wèi nà jiàn, lǎo chéng móu guó, yú sī jiàn zhī. bǎo héng jì měi róng háng, lì cháo kǎn kǎn, jiā yīng guó gàn, yù yǒu fēng guī yǐ.
論曰:袁甲三、毛昶熙並以謇諤著聲,出膺軍寄。甲三孤軍支拄淮壖,與捻事相終始,驕帥傾排,狡寇反覆,卒能保障岩疆,其堅毅不可及也。昶熙事權未專,同時疆吏非辦賊才,補苴之功,亦不可沒。所陳平捻方略,具得要領。賊平之後,勤勤以寅畏納諫,老成謀國,於斯見之。保恆濟美戎行,立朝侃侃,家英國幹,郁有風規已。