strong dì lǐ èr shí qī strong
地理二十七
xī zàng
△西藏
xī zàng: yǔ gòng sān wēi zhī dì. zài sì chuān yún nán jiǎo wài, zhì jīng shī wàn yǒu sì qiān yú lǐ. zhōu wèi xī róng, hàn wèi xī qiāng. táng wèi tǔ bō, qí jūn zhǎng hào zàn pǔ. zhì sòng cháo gòng bù jué. yuán xiàn zōng shǐ yú hé zhōu zhì tǔ bō xuān wèi sī dōu yuán shuài fǔ, sì chuān jiǎo wài zhì diāo mén yú tōng lí yǎ zhǎng hé xī níng děng chù xuān fǔ sī. shì zǔ shí, fù zhì wū sī cáng, jùn xiàn qí dì. míng wèi wū sī cáng, cì fēng hào, shè zhǐ huī xuān wèi děng sī, yǐ shì jī mí. xuān dé chéng huà jiān, yòu lěi jiā fēng hào. qí dì yǒu sēng hào dá lài lǎ ma, jū lā sà zhī bù dá lā miào, hào wèi qián cáng yǒu bān chán lǎ ma, jū rì kā zé chéng zhī zhá shén lún bù miào, hào wèi hòu cáng. tài zōng chóng dé qī nián, yǒu dá lài lǎ ma jí bān chán, zhòng yì lái gòng. wèi jǐ, wèi méng gǔ gù shí hàn suǒ jù. sì chuán zhì céng sūn lā cáng hàn, ér zhǔn gá ěr bìng zhī. kāng xī wǔ shí jiǔ nián, guān bīng xī tǎo, jiān wěi cáng wáng, yǐ xī zàng dì cì dá lài lǎ ma, shǐ méng gǔ jiù chén pō luó nài děng wǔ rén fēn shǒu. qián lóng sì nián, chì fēng pō luó nài wèi jùn wáng, lǐng cáng shì. zhì qí zi xí fēng, yǐ zuì zhū, suì chú xī zàng wáng jué. suǒ yǒu fǔ guó gōng sān, yī děng tái jí yī, gá bù lún sì, dài běng wǔ, dié bā sān, kān bù yī. shè zhù cáng bàn shì bāng bàn dà chén, fēn zhù qián hòu cáng yǐ xiá zhī. qí sú chēng guó yuē tú bó tè, yòu yuē táng gǔ tè. jìn yīn zàng mín bù zūn guāng xù shí liù nián yǔ yīng suǒ dìng tiáo yuē, rǔ qí biān wù dà chén, zhì yīng bīng rù lā sà, yào xié xī zàng lì yuē shí tiáo, zhǔ quán jǐn shī. guāng xù sān shí yī nián, tè pài yuán zhì yìn dù yǔ yīng xié shāng, qí xīn gǎi tiáo yuē: yī, xī zàng lù kuàng diàn xiàn, yóu zhōng yīng liǎng guó tuǒ yì bàn lǐ, tā guó bù dé gàn yù èr, xī zàng yòng rén quán, gài guī yīng yuán yǔ zhù cáng dà chén huì yì bàn lǐ sān, xī zàng yǒu luàn, zhōng zhèng fǔ xū yǔ yīng xié shāng hòu pài bīng dàn yā sì, xī zàng zēng shè shāng bù, yóu zhōng yīng liǎng guó huì tóng bàn lǐ wǔ, xī zàng tǔ dì, fēi děi zhōng yīng liǎng guó chéng bàn, bù dé zū jiè zhuǎn mài. jù tiáo yuē guān zhī, xī zàng gài wèi liǎng shǔ zhī guó yǐ.
西藏:禹貢三危之地。在四川、雲南徼外,至京師萬有四千餘里。周為西戎,漢為西羌。唐為吐蕃,其君長號贊普。至宋朝貢不絕。元憲宗始於河州置吐蕃宣慰司都元帥府,四川徼外置碉門、魚通、黎雅、長河、西寧等處宣撫司。世祖時,復置烏斯藏,郡縣其地。明為烏斯藏,賜封號,設指揮、宣慰等司,以示羈縻。宣德、成化間,又累加封號。其地有僧號達賴喇嘛,居拉薩之布達拉廟,號為前藏;有班禪喇嘛,居日喀則城之札什倫布廟,號為後藏。太宗崇德七年,有達賴喇嘛及班禪,重譯來貢。未幾,為蒙古顧實汗所據。四傳至曾孫拉藏汗,而準噶爾並之。康熙五十九年,官兵西討,殲偽藏王,以西藏地賜達賴喇嘛,使蒙古舊臣頗羅鼐等五人分守。乾隆四年,敕封頗羅鼐為郡王,領藏事。至其子襲封,以罪誅,遂除西藏王爵。所有輔國公三,一等台吉一,噶布倫四,戴琫五,碟巴三,堪布一。設駐藏辦事、幫辦大臣,分駐前後藏以轄之。其俗稱國曰圖伯特,又曰唐古忒。近因藏民不遵光緒十六年與英所定條約,辱其邊務大臣,致英兵入拉薩,要挾西藏立約十條,主權盡失。光緒三十一年,特派員至印度與英協商,其新改條約:一,西藏路礦電線,由中、英兩國妥議辦理,他國不得干預;二,西藏用人權,概歸英員與駐藏大臣會議辦理;三,西藏有亂,中政府須與英協商後派兵彈壓;四,西藏增設商埠,由中、英兩國會同辦理;五,西藏土地,非得中、英兩國承辦,不得租借轉賣。據條約觀之,西藏蓋為兩屬之國矣。
jìng nèi fēn sì bù: yuē wèi, yuē kāng, yuē cáng, yuē a lǐ. dōng jiè sì chuān, dōng nán jiè yún nán, xī jiè xī yù huí bù dà shā hǎi, běi jiè qīng hǎi jí huí bù. guǎng liù qiān yú lǐ, mào wǔ qiān yú lǐ. běi jí gāo sān shí dù sān shí wǔ fēn, jīng shī piān xī èr shí sì dù shí wǔ fēn.
境內分四部:曰衛,曰康,曰藏,曰阿里。東界四川,東南界雲南,西界西域回部大沙海,北界青海及回部。廣六千餘里,袤五千餘里。北極高三十度三十五分,京師偏西二十四度十五分。
wèi: yī yuē qián cáng, jí gǔ zhī wēi, yì chēng zhōng cáng, jí wū sī cáng yě. qián lóng shí wǔ nián, shè dà chén zhèn shǒu. qí chéng yuē bù dá lā chéng. yǒu zuò chuáng, wèi dá lài lǎ ma suǒ zhù, xié lǐ cáng shì. dōng jiè kā mù, xī jiè hòu cáng, nán jiè bù dān, běi jiè qīng hǎi jí xīn jiāng. xiá chéng èr shí bā. lǎ sà chéng jí bù dá lā, zài dǎ jiàn lú xī běi sān qiān sì bǎi bā shí lǐ. zhá shén chéng zài lǎ sà nán qī lǐ. dé qìng chéng zài lǎ sà dōng nán sān shí bā lǐ. nài bù dōng chéng zài lǎ sà dōng nán èr bǎi èr shí lǐ. sāng lǐ chéng zài lǎ sà dōng nán èr bǎi wǔ shí yī lǐ. chuí jiā pǔ láng chéng zài lǎ sà dōng nán èr bǎi liù shí lǐ. yě ér gǔ chéng zài lǎ sà dōng nán sān bǎi yī shí lǐ. dá kè zā chéng zài lǎ sà dōng nán sān bǎi sān shí qī lǐ. zé kù chéng zài lǎ sà dōng nán sān bǎi sì shí lǐ. mǎn cuō nà chéng zài lǎ sà dōng nán sì bǎi sì shí lǐ. lā bā suí chéng zài lǎ sà dōng nán sì bǎi sì shí lǐ. zhá mù dá chéng zài lǎ sà dōng nán wǔ bǎi sì shí lǐ. dá lǎ mǎ zōng chéng zài lǎ sà dōng nán wǔ bǎi liù shí lǐ. gǔ lǔ nà mù jí yá chéng zài lǎ sà dōng nán liù bǎi èr shí lǐ. shuò gá chéng zài lǎ sà dōng nán liù bǎi sì shí lǐ. zhū mù zōng chéng zài lǎ sà dōng nán qī bǎi wǔ shí lǐ. dōng shùn chéng zài lǎ sà dōng nán qī bǎi qī shí lǐ. zé bù lā gāng chéng zài lǎ sà dōng nán bā bǎi qī shí lǐ. nà chéng zài lǎ sà dōng nán jiǔ bǎi liù shí lǐ. jí ní chéng zài lǎ sà dōng nán jiǔ bǎi bā shí lǐ. rì gá niú chéng zài lǎ sà xī nán sān shí lǐ. chǔ shū ěr chéng zài lǎ sà xī nán bǎi shí wǔ lǐ. rì kā ěr chéng zài lǎ sà xī nán bǎi èr shí lǐ. gōng kā ěr chéng zài lǎ sà xī nán bǎi sì shí lǐ, wèi wèi dì zuì dà zhī chéng. yuè jí yá lái zá chéng zài lǎ sà xī nán sān bǎi sān shí lǐ. duō zōng chéng zài lǎ sà xī nán sì bǎi èr shí lǐ. sēng gé zōng chéng zài lǎ sà xī nán sì bǎi sān shí lǐ. dǒng guō ěr chéng zài lǎ sà xī èr shí wǔ lǐ. dì bā dá kè zā chéng zài lǎ sà dōng běi jiǔ shí èr lǐ. lún zhū bù zōng chéng zài lǎ sà dōng běi yī bǎi èr shí lǐ. mò lǔ gōng gá chéng zài lǎ sà dōng běi bǎi wǔ shí lǐ. péng duō chéng zài lǎ sà dōng běi bǎi qī shí lǐ. shè dà xùn wèi hù fáng. cáng dì fán dà xùn sì, yī zài qián cáng chéng, yī zài hòu cáng. yòu tái zhàn èr, zì dǎ jiàn lú zhì cǐ yǒu zhàn wǔ. yú tōng jí dǎ jiàn lú lǐ táng bā táng, jūn shǔ sì chuān yǒu. qián cáng zhě èr. yuē chá mù duō, yuē lā lǐ. chéng xī nán: bā zé shān. xī: zhāo lā bǐ dòng shān. yòu bù dá lā shān, gāo bǎi yú zhàng. yòu xī: dōng gá ěr shān, gāo yuē sì bǎi yú zhàng, wèi xī zàng yào ài. nán: niú mó shān, gāo èr bǎi yú zhàng. dōng běi: láng lù shān sà mù duō lǐng. běi: bù kè shā kè hé, yuán chū gá ěr zhàn gǔ chá lǐng, nán liú, xī hé shā kè hé. yòu dōng nán liú, xī shòu kù lán hé, běi shòu bù kè hé. yòu dōng nán, rù kā lǎ wū sū. yǎ lǔ cáng bù jiāng, jí dà jīn shā jiāng, gǔ zhī bá bù chuān yě. yuán chū cáng xī jiè zhuō shū tè bù xī běi dá mù chǔ kè hǎ bā bù shān, sān yuán, jù dōng běi liú ér hé, zhé dōng liú, kū mù gāng qián shān shuǐ zì xī nán lái huì. yòu dōng běi, jiāng jiā sū mù lā hé zì xī běi shā kǔ yá lā má lā shān dōng nán liú lái huì. yòu dōng, ā lā chǔ hé běi zì shā là mù gāng qián shān shuǐ huì ér nán liú, yòu dōng shāo běi, lā wū kè cáng bù bì lā zì dōng běi sāng lǐ chí xī nán liú, hé shù shuǐ lái huì. yòu dōng nán, guō yǒng hé zì dōng nán áng zé lǐng dōng běi liú, hé shù shuǐ lái huì. yòu dōng, sà chǔ cáng bù hé zì dōng běi hé zhū shuǐ lái huì. yòu dōng, wèng chū hé shì ěr de hé mǎn chǔ cáng bù hé sà kè cáng bù hé, hé zhū shuǐ lái huì. yòu dōng nán, jiā mù zū chí shuǐ běi zì zhāng ā bù lín chéng hé dōng yī shuǐ nán liú lái zhù zhī. yòu dōng nán, shòu xī nán lái yī shuǐ, yòu zhèng běi liú, zhé xiàng xī běi, shòu xī běi lóng zuǒ chí shuǐ. yòu dōng běi, mǎng gá lā hé nán zì nà lā gǔ dǒng chá shān lái zhù zhī. yòu dōng běi, zhōng lǐ shān shuǐ zì dōng nán lái zhù zhī. yòu dōng běi, jīng zhāng lā zé chéng běi, yòu dōng běi, è yí chǔ cáng bù hé zì xī běi zhá mù chǔ kè chí hé zhū shuǐ dōng nán liú lái zhù zhī. yòu běi liú, jiè tè chǔ hé zhá kè běi péng chǔ hé zì běi lái zhù zhī. yòu dōng nán, huì sà pǔ chǔ hé. yòu dōng jìng pǔ dōng miào qián, wū yǔ kè hé zì lā gōng shān lái zhù zhī. yòu dōng guò sà lǎ zhū gá tiě suǒ qiáo, jìng lín bēn chéng běi, lóng qián hé zì nán hé èr shuǐ lái zhù zhī. yòu dōng běi, niē mù hé zì xī běi lái zhù zhī. zhé dōng nán liú, jìng bài de chéng běi àn shān běi, shòu xī běi lái yī xiǎo shuǐ, dōng běi guò tiě suǒ qiáo, jìng chǔ shū ěr chéng nán, dōng nán zhì rì kā ěr gōng kā ěr chéng běi, gá ěr zhāo mù lún jiāng zì dōng běi hé zhū shuǐ, xī nán liú jìng wèi dì lǎ sà lái huì, yí jí gǔ tǔ bō zhī zāng hé yě. yǎ lǔ cáng bù jiāng jì huì gá ěr zhāo mù lún jiāng, dōng nán liú, zhì dǎ gé bù yī nà chéng běi, gòng bā bǎi lǐ. nián chǔ hé zì běi hé zhū shuǐ lái huì. yòu dōng jīng chā mǔ hā miào běi, shòu dōng běi sà mǔ lóng lā lǐng shuǐ, nán liú rù luó kā bù zhàn guó. mù chǔ hé hé nài chǔ hé, nán liú rù zhé mèng xióng. téng gé lǐ chí, zài jìng xī běi, cáng dì rì kā zé chéng dōng běi, gé shān jí lù jiāng yuán zhī bù kā zhū chí. qí běi gé shān jí dà liú shā yě. chí guǎng liù bǎi yú lǐ, zhōu yī qiān yú lǐ, dōng xī shén zhǎng, nán běi shāo xiá, méng gǔ hū tiān wèi téng gé lǐ, yán shuǐ sè tóng tiān qīng. qí dōng yǒu sān shuǐ liú rù, jiē míng chá hā sū tài hé. xī yǒu èr shuǐ liú rù, běi yuē luó sà hé, nán yuē dǎ ěr gǔ cáng bù hé, hé xī lái shù chí shuǐ, dōng liú rù cǐ chí. cì yuē yá mǔ lǔ kè yú mù zú chí, zhōng yǒu sān shān, shuǐ chéng wǔ sè. yuē mǎ pǐn mù dá lài chí, láng gá chí, jí láng chǔ hé yě. cì yuē bù kā chí, lù jiāng yuán yě. dōng gá ěr shān shàng yǒu guān.
衛:一曰前藏,即古之危,亦稱中藏,即烏斯藏也。乾隆十五年,設大臣鎮守。其城曰布達拉城。有坐床,為達賴喇嘛所駐,協理藏事。東界喀木,西界後藏,南界不丹,北界青海及新疆。轄城二十八。喇薩城即布達拉,在打箭爐西北三千四百八十里。札什城在喇薩南七里。德慶城在喇薩東南三十八里。柰布東城在喇薩東南二百二十里。桑里城在喇薩東南二百五十一里。垂佳普郎城在喇薩東南二百六十里。野而古城在喇薩東南三百一十里。達克匝城在喇薩東南三百三十七里。則庫城在喇薩東南三百四十里。滿撮納城在喇薩東南四百四十里。拉巴隨城在喇薩東南四百四十里。札木達城在喇薩東南五百四十里。達喇馬宗城在喇薩東南五百六十里。古魯納木吉牙城在喇薩東南六百二十里。碩噶城在喇薩東南六百四十里。朱木宗城在喇薩東南七百五十里。東順城在喇薩東南七百七十里。則布拉岡城在喇薩東南八百七十里。納城在喇薩東南九百六十里。吉尼城在喇薩東南九百八十里。日噶牛城在喇薩西南三十里。楚舒爾城在喇薩西南百十五里。日喀爾城在喇薩西南百二十里。公喀爾城在喇薩西南百四十里,為衛地最大之城。岳吉牙來雜城在喇薩西南三百三十里。多宗城在喇薩西南四百二十里。僧格宗城在喇薩西南四百三十里。董郭爾城在喇薩西二十五里。第巴達克匝城在喇薩東北九十二里。倫朱布宗城在喇薩東北一百二十里。墨魯恭噶城在喇薩東北百五十里。蓬多城在喇薩東北百七十里。設大汛為護防。藏地凡大汛四,一在前藏城,一在後藏。又台站二,自打箭爐至此有站五。魚通即打箭爐、里塘、巴塘,均屬四川有。前藏者二。曰察木多,曰拉里。城西南:巴則山。西:招拉筆洞山。又布達拉山,高百餘丈。又西:東噶爾山,高約四百餘丈,為西藏要隘。南:牛魔山,高二百餘丈。東北:郎路山、薩木多嶺。北:布克沙克河,源出噶爾占古察嶺,南流,西合沙克河。又東南流,西受庫蘭河,北受布克河。又東南,入喀喇烏蘇。雅魯藏布江,即大金沙江,古之跋布川也。源出藏西界卓書特部西北達木楚克哈巴布山,三源,俱東北流而合,折東流,枯木岡前山水自西南來會。又東北,江加蘇木拉河自西北沙苦牙拉麻拉山東南流來會。又東,阿拉楚河北自沙拉木岡前山水會而南流,又東稍北,拉烏克藏布必拉自東北桑里池西南流,合數水來會。又東南,郭永河自東南昂則嶺東北流,合數水來會。又東,薩楚藏布河自東北合諸水來會。又東,瓮出河、式爾的河、滿楚藏布河、薩克藏布河,合諸水來會。又東南,加木租池水北自章阿布林城合東一水南流來注之。又東南,受西南來一水,又正北流,折向西北,受西北隆左池水。又東北,莽噶拉河南自那拉古董察山來注之。又東北,鍾里山水自東南來注之。又東北,經章拉則城北,又東北,鄂宜楚藏布河自西北札木楚克池合諸水東南流來注之。又北流,戒忒楚河、札克北朋楚河自北來注之。又東南,會薩普楚河。又東逕普冬廟前,烏雨克河自拉公山來注之。又東過薩喇朱噶鐵索橋,逕林奔城北,龍前河自南合二水來注之。又東北,捏木河自西北來注之。折東南流,逕拜的城北岸山北,受西北來一小水,東北過鐵索橋,逕楚舒爾城南,東南至日喀爾公喀爾城北,噶爾招木倫江自東北合諸水,西南流逕衛地喇薩來會,疑即古吐蕃之臧河也。雅魯藏布江既會噶爾招木倫江,東南流,至打格布衣那城北,共八百里。年褚河自北合諸水來會。又東經叉母哈廟北,受東北薩母龍拉嶺水,南流入羅喀布占國。穆楚河合柰楚河,南流入哲孟雄。滕格里池,在境西北,藏地日喀則城東北,隔山即潞江源之布喀諸池。其北隔山即大流沙也。池廣六百餘里,周一千餘里,東西甚長,南北稍狹,蒙古呼天為「滕格里」,言水色同天青。其東有三水流入,皆名查哈蘇太河。西有二水流入,北曰羅薩河,南曰打爾古藏布河,合西來數池水,東流入此池。次曰牙母魯克於木卒池,中有三山,水成五色。曰馬品木達賴池,郎噶池,即狼楚河也。次曰布喀池,潞江源也。東噶爾山上有關。
kāng: yī yuē kā mù. yào zhài yuē chá mù duō. zài qián cáng dōng qiān èr bǎi wǔ shí lǐ, dōng jiè sì chuān, nán jiè luò yú jìng jí yīng shǔ ā sà mì, xī jiè wèi dì, běi jiè qīng hǎi. kā mù jīn yuē chāng dū, yì chēng qián cáng, běn shǔ hū tú kè tú. kāng xī wǔ shí bā nián shǐ nà kuǎn. shè tái zhàn, zhì liáng yuán yī. yǒu tǔ chéng. xī nán yǒu luó lóng zōng shū bān duō dá lóng zōng, xī běi yǒu lèi wǔ qí děng bù luò, qí nán yǒu zhà yā. kāng xī wǔ shí bā nián zhāo fǔ. yòu nán yǒu jiāng kǎ, yōng zhèng yuán nián zhāo fǔ, shè yǒu guān zhài. dōng: dá gài lǎ shān chōng dé lǎ shān. nán: ān jìng dà shān, yǔ chuān diān fēn jiè. xī: jiā sōng gǔ mù shān. dōng nán: duó bù lǎ shān dǐng gè lǎ shān. xī nán: yú bié lǎ shān lǐ jiǎo dà shān, dōng chūn jī xuě. yòu bā gòng shān méng bǎo shān cā wǎ shān yún shān xuě shān bái duó shān nà duó shān huáng yún shān yǐn shān lǎ gòng shān. dōng yǒu liè mù lǎ lǐng. luó lóng zōng dōng yǒu de gòng lǎ shān, shān shì dǒu jùn. xī: dé gá lǎ shān. shū bān duō dōng yǒu zhāng lǎ shān. xī nán: wú dǐ lǎ shān bā lǎ shān. xī: shuò mǎ lǎ shān, jí sài wǎ hé shān. dá lóng zōng xī yǒu bì dá lǎ shān, shā gòng lǎ shān lǔ gòng lǎ shān, liǎng shān xiāng lián. lèi wǔ qí xī nán yǒu wǎ hé dà shān, shān dà ér jùn, dōng chūn jī xuě. yòu yǒu cā gá lǎ shān yè dá lǎ shān. chá mù duō zuǒ yǒu áng chǔ hé, yuán chū zhōng bà, yīn tōng yún nán, yì míng yún hé. yòu yǒu zá chǔ hé, yuán chū jiǔ rú, yīn tōng sì chuān, yì míng chuān hé. èr shuǐ hé liú, rù yún nán. lán cāng jiāng èr yuán, yī yuán fā yú zā zuò lǐ gāng chéng xī běi gé ěr jí zā gá nà shān, míng zā chǔ hé, yī yuán fā yú zā zuò lǐ gāng chéng xī běi bā lǎ kè lā dān sū kè shān, míng è mù chǔ hé, jù dōng nán liú, zhì zā zuò lǐ gāng chéng dōng běi chá mù duō miào qián, èr shuǐ hé liú, míng lā chǔ hé, nán liú zhì bāo dūn rù zhà yā. yòu nán liú zhì chá wǎ sì, jiǎ cāng hé dōng běi lái huì. yòu dōng nán, zuǒ shòu sè ěr gōng hé, zhé nán liú, zhì jiǎo zhàn, shòu zuǒ gòng hé. yòu dōng nán liú, jìng chá lì dà xuě shān rù yún nán, shǐ míng lán cāng jiāng. lù jiāng zài lán cāng xī, fā yuán yú wèi dì zhī bù kā dà zé, yuān chéng yǒu hēi, yòu duō fú liú, méng gǔ hū hēi wèi kā lǎ, shuǐ wèi wū sū, gù míng kā lǎ wū sū. jìng lā sà běi, yǒu chí míng bù kā, tuǒ huán xíng, guǎng liù shí lǐ, mào yī bǎi wǔ shí lǐ, cóng cǐ chí xī běi liú chū, rù é ěr jí gēn chí, zhuǎn dōng běi, rù yī dá chí, yòu zhé dōng nán liú, rù kā lǎ chí. sān chí jù zòng guǎng wǔ liù shí lǐ. zhōng yǒu sān shān, sì chí huán bào. fù cóng kā lǎ chí dōng nán chū, nà bù lún hé, yòu dōng shòu běi lái èr xiǎo shuǐ, zhé nán zhuǎn dōng, zhì kā lǎ wū sū, wèi xī níng jìn cáng dà dào, pí chuán wèi dù. zhuǎn dōng běi liú, jìng méng gǔ sān shí jiǔ zú dì, zhì yī kù shān, shā kè hé xī běi lái huì. yòu dōng běi liú, jìng sū tú kè tǔ sī, suǒ kè hé zì běi lái huì. zhé nán liú, zuǒ yòu gè shòu yī xiǎo shuǐ, zhuǎn xī nán huì wèi chǔ hé. zhé ér dōng, shòu xióng chǔ hé. yòu dōng nà shā lóng xī hé, zhuǎn dōng nán liú, lèi wū qí hé zì běi lái huì. yòu dōng nán jìng bì bèng shān, zhì jiā yù qiáo, wèi diān shǔ rù cáng zhī dà dào. yòu dōng nán liú, jiāng yáng wèi bā kè shuò yóu mù, jiāng yīn wèi bō mì yě fān. yòu dōng nán liú, jìng sāng áng qū zōng rù jiāng kǎ. jiāng zhī wài wèi nù yí, gù míng nù jiāng. yòu dōng nán, rù yún nán wéi xī tīng, zhé ér nán xià, jìng yún lóng zhōu xī jiǎo, yòu nà gǎn jiāng, rù bǎo shān nǎi míng lù jiāng. nán liú jìng lù jiāng ān fǔ sī. yòu nán liú shǎo dōng, zuǒ nà shā hé, zhuǎn xī nán zhì zhē fàng tǔ sī, cóng cǐ chū diān jìng rù miǎn diān. luó lóng zōng xī yǒu ǒu chǔ hé, yuán chū gá ěr cáng gǔ chà hǎi zǐ, hǎi hé lán cāng jiāng nán xiá. lóng xǐ chǔ hé yuán chū gá lǎ shān, dōng liú, hé ǒu chǔ hé. shū bān duō yǒu nà shuò bù chǔ hé, yuán chū zhōng yì gōu, běi liú, jìng shū bān duō chéng xī, hé sān xī, dōng běi liú, rù kā lǎ wū sū. yòu zhù ma láng cuò hé, yuán chū gá lǎ shān, zhòu chǔ hé, yuán chū wú dǐ shān, jūn liú guī ǒu chǔ hé. dá lóng zōng běi yǒu sā chǔ hé, yuán chū shuò mǎ lǎ shān. dōng nán: biān chǔ hé, liú hé zhòu chǔ hé. yǒu é chǔ hé, yuán chū shā gòng lǎ shān, liú hé yè chǔ hé. lèi wū qí dōng běi yǒu zā chǔ hé, jí áng chǔ hé xià liú. zhà yā yǒu lēi chǔ hé, yuán chū áng lǎ shān. lè chǔ hé, yuán chū zuò lǎ shān. yòu yǒu jiǎ cāng hé, yuán chū guān jiǎo, xī nán liú, jìng cǎo lǐ gōng, yòu xī nán, zhì luò lóng zōng, hé luò chǔ hé, yòu xī nán zhì zhà yā sì qián. yǔ měng chǔ hé hé. yǒu sè chǔ hé, yuán chū shàng nà, duó liú rù chá mù duō dà hé.
康:一曰喀木。要寨曰察木多。在前藏東千二百五十里,東界四川,南界珞瑜境及英屬阿薩密,西界衛地,北界青海。喀木今曰昌都,亦稱前藏,本屬呼圖克圖。康熙五十八年始納款。設台站,置糧員一。有土城。西南有羅隆宗、舒班多、達隆宗,西北有類伍齊等部落,其南有乍丫。康熙五十八年招撫。又南有江卡,雍正元年招撫,設有官寨。東:達蓋喇山、沖得喇山。南:安靜大山,與川、滇分界。西:嘉松古木山。東南:奪布喇山、鼎各喇山。西南:魚別喇山、里角大山,冬春積雪。又巴貢山、蒙堡山、擦瓦山、雲山、雪山、白奪山、納奪山、黃雲山、隱山、喇貢山。東有列木喇嶺。羅隆宗東有得貢喇山,山勢陡峻。西:得噶喇山。舒班多東有章喇山。西南:吾抵喇山、巴喇山。西:朔馬喇山,即賽瓦合山。達隆宗西有必達喇山,沙貢喇山、魯貢喇山,兩山相連。類伍齊西南有瓦合大山,山大而峻,冬春積雪。又有擦噶喇山、葉達喇山。察木多左有昂楮河,源出中壩,因通雲南,亦名雲河。右有雜楮河,源出九茹,因通四川,亦名川河。二水合流,入雲南。瀾滄江二源,一源發於匝坐里岡城西北格爾吉匝噶那山,名匝楚河,一源發於匝坐里岡城西北巴喇克拉丹蘇克山,名鄂穆楚河,俱東南流,至匝坐里岡城東北察木多廟前,二水合流,名拉楚河,南流至包敦入乍丫。又南流至察瓦寺,甲倉河東北來會。又東南,左受色爾恭河,折南流,至角占,受左貢河。又東南流,逕茶利大雪山入雲南,始名瀾滄江。潞江在瀾滄西,發源於衛地之布喀大澤,淵澄黝黑,又多伏流,蒙古呼黑為「喀喇」,水為「烏蘇」,故名喀喇烏蘇。逕拉薩北,有池名布喀,橢圜形,廣六十里,袤一百五十里,從此池西北流出,入額爾吉根池,轉東北,入衣達池,又折東南流,入喀喇池。三池俱縱廣五六十里。中有三山,四池環抱。復從喀喇池東南出,納布倫河,又東受北來二小水,折南轉東,至喀喇烏蘇,為西寧進藏大道,皮船為渡。轉東北流,逕蒙古三十九族地,至伊庫山,沙克河西北來會。又東北流,逕蘇圖克土司,索克河自北來會。折南流,左右各受一小水,轉西南會衛楚河。折而東,受雄楚河。又東納沙隆錫河,轉東南流,類烏齊河自北來會。又東南逕必蚌山,至嘉玉橋,為滇、蜀入藏之大道。又東南流,江陽為巴克碩遊牧,江陰為波密野番。又東南流,逕桑昂曲宗入江卡。江之外為怒夷,故名怒江。又東南,入雲南維西廳,折而南下,逕雲龍州西徼,右納扞江,入保山乃名潞江。南流逕潞江安撫司。又南流少東,左納沙河,轉西南至遮放土司,從此出滇境入緬甸。羅隆宗西有偶楮河,源出噶爾藏骨岔海子,海合瀾滄江南峽。隆喜楮河源出噶喇山,東流,合偶楮河。舒班多有納碩布楚河,源出中義溝,北流,逕舒班多城西,合三溪,東北流,入喀喇烏蘇。又柱嗎郎錯河,源出噶喇山,胄楮河,源出吾抵山,均流歸偶楮河。達隆宗北有撒楮河,源出朔馬喇山。東南:邊楮河,流合胄楮河。有俄楮河,源出沙貢喇山,流合葉楮河。類烏齊東北有紥楮河,即昂楮河下流。乍丫有勒楮河,源出昂喇山。樂楮河,源出作喇山。又有甲倉河,源出官角,西南流,逕草里工,又西南,至洛隆宗,合洛楚河,又西南至乍丫寺前。與猛楚河合。有色楮河,源出上納,奪流入察木多大河。
lā lǐ: yī míng lǎ lǐ. zài qián cáng dōng wǔ bǎi jiǔ shí lǐ, chá mù duō xī liù bǎi liù shí lǐ, dá lóng zōng xī běi. kāng xī wǔ shí wǔ nián, qí dì yǒu hēi lǎ ma, fù yú zhǔn gá ěr. xún tǎo píng zhī, yǐ dì shǔ qián cáng. shè tái zhàn, zhì liáng yuán yī. wú chéng. xī nán yǒu gōng bù jiāng dá. jiāng dá chēng wò rǎng. yì píng xī zàng shí jiù fǔ. yòu qí nán yǒu dá kè, dōng běi yǒu xī zàng dà chén suǒ shǔ sān shí jiǔ tǔ sī. yì yǒu rù gān sù xī níng jiè zhě, jiē kā lǎ wū sū fān zhòng yě. lā lǐ yǒu lā lǐ dà shān, shì rú lóng, shàng xià xiǎn jùn, sì shí jī xuě. xī nán yǒu wǎ zi shān, fān rén hū wèi zhuō lā dà shān, yán gèn shù bǎi lǐ, duō jī xuě. jiāng dá xī yǒu lù mǎ lǐng, gāo yuē sì shí lǐ, wèi xī zàng yào ài. lā lǐ dōng yǒu tóng tuǒ chǔ hé, yuán chū lǔ gòng lǎ shān, liú hé dé chǔ hé. yǒu rè shuǐ táng, sì shí cháng wēn, fān rén hū wèi cā chǔ kǎ. jiāng dá yǒu gāng bù cáng bù hé, zì wèi dì dōng nà dōng běi chá lā lǐng shuǐ, yòu dōng nán, yǒu wēi chǔ hé zì dōng běi lái huì. yòu dōng nán, yǒu niú chǔ hé zì xī běi lái huì. dōng liú guò dǎ kè lā bēng qiáo, yòu dōng, shòu dōng běi èr shuǐ, yòu nán, jìng de yá ěr shān xī, rù gāng bù bù luò. zhì piē pí táng tā lā dōng kā mù jìng nèi, yǒu báo cáng bù hé zì dōng běi lái huì, tǔ rén yuē kā kè bù bì lā. jìng gá kè bù yī shū lǐ dōng chéng xī, yòu nán, jìng sāi mǔ lóng lā lǐng dōng, duǒ gé lā gāng lǐ shān xī, chū gāng bù jìng. jìng gōng lā gāng lǐ shān xī, yòu nán rù luó kā bù zhàn guó, xià liú rù yǎ lǔ cáng bù jiāng. zā chǔ cáng bù jiāng, jí nián zhǔ bì lā jiāng, yuán chū shā yǔ kè gāng lā shān, jí kā ěr dá miào dōng nán shān yě. yǒu shuǐ dōng liú, yuē mǎ mù chǔ hé, yǔ nán lái bā lā lǐng zhī bā lóng chǔ hé huì. yòu dōng běi, yǔ běi lái wū shān zhī wū sī jiāng huì. yòu dōng, jìng lù mǎ lǐng, zhì shùn dá, yǒu shuǐ yuē jiā náng hé, fā yuán guò lā sōng duō, dōng nán liú, jìng jiāng dá chéng dōng, zhé ér nán liú, hé dōng èr xiǎo shuǐ lái huì. yòu dōng nán qǔ qū liú, zhì gōng bù shí gá chéng nán, yǒu shuǐ dōng běi zì bā má mù chí nán liú, hé dōng yī shuǐ lái huì. yòu zhé ér xī nán, yǒu xī lái qí bù shān zhī niú chǔ hé, hé ér nán liú, zhì gōng bù zhū mù zōng chéng dōng dǐ mù zōng chéng xī, yòu dōng nán zhì bù lā gāng chéng dōng, hé yú yǎ lǔ cáng bù jiāng. yòu sāng chǔ hé, nán liú, yǒu yǎ lóng bù hé chū shū bān duō nán jìng lái zhù zhī, shì wèi báo cáng bù hé, yòu nán rù luó kā bù zhàn guó, zhù yǎ lǔ cáng bù jiāng.
拉里:一名喇里。在前藏東五百九十里,察木多西六百六十里,達隆宗西北。康熙五十五年,其地有黑喇嘛,附於準噶爾。尋討平之,以地屬前藏。設台站,置糧員一。無城。西南有工布江達。江達稱沃壤。亦平西藏時就撫。又其南有達克,東北有西藏大臣所屬三十九土司。亦有入甘肅西寧界者,皆喀喇烏蘇番眾也。拉里有拉里大山,勢如龍,上下險峻,四時積雪。西南有瓦子山,番人呼為卓拉大山,延亘數百里,多積雪。江達西有鹿馬嶺,高約四十里,為西藏要隘。拉里東有同妥楮河,源出魯貢喇山,流合得楮河。有熱水塘,四時常溫,番人呼為擦楮卡。江達有岡布藏布河,自衛地東納東北察拉嶺水,又東南,有危楚河自東北來會。又東南,有牛楚河自西北來會。東流過打克拉崩橋,又東,受東北二水,又南,逕的牙爾山西,入岡布部落。至撇皮唐他拉東喀木境內,有薄藏布河自東北來會,土人曰喀克布必拉。逕噶克布衣書里東城西,又南,逕塞母龍拉嶺東,朵格拉岡里山西,出岡布境。逕公拉岡里山西,又南入羅喀布占國,下流入雅魯藏布江。匝楚藏布江,即年渚必拉江,源出沙羽克岡拉山,即喀爾靼廟東南山也。有水東流,曰馬木楚河,與南來巴拉嶺之巴隆楚河會。又東北,與北來烏山之烏斯江會。又東,逕鹿馬嶺,至順達,有水曰佳囊河,發源過拉松多,東南流,逕江達城東,折而南流,合東二小水來會。又東南曲曲流,至工布什噶城南,有水東北自巴麻穆池南流,合東一水來會。又折而西南,有西來齊布山之牛楚河,合而南流,至工布珠穆宗城東、底穆宗城西,又東南至布拉岡城東,合於雅魯藏布江。又桑楚河,南流,有雅隆布河出舒班多南境來注之,是為薄藏布河,又南入羅喀布占國,注雅魯藏布江。
cáng: jí hòu cáng, yī yuē kā qí. zài qián cáng xī nán wǔ bǎi yú lǐ dì, yuē zhá shén lún bù, jí gǔ zhī cáng yě. nán jiè ní pō ěr, dōng jiè wèi dì, xī jiè a lǐ, běi jiè xīn jiāng. qián lóng shí wǔ nián, shè dà chén zhèn shǒu. qí chéng yuē zhá shén lún bù chéng, yǒu zuò chuáng, wèi bān chán é ěr dé ní suǒ zhù, xié lǐ cáng shì. yǒu xùn sān: zài běn chéng yī wài èr, yuē jiāng zī, yuē dìng rì. xī jìng péng cuò lǐng. běi jìng nà mù lǐng. běi yǒu yǎ lǔ cáng bù jiāng, chū a lǐ xī nán jiè shān, dōng liú, yǒu guō yǒng hé dōng běi liú zhù zhī. yòu shòu nà wū kè cáng bù hé sà bù chǔ hé sà ěr gé cáng bù hé, yòu jìn chéng běi huì duō kè chǔ hé, zhì chéng xī huì nán lái zhī dāng chū hé, yòu jìng bù kè shén lǐ shān nán, jiāng zhì cǐ yǐ xíng èr qiān wǔ bǎi yú lǐ, yòu dōng rù qián cáng jiè. běi yǒu dǎ ěr gǔ cáng bù hé, liú rù qián cáng, zhū wèi téng gé lǐ chí, guǎng liù bǎi yú lǐ.
藏:即後藏,一曰喀齊。在前藏西南五百餘里地,曰札什倫布,即古之藏也。南界尼泊爾,東界衛地,西界阿里,北界新疆。乾隆十五年,設大臣鎮守。其城曰札什倫布城,有坐床,為班禪額爾德尼所駐,協理藏事。有汛三:在本城一;外二,曰江孜,曰定日。西境彭錯嶺。北境那木嶺。北有雅魯藏布江,出阿里西南界山,東流,有郭永河東北流注之。又受那烏克藏布河、薩布楚河、薩爾格藏布河,又近城北會多克楚河,至城西會南來之當出河,又逕布克什里山南,江至此已行二千五百餘里,又東入前藏界。北有打爾古藏布河,流入前藏,瀦為騰格里池,廣六百餘里。
jiāng zī: zài zhá shén lún bù chéng nán èr bǎi lǐ. zhù shǒu bèi yī. nán yǒu pà lǐ biān zhài, dōng lián bù lǔ kè bā, xī tōng zhé mèng xióng, wài jiē xī yáng bù luò gá lǐ gá dá. dōng yǒu qiān bà, nán yǒu zōng mù xiǎo bù luò, xī nán yǒu dìng jié, běi yǒu lā zī, jiē yǒu guān zhài. dōng nán: zhū bù lā dà xuě shān. xī nán: kā mù bā lā shān jí sà mù lǐng. dìng jié zhī xī yǒu péng chū cáng bù hé, yuán yǒu sān, yī xī chū shū ěr mù cáng lā shān, yī dōng chū xī ěr zhōng mǎ shān, yī dōng nán chū guā chá lǐng. hé ér dōng nán liú, shòu xī yī xiǎo shuǐ. yòu nán yuē péng bì lā, yòu nán, yǒu yī shuǐ nán zì chuò ěr měng tōng nà gāng lǐ shān lái huì, zhé dōng liú, shòu nán běi shuǐ gè yī. yòu dōng nán liú, shòu xī nán zhuō shī gāng qiān shān a bā lā shān zhī shuǐ èr, yòu dōng liú, shòu nán yī shuǐ, yòu dōng běi zhì luó xī kā ěr chéng nán, yǒu yī hé, jí xī běi lā kā lā bù shān èr shuǐ, hé dōng nán liú, jìng chéng běi. luó chǔ hé zì běi nà sān shuǐ, nán liú hé yān. yòu dōng běi, luó cáng bù hé zì xī běi lái zhù zhī. yòu dōng rào gāng lóng qián shān zhī běi, zhé nán liú, shòu xī lái zhī niú cáng bù hé. yòu dōng nán, shòu pà lǐ cáng bù hé. yòu xī nán, niú chǔ hé xī zì nián ěr mù chéng hé shù shuǐ lái huì. yòu dōng nán liú, chū cáng nán jìng, guò zhū lā lā yī bù luò, rù è nè tè kè guó jiè, xià liú rù yǎ lǔ cáng bù jiāng. xùn xī yǒu nián chǔ hé, yuán yǒu èr, yī chū zhū mǔ lā mǔ shān dōng běi, yī chū qí dōng shùn lā lǐng xià. quán chí shí shù, huì wèi yī shuǐ, běi liú, míng zhāng lǔ hé, yòu dōng běi, zhì niáng niáng miào dōng, yǒu bā shuǐ cóng dōng běi kā lǔ lǐng zhū shān, yòu nán zhá mù zhǎng shān shè shān lái, hé ér xī nán liú lái huì. zhuǎn xī běi liú, guò jiāng zī chéng xī, yòu xī běi guò bái mǎn chéng xī, shòu sì shuǐ lái zhù. yòu běi, shǐ míng nián chǔ hé. jīng rì kā zé chéng dōng nán, guò sū mù jiā shí qiáo, zhǎng qī shí zhàng, yǒu shí jiǔ dòng, wèi cáng dì qiáo liáng zhī guān. yòu běi liú, rù yǎ lǔ cáng bù jiāng, yuán zhǎng gòng bā bǎi yú lǐ. xī yǒu pà lǐ cáng bù hé, yǒu yī shuǐ xī nán liú, huì wèi gá ěr cuō chí, nán liú ér xī, yòu wèi chá mù sū chí, yòu xī nán liú, zhé xiàng dōng nán, hé dōng běi lái yī shuǐ, yòu xī nán, huì xī běi lái zhī gá lā lǐng shuǐ, yòu xī jìng pà lǐ chéng xī, yòu xī nán shòu èr shuǐ, tǔ rén míng cáng qū dà hé, xī liú rù péng chǔ hé.
江孜:在札什倫布城南二百里。駐守備一。南有帕裡邊寨,東連布魯克巴,西通哲孟雄,外接西洋部落噶里噶達。東有千壩,南有宗木小部落,西南有定結,北有拉孜,皆有官寨。東南:珠布拉大雪山。西南:喀木巴拉山及薩木嶺。定結之西有朋出藏布河,源有三,一西出書爾木藏拉山,一東出西爾中馬山,一東南出瓜查嶺。合而東南流,受西一小水。又南曰朋必拉,又南,有一水南自綽爾猛通那岡里山來會,折東流,受南北水各一。又東南流,受西南涿失岡千山、阿巴拉山之水二,又東流,受南一水,又東北至羅西喀爾城南,有一河,即西北拉喀拉布山二水,合東南流,逕城北。羅楚河自北納三水,南流合焉。又東北,羅藏布河自西北來注之。又東繞岡龍前山之北,折南流,受西來之牛藏布河。又東南,受帕里藏布河。又西南,牛楚河西自年爾木城合數水來會。又東南流,出藏南境,過朱拉拉依部落,入厄訥特克國界,下流入雅魯藏布江。汛西有年楚河,源有二,一出朱母拉母山東北,一出其東順拉嶺下。泉池十數,匯為一水,北流,名章魯河,又東北,至娘娘廟東,有八水從東北喀魯嶺諸山,又南札木長山、社山來,合而西南流來會。轉西北流,過江孜城西,又西北過白滿城西,受四水來注。又北,始名年楚河。經日喀則城東南,過蘇木佳石橋,長七十丈,有十九洞,為藏地橋樑之冠。又北流,入雅魯藏布江,源長共八百餘里。西有帕里藏布河,有一水西南流,匯為噶爾撮池,南流而西,又為查木蘇池,又西南流,折向東南,合東北來一水,又西南,會西北來之噶拉嶺水,又西逕帕里城西,又西南受二水,土人名藏曲大河,西流入朋楚河。
dìng rì: zài zhá shén lún bù chéng xī nán qī bǎi yú lǐ. zhù shǒu bèi yī. yǒu xùn. chéng sān miàn jù biān, nán yǒu sī róng xiá, xī nán yǒu niè lā mù, xī yǒu jì lóng, xī běi yǒu zōng kā. róng xiá zhī dōng nán yǒu kā dá, kā dá zhī xī nán yǒu yáng bù, jù jiē kuò ěr kā jiè. zōng kā zhī nán yǒu bù líng, nán jìn kuò ěr kā, běi jiē lā dá kè hàn bù luò. qí xī běi yǒu sà kā, yòu xī běi jí biān yǒu a lǐ. yǐ shàng gè dì jù yǒu yíng guān. dōng: chóng wū lā shān jiǎ cuò shān. xī nán: jiā ruì dà shān. xī: tōng lā shān. kā dá zhī xī yǒu xiá wū lā shān. zōng kā zhī dōng yǒu gǒng táng lā shān. bù líng jìng nèi yǒu gāng dǐ sī shān, zài a lǐ zhī dá kè lǎ chéng dōng běi, zhí shǎn xī xī níng fǔ xī nán wǔ qiān wǔ bǎi jiǔ shí yú lǐ. qí shān gāo wǔ bǎi wǔ shí yú zhàng, zhōu yī bǎi sì shí yú lǐ, sì miàn fēng luán dǒu jué, gāo chū zhòng shān bǎi yú zhàng, jī xuě rú xuán yá, hào rán jié bái. dǐng shàng yǒu quán, liú zhù zhì shān lù, jí fú liú dì xià. qián hòu huán rào zhū shān, jiē chán yán qiào jùn, qí fēng gǒng liè. àn qí dì shì, chū xī nán jiǎo wài, yǐ jiàn ér gāo, zhì cǐ ér jí. shān mài wān yán, fēn gàn xiàng xī běi zhě, wèi sēng gé kā bā bù gāng lǐ mù sūn zhū shān, rào a lǐ ér běi, rù xī yù zhī hé tián nán shān jí cōng lǐng zhū shān. xiàng dōng běi zhě, wèi zhá bù liè xié ér chōng jiǎo wū ěr chōng nián qián táng lā sà mù tǎn gāng zā nuò mò hún wū bā shén bā yán hā lǎ zhū shān. huán wèi dì, jìng qīng hǎi, lián yán ér xià, liù qiān yú lǐ, zhì shǎn xī xī níng děng chù biān jiè. xiàng xī nán zhě, wèi mèn nà kè ní ér sà mù tài gāng zhū shān, gèn a lǐ zhī nán, rù è nè tè kè guó. xiàng dōng nán zhě, wèi dá mù chǔ kè kā bā bù gāng gá ěr shā mí nǔ jīn gāng cāng zhū shān, lì cáng wèi dá kā mù, zhì yún nán sì chuān zhī jìng. kāng xī wǔ shí liù nián, qiǎn lǎ ma chǔ ér qìn cáng bù lán mù zhàn bā lǐ fān yuàn zhǔ shì shèng zhù děng, huì huà xī hǎi xī zàng yú tú, cè liàng dì xíng, yǐ cǐ dì wèi tiān xià zhī jí, zhòng shān zhī mài, jiē yóu cǐ qǐ yún. shuǐ jīng zhù: ā nòu dá shān, xī nán yǒu shuǐ míng yáo nú shān xī nán shǎo dōng, yǒu shuǐ míng sà hǎn shǎo dōng, yǒu shuǐ míng héng jiā. cǐ sān shuǐ tóng chū yī shān, jù rù héng shuǐ. jīn a lǐ wèi cáng zhōng jí xī nán dì, jìn gǔ tiān zhú jìng. cǐ shān xī chū láng chǔ lā chǔ má chǔ sān dà shuǐ jiē xī liú, zhuǎn dōng ér nán, hé wèi gāng gá jiāng, rù nán hǎi. yí cǐ jí ā nòu dá shān yě. yòu yǒu dǎ mǔ zhū kā bā pò shān, shān xíng sì mǎ. láng qiān kā bā pò shān, shān xíng sì xiàng. shēng gé kā bā pò shān, shān xíng sì shī. mǎ pò jiā kā bā pò shān, shān xíng sì kǒng què. jiē yǔ gāng dǐ sī shān xiāng lián. gāng gá jiāng jí chū láng qiān kā bā pò shān běi lù, quán chū huì wèi chí, xī běi liú, hé dōng běi lái yī shuǐ, yòu xī ér dōng běi, gōng shēng chí shuǐ fú ér fù chū, hé běi lái sān shuǐ, xī nán liú lái huì, wèi mǎ pǐn mù dá lài chí. zì xī liú chū wèi láng gá chí, shòu dōng běi lái yī shuǐ, cóng xī liú chū, zhé xiàng xī nán, yuē láng chǔ hé, qū qū èr bǎi yú lǐ, yǒu chǔ gá lā hé zì dōng běi lái zhù zhī. yòu xī zhé běi ér dōng běi, jìng gǔ gé zhá shén lǔ mù bù zé chéng zhī xī zé bù lóng chéng zhī dōng, zhé xī běi ér xī nán liú, jìng zé bù lóng chéng xī nán, yòu zhé ér xī běi liú, lā chǔ hé zì xī běi lái huì. sān shuǐ jì huì, shǐ míng yuē gāng gá jiāng. yòu dōng nán liú, chū a lǐ jiè, jìng mǎ mù bā zhà mù láng bù luò, zhì è nè tè kè rù nán hǎi. péng chū cáng bù hé zài dìng rì běi, dōng nán liú, nà jié chǔ hé lóng gǎng hé, rù dìng jié. yǒu niú chǔ hé, chū xǐ lā gāng cān shān, dōng nán liú, hé dōng běi gāng bù hé shān shuǐ, yòu dōng nán, jìng jì lóng chéng nán jìng, shòu běi lái chá mǔ zhū shān yī shuǐ, shǐ yuē niú chǔ bì lā. yòu dōng liú, jìng nián ěr mǔ chéng běi jìng, zhé ér dōng nán, yòu zhuǎn ér dōng běi liú, huì péng chū cáng bù hé. sà kā jìng nèi yǒu yán chí. a lǐ dōng běi jiǔ bǎi yú lǐ yǒu dá lǔ kè chí, lóng bù hé yǔ nà jū hé jiē rù yān.
定日:在札什倫布城西南七百餘里。駐守備一。有汛。城三面距邊,南有糹戎轄,西南有聶拉木,西有濟嚨,西北有宗喀。絨轄之東南有喀達,喀達之西南有陽布,俱接廓爾喀界。宗喀之南有布陵,南近廓爾喀,北接拉達克汗部落。其西北有薩喀,又西北極邊有阿里。以上各地俱有營官。東:崇烏拉山、甲錯山。西南:嘉汭大山。西:通拉山。喀達之西有霞烏拉山。宗喀之東有鞏塘拉山。布陵境內有岡底斯山,在阿里之達克喇城東北,直陝西西寧府西南五千五百九十餘里。其山高五百五十餘丈,周一百四十餘里,四面峰巒陡絕,高出眾山百餘丈,積雪如懸崖,浩然潔白。頂上有泉,流注至山麓,即伏流地下。前後環繞諸山,皆巉岩峭峻,奇峰拱列。按其地勢,出西南徼外,以漸而高,至此而極。山脈蜿蜒,分幹向西北者,為僧格喀巴布、岡里木孫諸山,繞阿里而北,入西域之和闐南山及蔥嶺諸山。向東北者,為札布列斜而充、角烏爾充、年前唐拉、薩木坦岡、匝諾莫渾烏巴什、巴顏哈喇諸山。環衛地,竟青海,連延而下,六千餘里,至陝西西寧等處邊界。向西南者,為悶那克尼兒、薩木泰岡諸山,亘阿里之南,入厄訥特克國。向東南者,為達木楚克喀巴布岡、噶爾沙彌、弩金岡蒼諸山,歷藏、衛達喀木,至雲南、四川之境。康熙五十六年,遣喇嘛楚兒沁藏布蘭木占巴、理藩院主事勝住等,繪畫西海、西藏輿圖,測量地形,以此地為天下之脊,眾山之脈,皆由此起雲。水經註:「阿耨達山,西南有水名遙奴;山西南少東,有水名薩罕;少東,有水名恆伽。此三水同出一山,俱入恆水。」今阿里為藏中極西南地,近古天竺境。此山西出狼楚、拉楚、麻楚三大水皆西流,轉東而南,合為岡噶江,入南海。疑此即阿耨達山也。又有打母朱喀巴珀山,山形似馬。郎千喀巴珀山,山形似象。生格喀巴珀山,山形似獅。馬珀家喀巴珀山,山形似孔雀。皆與岡底斯山相連。岡噶江即出郎千喀巴珀山北麓,泉出匯為池,西北流,合東北來一水,又西而東北,公生池水伏而復出,合北來三水,西南流來會,為馬品木達賴池。自西流出為郎噶池,受東北來一水,從西流出,折向西南,曰狼楚河,曲曲二百餘里,有楚噶拉河自東北來注之。又西折北而東北,逕古格札什魯木布則城之西、則布龍城之東,折西北而西南流,逕則布龍城西南,又折而西北流,拉楚河自西北來會。三水既會,始名曰岡噶江。又東南流,出阿里界,逕馬木巴柞木郎部落,至厄訥特克入南海。朋出藏布河在定日北,東南流,納結楚河、隆崗河,入定結。有牛楚河,出喜拉岡參山,東南流,合東北岡布紇山水,又東南,逕濟嚨城南境,受北來查母朱山一水,始曰牛楚必拉。又東流,逕年爾母城北境,折而東南,又轉而東北流,會朋出藏布河。薩喀境內有鹽池。阿里東北九百餘里有達魯克池,隆布河與納鞠河皆入焉。