lǐ xīng yuán zhōu tiān jué láo chóng guāng
李星沅 周天爵 勞崇光
lǐ xīng yuán, zì shí wú, hú nán xiāng yīn rén. dào guāng shí èr nián jìn shì, xuǎn shù jí shì, shòu biān xiū. shí wǔ nián, dū guǎng dōng xué zhèng. yuè shì duō jiàn sòng, xí tōng shěng jí zhū shēng zhī gàn sòng zhě, dié bào xiòng zhì zhī, shì fēng yǐ sù. rèn mǎn, shòu shǎn xī hàn zhōng zhī fǔ, lì hé nán liáng dào, shǎn xī sì chuān jiāng sū àn chá shǐ. zài chuān shǎn yán zhì dāo fěi guō fěi, lǚ qín qí kuí zhì zhī fǎ. qiān jiāng xī bù zhèng shǐ, diào jiāng sū. èr shí èr nián, zhuó shǎn xī xún fǔ, shǔ shǎn gān zǒng dū. èr shí wǔ nián, diào jiāng sū xún fǔ. èr shí liù nián, zhuó yún guì zǒng dū, jiān shǔ yún nán xún fǔ.
李星沅,字石梧,湖南湘陰人。道光十二年進士,選庶吉士,授編修。十五年,督廣東學政。粵士多健訟,檄通省籍諸生之干訟者,牒報詗治之,士風以肅。任滿,授陝西漢中知府,歷河南糧道,陝西、四川、江蘇按察使。在川、陝嚴治刀匪、嘓匪,屢擒其魁置之法。遷江西布政使,調江蘇。二十二年,擢陝西巡撫,署陝甘總督。二十五年,調江蘇巡撫。二十六年,擢雲貴總督,兼署雲南巡撫。
xiān shì, yǒng chāng huí luàn, yí xī dào luó tiān chí làn shā, bù fēn liáng yǒu, zhòng huí yì rǎo. zǒng dū hè zhǎng líng tí dū zhāng bì lù jí yú zhǔ fǔ, jiàng zhě zhé fù pàn. zhì shì, miǎn níng fěi shǒu mǎ guó hǎi bèi jiǎo wáng zǒu, qián jié yún zhōu huí mǎ dēng xiāo hǎi lián shēng děng fù qǐ shì, yí xī dà zhèn. xīng yuán zhuī lùn zhào luàn zhī yóu, zhǎng líng tiān chí bìng huò qiǎn. èr shí qī nián, qiǎn bīng jìn jiǎo, jiě sàn bèi xié huí zhòng, shǒu nì jiù jiān, yú fěi sù qīng. zhào jiā qí gōng, jiā tài zǐ tài bǎo xián, cì huā líng. xún diào liǎng jiāng zǒng dū.
先是,永昌回亂,迤西道羅天池濫殺,不分良莠,眾回益擾。總督賀長齡、提督張必祿急於主撫,降者輒復叛。至是,緬寧匪首馬國海被剿亡走,潛結雲州回馬登霄、海連升等復起事,迤西大震。星沅追論肇亂之由,長齡、天池並獲譴。二十七年,遣兵進剿,解散被脅回眾,首逆就殲,餘匪肅清。詔嘉其功,加太子太保銜,賜花翎。尋調兩江總督。
xīng yuán wèi dì shí, kè táo shù mù zhōng, wèi zhǎng zhāng zòu. yòu lì guān jiāng nán, xí yú yán cáo hé zhū lì bì. shí dù zhī gào guì, tíng chén zhǔ nán cáo gǎi zhēng zhé sè jiě bù, yú běi shěng cǎi mǎi. xīng yuán wèi zhé duō zhēng shōu bù yì, zhé shǎo cǎi mǎi bù fū. gǔ jiàn yín guì, mín jiān zhǎn zhuǎn kuī zhé. qiě zhōu xiàn jí duān fú lēi, xū lì gāo xià qí shǒu, fáng zhī jiē nán. dié shū lùn liè, yì suì qǐn.
星沅未第時,客陶澍幕中,為掌章奏。又歷官江南,習於鹽、漕、河諸利弊。時度支告匱,廷臣主南漕改徵折色解部,於北省採買。星沅謂折多徵收不易,折少採買不敷。穀賤銀貴,民間展轉虧折。且州縣藉端浮勒,胥吏高下其手,防之皆難。迭疏論列,議遂寢。
huái yán zì táo shù zhěng dùn zhī hòu, lì nián yòu duō jī qiàn. xīng yuán shū chén yǐn yán yōng jī kè kuǎn zhī chù qíng xíng: kuí jué suǒ yóu, guān yǐ wèi nán ér yīn réng, shāng yǐ wèi nán ér qǔ qiǎo. chéng běn zēng yú zá fèi, xíng xiāo zhì yú shòu sī, nián fù yī nián, jǐ tóng gù jí. xiān dāng yǐ nèi qīng chǎng sī, wài dí lín sī, wèi jí zé zhì biāo zhī jì. běn nián huí kōng liáng sī, zòu qǐng chá jìn. qí chuān sī kěn sī lù sī zhè sī, jūn zī xíng dǔ jī. yòu yǐn chuán jiā dài, wèi hài zuì jù, è yào sōu zhā, yú yáng zhōu xiān nǚ miào jí jiāng níng xià guān jī huò bǎi yú wàn jīn, tí shěng shěn bàn. tā rú shèn chū nà, tí huǎn kè, pài xuán yǐn, shān fán wén, pèi yùn cán yǐn, tí shòu xīn yán, cái fú xún fèi, jìn niē bào yān xiāo, zhuó yì zhāng chéng bā tiáo, yǐ tú zhěng lǐ. shū rù, xià bù yì xíng.
淮鹽自陶澍整頓之後,歷年又多積欠。星沅疏陳引鹽壅積、課款支絀情形:「揆厥所由,官以畏難而因仍,商以畏難而取巧。成本增於雜費,行銷滯於售私,年復一年,幾同痼疾。先當以內清場私,外敵鄰私,為急則治標之計。本年回空糧私,奏請查禁。其川私、墾私、潞私、浙私,均咨行堵緝。又引船夾帶,為害最鉅,扼要搜查,於揚州仙女廟及江寧下關緝獲百餘萬斤,提省審辦。他如慎出納,提緩課,派懸引,刪繁文,配運殘引,提售新鹽,裁浮巡費,禁捏報淹銷,酌議章程八條,以圖整理。」疏入,下部議行。
jiù zhì, zǒng dū jiān guǎn hé wù, zì dào guāng èr shí èr nián hòu tíng zhǐ, zhì shì fù mìng jiān guǎn. huì jiān shǔ hé dū, shū qǐng yán jìn tīng yuán jù chù qīng jiāng, chì gè guī gōng cì. zòu chóu wài hǎi shuǐ shī shì yí, yuē mó lì rén cái, yuē biàn tōng yíng xún, yuē hé shí huì shào, yuē è yào dǔ jī, yuē pèi bīng zú shù yòu qǐng tiān zào zhàn chuán, quàn juān gěi jiǎng: bìng yǔn xíng. é luó sī tōng shāng jiù yóu lù lù, hū yǒu shāng chuán zhì shàng hǎi, zhí yuē jù zhī. zài rèn liǎng nián, xuān zōng shén jiā yǐ rèn. yīn jiǔ bìng, qǐng jiě zhí huí jí, yǔn zhī.
舊制,總督兼管河務,自道光二十二年後停止,至是復命兼管。會兼署河督,疏請嚴禁廳員聚處清江,飭各歸工次。奏籌外海水師事宜,曰磨厲人才,曰變通營巡,曰覈實會哨,曰扼要堵緝,曰配兵足數;又請添造戰船,勸捐給獎:並允行。俄羅斯通商舊由陸路,忽有商船至上海,執約拒之。在任兩年,宣宗甚加倚任。因久病,請解職回籍,允之。
sān shí nián, xuān zōng bēng, fù jīng yè zǐ gōng, fù yǐ mǔ lǎo chén qǐng guī yǎng. huì guǎng xī fěi luàn fāng chì, qǐ lín zé xú dū shī, zú yú tú, mìng xīng yuán dài wèi qīn chà dà chén. shì nián shí èr yuè, dǐ guǎng xī, zhù liǔ zhōu. shí zuǒ yòu jiāng fěi fēn màn yán, zhū zéi yóu yǐ guì píng jīn tián hóng xiù quán wèi zuì hàn. xún fǔ zhèng zǔ chēn tí dū mǐn zhèng fèng jiē yǐ yí wù chù qù, zhōu tiān jué xiàng róng jì wèi xún fǔ tí dū. èr rén zhě bìng yǒu zhòng míng, fù yì qì, yì zhé xiāng zuǒ, xīng yuán diào hé zhī, réng bù xié, jūn shì duō qiān chè. xián fēng yuán nián chūn, xiàng róng jìn jiǎo, zéi yóu dà huáng jiāng niú pái lǐng cuàn xīn xū zǐ jīng shān. xīng yuán xí zǒng bīng qín dìng sān lǐ néng chén lǜ diān qián bīng zhuī niè, zéi fù cuàn wǔ xuān. róng tiān jué gè jìn jī, zéi jù dōng xiāng, liǎng jūn gōng zhī bù kè. xīng yuán yǐ shì quán bù yī, zòu qǐng tè jiǎn zǒng tǒng jiāng jūn dū jiǎo, zhào chì qí tuī wěi. xún mìng dà xué shì sài shàng ā lǜ zǒng bīng dá hóng ā dōu tǒng bā qīng dé fù hú nán fáng dǔ, jiāng yǐ dài zhī. sài shàng ā zhì hú nán, suì shòu qīn chà dà chén, fù guǎng xī dū shī, mìng xīng yuán huí hú nán zhì fáng. sì yuè, xīng yuán lì jí fù wǔ xuān qián dí dū zhàn, zhì zé yǐ bèi shén, shù rì zú yú jūn. yí shū yán: zéi bù néng píng, bù zhōng yǎng bù néng zhōng, bù xiào. mò hòu liǎn yǐ cháng fú, yòng zhāng chén jiù. wén zōng lǎn ér āi zhī, yī zǒng dū lì cì xù, cì jīn zhì sàng, cún wèn qí mǔ, zi èr rén mìng qí fú què yǐn jiàn, shì wén gōng. zi huán, guān zhì jiāng xī bù zhèng shǐ.
三十年,宣宗崩,赴京謁梓宮,復以母老陳請歸養。會廣西匪亂方熾,起林則徐督師,卒於途,命星沅代為欽差大臣。是年十二月,抵廣西,駐柳州。時左右江匪氛蔓延,諸賊尤以桂平金田洪秀全為最悍。巡撫鄭祖琛、提督閔正鳳皆以貽誤黜去,周天爵、向榮繼為巡撫、提督。二人者並有重名,負意氣,議輒相左,星沅調和之,仍不協,軍事多牽掣。咸豐元年春,向榮進剿,賊由大黃江、牛排嶺竄新墟、紫荊山。星沅檄總兵秦定三、李能臣率滇、黔兵追躡,賊復竄武宣。榮、天爵各進擊,賊踞東鄉,兩軍攻之不克。星沅以事權不一,奏請特簡總統將軍督剿,詔斥其推諉。尋命大學士賽尚阿率總兵達洪阿、都統巴清德赴湖南防堵,將以代之。賽尚阿至湖南,遂授欽差大臣,赴廣西督師,命星沅回湖南治防。四月,星沅力疾赴武宣前敵督戰,至則已憊甚,數日卒於軍。遺疏言:「賊不能平,不忠;養不能終,不孝。歿後斂以常服,用彰臣咎。」文宗覽而哀之,依總督例賜恤,賜金治喪,存問其母,子二人命俟服闋引見,諡文恭。子桓,官至江西布政使。
zhōu tiān jué, zì jìng xiū, shān dōng dōng ā rén. jiā qìng shí liù nián jìn shì, guī bān quán xuǎn. dào guāng sì nián, shòu ān huī huái yuǎn zhī xiàn, diào fù yáng. tiān jué shǎo yǐ jiān kǔ zì lì, dǔ xìn wáng shǒu rén zhī xué. jí wèi lìng, jǐn xīn mín shì, lián jiè jué sú, wǎn běi dào zéi héng zì, yǔ xū lì tōng, tiān jué jí xíng tòng chéng zhī. yǒu hé qí cán kù zhě, zǒng dū jiǎng yōu xiān zòu yán: tiān jué ài mín rú zi, jí è rú chóu, gǔ liáng lì yě. yóu shì shòu xuān zōng zhī zhī, yù yuē: bù bì xián yuàn zhī yuán, zuì wèi nán dé, xiǎo guò kě yòu zhī. lián zhuó sù zhōu zhī zhōu lú zhōu zhī fǔ lú fèng yǐng sì dào. suǒ zhì bǔ dào kuí, wú lòu wǎng zhě. shí wǔ nián, zhuó jiāng xī àn chá shǐ, réng diào ān huī, qiān shǎn xī bù zhèng shǐ.
周天爵,字敬修,山東東阿人。嘉慶十六年進士,歸班銓選。道光四年,授安徽懷遠知縣,調阜陽。天爵少以堅苦自立,篤信王守仁之學。及為令,盡心民事,廉介絕俗,皖北盜賊橫恣,與胥吏通,天爵極刑痛懲之。有劾其殘酷者,總督蔣攸銛奏言:「天爵愛民如子,嫉惡如仇,古良吏也。」由是受宣宗之知,諭曰:「不避嫌怨之員,最為難得,小過可宥之。」連擢宿州知州、廬州知府、廬鳳潁泗道。所至捕盜魁,無漏網者。十五年,擢江西按察使,仍調安徽,遷陝西布政使。
shí qī nián, shǔ cáo yùn zǒng dū, xún shí shòu. shí cáo wù jī bì, yùn dīng shuǐ shǒu yóu zì hàn, tè yòng tiān jué yán yù zhī, hé wèi guān shí èr yuán yǐ jǐng zhòng, zhào bāo miǎn zhī.
十七年,署漕運總督,尋實授。時漕務積弊,運丁水手尤恣悍,特用天爵嚴馭之,劾衛官十二員以儆眾,詔褒勉之。
shí bā nián, diào shǔ hú guǎng zǒng dū, xún shòu hé nán xún fǔ, zhuó mǐn zhè zǒng dū, jiē wèi xíng, diào shòu hú guǎng zǒng dū. hàn kǒu zhèn wèi shāng chuán suǒ jù, kǔ dào. chuān fěi chōng qiān chuán shuǐ shǒu, měi xíng jié shā rén shǎn chǔ jiāo jiè jiān tú lüè fàn fù nǚ, bìng wèi mín hài: tiān jué bǔ zhì rú lǜ, hé shī chá yǒu sī jí chéng shěn zòng yán zhě, xī chǐ qí zhí. jīng zhōu yán jiāng jiù yú dōng jì wěi yuán xún jī dào zéi, tiān jué wèi shǔ jù wén, bà zhī lín gàn lì àn zhēn, yǔ dì fāng guān yǎn bǔ, yǐ huò dào duō guǎ dìng gōng guò. xiāng yáng fěi tú chuán xí niú bā xié jiào, yòu yǒu tiān zhǔ shí zì gè jiào, bǔ zhū shù shí rén. měi yǒu shū chén, xuān zōng zhé shǒu zhào bāo jiā. lián nián shuǐ zāi, bīn jiāng bīn hàn dī yuàn duō huài, shū qǐng yī zhì huáng hé fǎ, yù xiǎn lì tiāo bà, bìng yǐ cǎo hù dī chì zhì hé zhōu xiàn, yǒu dà gōng jiě rèn zhuān zhì, lì xiàn bǎo gōng, xiàn nèi shī shì zhě fá, shēn dǒng yì rú zhī hàn shuǐ duō wān qū, lì zhuān shí dòu mén yǐ bèi xù xiè: bìng rú yì xíng.
十八年,調署湖廣總督,尋授河南巡撫,擢閩浙總督,皆未行,調授湖廣總督。漢口鎮為商船所聚,苦盜。川匪充鉛船水手,每行劫殺人;陝、楚交界奸徒掠販婦女,並為民害:天爵捕治如律,劾失察有司及承審縱延者,悉褫其職。荊州沿江舊於冬季委員巡緝盜賊,天爵謂屬具文,罷之;遴幹吏暗偵,與地方官掩捕,以獲盜多寡定功過。襄陽匪徒傳習牛八邪教,又有天主、十字各教,捕誅數十人。每有疏陳,宣宗輒手詔褒嘉。連年水災,濱江、濱漢堤垸多壞,疏請依治黃河法,遇險立挑壩,並以草護堤;飭治河州縣,有大工解任專治,立限保工,限內失事者罰,紳董亦如之;漢水多灣曲,立磚石斗門以備蓄泄:並如議行。
tiān jué yù lì yán, duō yuàn zhě. èr shí nián, jǐ gé dà yě zhī xiàn kǒng guǎng yì jiē jié duō kuǎn, tiān jué zhì bù wèn. shì shàng wén, yán chì zhī, yì gé zhí liú rèn. xún yán guān hé tiān jué kù xíng, yǔ guǎng yì yán lüè tóng, mìng shì láng lín kuí wú qí jùn wǎng àn, dé tiān jué xìn rèn hòu bǔ zhī xiàn chǔ yōng yòng fēi xíng, wài wěi huáng yún bāng wū zhí liáng mín zhū zhuàng, shàng zhèn nù, chǐ tiān jué zhí, shù yī lí. èr shí yī nián, mìng fù guǎng dōng jiāo jìng nì jiāng jūn yì shān chāi qiǎn, xún miǎn zuì, liú yuè xiào lì. èr shí èr nián, yǔ sì pǐn dǐng dài, yǐ zhī fǔ hòu bǔ, diào jiāng sū bàn lǐ qīng jiāng fáng wù. hǎi fáng shì jùn, liú zhì huái yáng shàn hòu shì yí, xún yǔ èr pǐn dǐng dài, shǔ cáo yùn zǒng dū, jiān shǔ nán hé zǒng dū. èr shí sān nián, yīn làn xíng jí shī chá cáo shū sī juān guān fáng, lián bèi lì yì, shū qǐng qù zhí, mìng yǐ èr pǐn dǐng dài xiū zhì.
天爵馭吏嚴,多怨者。二十年,己革大冶知縣孔廣義揭訐多款,天爵置不問。事上聞,嚴斥之,議革職留任。尋言官劾天爵酷刑,與廣義言略同,命侍郎麟魁、吳其濬往按,得天爵信任候補知縣楚鏞用非刑,外委黃雲邦誣執良民諸狀,上震怒,褫天爵職,戍伊犁。二十一年,命赴廣東交靖逆將軍奕山差遣,尋免罪,留粵效力。二十二年,予四品頂戴,以知府候補,調江蘇辦理清江防務。海防事竣,留治淮、揚善後事宜,尋予二品頂戴,署漕運總督,兼署南河總督。二十三年,因濫刑及失察漕書私鐫關防,連被吏議,疏請去職,命以二品頂戴休致。
jiǔ zhī, guǎng xī zéi qǐ, rì yì chì. wén zōng yù jí, qiú zhī bīng dà chén, shàng shū dù shòu tián yǐ tiān jué duì, suì qǐ guǎng xī xún fǔ, xié qīn chà dà chén lǐ xīng yuán bàn zéi. xián fēng yuán nián chūn, qīn lǜ bīng yǔ xiàng róng huì jiǎo jīn tián fěi hóng xiù quán děng. zéi cuàn wǔ xuān dōng xiāng, hé jī yú dōng lǐng cūn, lì zhàn, bīng yǒu tuì zhě, tiān jué shǒu rèn zhī, yuán fú gǔ ér qián, zéi shǐ què. shí huái jí hè xiàn jí dōu kāng xià léi tǔ sī, líng yún dōng lán héng zhōu bó bái bìng yǒu fěi jù, xí gè shǔ lì xíng tuán liàn, hé lì fáng jiǎo. zhào jiā tiān jué zǒng dū xián, zhuān bàn jūn wù, yǐ bù zhèng shǐ láo chóng guāng shè xún fǔ shì. tiān jué nián jìn bā xún, měi zhàn qīn lín qián dí, wéi yǔ lǐ xīng yuán xiàng róng jiē bù xié. xīng yuán jì shū qǐng tè jiǎn zǒng tǒng dū shī, xún bìng mò, mìng tiān jué zàn shǔ qīn chà dà chén. zéi yóu wǔ xuān cuàn xiàng zhōu, zhào chì tiān jué děng xiāng chí rì jiǔ, bù néng zhì zéi, chǐ zǒng dū xián, jiě jūn wù, huí shěng zàn shǔ xún fǔ. jì sài shàng ā zhì jūn, yì fù bù hé, zì chén shuāi bìng, zhào mìng lái jīng. jì zhì, lián zhào duì shí yī cì, jí yán jūn shì, wén zōng wèi zhī dòng róng, rán fāng yǐ sài shàng ā, yì wèi jǐn yòng qí yán.
久之,廣西賊起,日益熾。文宗御極,求知兵大臣,尚書杜受田以天爵對,遂起廣西巡撫,偕欽差大臣李星沅辦賊。咸豐元年春,親率兵與向榮會剿金田匪洪秀全等。賊竄武宣東鄉,合擊於東嶺村,力戰,兵有退者,天爵手刃之,援桴鼓而前,賊始卻。時懷集、賀縣及都康、下雷土司,凌雲、東蘭、橫州、博白並有匪踞,檄各屬力行團練,合力防剿。詔加天爵總督銜,專辦軍務,以布政使勞崇光攝巡撫事。天爵年近八旬,每戰親臨前敵,惟與李星沅、向榮皆不協。星沅既疏請特簡總統督師,尋病歿,命天爵暫署欽差大臣。賊由武宣竄象州,詔斥天爵等相持日久,不能制賊,褫總督銜,解軍務,回省暫署巡撫。洎賽尚阿至軍,議復不合,自陳衰病,詔命來京。既至,連召對十一次,極言軍事,文宗為之動容,然方倚賽尚阿,亦未盡用其言。
èr nián, yuè fěi rǎo jí liǎng hú, tiān jué qiáo jū sù zhōu, mìng xié ān huī xún fǔ jiǎng wén qìng zhì fáng wù. sān nián, shū chén lú fèng wèi jiāng huái yào qū, fù zhèng yáng guān fǔ jiù niǎn zhāng fèng shān děng yī qiān èr bǎi rén yòng zhī, qǐng jiāng sū shān dōng ān huī hé nán jǔ xíng tuán liàn. wèi jǐ, ān qìng xiàn, wén qìng sǐ zhī. mìng tiān jué shǔ ān huī xún fǔ, xún shí shòu. jiāng níng yì xiàn, tiān jué qǐng è huáng hé dù zéi běi cuàn, cí xún fǔ zhuān rèn bīng shì. mìng yǐ bīng bù shì láng xián dū shī jiǎo sù zhōu huái yuǎn méng chéng líng bì niǎn fěi. běi lù jiàn qīng, jìn guī lú fèng, qín dìng yuǎn niǎn shǒu lù xiá líng, sàn qí zhòng sì qiān yú, bèi bāo lài. shū lùn lú zhōu zhī fǔ hú yuán wěi liè jī, qǐng gé zhí dǎi zhì, xún fǔ lǐ jiā duān zhì bù wèn. yuán wěi tōng zéi nèi yīng, lú zhōu xiàn, jiāng zhōng yuán sǐ zhī. yuè fěi jù lín huái guān, tiān jué wài è lái zéi, nèi qīng tǔ fěi, gū jūn zhī zhǔ. fāng fèng mìng wǎng yuán lú zhōu, yǐ jí zú yú jūn.
二年,粵匪擾及兩湖,天爵僑居宿州,命偕安徽巡撫蔣文慶治防務。三年,疏陳廬、鳳為江淮要區,赴正陽關撫舊捻張鳳山等一千二百人用之,請江蘇、山東、安徽、河南舉行團練。未幾,安慶陷,文慶死之。命天爵署安徽巡撫,尋實授。江寧亦陷,天爵請扼黃河杜賊北竄,辭巡撫專任兵事。命以兵部侍郎銜督師剿宿州、懷遠、蒙城、靈壁捻匪。北路漸清,進規廬、鳳,擒定遠捻首陸遐齡,散其眾四千餘,被褒賚。疏論廬州知府胡元煒劣跡,請革職逮治,巡撫李嘉端置不問。元煒通賊內應,廬州陷,江忠源死之。粵匪踞臨淮關,天爵外遏來賊,內清土匪,孤軍支拄。方奉命往援廬州,以疾卒於軍。
shàng zhèn dào, zhào jiā qí bǐng xìng zhōng zhí, yǒng gǎn yǒu wèi, xīn dì pǐn xíng jiǒng chāo liú sú, zhuī zèng shàng shū xián, yī zèng guān cì xù, tè shì wén zhōng, bù yóu nèi gé nǐ shàng zhuó qí zi guāng bì dū sī, cì guāng yuè jǔ rén.
上震悼,詔嘉其秉性忠直,勇敢有為,心地品行迥超流俗,追贈尚書銜,依贈官賜恤,特諡文忠,不由內閣擬上;擢其子光碧都司,賜光岳舉人。
láo chóng guāng, zì xīn gāi, hú nán shàn huà rén. dào guāng shí èr nián jìn shì, xuǎn shù jí shì, shòu biān xiū. èr shí yī nián, chū wèi shān xī píng yáng zhī fǔ. diào tài yuán, zhuó jì níng dào, qiān guǎng xī àn chá shǐ.
勞崇光,字辛陔,湖南善化人。道光十二年進士,選庶吉士,授編修。二十一年,出為山西平陽知府。調太原,擢冀寧道,遷廣西按察使。
èr shí bā nián, fèng shǐ fù yuè nán cè fēng. shì jùn rù guān, zhí fěi luàn, zhù sī ēn nán níng, dū jūn jìn jiǎo. èr shí jiǔ nián, qiān hú běi bù zhèng shǐ, wèi xíng ér hú nán zéi lǐ yuán fā qǐ xīn níng, réng liú guǎng xī zhì fáng. yuán fā píng, xù gōng cì huā líng. sān shí nián, jiù shòu guǎng xī bù zhèng shǐ. qìng yuǎn zéi cuàn wǔ yuán bīn zhōu, chóng guāng xié tí dū xiàng róng huì jiǎo. qín zéi shǒu chén shèng, yòu píng shàng lín qiān jiāng cuàn fěi, shè fāng lüè jiě sǎn fěi dǎng fán shù shí qǐ. fǔ zhāng jiā xiáng shōu lì bù xià, gǎi míng guó liáng, hòu yǐ zhàn gōng xiǎn. xún shǔ xún fǔ, fù jiāng yī kè tǎn bù zhàn mò yú guì píng, xí zǒng bīng zhōu fèng qí fù yuán. shí mìng lǐ xīng yuán dū shī, zhōu tiān jué wèi xún fǔ zhuān zhì jūn. chóng guāng réng shè xún fǔ shì, huì bàn jūn wù.
二十八年,奉使赴越南冊封。事竣入關,值匪亂,駐思恩、南寧,督軍進剿。二十九年,遷湖北布政使,未行而湖南賊李沅發起新寧,仍留廣西治防。沅發平,敘功賜花翎。三十年,就授廣西布政使。慶遠賊竄武緣、賓州,崇光偕提督向榮會剿。擒賊首陳勝,又平上林、遷江竄匪,設方略解散匪黨凡數十起。撫張家祥收隸部下,改名國樑,後以戰功顯。尋署巡撫,副將伊克坦布戰歿於桂平,檄總兵周鳳岐赴援。時命李星沅督師,周天爵為巡撫專治軍。崇光仍攝巡撫事,會辦軍務。
xián fēng yuán nián, dà xué shì sài shàng ā dài xīng yuán, ér zōu míng hè jì wèi xún fǔ, chóng guāng huì bàn rú gù, píng xī lín bó bái huái jí cuàn zéi. guǎng dōng zéi yán pǐn yáo rǎo nán níng tài píng, chóng guāng zhù bīng nán yōng, yǔ guǎng dōng jūn hé jī, lǚ zhàn jiē jié, pǐn yáo jiù jiān, yòu píng guì xiàn zéi, bèi yōu xù. xié zuǒ jiāng zhèn zǒng bīng gǔ yùn càn píng bái shān zéi, jǔ xíng nán tài sì zhèn sì fǔ tuán liàn, jiān yán pǐn yáo yú dǎng yú líng shān, jiā tóu pǐn dǐng dài. èr nián, zhù wú zhōu, huì guǎng dōng jūn jiǎo tǐng fěi. xún jīn tián zéi hóng xiù quán děng yǒng ān tū wéi chū fàn guì lín, mìng chóng guāng huí yuán, zhì zé zéi yǐ běi cuàn, lián xiàn xìng ān quán zhōu, xié zǒng bīng hé chūn zhuī jī zhī, zéi suì rù hú nán. huì yún guì zǒng dū wú wén róng shū chēng chóng guāng yǒu dǎn lüè xuè xìng, qǐng zhòng qí shì quán, jiù zhuó xún fǔ. shàng shū lüè yuē: guì lín suī jiě wéi, zéi fēn bù yuǎn, qún qíng shàng fù jīng yí, zēng bīng zhì fáng, jiē fēi cāng zú néng bàn. wéi jiù xiàn yǒu bīng lì bù zhì, shěng biāo diào fù gè chù zhě, cì dì chè huí, zhù fáng chéng nèi, lín xuǎn liàn dīng fēn è chéng wài yào ài. jī lì tuán liàn yǐ zuò mín qì, zhāo fǔ liú wáng yǐ fù mín lì, xùn liàn bīng yǒng yǐ sù jūn jì, sōu jī tǔ fěi yǐ jìng nèi jiān. gè shǔ yóu fěi tǔ fěi bù shí chǔn dòng, é bīng bù fū fēn bō, gǔ wǔ tuán liàn, yǐ zī hàn wèi ér bèi yuán jiǎo.
咸豐元年,大學士賽尚阿代星沅,而鄒鳴鶴繼為巡撫,崇光會辦如故,平西林、博白、懷集竄賊。廣東賊顏品瑤擾南寧、太平,崇光駐兵南邕,與廣東軍合擊,屢戰皆捷,品瑤就殲,又平貴縣賊,被優敘。偕左江鎮總兵谷韞燦平白山賊,舉行南、太、泗、鎮四府團練,殲顏品瑤餘黨於靈山,加頭品頂戴。二年,駐梧州,會廣東軍剿艇匪。尋金田賊洪秀全等永安突圍出犯桂林,命崇光回援,至則賊已北竄,連陷興安、全州,偕總兵和春追擊之,賊遂入湖南。會雲貴總督吳文鎔疏稱崇光有膽略血性,請重其事權,就擢巡撫。上疏略曰:「桂林雖解圍,賊氛不遠,群情尚復驚疑,增兵置防,皆非倉卒能辦。惟就現有兵力布置,省標調赴各處者,次第撤回,駐防城內,遴選練丁分扼城外要隘。激勵團練以作民氣,招撫流亡以復民力,訓練兵勇以肅軍紀,搜緝土匪以靖內奸。各屬游匪、土匪不時蠢動,額兵不敷分撥,鼓舞團練,以資捍衛而備援剿。」
shí sài shàng ā jì chù, chóng guāng zhuān rèn guǎng xī jūn wù, zhào yǐ fěi suī yǐ chū yuè jìng jiù cháo xué, lǜ qú kuí jù zhī wèi huí cuàn dì bù, zé yǐ sōu bǔ dǎng yǔ. sān nián, hóng xiù quán děng jì jù jiāng níng, fēn dǎng běi fàn zhōng yuán. bīng shì rì jí, cháo tíng bù xiá gù jí biān yuǎn, guǎng xī fú mǎng shí qǐ, xuán miè xuán méng, xiǎng chù bīng dān, wéi shì tuán liàn, bù néng dà chuàng zéi. chóng guāng qiě jiǎo qiě fǔ, zhī zhǔ shù zài. jì yīng rén jù guǎng zhōu hòu, guǎng dōng zéi fēn fù chì. tǐng fěi cuàn rǎo guǎng xī, xún zhōu liǔ zhōu qìng yuǎn wú zhōu nán níng xiāng jì xiàn. jìn dì tǔ fěi yì qǐ, lǚ bī guì lín. jūn zhōng duō jiàng jiāng, xīn jiē pǒ cè. chóng guāng qǐ shī yú hú nán, qī nián, luò bǐng zhāng lìng jiǎng yì lǐ lǜ xiāng jūn fù yuán, lǚ pò zéi, fù xìng ān líng chuān, rù tún shěng chéng, nǎi zhū fǎn cè, yì shǒu jūn, guì lín shǐ ān. bā nián, zòu liú yì lǐ zài guǎng xī jiǎo zéi, lián jī tǐng fěi yú píng lè lìng gōng dù wǔ táng, dà pò zhī, zhǎn guó wàn yú, yóu shì tǐng fěi shǐ shuāi, qìng yuǎn liǔ zhōu xiāng jì fù.
時賽尚阿既黜,崇光專任廣西軍務,詔以匪雖已出粵境舊巢穴,慮渠魁踞之為回竄地步,責以搜捕黨羽。三年,洪秀全等既踞江寧,分黨北犯中原。兵事日棘,朝廷不暇顧及邊遠,廣西伏莽時起,旋滅旋萌,餉絀兵單,惟恃團練,不能大創賊。崇光且剿且撫,支拄數載。洎英人踞廣州後,廣東賊氛復熾。艇匪竄擾廣西,潯州、柳州、慶遠、梧州、南寧相繼陷。近地土匪益起,屢逼桂林。軍中多降將,心皆叵測。崇光乞師於湖南,七年,駱秉章令蔣益澧率湘軍赴援,屢破賊,復興安、靈川,入屯省城,乃誅反側,易守軍,桂林始安。八年,奏留益澧在廣西剿賊,連擊艇匪於平樂令公渡、五塘,大破之,斬馘萬餘,由是艇匪始衰,慶遠、柳州相繼復。
jiǔ nián, diào guǎng dōng xún fǔ, jiān shǔ liǎng guǎng zǒng dū. yīng jūn yóu jù shěng chéng, qián rèn zǒng dū huáng zōng hàn xún fǔ qí líng děng, jiē zhù wài xiàn bù gǎn rù. chóng guāng zhì, tǎn rán rù chéng, yǔ dí jūn xiá jū. xún shí shòu zǒng dū, dié qiǎn jiāng yù hú nán jiāng xī cuàn fěi, jī zǒu zhī. běn jìng tǔ kòu shí qǐ, jiē bù jiǔ pū miè. yǔ guǎng xī jūn huì jiǎo tǐng fěi, wú zhōu xún zhōu zéi fěi jiàn qīng. zhì shí yī nián, yīng fǎ lián jūn fàn jīng shī, hé yì chéng, guǎng zhōu dí jūn shǐ tuì. tóng zhì yuán nián, yǐ shī chá dū sī táo chāng péi zhī xiàn xǔ qìng róng yíng sī nà huì, jiàng sān jí diào yòng, mìng réng yǐ yī pǐn dǐng dài fù guì zhōu àn shì. qián xún fǔ qí líng yù shǐ huá zhù sān fù hé chóng guāng rèn yòng fēi rén, diào dù guāi fāng, zhào mìng zì chén, xià shǔ zǒng dū yàn duān shū tí dū kūn shòu chá àn, dé miǎn yì.
九年,調廣東巡撫,兼署兩廣總督。英軍猶踞省城,前任總督黃宗漢、巡撫耆齡等,皆駐外縣不敢入。崇光至,坦然入城,與敵軍狎居。尋實授總督,迭遣將御湖南、江西竄匪,擊走之。本境土寇時起,皆不久撲滅。與廣西軍會剿艇匪,梧州、潯州賊匪漸清。至十一年,英法聯軍犯京師,和議成,廣州敵軍始退。同治元年,以失察都司陶昌培、知縣許慶鎔營私納賄,降三級調用,命仍以一品頂戴赴貴州按事。前巡撫耆齡、御史華祝三復劾崇光任用非人,調度乖方,詔命自陳,下署總督晏端書、提督昆壽察按,得免議。
xún shòu yún guì zǒng dū. yún nán zì zǒng dū pān duó bèi qiāng, xún fǔ xú zhī míng jié huí qiú yǐ zì bǎo, zhāng kǎi sōng jì shǔ zǒng dū, jiǔ bù zhì, yǐ guī bì chù, mìng chóng guāng dài zhī. chóng guāng zhì guì zhōu, huì yuè fěi shí dá kāi yú dǎng xiàn suī yáng, dū bīng jī zǒu zhī, suì zhù guì yáng. sān nián chūn, tǔ fěi miáo fěi lǚ lái fàn, xié xún fǔ zhāng liàng jī lè bīng gù shǒu, zéi bài tuì. shí yún nán pàn huí yóu zá chù shěng chéng, yì zhě jiē yán bù kě jù wǎng. chóng guāng jìng xíng, jūn mín fù lǎo xǐ, yíng yú jiāo, huí zhòng shǐ shāo liǎn. nì shǒu mǎ róng mǎ lián shēng jù qǔ jìng wèi cháo xué. chóng guāng zhī hòu bǔ dào cén yù yīng jiàng huí zǒng bīng mǎ rú lóng kě yòng, sì nián chūn, lìng cān jiāng féng shì xìng yǔ èr rén hé shī gōng kè qǔ jìng, qín róng lián shēng děng zhǎn yǐ xùn, suì shōu mǎ lóng xún diān, yí dōng sù qīng, qiǎn tí dū zhào dé guāng kè píng jiāng wài zéi cháo, fù guǎng shùn, jìn kè guì zhōu, qián xī dà dìng. wǔ nián, fù pǔ ěr jí sī máo, yún nán jūn shì jiàn lì.
尋授雲貴總督。雲南自總督潘鐸被戕,巡撫徐之銘結回酋以自保,張凱嵩繼署總督,久不至,以規避黜,命崇光代之。崇光至貴州,會粵匪石達開餘黨陷綏陽,督兵擊走之,遂駐貴陽。三年春,土匪、苗匪屢來犯,偕巡撫張亮基勒兵固守,賊敗退。時雲南叛回猶雜處省城,議者皆言不可遽往。崇光逕行,軍民父老喜,迎於郊,回眾始稍斂。逆首馬榮、馬連升踞曲靖為巢穴。崇光知候補道岑毓英、降回總兵馬如龍可用,四年春,令參將馮世興與二人合師攻克曲靖,擒榮、連升等斬以徇,遂收馬龍、尋甸,迤東肅清,遣提督趙德光克平江外賊巢,復廣順,進克貴州,黔西大定。五年,復普洱及思茅,雲南軍事漸利。
liù nián, zú, yōu zhào cì xù. jiā qí chén yì yǒu wèi, lì guān liǎng guǎng yún guì, jiē bù bì jiān xiǎn, bǐ dì fāng rì yǒu qǐ sè, zèng tài zǐ tài bǎo, shì wén yì. guǎng xī qǐng jiàn zhuān cí, yún guì sì míng huàn cí.
六年,卒,優詔賜恤。嘉其「沉毅有為,歷官兩廣、雲貴,皆不避艱險,俾地方日有起色」,贈太子太保,諡文毅。廣西請建專祠,雲、貴祀名宦祠。
lùn yuē: yuè fěi zhī qǐ yě, shǐ yóu jiāng chén wán wù, jì fù jiāng shuài bù hé. lǐ xīng yuán zhōu tiān jué jiē sù yǐ zhōng qín zhe, wén zōng cǎi shí yù ér fù yǐ zhòng rèn, yú jūn shì jiē bù de yào lǐng. jí yì yǐ sài shàng ā, ér bài huài yì shén, hǔ sì chū xiá, suì bù kě zhì yǐ. láo chóng guāng jiǔ zài bīng jiān, hóng xiù quán běi cuàn hòu yǐ bù gù jiù cháo, rán fú mǎng sì qǐ, zhōng lài xiāng jūn zhī lì, shù nián ér hòu kè dìng qí yú guǎng dōng yún nán jiē shòu shì yú wàn nán cuò zhì zhī shí, lǚ hǔ bù xì, quán lüè yǒu zú chēng yān.
論曰:粵匪之起也,始由疆臣玩誤,繼復將帥不和。李星沅、周天爵皆素以忠勤著,文宗采時譽而付以重任,於軍事皆不得要領。及易以賽尚阿,而敗壞益甚,虎兕出柙,遂不可制矣。勞崇光久在兵間,洪秀全北竄後已不顧舊巢,然伏莽四起,終賴湘軍之力,數年而後克定;其於廣東、雲南皆受事於萬難措置之時,履虎不咥,權略有足稱焉。