lǐ xīng yuán zhōu tiān jué láo chóng guāng
李星沅 周天爵 劳崇光
lǐ xīng yuán, zì shí wú, hú nán xiāng yīn rén. dào guāng shí èr nián jìn shì, xuǎn shù jí shì, shòu biān xiū. shí wǔ nián, dū guǎng dōng xué zhèng. yuè shì duō jiàn sòng, xí tōng shěng jí zhū shēng zhī gàn sòng zhě, dié bào xiòng zhì zhī, shì fēng yǐ sù. rèn mǎn, shòu shǎn xī hàn zhōng zhī fǔ, lì hé nán liáng dào, shǎn xī sì chuān jiāng sū àn chá shǐ. zài chuān shǎn yán zhì dāo fěi guō fěi, lǚ qín qí kuí zhì zhī fǎ. qiān jiāng xī bù zhèng shǐ, diào jiāng sū. èr shí èr nián, zhuó shǎn xī xún fǔ, shǔ shǎn gān zǒng dū. èr shí wǔ nián, diào jiāng sū xún fǔ. èr shí liù nián, zhuó yún guì zǒng dū, jiān shǔ yún nán xún fǔ.
李星沅,字石梧,湖南湘阴人。道光十二年进士,选庶吉士,授编修。十五年,督广东学政。粤士多健讼,檄通省籍诸生之干讼者,牒报诇治之,士风以肃。任满,授陕西汉中知府,历河南粮道,陕西、四川、江苏按察使。在川、陕严治刀匪、啯匪,屡擒其魁置之法。迁江西布政使,调江苏。二十二年,擢陕西巡抚,署陕甘总督。二十五年,调江苏巡抚。二十六年,擢云贵总督,兼署云南巡抚。
xiān shì, yǒng chāng huí luàn, yí xī dào luó tiān chí làn shā, bù fēn liáng yǒu, zhòng huí yì rǎo. zǒng dū hè zhǎng líng tí dū zhāng bì lù jí yú zhǔ fǔ, jiàng zhě zhé fù pàn. zhì shì, miǎn níng fěi shǒu mǎ guó hǎi bèi jiǎo wáng zǒu, qián jié yún zhōu huí mǎ dēng xiāo hǎi lián shēng děng fù qǐ shì, yí xī dà zhèn. xīng yuán zhuī lùn zhào luàn zhī yóu, zhǎng líng tiān chí bìng huò qiǎn. èr shí qī nián, qiǎn bīng jìn jiǎo, jiě sàn bèi xié huí zhòng, shǒu nì jiù jiān, yú fěi sù qīng. zhào jiā qí gōng, jiā tài zǐ tài bǎo xián, cì huā líng. xún diào liǎng jiāng zǒng dū.
先是,永昌回乱,迤西道罗天池滥杀,不分良莠,众回益扰。总督贺长龄、提督张必禄急於主抚,降者辄复叛。至是,缅宁匪首马国海被剿亡走,潜结云州回马登霄、海连升等复起事,迤西大震。星沅追论肇乱之由,长龄、天池并获谴。二十七年,遣兵进剿,解散被胁回众,首逆就歼,馀匪肃清。诏嘉其功,加太子太保衔,赐花翎。寻调两江总督。
xīng yuán wèi dì shí, kè táo shù mù zhōng, wèi zhǎng zhāng zòu. yòu lì guān jiāng nán, xí yú yán cáo hé zhū lì bì. shí dù zhī gào kuì, tíng chén zhǔ nán cáo gǎi zhēng zhé sè jiě bù, yú běi shěng cǎi mǎi. xīng yuán wèi zhé duō zhēng shōu bù yì, zhé shǎo cǎi mǎi bù fū. gǔ jiàn yín guì, mín jiān zhǎn zhuǎn kuī zhé. qiě zhōu xiàn jí duān fú lēi, xū lì gāo xià qí shǒu, fáng zhī jiē nán. dié shū lùn liè, yì suì qǐn.
星沅未第时,客陶澍幕中,为掌章奏。又历官江南,习於盐、漕、河诸利弊。时度支告匮,廷臣主南漕改徵折色解部,於北省采买。星沅谓折多徵收不易,折少采买不敷。穀贱银贵,民间展转亏折。且州县藉端浮勒,胥吏高下其手,防之皆难。迭疏论列,议遂寝。
huái yán zì táo shù zhěng dùn zhī hòu, lì nián yòu duō jī qiàn. xīng yuán shū chén yǐn yán yōng jī kè kuǎn zhī chù qíng xíng:" kuí jué suǒ yóu, guān yǐ wèi nán ér yīn réng, shāng yǐ wèi nán ér qǔ qiǎo. chéng běn zēng yú zá fèi, xíng xiāo zhì yú shòu sī, nián fù yī nián, jǐ tóng gù jí. xiān dāng yǐ nèi qīng chǎng sī, wài dí lín sī, wèi jí zé zhì biāo zhī jì. běn nián huí kōng liáng sī, zòu qǐng chá jìn. qí chuān sī kěn sī lù sī zhè sī, jūn zī xíng dǔ jī. yòu yǐn chuán jiā dài, wéi hài zuì jù, è yào sōu zhā, yú yáng zhōu xiān nǚ miào jí jiāng níng xià guān jī huò bǎi yú wàn jīn, tí shěng shěn bàn. tā rú shèn chū nà, tí huǎn kè, pài xuán yǐn, shān fán wén, pèi yùn cán yǐn, tí shòu xīn yán, cái fú xún fèi, jìn niē bào yān xiāo, zhuó yì zhāng chéng bā tiáo, yǐ tú zhěng lǐ." shū rù, xià bù yì xíng.
淮盐自陶澍整顿之后,历年又多积欠。星沅疏陈引盐壅积、课款支绌情形:“揆厥所由,官以畏难而因仍,商以畏难而取巧。成本增於杂费,行销滞於售私,年复一年,几同痼疾。先当以内清场私,外敌邻私,为急则治标之计。本年回空粮私,奏请查禁。其川私、垦私、潞私、浙私,均咨行堵缉。又引船夹带,为害最钜,扼要搜查,於扬州仙女庙及江宁下关缉获百馀万斤,提省审办。他如慎出纳,提缓课,派悬引,删繁文,配运残引,提售新盐,裁浮巡费,禁捏报淹销,酌议章程八条,以图整理。”疏入,下部议行。
jiù zhì, zǒng dū jiān guǎn hé wù, zì dào guāng èr shí èr nián hòu tíng zhǐ, zhì shì fù mìng jiān guǎn. huì jiān shǔ hé dū, shū qǐng yán jìn tīng yuán jù chù qīng jiāng, chì gè guī gōng cì. zòu chóu wài hǎi shuǐ shī shì yí, yuē mó lì rén cái, yuē biàn tōng yíng xún, yuē hé shí huì shào, yuē è yào dǔ jī, yuē pèi bīng zú shù yòu qǐng tiān zào zhàn chuán, quàn juān gěi jiǎng: bìng yǔn xíng. é luó sī tōng shāng jiù yóu lù lù, hū yǒu shāng chuán zhì shàng hǎi, zhí yuē jù zhī. zài rèn liǎng nián, xuān zōng shén jiā yǐ rèn. yīn jiǔ bìng, qǐng jiě zhí huí jí, yǔn zhī.
旧制,总督兼管河务,自道光二十二年后停止,至是复命兼管。会兼署河督,疏请严禁厅员聚处清江,饬各归工次。奏筹外海水师事宜,曰磨厉人才,曰变通营巡,曰覈实会哨,曰扼要堵缉,曰配兵足数;又请添造战船,劝捐给奖:并允行。俄罗斯通商旧由陆路,忽有商船至上海,执约拒之。在任两年,宣宗甚加倚任。因久病,请解职回籍,允之。
sān shí nián, xuān zōng bēng, fù jīng yè zǐ gōng, fù yǐ mǔ lǎo chén qǐng guī yǎng. huì guǎng xī fěi luàn fāng chì, qǐ lín zé xú dū shī, zú yú tú, mìng xīng yuán dài wéi qīn chāi dà chén. shì nián shí èr yuè, dǐ guǎng xī, zhù liǔ zhōu. shí zuǒ yòu jiāng fěi fēn màn yán, zhū zéi yóu yǐ guì píng jīn tián hóng xiù quán wèi zuì hàn. xún fǔ zhèng zǔ chēn tí dū mǐn zhèng fèng jiē yǐ yí wù chù qù, zhōu tiān jué xiàng róng jì wèi xún fǔ tí dū. èr rén zhě bìng yǒu zhòng míng, fù yì qì, yì zhé xiāng zuǒ, xīng yuán tiáo hé zhī, réng bù xié, jūn shì duō qiān chè. xián fēng yuán nián chūn, xiàng róng jìn jiǎo, zéi yóu dài huáng jiāng niú pái lǐng cuàn xīn xū zǐ jīng shān. xīng yuán xí zǒng bīng qín dìng sān lǐ néng chén lǜ diān qián bīng zhuī niè, zéi fù cuàn wǔ xuān. róng tiān jué gè jìn jī, zéi jù dōng xiāng, liǎng jūn gōng zhī bù kè. xīng yuán yǐ shì quán bù yī, zòu qǐng tè jiǎn zǒng tǒng jiāng jūn dū jiǎo, zhào chì qí tuī wěi. xún mìng dà xué shì sài shàng ā lǜ zǒng bīng dá hóng ā dū tǒng bā qīng dé fù hú nán fáng dǔ, jiāng yǐ dài zhī. sài shàng ā zhì hú nán, suì shòu qīn chāi dà chén, fù guǎng xī dū shī, mìng xīng yuán huí hú nán zhì fáng. sì yuè, xīng yuán lì jí fù wǔ xuān qián dí dū zhàn, zhì zé yǐ bèi shén, shù rì zú yú jūn. yí shū yán:" zéi bù néng píng, bù zhōng yǎng bù néng zhōng, bù xiào. mò hòu liǎn yǐ cháng fú, yòng zhāng chén jiù." wén zōng lǎn ér āi zhī, yī zǒng dū lì cì xù, cì jīn zhì sāng, cún wèn qí mǔ, zi èr rén mìng qí fú què yǐn jiàn, shì wén gōng. zi huán, guān zhì jiāng xī bù zhèng shǐ.
三十年,宣宗崩,赴京谒梓宫,复以母老陈请归养。会广西匪乱方炽,起林则徐督师,卒於途,命星沅代为钦差大臣。是年十二月,抵广西,驻柳州。时左右江匪氛蔓延,诸贼尤以桂平金田洪秀全为最悍。巡抚郑祖琛、提督闵正凤皆以贻误黜去,周天爵、向荣继为巡抚、提督。二人者并有重名,负意气,议辄相左,星沅调和之,仍不协,军事多牵掣。咸丰元年春,向荣进剿,贼由大黄江、牛排岭窜新墟、紫荆山。星沅檄总兵秦定三、李能臣率滇、黔兵追蹑,贼复窜武宣。荣、天爵各进击,贼踞东乡,两军攻之不克。星沅以事权不一,奏请特简总统将军督剿,诏斥其推诿。寻命大学士赛尚阿率总兵达洪阿、都统巴清德赴湖南防堵,将以代之。赛尚阿至湖南,遂授钦差大臣,赴广西督师,命星沅回湖南治防。四月,星沅力疾赴武宣前敌督战,至则已惫甚,数日卒於军。遗疏言:“贼不能平,不忠;养不能终,不孝。殁后敛以常服,用彰臣咎。”文宗览而哀之,依总督例赐恤,赐金治丧,存问其母,子二人命俟服阕引见,谥文恭。子桓,官至江西布政使。
zhōu tiān jué, zì jìng xiū, shān dōng dōng ē rén. jiā qìng shí liù nián jìn shì, guī bān quán xuǎn. dào guāng sì nián, shòu ān huī huái yuǎn zhī xiàn, diào fù yáng. tiān jué shǎo yǐ jiān kǔ zì lì, dǔ xìn wáng shǒu rén zhī xué. jí wèi lìng, jìn xīn mín shì, lián jiè jué sú, wǎn běi dào zéi héng zì, yǔ xū lì tōng, tiān jué jí xíng tòng chéng zhī. yǒu hé qí cán kù zhě, zǒng dū jiǎng yōu xiān zòu yán:" tiān jué ài mín rú zǐ, jí è rú chóu, gǔ liáng lì yě." yóu shì shòu xuān zōng zhī zhī, yù yuē:" bù bì xián yuàn zhī yuán, zuì wéi nán de, xiǎo guò kě yòu zhī." lián zhuó sù zhōu zhī zhōu lú zhōu zhī fǔ lú fèng yǐng sì dào. suǒ zhì bǔ dào kuí, wú lòu wǎng zhě. shí wǔ nián, zhuó jiāng xī àn chá shǐ, réng diào ān huī, qiān shǎn xī bù zhèng shǐ.
周天爵,字敬修,山东东阿人。嘉庆十六年进士,归班铨选。道光四年,授安徽怀远知县,调阜阳。天爵少以坚苦自立,笃信王守仁之学。及为令,尽心民事,廉介绝俗,皖北盗贼横恣,与胥吏通,天爵极刑痛惩之。有劾其残酷者,总督蒋攸銛奏言:“天爵爱民如子,嫉恶如仇,古良吏也。”由是受宣宗之知,谕曰:“不避嫌怨之员,最为难得,小过可宥之。”连擢宿州知州、庐州知府、庐凤颍泗道。所至捕盗魁,无漏网者。十五年,擢江西按察使,仍调安徽,迁陕西布政使。
shí qī nián, shǔ cáo yùn zǒng dū, xún shí shòu. shí cáo wù jī bì, yùn dīng shuǐ shǒu yóu zì hàn, tè yòng tiān jué yán yù zhī, hé wèi guān shí èr yuán yǐ jǐng zhòng, zhào bāo miǎn zhī.
十七年,署漕运总督,寻实授。时漕务积弊,运丁水手尤恣悍,特用天爵严驭之,劾卫官十二员以儆众,诏褒勉之。
shí bā nián, diào shǔ hú guǎng zǒng dū, xún shòu hé nán xún fǔ, zhuó mǐn zhè zǒng dū, jiē wèi xíng, diào shòu hú guǎng zǒng dū. hàn kǒu zhèn wèi shāng chuán suǒ jù, kǔ dào. chuān fěi chōng qiān chuán shuǐ shǒu, měi xíng jié shā rén shǎn chǔ jiāo jiè jiān tú lüè fàn fù nǚ, bìng wèi mín hài: tiān jué bǔ zhì rú lǜ, hé shī chá yǒu sī jí chéng shěn zòng yán zhě, xī chǐ qí zhí. jīng zhōu yán jiāng jiù yú dōng jì wěi yuán xún jī dào zéi, tiān jué wèi shǔ jù wén, bà zhī lín gàn lì àn zhēn, yǔ dì fāng guān yǎn bǔ, yǐ huò dào duō guǎ dìng gōng guò. xiāng yáng fěi tú chuán xí niú bā xié jiào, yòu yǒu tiān zhǔ shí zì gè jiào, bǔ zhū shù shí rén. měi yǒu shū chén, xuān zōng zhé shǒu zhào bāo jiā. lián nián shuǐ zāi, bīn jiāng bīn hàn dī yuàn duō huài, shū qǐng yī zhì huáng hé fǎ, yù xiǎn lì tiāo bà, bìng yǐ cǎo hù dī chì zhì hé zhōu xiàn, yǒu dà gōng jiě rèn zhuān zhì, lì xiàn bǎo gōng, xiàn nèi shī shì zhě fá, shēn dǒng yì rú zhī hàn shuǐ duō wān qū, lì zhuān shí dǒu mén yǐ bèi xù xiè: bìng rú yì xíng.
十八年,调署湖广总督,寻授河南巡抚,擢闽浙总督,皆未行,调授湖广总督。汉口镇为商船所聚,苦盗。川匪充铅船水手,每行劫杀人;陕、楚交界奸徒掠贩妇女,并为民害:天爵捕治如律,劾失察有司及承审纵延者,悉褫其职。荆州沿江旧於冬季委员巡缉盗贼,天爵谓属具文,罢之;遴幹吏暗侦,与地方官掩捕,以获盗多寡定功过。襄阳匪徒传习牛八邪教,又有天主、十字各教,捕诛数十人。每有疏陈,宣宗辄手诏褒嘉。连年水灾,滨江、滨汉堤垸多坏,疏请依治黄河法,遇险立挑坝,并以草护堤;饬治河州县,有大工解任专治,立限保工,限内失事者罚,绅董亦如之;汉水多湾曲,立砖石斗门以备蓄泄:并如议行。
tiān jué yù lì yán, duō yuàn zhě. èr shí nián, jǐ gé dà yě zhī xiàn kǒng guǎng yì jiē jié duō kuǎn, tiān jué zhì bù wèn. shì shàng wén, yán chì zhī, yì gé zhí liú rèn. xún yán guān hé tiān jué kù xíng, yǔ guǎng yì yán lüè tóng, mìng shì láng lín kuí wú qí jùn wǎng àn, dé tiān jué xìn rèn hòu bǔ zhī xiàn chǔ yōng yòng fēi xíng, wài wěi huáng yún bāng wū zhí liáng mín zhū zhuàng, shàng zhèn nù, chǐ tiān jué zhí, shù yī lí. èr shí yī nián, mìng fù guǎng dōng jiāo jìng nì jiāng jūn yì shān chāi qiǎn, xún miǎn zuì, liú yuè xiào lì. èr shí èr nián, yǔ sì pǐn dǐng dài, yǐ zhī fǔ hòu bǔ, diào jiāng sū bàn lǐ qīng jiāng fáng wù. hǎi fáng shì jùn, liú zhì huái yáng shàn hòu shì yí, xún yǔ èr pǐn dǐng dài, shǔ cáo yùn zǒng dū, jiān shǔ nán hé zǒng dū. èr shí sān nián, yīn làn xíng jí shī chá cáo shū sī juān guān fáng, lián bèi lì yì, shū qǐng qù zhí, mìng yǐ èr pǐn dǐng dài xiū zhì.
天爵驭吏严,多怨者。二十年,己革大冶知县孔广义揭讦多款,天爵置不问。事上闻,严斥之,议革职留任。寻言官劾天爵酷刑,与广义言略同,命侍郎麟魁、吴其濬往按,得天爵信任候补知县楚镛用非刑,外委黄云邦诬执良民诸状,上震怒,褫天爵职,戍伊犁。二十一年,命赴广东交靖逆将军奕山差遣,寻免罪,留粤效力。二十二年,予四品顶戴,以知府候补,调江苏办理清江防务。海防事竣,留治淮、扬善后事宜,寻予二品顶戴,署漕运总督,兼署南河总督。二十三年,因滥刑及失察漕书私镌关防,连被吏议,疏请去职,命以二品顶戴休致。
jiǔ zhī, guǎng xī zéi qǐ, rì yì chì. wén zōng yù jí, qiú zhī bīng dà chén, shàng shū dù shòu tián yǐ tiān jué duì, suì qǐ guǎng xī xún fǔ, xié qīn chāi dà chén lǐ xīng yuán bàn zéi. xián fēng yuán nián chūn, qīn lǜ bīng yǔ xiàng róng huì jiǎo jīn tián fěi hóng xiù quán děng. zéi cuàn wǔ xuān dōng xiāng, hé jī yú dōng lǐng cūn, lì zhàn, bīng yǒu tuì zhě, tiān jué shǒu rèn zhī, yuán fú gǔ ér qián, zéi shǐ què. shí huái jí hè xiàn jí dōu kāng xià léi tǔ sī, líng yún dōng lán héng zhōu bó bái bìng yǒu fěi jù, xí gè shǔ lì xíng tuán liàn, hé lì fáng jiǎo. zhào jiā tiān jué zǒng dū xián, zhuān bàn jūn wù, yǐ bù zhèng shǐ láo chóng guāng shè xún fǔ shì. tiān jué nián jìn bā xún, měi zhàn qīn lín qián dí, wéi yǔ lǐ xīng yuán xiàng róng jiē bù xié. xīng yuán jì shū qǐng tè jiǎn zǒng tǒng dū shī, xún bìng mò, mìng tiān jué zàn shǔ qīn chāi dà chén. zéi yóu wǔ xuān cuàn xiàng zhōu, zhào chì tiān jué děng xiāng chí rì jiǔ, bù néng zhì zéi, chǐ zǒng dū xián, jiě jūn wù, huí shěng zàn shǔ xún fǔ. jì sài shàng ā zhì jūn, yì fù bù hé, zì chén shuāi bìng, zhào mìng lái jīng. jì zhì, lián zhào duì shí yī cì, jí yán jūn shì, wén zōng wèi zhī dòng róng, rán fāng yǐ sài shàng ā, yì wèi jǐn yòng qí yán.
久之,广西贼起,日益炽。文宗御极,求知兵大臣,尚书杜受田以天爵对,遂起广西巡抚,偕钦差大臣李星沅办贼。咸丰元年春,亲率兵与向荣会剿金田匪洪秀全等。贼窜武宣东乡,合击於东岭村,力战,兵有退者,天爵手刃之,援桴鼓而前,贼始却。时怀集、贺县及都康、下雷土司,凌云、东兰、横州、博白并有匪踞,檄各属力行团练,合力防剿。诏加天爵总督衔,专办军务,以布政使劳崇光摄巡抚事。天爵年近八旬,每战亲临前敌,惟与李星沅、向荣皆不协。星沅既疏请特简总统督师,寻病殁,命天爵暂署钦差大臣。贼由武宣窜象州,诏斥天爵等相持日久,不能制贼,褫总督衔,解军务,回省暂署巡抚。洎赛尚阿至军,议复不合,自陈衰病,诏命来京。既至,连召对十一次,极言军事,文宗为之动容,然方倚赛尚阿,亦未尽用其言。
èr nián, yuè fěi rǎo jí liǎng hú, tiān jué qiáo jū sù zhōu, mìng xié ān huī xún fǔ jiǎng wén qìng zhì fáng wù. sān nián, shū chén lú fèng wèi jiāng huái yào qū, fù zhèng yáng guān fǔ jiù niǎn zhāng fèng shān děng yī qiān èr bǎi rén yòng zhī, qǐng jiāng sū shān dōng ān huī hé nán jǔ xíng tuán liàn. wèi jǐ, ān qìng xiàn, wén qìng sǐ zhī. mìng tiān jué shǔ ān huī xún fǔ, xún shí shòu. jiāng níng yì xiàn, tiān jué qǐng è huáng hé dù zéi běi cuàn, cí xún fǔ zhuān rèn bīng shì. mìng yǐ bīng bù shì láng xián dū shī jiǎo sù zhōu huái yuǎn méng chéng líng bì niǎn fěi. běi lù jiàn qīng, jìn guī lú fèng, qín dìng yuǎn niǎn shǒu lù xiá líng, sàn qí zhòng sì qiān yú, bèi bāo lài. shū lùn lú zhōu zhī fǔ hú yuán wěi liè jī, qǐng gé zhí dǎi zhì, xún fǔ lǐ jiā duān zhì bù wèn. yuán wěi tōng zéi nèi yìng, lú zhōu xiàn, jiāng zhōng yuán sǐ zhī. yuè fěi jù lín huái guān, tiān jué wài è lái zéi, nèi qīng tǔ fěi, gū jūn zhī zhǔ. fāng fèng mìng wǎng yuán lú zhōu, yǐ jí zú yú jūn.
二年,粤匪扰及两湖,天爵侨居宿州,命偕安徽巡抚蒋文庆治防务。三年,疏陈庐、凤为江淮要区,赴正阳关抚旧捻张凤山等一千二百人用之,请江苏、山东、安徽、河南举行团练。未几,安庆陷,文庆死之。命天爵署安徽巡抚,寻实授。江宁亦陷,天爵请扼黄河杜贼北窜,辞巡抚专任兵事。命以兵部侍郎衔督师剿宿州、怀远、蒙城、灵壁捻匪。北路渐清,进规庐、凤,擒定远捻首陆遐龄,散其众四千馀,被褒赉。疏论庐州知府胡元炜劣迹,请革职逮治,巡抚李嘉端置不问。元炜通贼内应,庐州陷,江忠源死之。粤匪踞临淮关,天爵外遏来贼,内清土匪,孤军支拄。方奉命往援庐州,以疾卒於军。
shàng zhèn dào, zhào jiā qí bǐng xìng zhōng zhí, yǒng gǎn yǒu wéi, xīn dì pǐn xíng jiǒng chāo liú sú, zhuī zèng shàng shū xián, yī zèng guān cì xù, tè shì wén zhōng, bù yóu nèi gé nǐ shàng zhuó qí zi guāng bì dū sī, cì guāng yuè jǔ rén.
上震悼,诏嘉其秉性忠直,勇敢有为,心地品行迥超流俗,追赠尚书衔,依赠官赐恤,特谥文忠,不由内阁拟上;擢其子光碧都司,赐光岳举人。
láo chóng guāng, zì xīn gāi, hú nán shàn huà rén. dào guāng shí èr nián jìn shì, xuǎn shù jí shì, shòu biān xiū. èr shí yī nián, chū wèi shān xī píng yáng zhī fǔ. diào tài yuán, zhuó jì níng dào, qiān guǎng xī àn chá shǐ.
劳崇光,字辛陔,湖南善化人。道光十二年进士,选庶吉士,授编修。二十一年,出为山西平阳知府。调太原,擢冀宁道,迁广西按察使。
èr shí bā nián, fèng shǐ fù yuè nán cè fēng. shì jùn rù guān, zhí fěi luàn, zhù sī ēn nán níng, dū jūn jìn jiǎo. èr shí jiǔ nián, qiān hú běi bù zhèng shǐ, wèi xíng ér hú nán zéi lǐ yuán fā qǐ xīn níng, réng liú guǎng xī zhì fáng. yuán fā píng, xù gōng cì huā líng. sān shí nián, jiù shòu guǎng xī bù zhèng shǐ. qìng yuǎn zéi cuàn wǔ yuán bīn zhōu, chóng guāng xié tí dū xiàng róng huì jiǎo. qín zéi shǒu chén shèng, yòu píng shàng lín qiān jiāng cuàn fěi, shè fāng lüè jiě sǎn fěi dǎng fán shù shí qǐ. fǔ zhāng jiā xiáng shōu lì bù xià, gǎi míng guó liáng, hòu yǐ zhàn gōng xiǎn. xún shǔ xún fǔ, fù jiāng yī kè tǎn bù zhàn mò yú guì píng, xí zǒng bīng zhōu fèng qí fù yuán. shí mìng lǐ xīng yuán dū shī, zhōu tiān jué wèi xún fǔ zhuān zhì jūn. chóng guāng réng shè xún fǔ shì, huì bàn jūn wù.
二十八年,奉使赴越南册封。事竣入关,值匪乱,驻思恩、南宁,督军进剿。二十九年,迁湖北布政使,未行而湖南贼李沅发起新宁,仍留广西治防。沅发平,叙功赐花翎。三十年,就授广西布政使。庆远贼窜武缘、宾州,崇光偕提督向荣会剿。擒贼首陈胜,又平上林、迁江窜匪,设方略解散匪党凡数十起。抚张家祥收隶部下,改名国樑,后以战功显。寻署巡抚,副将伊克坦布战殁於桂平,檄总兵周凤岐赴援。时命李星沅督师,周天爵为巡抚专治军。崇光仍摄巡抚事,会办军务。
xián fēng yuán nián, dà xué shì sài shàng ā dài xīng yuán, ér zōu míng hè jì wèi xún fǔ, chóng guāng huì bàn rú gù, píng xī lín bó bái huái jí cuàn zéi. guǎng dōng zéi yán pǐn yáo rǎo nán níng tài píng, chóng guāng zhù bīng nán yōng, yǔ guǎng dōng jūn hé jī, lǚ zhàn jiē jié, pǐn yáo jiù jiān, yòu píng guì xiàn zéi, bèi yōu xù. xié zuǒ jiāng zhèn zǒng bīng gǔ yùn càn píng bái shān zéi, jǔ xíng nán tài sì zhèn sì fǔ tuán liàn, jiān yán pǐn yáo yú dǎng yú líng shān, jiā tóu pǐn dǐng dài. èr nián, zhù wú zhōu, huì guǎng dōng jūn jiǎo tǐng fěi. xún jīn tián zéi hóng xiù quán děng yǒng ān tū wéi chū fàn guì lín, mìng chóng guāng huí yuán, zhì zé zéi yǐ běi cuàn, lián xiàn xīng ān quán zhōu, xié zǒng bīng hé chūn zhuī jī zhī, zéi suì rù hú nán. huì yún guì zǒng dū wú wén róng shū chēng chóng guāng yǒu dǎn lüè xuè xìng, qǐng zhòng qí shì quán, jiù zhuó xún fǔ. shàng shū lüè yuē:" guì lín suī jiě wéi, zéi fēn bù yuǎn, qún qíng shàng fù jīng yí, zēng bīng zhì fáng, jiē fēi cāng cù néng bàn. wéi jiù xiàn yǒu bīng lì bù zhì, shěng biāo diào fù gè chù zhě, cì dì chè huí, zhù fáng chéng nèi, lín xuǎn liàn dīng fēn è chéng wài yào ài. jī lì tuán liàn yǐ zuò mín qì, zhāo fǔ liú wáng yǐ fù mín lì, xùn liàn bīng yǒng yǐ sù jūn jì, sōu jī tǔ fěi yǐ jìng nèi jiān. gè shǔ yóu fěi tǔ fěi bù shí chǔn dòng, é bīng bù fū fēn bō, gǔ wǔ tuán liàn, yǐ zī hàn wèi ér bèi yuán jiǎo."
咸丰元年,大学士赛尚阿代星沅,而邹鸣鹤继为巡抚,崇光会办如故,平西林、博白、怀集窜贼。广东贼颜品瑶扰南宁、太平,崇光驻兵南邕,与广东军合击,屡战皆捷,品瑶就歼,又平贵县贼,被优叙。偕左江镇总兵谷韫灿平白山贼,举行南、太、泗、镇四府团练,歼颜品瑶馀党於灵山,加头品顶戴。二年,驻梧州,会广东军剿艇匪。寻金田贼洪秀全等永安突围出犯桂林,命崇光回援,至则贼已北窜,连陷兴安、全州,偕总兵和春追击之,贼遂入湖南。会云贵总督吴文镕疏称崇光有胆略血性,请重其事权,就擢巡抚。上疏略曰:“桂林虽解围,贼氛不远,群情尚复惊疑,增兵置防,皆非仓卒能办。惟就现有兵力布置,省标调赴各处者,次第撤回,驻防城内,遴选练丁分扼城外要隘。激励团练以作民气,招抚流亡以复民力,训练兵勇以肃军纪,搜缉土匪以靖内奸。各属游匪、土匪不时蠢动,额兵不敷分拨,鼓舞团练,以资捍卫而备援剿。”
shí sài shàng ā jì chù, chóng guāng zhuān rèn guǎng xī jūn wù, zhào yǐ fěi suī yǐ chū yuè jìng jiù cháo xué, lǜ qú kuí jù zhī wèi huí cuàn dì bù, zé yǐ sōu bǔ dǎng yǔ. sān nián, hóng xiù quán děng jì jù jiāng níng, fēn dǎng běi fàn zhōng yuán. bīng shì rì jí, cháo tíng bù xiá gù jí biān yuǎn, guǎng xī fú mǎng shí qǐ, xuán miè xuán méng, xiǎng chù bīng dān, wéi shì tuán liàn, bù néng dà chuàng zéi. chóng guāng qiě jiǎo qiě fǔ, zhī zhǔ shù zài. jì yīng rén jù guǎng zhōu hòu, guǎng dōng zéi fēn fù chì. tǐng fěi cuàn rǎo guǎng xī, xún zhōu liǔ zhōu qìng yuǎn wú zhōu nán níng xiāng jì xiàn. jìn dì tǔ fěi yì qǐ, lǚ bī guì lín. jūn zhōng duō xiáng jiàng, xīn jiē pǒ cè. chóng guāng qǐ shī yú hú nán, qī nián, luò bǐng zhāng lìng jiǎng yì lǐ lǜ xiāng jūn fù yuán, lǚ pò zéi, fù xīng ān líng chuān, rù tún shěng chéng, nǎi zhū fǎn cè, yì shǒu jūn, guì lín shǐ ān. bā nián, zòu liú yì lǐ zài guǎng xī jiǎo zéi, lián jī tǐng fěi yú píng lè lìng gōng dù wǔ táng, dà pò zhī, zhǎn guó wàn yú, yóu shì tǐng fěi shǐ shuāi, qìng yuǎn liǔ zhōu xiāng jì fù.
时赛尚阿既黜,崇光专任广西军务,诏以匪虽已出粤境旧巢穴,虑渠魁踞之为回窜地步,责以搜捕党羽。三年,洪秀全等既踞江宁,分党北犯中原。兵事日棘,朝廷不暇顾及边远,广西伏莽时起,旋灭旋萌,饷绌兵单,惟恃团练,不能大创贼。崇光且剿且抚,支拄数载。洎英人踞广州后,广东贼氛复炽。艇匪窜扰广西,浔州、柳州、庆远、梧州、南宁相继陷。近地土匪益起,屡逼桂林。军中多降将,心皆叵测。崇光乞师於湖南,七年,骆秉章令蒋益澧率湘军赴援,屡破贼,复兴安、灵川,入屯省城,乃诛反侧,易守军,桂林始安。八年,奏留益澧在广西剿贼,连击艇匪於平乐令公渡、五塘,大破之,斩馘万馀,由是艇匪始衰,庆远、柳州相继复。
jiǔ nián, diào guǎng dōng xún fǔ, jiān shǔ liǎng guǎng zǒng dū. yīng jūn yóu jù shěng chéng, qián rèn zǒng dū huáng zōng hàn xún fǔ qí líng děng, jiē zhù wài xiàn bù gǎn rù. chóng guāng zhì, tǎn rán rù chéng, yǔ dí jūn xiá jū. xún shí shòu zǒng dū, dié qiǎn jiàng yù hú nán jiāng xī cuàn fěi, jī zǒu zhī. běn jìng tǔ kòu shí qǐ, jiē bù jiǔ pū miè. yǔ guǎng xī jūn huì jiǎo tǐng fěi, wú zhōu xún zhōu zéi fěi jiàn qīng. zhì shí yī nián, yīng fǎ lián jūn fàn jīng shī, hé yì chéng, guǎng zhōu dí jūn shǐ tuì. tóng zhì yuán nián, yǐ shī chá dū sī táo chāng péi zhī xiàn xǔ qìng róng yíng sī nà huì, jiàng sān jí diào yòng, mìng réng yǐ yī pǐn dǐng dài fù guì zhōu àn shì. qián xún fǔ qí líng yù shǐ huá zhù sān fù hé chóng guāng rèn yòng fēi rén, diào dù guāi fāng, zhào mìng zì chén, xià shǔ zǒng dū yàn duān shū tí dū kūn shòu chá àn, dé miǎn yì.
九年,调广东巡抚,兼署两广总督。英军犹踞省城,前任总督黄宗汉、巡抚耆龄等,皆驻外县不敢入。崇光至,坦然入城,与敌军狎居。寻实授总督,迭遣将御湖南、江西窜匪,击走之。本境土寇时起,皆不久扑灭。与广西军会剿艇匪,梧州、浔州贼匪渐清。至十一年,英法联军犯京师,和议成,广州敌军始退。同治元年,以失察都司陶昌培、知县许庆镕营私纳贿,降三级调用,命仍以一品顶戴赴贵州按事。前巡抚耆龄、御史华祝三复劾崇光任用非人,调度乖方,诏命自陈,下署总督晏端书、提督昆寿察按,得免议。
xún shòu yún guì zǒng dū. yún nán zì zǒng dū pān duó bèi qiāng, xún fǔ xú zhī míng jié huí qiú yǐ zì bǎo, zhāng kǎi sōng jì shǔ zǒng dū, jiǔ bù zhì, yǐ guī bì chù, mìng chóng guāng dài zhī. chóng guāng zhì guì zhōu, huì yuè fěi shí dá kāi yú dǎng xiàn suí yáng, dū bīng jī zǒu zhī, suì zhù guì yáng. sān nián chūn, tǔ fěi miáo fěi lǚ lái fàn, xié xún fǔ zhāng liàng jī lè bīng gù shǒu, zéi bài tuì. shí yún nán pàn huí yóu zá chǔ shěng chéng, yì zhě jiē yán bù kě jù wǎng. chóng guāng jìng xíng, jūn mín fù lǎo xǐ, yíng yú jiāo, huí zhòng shǐ shāo liǎn. nì shǒu mǎ róng mǎ lián shēng jù qǔ jìng wèi cháo xué. chóng guāng zhī hòu bǔ dào cén yù yīng jiàng huí zǒng bīng mǎ rú lóng kě yòng, sì nián chūn, lìng cān jiāng féng shì xìng yǔ èr rén hé shī gōng kè qǔ jìng, qín róng lián shēng děng zhǎn yǐ xùn, suì shōu mǎ lóng xún diān, yí dōng sù qīng, qiǎn tí dū zhào dé guāng kè píng jiāng wài zéi cháo, fù guǎng shùn, jìn kè guì zhōu, qián xī dà dìng. wǔ nián, fù pǔ ěr jí sī máo, yún nán jūn shì jiàn lì.
寻授云贵总督。云南自总督潘铎被戕,巡抚徐之铭结回酋以自保,张凯嵩继署总督,久不至,以规避黜,命崇光代之。崇光至贵州,会粤匪石达开馀党陷绥阳,督兵击走之,遂驻贵阳。三年春,土匪、苗匪屡来犯,偕巡抚张亮基勒兵固守,贼败退。时云南叛回犹杂处省城,议者皆言不可遽往。崇光迳行,军民父老喜,迎於郊,回众始稍敛。逆首马荣、马连升踞曲靖为巢穴。崇光知候补道岑毓英、降回总兵马如龙可用,四年春,令参将冯世兴与二人合师攻克曲靖,擒荣、连升等斩以徇,遂收马龙、寻甸,迤东肃清,遣提督赵德光克平江外贼巢,复广顺,进克贵州,黔西大定。五年,复普洱及思茅,云南军事渐利。
liù nián, zú, yōu zhào cì xù. jiā qí" chén yì yǒu wéi, lì guān liǎng guǎng yún guì, jiē bù bì jiān xiǎn, bǐ dì fāng rì yǒu qǐ sè", zèng tài zǐ tài bǎo, shì wén yì. guǎng xī qǐng jiàn zhuān cí, yún guì sì míng huàn cí.
六年,卒,优诏赐恤。嘉其“沉毅有为,历官两广、云贵,皆不避艰险,俾地方日有起色”,赠太子太保,谥文毅。广西请建专祠,云、贵祀名宦祠。
lùn yuē: yuè fěi zhī qǐ yě, shǐ yóu jiāng chén wán wù, jì fù jiàng shuài bù hé. lǐ xīng yuán zhōu tiān jué jiē sù yǐ zhōng qín zhe, wén zōng cǎi shí yù ér fù yǐ zhòng rèn, yú jūn shì jiē bù de yào lǐng. jí yì yǐ sài shàng ā, ér bài huài yì shén, hǔ sì chū xiá, suì bù kě zhì yǐ. láo chóng guāng jiǔ zài bīng jiān, hóng xiù quán běi cuàn hòu yǐ bù gù jiù cháo, rán fú mǎng sì qǐ, zhōng lài xiāng jūn zhī lì, shù nián ér hòu kè dìng qí yú guǎng dōng yún nán jiē shòu shì yú wàn nán cuò zhì zhī shí, lǚ hǔ bù xì, quán lüè yǒu zú chēng yān.
论曰:粤匪之起也,始由疆臣玩误,继复将帅不和。李星沅、周天爵皆素以忠勤著,文宗采时誉而付以重任,於军事皆不得要领。及易以赛尚阿,而败坏益甚,虎兕出柙,遂不可制矣。劳崇光久在兵间,洪秀全北窜后已不顾旧巢,然伏莽四起,终赖湘军之力,数年而后克定;其於广东、云南皆受事於万难措置之时,履虎不咥,权略有足称焉。