xīn cóng yì zhāng lín gù gāo shěn wéi qiáo zhū wèi chéng ēn zé wú jié
辛從益 張鱗 顧皋 沈維鐈 朱為 程恩澤 吳傑
xīn cóng yì, zì qiān shòu, jiāng xī wàn zài rén. qián lóng wǔ shí wǔ nián jìn shì, xuǎn shù jí shì, shòu biān xiū. qiān yù shǐ, yǐ mǔ lǎo chén qǐng zhōng yǎng. jiā qìng shí qī nián, qǐ fù bǔ yuán guān. huì jīng jī duō yǔ, zhào fā lǐn píng tiào, cóng yì zài shì, lí tī bì duān, shí huì jí mín, shí chēng zhī. shū qǐng chì dū fǔ xiáng shèn zhēn bié yǐ chéng lì zhì, lüè yuē: wài shěng zhēn bié, yǔ jīng yuán bù tóng. jīng shī ěr mù shén mì, shāo yǒu xùn sī, nán táo shèng míng dòng jiàn. wài shěng dū fǔ quán shì jì zūn, cāo zòng shén yì, qǐ zhī zhōu xiàn yǒu dāng qiè zé zhī chù, yì yǒu dāng tǐ xù zhī chù, piān sī zé shì fēi dào zhì, kè hé zé xià qíng bù tōng. chén yǐ wèi dà lì bì chí lián fǎ zhī dà gāng, lüè qū chéng zhī mò jié wù gàn shì zhī qín néng, zé ān mín zhī shí xiào chuāi shí shì zhī nán yì, liàng cái fèn zhī yōu chù ér yòu cháng cún jìng wèi zhī xīn, rán hòu néng ài xī rén cái, chéng qīng lì zhì. qiān gěi shì zhōng.
辛從益,字謙受,江西萬載人。乾隆五十五年進士,選庶吉士,授編修。遷御史,以母老陳請終養。嘉慶十七年,起復補原官。會京畿多雨,詔發廩平糶,從益在事,釐剔弊端,實惠及民,時稱之。疏請飭督撫詳慎甄別以澄吏治,略曰:「外省甄別,與京員不同。京師耳目甚密,稍有徇私,難逃聖明洞鑒。外省督撫權勢既尊,操縱甚易,豈知州縣有當切責之處,亦有當體恤之處,偏私則是非倒置,刻覈則下情不通。臣以為大吏必持廉法之大綱,略趨承之末節;務幹事之勤能,責安民之實效;揣時勢之難易,量才分之優絀;而又常存敬畏之心,然後能愛惜人才,澄清吏治。」遷給事中。
shí bā nián, huá xiàn fěi píng, jūn zhōng duō xié yǎng nán mín zǐ nǚ, cóng yì shū qǐng qiǎn sòng guī jiā, rú yì xíng, bìng qiǎn lǐng bīng dà yuán. yòu miàn zòu: zhèng jiào chāng míng, xié shuō zì xī, xiǎo mín bù shí dà yì, gù yì wèi xié jiào shān huò. ér xuǎn rén dé guān, bù wèn fēng sú chún jiāo, zhī jì quē fēn féi jí, hé yǐ jiào mín? yù hòu fēng sú, yí xiān zé chéng mù lìng. lì guāng lù sì shǎo qīng tōng zhèng sī cān yì nèi gé shì dú xué shì guāng lù sì qīng tài cháng sì qīng. dào guāng chū, shān xī xué zhèng chén guān jùn juān jí huí jīng, réng zhí shàng shū fáng, cóng yì shū hé yuē: shàng shū fáng wèi jiào zhòu yù dé zhī dì, shì xué zhèng wèi yóu zhòng, yí shèn xuǎn dé xíng dūn hòu qì shí hóng dá zhī rú chén, shǐ huáng zǐ yǒu suǒ guān fǎ, xūn táo yǎng qí dé xìng. chén guān jùn zài xué zhèng rèn, bù néng yuǎn sè bì xián, chéng fèn zhì yù, xìng xíng zhī bó, qì shí zhī biǎn, bù yí réng jū shòu dú zhī rèn.
十八年,滑縣匪平,軍中多攜養難民子女,從益疏請遣送歸家,如議行,並譴領兵大員。又面奏:「正教昌明,邪說自息,小民不識大義,故易為邪教煽惑。而選人得官,不問風俗淳澆,祗計缺分肥瘠,何以教民?欲厚風俗,宜先責成牧令。」歷光祿寺少卿、通政司參議、內閣侍讀學士、光祿寺卿、太常寺卿。道光初,山西學政陳官俊鐫級回京,仍直上書房,從益疏劾曰:「上書房為教胄諭德之地,視學政為尤重,宜慎選德行敦厚、器識宏達之儒臣,使皇子有所觀法,薰陶養其德性。陳官俊在學政任,不能遠色避嫌,懲忿窒欲,性行之駁,器識之褊,不宜仍居授讀之任。」
èr nián, qiān nèi gé xué shì. xuān zōng wēn yù yuē: ěr shén pǔ zhōng, wú suǒ xī jì, yì wú suǒ chuǎi mó. yǒu suǒ wén jiàn, zhí yán wú yǐn, zhèn wú jì huì yě. mìng xié shàng shū wén fú fù shǎn xī yàn yù. wèi nán fù mín liǔ quán bì shā qí yōng zhū xī lín, huì zhī xiàn xú rùn dé miǎn sǐ, xún fǔ zhū xūn bì zhī, yù jiǔ bù jué. cóng yì děng jū dé qí zhuàng, lùn rú fǎ. fù mìng, chén shǎn xī mǎ zhèng zhī hài, dì fāng guān chūn qiū jì lǐ mǎi mǎ, shí zé mín bù dé zhí, ér guān yì bù xū mǎ, dì zhǐ mǎ suǒ qiú yǐ wèi mín bìng, qǐng jìn gé. sān nián, zhuó lǐ bù shì láng, dū jiāng sū xué zhèng. yú shì xún fǔ táo shù zòu jìn shēn jīn bāo cáo, héng suǒ cáo guī, xià xué zhèng jī chá chéng zhì. cóng yì shàng shū yuē: jiāng sū cáo é běn zhòng, qǐ kān fú shōu wú jié? zhōu xiàn zì yīng diào jì, lǘ yán yóu yí tǐ xù. jiǔ xuán dìng é, shàng sì kē qiú míng yǔ fú shōu, bì zī liú bì. fǔ chén zhī yì, wèi kòng cáo zhī rén jí bāo cáo zhī rén, chén yǐ wèi wèi bì jǐn rán. guān zhī shōu cáo, bì yòng lì yì, lì yì tān hěn, bì tú féi jǐ. guān jì fú shōu, lì yòu juān xuē, bù tè xiǎo mín shòu hài, jí xún jǐn shēng jiān, yì bèi qí lèi, jī ér shàng kòng, cǐ zhōng gù yǒu bù dé yǐ zhě. fǔ chén yòu chēng shēng jiān xū suǒ cáo guī, dì fāng guān fèi wú suǒ chū, nǎi qǔ cháng yú chún jǐn xiǎo mín. chén fú sī lì yì tān dé wú yàn, zòng shēng jiān xī xún xún shǒu fǎ, ér xiǎo mín zhuī hū zhēng bǐ zhī fán, yì duàn bù néng wèi zhī shǎo jiǎn. lì yì yǐ guān fǔ wèi chéng shè, tǎng wéi lì fú shōu, wú rén kòng sù, jiāng hé shù yǐ zhì zhī? fū liè jīn lǜ suǒ bù yòu, kē zhèng yì fǎ suǒ bì cái. jiǎo wǎng shì bì guò zhèng, chuàng fǎ yí fáng liú bì. guǎn jiàn suǒ jí, bù gǎn bù yǐ shàng wén.
二年,遷內閣學士。宣宗溫諭曰:「爾甚朴忠,無所希冀,亦無所揣摩。有所聞見,直言無隱,朕無忌諱也。」命偕尚書文孚赴陝西讞獄。渭南富民柳全璧殺其傭朱錫林,賄知縣徐潤得免死,巡撫朱勛庇之,獄久不決。從益等鞫得其狀,論如法。覆命,陳陝西馬政之害,地方官春秋計里買馬,實則民不得直,而官亦不需馬,第指馬索賕以為民病,請禁革。三年,擢禮部侍郎,督江蘇學政。於是巡撫陶澍奏禁紳衿包漕,橫索漕規,下學政稽查懲治。從益上疏曰:「江蘇漕額本重,豈堪浮收無節?州縣自應調劑,閭閻尤宜體恤。久懸定額,尚肆苛求;明語浮收,必滋流弊。撫臣之意,謂控漕之人即包漕之人,臣以為未必盡然。官之收漕,必用吏役,吏役貪狠,必圖肥己。官既浮收,吏又朘削,不特小民受害,即循謹生監,亦被其累,激而上控,此中固有不得已者。撫臣又稱生監需索漕規,地方官費無所出,乃取償於純謹小民。臣伏思吏役貪得無厭,縱生監悉循循守法,而小民追呼徵比之煩,亦斷不能為之少減。吏役倚官府為城社,倘違例浮收,無人控訴,將何術以治之?夫劣衿律所不宥,苛政亦法所必裁。矯枉勢必過正,創法宜防流弊。管見所及,不敢不以上聞。」
cóng yì lián jìng tǎn bái, yù fēi lǐ bì zhēng, bù wèi quán yào qū. bā nián, zú yú xué zhèng rèn suǒ. zhe yǒu zòu shū shī wén nèi wài jí gōng sūn lóng zi zhù.
從益廉靜坦白,遇非理必爭,不為權要詘。八年,卒於學政任所。著有奏疏、詩文內外集、公孫龍子注。
zhāng lín, zì xiǎo xuān, zhè jiāng zhǎng xìng rén. jiā qìng sì nián jìn shì, xuǎn shù jí shì. xí guó shū, shòu jiǎn tǎo. rén zōng lín xìng hàn lín yuàn, lín xiàn shī cè, bèi ēn lài. shí qī nián, dà kǎo èr děng, qiān zàn shàn. lì shì jiǎng shù zǐ. èr shí nián, xuǎn hàn lín guān rù zhí mào qín diàn, zuǎn jí mì diàn zhū lín shí qú bǎo jí, lín yǔ yān. lì shì jiǎng xué shì guó zi jiān jì jiǔ. èr shí sì nián, diǎn jiāng xī xiāng shì. xún yǐ zhāi jiè wèi zhì zhāi suǒ, jiàng shòu tài cháng sì shǎo qīng. qiān tōng zhèng shǐ sī fù shǐ tài pú sì qīng. dào guāng yuán nián, mìng xié tài cháng sì shǎo qīng míng ān tài fù yáng cūn tiāo yàn bō chuán, suì fù dōng guāng lú lóng liǎng xiàn xùn jū jīng kòng yù, gè lùn rú lǜ bìng hé chéng shěn guān làn xíng, xún dào xùn bì, chǐ chù yǒu chà. sān nián, zhuǎn tài cháng sì qīng, dū ān huī xué zhèng, zhuó nèi gé xué shì. qī nián, yǐ jì mǔ yōu guī, fú què, bǔ yuán guān. zhuó bīng bù shì láng, dū fú jiàn xué zhèng. shí sān nián, bǔ hù bù, yòu diào lì bù. fú jiàn xiàn chéng qín shī hán kòng jié zǒng dū chéng zǔ luò, shì láng zhào shèng kuí xié lín tóng àn jū, bái qí wū, shī hán qiǎn shù.
張鱗,字小軒,浙江長興人。嘉慶四年進士,選庶吉士。習國書,授檢討。仁宗臨幸翰林院,鱗獻詩冊,被恩賚。十七年,大考二等,遷贊善。歷侍講、庶子。二十年,選翰林官入直懋勤殿,纂輯秘殿珠林、石渠寶笈,鱗與焉。歷侍講學士、國子監祭酒。二十四年,典江西鄉試。尋以齋戒未至齋所,降授太常寺少卿。遷通政使司副使、太僕寺卿。道光元年,命偕太常寺少卿明安泰赴楊村挑驗剝船,遂赴東光、盧龍兩縣訊鞫京控獄,各論如律;並劾承審官濫刑,巡道徇庇,褫黜有差。三年,轉太常寺卿,督安徽學政,擢內閣學士。七年,以繼母憂歸,服闋,補原官。擢兵部侍郎,督福建學政。十三年,補戶部,又調吏部。福建縣丞秦師韓控訐總督程祖洛,侍郎趙盛奎偕鱗同案鞫,白其誣,師韓遣戍。
lín qīng lián jiǎn sù, dù jué gàn yè. liǎng wèi xué zhèng, què lòu guī, bá hán jùn, mǐn rén yóu sòng zhī. héng wén lì jiǎo tōng bǎng zhī xí. shí wǔ nián, diǎn huì shì, yǐ xiào yuè láo zhì jí, chū wéi, zú. fú jiàn shì mín qǐng sì míng huàn cí.
鱗清廉儉素,杜絕干謁。兩為學政,卻陋規,拔寒畯,閩人尤頌之。衡文力矯通榜之習。十五年,典會試,以校閱勞致疾,出闈,卒。福建士民請祀名宦祠。
gù gāo, zì yīn qí, jiāng sū wú xī rén. jiā qìng liù nián yī jiǎ yī míng jìn shì, shòu xiū zhuàn. jiǔ nián, dū guì zhōu xué zhèng, lí tī bì dòu, zòu gǎi lí píng kāi tài xué é, shì lín sòng zhī. chāo zhuó guó zi jiān sī yè. èr shí yī nián, zhí mào qín diàn, biān jí mì diàn zhū lín shí qú bǎo jí. lì hàn lín yuàn shì dú zuǒ yòu shù zǐ shì jiǎng xué shì shì dú xué shì. diǎn shǎn gān xiāng shì. èr shí sì nián, rù zhí shàng shū fáng, shén bèi rén zōng juàn zhù. èr shí wǔ nián, hù bì rè hé. shàng shēng xiá zhī rì, yù bǐ zhuó gāo zhān shì. cì rì, xuān zōng jí wèi, zhí gāo shǒu dà tòng. dào guāng yuán nián, qiān nèi gé xué shì, zhuó gōng bù shì láng, jiān guǎn qián fǎ táng. èr nián, diào hù bù. lián diǎn shùn tiān zhè jiāng xiāng shì, guǎn lǐ guó zi jiān shì wù.
顧皋,字歅齊,江蘇無錫人。嘉慶六年一甲一名進士,授修撰。九年,督貴州學政,釐剔弊竇,奏改黎平、開泰學額,士林頌之。超擢國子監司業。二十一年,直懋勤殿,編輯秘殿珠林、石渠寶笈。歷翰林院侍讀、左右庶子、侍講學士、侍讀學士。典陝甘鄉試。二十四年,入直上書房,甚被仁宗眷注。二十五年,扈蹕熱河。上升遐之日,御筆擢皋詹事。次日,宣宗即位,執皋手大慟。道光元年,遷內閣學士,擢工部侍郎,兼管錢法堂。二年,調戶部。連典順天、浙江鄉試,管理國子監事務。
gāo zài hù bù, bù wèi jī kàng zhī xíng, kǎo hé lì bìng, shèn jī chū nà, bù kě gàn yǐ sī. cháng yuē: xué qī jiàn zhū shí yòng. wú jiǔ huí xiáng yú wén xué shì cóng. jí rèn jīng shì lǐ wù zhī zé, wèi néng yī zhì zhuān lǜ, yǐ qiú chēng zhí, wèi zì kuì ěr. bā nián, yǐ bìng qǐ guī. shí yī nián, zú.
皋在戶部,不為激亢之行,考覈利病,慎稽出納,不可干以私。嘗曰:「學期見諸實用。吾久迴翔於文學侍從。及任經世理物之責,未能壹志專慮,以求稱職,為自愧耳。」八年,以病乞歸。十一年,卒。
shěn wéi qiáo, zì zi yí, zhè jiāng jiā xìng rén. jiā qìng qī nián jìn shì, xuǎn shù jí shì, shòu biān xiū. lì sī yè xǐ mǎ. yǔ xiū quán táng wén xī xún shèng diǎn yī tǒng zhì, rù zhí mào qín diàn, zuǎn jí mì diàn zhū lín shí qú bǎo jí. èr shí yī nián, dū hú běi xué zhèng, jìn xí xié jiào, yǐ duān shì fēng. lèi qiān shì dú xué shì. dào guāng èr nián, diǎn fú jiàn xiāng shì, liú xué zhèng. shū chén zhōu xiàn sī shè bān guǎn zhī bì, qǐng chì yán jìn, bìng jìn jiān shēng chōng jī bǔ cuī kē zhū yì. sì nián, qiān dà lǐ sì shǎo qīng. bā nián, dū shùn tiān xué zhèng, zhuǎn tài pú sì qīng. rèn mǎn, qiān zōng rén fǔ chéng, shǔ fù dōu yù shǐ, xún shí shòu. shí èr nián, dū ān huī xué zhèng, zòu qǐng zēng jiàn shòu zhōu kǎo péng, yǔ fèng yáng fēn shì. bīn jiāng shuǐ zāi, xié jiāng lì huì chóu zhèn fǔ, shì mín sòng zhī. wéi qiáo jū guān lián, lǚ shì xué, suǒ zhì bì jué fēng qīng, zhèn bá duō zhī míng shì, xuān zōng zhī zhī, qī mǎn lián rèn. zhuó gōng bù shì láng. shí qī nián, qǐng huí jí yíng zàng, zhào yǔ jiǎ sān yuè, wú yōng kāi quē, shì jùn huí jīng. shí bā nián, yǐ ěr jí xǔ miǎn zhí, mìng bìng quán yǐ wén. yú nián, zú yú jiā.
沈維鐈,字子彝,浙江嘉興人。嘉慶七年進士,選庶吉士,授編修。歷司業、洗馬。與修全唐文、西巡盛典、一統志,入直懋勤殿,纂輯秘殿珠林、石渠寶笈。二十一年,督湖北學政,禁習邪教,以端士風。累遷侍讀學士。道光二年,典福建鄉試,留學政。疏陳州縣私設班館之弊,請飭嚴禁,並禁監生充緝捕、催科諸役。四年,遷大理寺少卿。八年,督順天學政,轉太僕寺卿。任滿,遷宗人府丞,署副都御史,尋實授。十二年,督安徽學政,奏請增建壽州考棚,與鳳陽分試。瀕江水災,偕疆吏會籌賑撫,士民頌之。維鐈居官廉,屢視學,所至弊絕風清,振拔多知名士,宣宗知之,期滿連任。擢工部侍郎。十七年,請回籍營葬,詔予假三月,毋庸開缺,事竣回京。十八年,以耳疾許免職,命病痊以聞。逾年,卒於家。
wéi qiáo xué yǐ sòng rú wèi guī, wèi diǎn zhāng zhì dù yǔ fū shēng yīn xùn gǔ dāng zōng hàn rén, ér dào lǐ zé bèi yú chéng zhū, wù wèi shēn xīn yǒu yòng zhī xué. xiào kān sòng rú zhū shū yǐ jiào shì, shí chēng qí chún jǐn yān. sì xiāng xián cí.
維鐈學以宋儒為歸,謂典章制度與夫聲音訓詁當宗漢人,而道理則備於程、朱,務為身心有用之學。校刊宋儒諸書以教士,時稱其醇謹焉。祀鄉賢祠。
zhū wèi bì, zì yòu fǔ, zhè jiāng píng hú rén. jiā qìng shí nián jìn shì, shòu bīng bù zhǔ shì, qiān yuán wài láng. dào guāng yuán nián, shòu yù shǐ, qiān gěi shì zhōng. shū qǐng zhěng dùn jīng shī jī bǔ, hé cāng chǎng fù zòu hǎi yùn cāng dòu shí méi biàn qíng xíng bù shí, mìng dà chén àn jū, shì láng hé guì zhāng yìng hàn bìng bèi qiǎn. yòu shū chén jiāng sū hǎi kǒu yōng sè, zhè jiāng shàng yóu jūn shòu qí hài, qǐng shū jùn tài hú xià yóu liú hé wú sōng zhū shuǐ, wèi yī láo yǒng yì zhī jì, rú suǒ yì xíng. sì nián, zhuó shùn tiān fǔ fǔ chéng, qiān fǔ yǐn. yǒu huáng niè, dān qí chí shì, què shǔ guān gōng zhāng, yuē: wú wèi huáng lái, nǎi yǐ wǒ wèi huáng yé? liù nián, fù jiàng shòu fǔ chéng. lì tōng zhèng sī fù shǐ tài cháng sì qīng zōng rén fǔ fǔ chéng dū chá yuàn zuǒ fù dōu yù shǐ. shí sān nián, zhuó bīng bù shì láng, quán cāng chǎng shì láng, xún shí shòu.
朱為弼,字右甫,浙江平湖人。嘉慶十年進士,授兵部主事,遷員外郎。道光元年,授御史,遷給事中。疏請整頓京師緝捕,劾倉場覆奏海運倉豆石霉變情形不實,命大臣按鞫,侍郎和桂、張映漢並被譴。又疏陳江蘇海口壅塞,浙江上游均受其害,請疏濬太湖下游劉河、吳淞諸水,為一勞永逸之計,如所議行。四年,擢順天府府丞,遷府尹。有蝗孽,單騎馳視,卻屬官供張,曰:「吾為蝗來,乃以我為蝗耶?」六年,復降授府丞。歷通政司副使、太常寺卿、宗人府府丞、都察院左副都御史。十三年,擢兵部侍郎,權倉場侍郎,尋實授。
shí sì nián, chū wèi cáo yùn zǒng dū. shí cáo chuán shuǐ shǒu zì héng, lú zhōu bāng zài dōng chāng xiè dòu, shāng bì duō mìng, xià wèi bì chá bàn, shū yán: cáo dū lì suí bāng wěi, zài qián zhě wú cóng yáo zhì. qǐng zé chéng yā yùn guān biàn huì tóng dì fāng guān ná bàn. bìng dìng tóu duò shí jiā lián bǎo, jǔ fā xùn yǐn shǎng chéng zhī fǎ, zòu chén tī bì sù cáo zhāng chéng bā shì, xià suǒ sī yì xíng. shí wǔ nián, yǐ bìng qǐ miǎn, yǔn zhī. èr shí nián, zú.
十四年,出為漕運總督。時漕船水手恣橫,廬州幫在東昌械鬥,傷斃多命,下為弼查辦,疏言:「漕督例隨幫尾,在前者無從遙制。請責成押運官弁會同地方官拏辦。」並定頭柁十家聯保,舉發徇隱賞懲之法,奏陳剔弊速漕章程八事,下所司議行。十五年,以病乞免,允之。二十年,卒。
wèi jīng yán jīn shí zhī xué, zuǒ ruǎn yuán zuǎn zhōng dǐng yí qì kuǎn shí, suǒ zhe yǒu jiāo shēng guǎn shī wén jí.
為精揅金石之學,佐阮元纂鐘鼎彝器款識,所著有蕉聲館詩文集。
chéng ēn zé, zì chūn hǎi, ān huī shè xiàn rén. fù chāng qī, qián lóng sì shí wǔ nián yī jiǎ sān míng jìn shì, lèi guān zhì shì jiǎng xué shì, zhí shàng shū fáng. ēn zé qín xué shì qí, shòu jīng yú jiāng dū líng tíng kān, tíng kān xù zhī yuē: xué bì tiān rén bìng zhì, bó ér néng jīng, suǒ chéng nǎi dà. jiā qìng shí liù nián, chéng jìn shì, xuǎn shù jí shì, shòu biān xiū. dào guāng yuán nián, rù zhí nán shū fáng, xuān zōng yuē: rǔ fù lán qiào xiān shēng xī nián zài shàng shū fáng, zhèn jìng qí pǐn xué. rǔ zhī shēng míng, yì suǒ shēn xī, yí gèng shǒu sù xíng. diǎn shì sì chuān. sān nián, dū guì zhōu xué zhèng, quàn mín yù lì cán, qí lì dà xíng. zhòng kān yuè kē wǔ jīng yǐ xùn shì. zhèng zhēn yǒu yì cái, tè yōu yì zhī, xiǎng yǐ xué, zú wèi shuò rú. liù nián, diào hú nán xué zhèng. rèn mǎn huí jīng, jiàn zhuó guó zi jiān jì jiǔ. mìng chōng chūn qiū zuǒ chuán zuǎn xiū guān, tuī běn jiǎ fú, bù shǒu dù shì yī jiā zhī yán. mǔ yōu guī. shí yī nián, fú què, réng zhí nán shū fáng. wèi bǔ guān, tè mìng diǎn shì guǎng dōng. zhī nán hǎi céng zhāo míng, jì dé zhī. zhāo wèi yǔ shì, bǎng fā, dà shī wàng. suǒ de duō zhī míng shì. gǎi zhí shàng shū fáng, shòu huì qīn wáng dú. qiān nèi gé xué shì. shí sì nián, shòu gōng bù shì láng, diào hù bù. yǐ bù wù fán, bà zhí shū fáng. shí qī nián, zú, shàng shén xī zhī, yōu zhào cì xù, cì qí zi dé wēi jǔ rén.
程恩澤,字春海,安徽歙縣人。父昌期,乾隆四十五年一甲三名進士,累官至侍講學士,直上書房。恩澤勤學嗜奇,受經於江都凌廷堪,廷堪勖之曰:「學必天人並至,博而能精,所成乃大。」嘉慶十六年,成進士,選庶吉士,授編修。道光元年,入直南書房,宣宗曰:「汝父蘭翹先生昔年在上書房,朕敬其品學。汝之聲名,亦所深悉,宜更守素行。」典試四川。三年,督貴州學政,勸民育栗蠶,其利大行。重刊岳珂五經以訓士。鄭珍有異才,特優異之,餉以學,卒為碩儒。六年,調湖南學政。任滿回京,洊擢國子監祭酒。命充春秋左傳纂修官,推本賈、服,不守杜氏一家之言。母憂歸。十一年,服闋,仍直南書房。未補官,特命典試廣東。知南海曾釗名,冀得之。釗未與試,榜發,大失望。所得多知名士。改直上書房,授惠親王讀。遷內閣學士。十四年,授工部侍郎,調戶部。以部務繁,罷直書房。十七年,卒,上甚惜之,優詔賜恤,賜其子德威舉人。
ēn zé bó wén qiáng shí, yú liù yì jiǔ liú jiē shēn sī xīn zhī qí yì, tiān xiàng dì yú rén dùn tài yǐ mài jīng mò bù qióng jiū. wèi jìn rén zhì suàn, yóu jiǔ zhāng yǐ tōng sì yuán, kě wèi fā míng jué xué, ér yí qì zé hǎn chuán, yù xiū fù gǔ yí qì ér wèi guǒ. shī gǔ wén cí jiē shēn yǎ. shí qián jiā sù rú duō cú xiè, wéi dà xué shì ruǎn yuán wèi shì lín zūn yǎng, ēn zé míng wèi yà yú yuán, wèi zú jì zhī. suǒ yù zhe shū duō wèi chéng, wéi guó cè dì míng kǎo èr shí juǎn shī wén jí shí juǎn chuán yú shì.
恩澤博聞強識,於六藝九流皆深思心知其意,天象、地輿、壬遁、太乙、脈經莫不窮究。謂近人治算,由九章以通四元,可謂發明絕學,而儀器則罕傳,欲修復古儀器而未果。詩古文辭皆深雅。時乾、嘉宿儒多徂謝,惟大學士阮元為士林尊仰,恩澤名位亞於元,為足繼之。所欲著書多未成,惟國策地名考二十卷、詩文集十卷傳於世。
wú jié, zì méi liáng, zhè jiāng huì jī rén. shǎo néng wén, wèi ruǎn yuán suǒ zhī. yǐ bá gòng shēng yīng tiān jīn zhào shì, èr děng, chōng wén yǐng guǎn téng lù, shū chéng, shòu chāng huà jiào yù. jiā qìng shí jiǔ nián, chéng jìn shì, xuǎn shù jí shì, shòu biān xiū, qiān yù shǐ. dào guāng èr nián, dū sì chuān xué zhèng, shū qǐng yǐ táng lù zhì cóng sì wén miào, xià bù yì xíng. qiān gěi shì zhōng, chū wèi hú nán yuè cháng lǐ dào, lì guì zhōu àn chá shǐ shùn tiān fǔ chéng.
吳傑,字梅梁,浙江會稽人。少能文,為阮元所知。以拔貢生應天津召試,二等,充文穎館謄錄,書成,授昌化教諭。嘉慶十九年,成進士,選庶吉士,授編修,遷御史。道光二年,督四川學政,疏請以唐陸贄從祀文廟,下部議行。遷給事中,出為湖南嶽常澧道,歷貴州按察使、順天府丞。
shí sān nián, chuān nán pàn yí fàn biān, shī jiǔ wú gōng, jié shū yán: chuān yí zuò luàn, tí dū guì hán lián zhàn kè jié, shēng qín shǒu nì, qīng xī jìn biān suì wú yí zōng. yáng fāng jì rèn, yòng bīng zhī qū jǐn é biān yī chù, yí kòu bù guò shù bù luò, dāng yì huò shèng. wéi yí cháo kuǐ bù jiē shān, xià lìng hé shuǐ shèng zhǎng, tú shè yóu nán. yáng fāng zì dǐ é biān, dùn bīng sān yuè. chén sī qí gù, bì nì yí tuì fú lǎo cháo, shuǐ lǎo jì jiàng, bù yì shēn rù. yáng fāng bù gǎn yǐ jūn qíng rù gào, dàn chēng dū bīng jìn jiǎo, shí jiē yóu yí guān wàng zhī cí. kuàng rì chí jiǔ, biān shì suǒ guān fēi xì, qǐng chì zǒng dū è shān tǐ chá què zòu, wú dé xùn yǐn.
十三年,川南叛夷犯邊,師久無功,傑疏言:「川夷作亂,提督桂涵連戰克捷,生擒首逆,清溪近邊遂無夷蹤。楊芳繼任,用兵之區僅峨邊一處,夷寇不過數部落,當易獲勝。惟夷巢跬步皆山,夏令河水盛漲,徒涉尤難。楊芳自抵峨邊,頓兵三月。臣思其故,必逆夷退伏老巢,水潦既降,不易深入。楊芳不敢以軍情入告,但稱督兵進剿,實皆游移觀望之辭。曠日持久,邊事所關非細,請敕總督鄂山體察確奏,毋得徇隱。」
yòu shū yán: yù yí zhǎng cè, dāng xiān jiǎo hòu fǔ. wèi jiǎo jù fǔ, liáng yǒu bù fēn. bīng zhì, xiāng shuài guī chéng bīng tuì, fù chū fén lüè. céng luán dié zhàng, wǒ shī zhuǎn yùn wèi jiān. yí zú yīn lì sì xì, shū qǐ shū fú, shǐ wǒ cù bù jí fáng. guó jiā jì hòu jí bīng lì, zì dāng sǎo xué lí tíng, chú è wù jǐn, shǐ zhū yí wàng fēng zhèn shè, yī láo yǒng yì. zì gǔ yù yí zhī fǎ, tǎo fá yì ér ān fǔ nán. shàn hòu zhī jǔ, zhì yào zhě èr: yī yuē chú nèi jiān. yóu shǒu wú yè zhī tú, qián jū yí dì, wèi zhī móu zhǔ, jiào yǐ lüè rén lēi shú, jù zhòng fén shā, jí bì huǒ qì dí guān jūn zhī cè. yí hàn ér yú, dé zhī nǎi rú hǔ fù yì, bì yīng míng bǔ, jǐn fǎ chéng zhì. liáng mín yì qū shǐ huí jí, wú rèn dòu liú yì yù xuān yù tǔ sī, bù dé róng liú hàn mín yíng wǔ luó jié, jué qí qián rù zhī lù, zé jiān rén wú yáo gòu shān yǐ. yī yuē fēn jiāng jiè. yí zú yú duò, bù ān nóng shì, hàn mín zū dì, gēng zuò yǒu nián, jì jiàn pì qiāo lǔ wèi gāo yú, qún yí xián qí shōu huò, fù sī duó guī, gòu xìn zhī yuán, bù wài yú cǐ. jīn dāng kān zhàng qīng lí, fán hàn mín tún zhǒng yí dì, qiáng zhàn zhě lè lìng tuì hái, diàn zhǒng zhě xī lìng shú guī. wú zhǔ zhī tián, kěn huāng yǐ jiǔ, jù chéng cūn luò, wèi biàn qiān yí, huà wèi hàn jiè, jìn qí zài xíng qīn zhàn, shù zhēng duān yǒng xī. yòu zòu: yuè guī tīng shè fǔ mín tōng pàn, zhǐ zhì hàn mín, ér shú yí jiē shòu zhì tǔ sī, tōng pàn wú zhuān zé, qiě yíng wǔ fēi qí suǒ xiá, hū yīng bù líng, měi yǐ xì gù niàng wèi dà xìn. qǐng gǎi wèi fǔ yí tōng pàn, qiān bǎ zǒng yǐ xià jiē shòu jié zhì. shū shàng, xià è shān yì xíng.
又疏言:「馭夷長策,當先剿後撫。未剿遽撫,良莠不分。兵至,相率歸誠;兵退,復出焚掠。層巒疊嶂,我師轉運為艱。夷族因利伺隙,倏起倏伏,使我猝不及防。國家既厚集兵力,自當掃穴犁庭,除惡務盡,使諸夷望風震懾,一勞永逸。自古馭夷之法,討伐易而安撫難。善後之舉,至要者二:一曰除內奸。游手無業之徒,潛居夷地,為之謀主,教以掠人勒贖,聚眾焚殺,及避火器敵官軍之策。夷悍而愚,得之乃如虎傅翼,必應名捕,盡法懲治。良民亦驅使回籍,毋任逗留異域;宣諭土司,不得容留漢民;營伍邏詰,絕其潛入之路,則奸人無繇搆煽矣。一曰分疆界。夷族愚惰,不諳農事,漢民租地,耕作有年,既漸辟磽鹵為膏腴,群夷涎其收穫,復思奪歸,構釁之原,不外於此。今當勘丈清釐,凡漢民屯種夷地,強占者勒令退還,佃種者悉令贖歸。無主之田,墾荒已久,聚成村落,未便遷移,畫為漢界,禁其再行侵占,庶爭端永息。」又奏:「越巂廳設撫民通判,止治漢民,而熟夷皆受治土司,通判無專責,且營伍非其所轄,呼應不靈,每以細故釀為大釁。請改為撫夷通判,千把總以下皆受節制。」疏上,下鄂山議行。
qiān nèi gé xué shì. shí wǔ nián, zhuó gōng bù shì láng, lián diǎn shùn tiān xiāng shì jí huì shì. shí liù nián, zú.
遷內閣學士。十五年,擢工部侍郎,連典順天鄉試及會試。十六年,卒。
lùn yuē: xuān zōng zuì chóng wén xué lián jǐn zhī chén, xīn cóng yì zhí yán xiàn nà, zhāng lín lián jiè jué sú, shěn wéi qiáo fú yīng lǐ xué, chéng ēn zé bó wù guān shí, jiē fù qīng wàng. gù gāo zhū wèi wú jié bìng yǐ yǎ cái huí xiáng qīng èr, yì zú jì yān.
論曰:宣宗最重文學廉謹之臣,辛從益直言獻納,張鱗廉介絕俗,沈維鐈服膺理學,程恩澤博物冠時,皆負清望。顧皋、朱為、吳傑並以雅材迴翔卿貳,亦足紀焉。