strong bīng bā strong
兵八
biān fáng
△邊防
zhōng guó biān fáng, dōng zé sān xǐng, běi zé méng biān, xī zé xīn gān chuān zàng, nán zé yuè xiāng diān qián, ér yán biān tái kǎ, yì nèi wài jiān gù, gài biān fáng yǔ guó fáng bìng zhòng yān. zī fēn shù zhī: yuē dōng sān xǐng, yuē gān sù, yuē sì chuān, yuē yún nán, yuē guǎng dōng, yuē guǎng xī, yuē méng gǔ, fù zhí lì shān xī, méng biān fáng wù, yuē xīn jiāng, yuē xī zàng, yuē miáo jiāng, yuē yán biān dūn tái kǎ lún è bó diāo bǎo.
中國邊防,東則三省,北則蒙邊,西則新、甘、川、藏,南則粵、湘、滇、黔,而沿邊台卡,亦內外兼顧,蓋邊防與國防並重焉。茲分述之:曰東三省,曰甘肅,曰四川,曰云南,曰廣東,曰廣西,曰蒙古,附直隸、山西,蒙邊防務,曰新疆,曰西藏,曰苗疆,曰沿邊墩台、卡倫、鄂博、碉堡。
dōng sān xǐng wèi péi dū zhòng dì, yuē fèng tiān, yuē jí lín, yuē hēi lóng jiāng, dōng lián rì hán, běi lián é luó sī, biān fáng yóu yào.
東三省為陪都重地,曰奉天,曰吉林,曰黑龍江,東連日、韓,北連俄羅斯,邊防尤要。
fèng tiān dāng kāng xī yuán nián, tíng chén jiàn yì, zì xìng jīng zhì shān hǎi guān, dōng xī qiān yú lǐ, zì kāi yuán zhì jīn zhōu, nán běi qiān yú lǐ, yǒu hé dōng xī zhī fēn: hé dōng zì kāi yuán zhì niú zhuāng, hé xī zì shān hǎi guān lì sōng xìng shān dà líng hé, wèi míng jì biān fáng zhī dì, hù kǒu liáo luò, qǐng yù chóu shí biān. sì hòu xiū yǎng shēng jù, chéng zhèn rì fán. fán dài chéng shí sì, biān mén èr shí yú. zhì tóng zhì jiān, biān jiè jiàn guǎng. jiāng jūn dōu xìng ā yǐ fèng ài èr biān mén wài zhī dì, zì ài yáng mén wài bā lǐ diàn zǐ dōng zhì liǎng jiāng huì kǒu, zhuǎn xī nán zhì hǎi yán ér xià, zhí zhì gòng dào běi lǎo biān qiáng, nán lù jīng gū dǐng zi děng gāng, yóu xī nán zhì jiù biān xiǎo hēi shān, jūn zhǎn tà wèi biān jiè. cǐ wài ruò dà dōng gōu jiāng hǎi xiàng lián zhī chù, yī lǜ chá kān, yǐ suī fān fú. xún yǐ dì fāng liáo kuò, zēng diào fáng jūn. qí fáng jūn zhī wài, yóu yǐ liàn jūn wèi zhòng. guāng xù èr nián, chóng shí yǐ jīn zhōu dà dōng gōu děng chù, qí bīng bù zú, zēng liàn bù duì fēn fáng. shí yī nián, wáng dà chén děng huì yì, fèng tiān jiè jiē cháo xiān, jiù yǐ liáo yáng yí dōng fèng huáng chéng děng sì chéng wèi yào dì. jīn zé shuǐ lù qū zhòng dà lián wān lǚ shùn kǒu, lù lù zì tóng zhì jiān kāi kěn huāng dì yǐ hòu, gēng chán bǐ zhì, zhí dǐ yā lǜ jiāng xī àn. é shè fáng bīng èr wàn èr qiān yú rén, xīn shè liàn jūn jí jī bǔ yǒng dīng yī wàn sān qiān yú rén, ér liàn xí xīn shì qiāng pào zhě bù jí bàn shù, yí jiā liàn dà zhī jìn lǚ, è yào tún zhù. xuān tǒng yuán nián, yǐ yán jí tīng yī dài wèi jiāo shè yào dì, lìng fèng shěng jiāng lì diào qiǎn jūn duì, fēn pèi xiàn bīng, jiàn zhú yíng fáng. xīn shè zhī zhǎng bái tīng, kāi shān tōng dào, zhù bīng jiàn shǔ. yā lǜ jiāng shàng yóu zhī fáng wù, yì cì dì chóu bèi. gài zì rì jù cháo xiān, yǔ fèng jí jiē rǎng, dōng biān fáng wù, rì yì jí yǐ.
奉天當康熙元年,廷臣建議,自興京至山海關,東西千餘里,自開原至金州,南北千餘里,有河東西之分:河東自開原至牛莊,河西自山海關歷松杏山、大凌河,為明季邊防之地,戶口寥落,請預籌實邊。嗣後休養生聚,城鎮日繁。凡大城十四,邊門二十餘。至同治間,邊界漸廣。將軍都興阿以鳳、靉二邊門外之地,自靉陽門外八里甸子東至兩江匯口,轉西南至海沿而下,直至貢道北老邊牆,南路經孤頂子等岡,由西南至舊邊小黑山,均展拓為邊界。此外若大東溝江海相連之處,一律查勘,以綏藩服。尋以地方遼闊,增調防軍。其防軍之外,尤以練軍為重。光緒二年,崇實以金州、大東溝等處,旗兵不足,增練步隊分防。十一年,王大臣等會議,奉天界接朝鮮,舊以遼陽迤東鳳凰城等四城為要地。今則水路趨重大連灣、旅順口,陸路自同治間開墾荒地以後,耕廛比櫛,直抵鴨綠江西岸。額設防兵二萬二千餘人,新設練軍及緝捕勇丁一萬三千餘人,而練習新式槍炮者不及半數,宜加練大支勁旅,扼要屯駐。宣統元年,以延吉廳一帶為交涉要地,令奉省疆吏調遣軍隊,分配憲兵,建築營房。新設之長白廳,開山通道,駐兵建署。鴨綠江上游之防務,亦次第籌備。蓋自日據朝鮮,與奉、吉接壤,東邊防務,日益亟矣。
jí lín fán dài chéng bā, biān mén sì. qí fáng wù zhì zhòng zhě, yī wèi hún chūn, yǔ é luó sī bī rǎng, jiān jiē cháo xiān, kuàng wú zhàng zǔ. yī wèi sān xìng, nǎi sōng huā jiāng zhī shàng yóu, bó dū nè fù dì zhī píng bì. qí sān chà kǒu, kě yóu méng gǔ cǎo dì dá fèng tiān fǎ kù biān mén. guāng xù chū nián, jiù wèi liàn zhī bīng jí bā qí tái zhàn xī dān nèi, xuǎn jīng zhuàng zhě, liàn mǎ bù sì yíng. qī nián, wú dà chéng shǐ yú jí lín chuàng shè jī qì jú, zhì zào jūn xiè, bìng yú è yào chù jiàn zhú pào tái. yǐ lù lù zhuǎn yùn wéi jiān, xié shāng zhí lì dū chén lǐ hóng zhāng, pài yuán jí shú shǒu gōng jiàng zhì jí lín kāi chǎng. qí chǎng jú gào chéng, zài yú níng gǔ tǎ hún chūn děng chù zēng zhú pào tái. shí yī nián, zēng liàn mǎ duì bù duì gòng liù yíng, zú sì qiān wǔ bǎi rén zhī shù, lì zuǒ yòu yì tǒng lǜ xùn liàn. jí lín é shè fáng bīng jí wū lā shēng dīng, fán yī wàn wǔ qiān yú rén, nèi jìng huán fú, wài zhī qiáng dí, shí yú bù gěi yún.
吉林凡大城八,邊門四。其防務至重者,一為琿春,與俄羅斯偪壤,兼接朝鮮,曠無障阻。一為三姓,乃松花江之上游,伯都訥腹地之屏蔽。其三岔口,可由蒙古草地達奉天法庫邊門。光緒初年,就未練之兵及八旗台站西丹內,選精壯者,練馬步四營。七年,吳大澂始於吉林創設機器局,製造軍械,並於扼要處建築炮台。以陸路轉運維艱,協商直隸督臣李鴻章,派員及熟手工匠至吉林開廠。俟廠局告成,再於寧古塔、琿春等處增築炮台。十一年,增練馬隊步隊共六營,足四千五百人之數,隸左右翼統率訓練。吉林額設防兵及烏拉牲丁,凡一萬五千餘人,內靖萑苻,外支強敵,時虞不給雲。
hēi lóng jiāng fán dài chéng liù, xīn jiù kǎ lún qī shí yī. zhōng é jiē jiè, xiàng yǐ ní bù chǔ yǔ qià kè tú wèi zhòng dì, gù chì hòu zhī shè, duō zài běi jiǎo. jiù zhì yú suì zhī wǔ liù yuè jiān, qí qí hā ěr mò ěr gēn hēi lóng jiāng sān chù jiāng lì, gè qiǎn xié lǐng zuǒ lǐng děng guān, lǜ bīng fēn sān lù, zhì gé ěr bì qí é ěr gǔ nè mò lǐ lēi kè chǔ ěr hǎi tú děng chù xún shì, suì zhōng jù shū yǐ wén. kāng xī èr shí sān nián, shǐ shè jiāng jūn yǐ xià gè guān yǐ zhèn shǒu zhī. fán qián fēng lǐng cuī mǎ jiǎ jiàng yì yǎng yù bīng, xián guī tǒng lǜ, é shè zhī bīng, yī wàn sān qiān yú rén. guāng xù yuán nián, yǐ zhèng bīng liù qiān rén, xī dān sì qiān rén, hé liàn bù duì wàn rén. shí é qí dōng lüè, yán biān zì běi ér dōng, liè shù fáng qiū, suì wú níng suì. liù nián, jiā liàn xī dān wǔ qiān rén, fēn bù ài hún hū lún bèi ěr bù tè hā mò ěr gēn hū lán qí qí hā ěr děng chù. yuán yǒu mǎ duì èr qiān rén, jiā liàn qiān rén, qiū dōng zhī jì, zhāo jí dǎ shēng rén děng, jiā yǐ xùn liàn, yǐ zuǒ bīng lì. bā nián, chóu bèi hēi lóng jiāng biān fáng, zài fèng tiān diào jiào xí, zài tiān jīn yùn pào xiè, gòng liàn mǎ duì wǔ qiān rén, fēn zhù gè chéng. cái jiù shè kǎ lún èr shí liù chù, yǐ xīn liàn zhī duì wǔ xún fáng. shí yī nián, mìng fèng tiān jí lín hēi lóng jiāng sān xǐng jiāng lì gè liàn jìn bīng, wèi dōng xī cè yīng zhī shī, bìng kěn pì huāng dì, kāi cǎi kuàng shān, wèi shí biān zhī jì. hēi lóng jiāng fù zēng liàn mǎ bù gè yíng. gài zì é rén qīn shí hēi lóng jiāng yǐ běi, jí wū sū lǐ jiāng xìng kǎi hú yǐ dōng gè dì, chù chù yǔ wǒ lián jiè, biān fáng rì zhòng. jí é zhú dōng qīng tiě dào, rì zhàn nán mǎn, yú shì fáng bù shèng fáng yún.
黑龍江凡大城六,新舊卡倫七十一。中、俄接界,向以尼布楚與恰克圖為重地,故斥堠之設,多在北徼。舊制於歲之五、六月間,齊齊哈爾、墨爾根、黑龍江三處疆吏,各遣協領、佐領等官,率兵分三路,至格爾畢齊、額爾古訥、墨里勒克、楚爾海圖等處巡視,歲終具疏以聞。康熙二十三年,始設將軍以下各官以鎮守之。凡前鋒、領催、馬甲、匠役、養育兵,咸歸統率,額設之兵,一萬三千餘人。光緒元年,以正兵六千人,西丹四千人,合練步隊萬人。時俄騎東略,沿邊自北而東,列戍防秋,遂無寧歲。六年,加練西丹五千人,分布愛琿、呼倫貝爾、布特哈、墨爾根、呼蘭、齊齊哈爾等處。原有馬隊二千人,加練千人,秋冬之際,招集打牲人等,加以訓練,以佐兵力。八年,籌備黑龍江邊防,在奉天調教習,在天津運炮械,共練馬隊五千人,分駐各城。裁舊設卡倫二十六處,以新練之隊伍巡防。十一年,命奉天、吉林、黑龍江三省疆吏各練勁兵,為東西策應之師,並墾闢荒地,開採礦山,為實邊之計。黑龍江復增練馬步各營。蓋自俄人侵食黑龍江以北,及烏蘇里江、興凱湖以東各地,處處與我連界,邊防日重。及俄築東清鐵道,日占南滿,於是防不勝防雲。
gān sù běi dá méng bù, nán zá fān huí, xī jiē xīn jiāng níng xià, yǐ hé tào wèi píng fān, xī níng yǔ sā lǎ xiāng cuò chù, wèi xī chuí ào qū.
甘肅北達蒙部,南雜番、回,西接新疆、寧夏,以河套為屏藩,西寧與撒喇相錯處,為西陲奧區。
kāng xī sān shí sān nián, zēng shù bīng wǔ bǎi yú dà mǎ yíng, kòng è xuě shān yào lù, zēng mǎ bù bīng sān qiān rén yú dìng qiāng miào, yǐ shǒu xiá kǒu, xián lì yú sù zhōu zǒng bīng guān.
康熙三十三年,增戍兵五百於大馬營,控扼雪山要路,增馬步兵三千人於定羌廟,以守硤口,咸隸於肅州總兵官。
yōng zhèng èr nián, qīng hǎi dàng píng, yú xī níng zhī běi, chuān biān zhī wài, zì bā ěr tuō hǎi zhì biǎn dōu kǒu yī dài, chuàng zhú biān qiáng chéng bǎo, yú qīng hǎi bā ěr hǔ yán chí děng chù, shè fù jiāng yǐ xià gè guān, yú dà tōng hé nán běi, shè cān jiāng yǐ xià gè guān. yǐ xī chuí zhòng yào, quán shěng mǎ bù zhàn shǒu bīng fán wǔ wàn qī qiān yú rén, guān wài huàn fáng bīng fán jiǔ qiān yú rén, bīng é dú duō yú tā shěng. sān nián, yǐ bù lóng jí ěr wèi ān xī zhèn, shè zǒng bīng děng guān, é bīng wǔ qiān rén. yīn zhuāng làng xī zhī xiān mǐ sì dì fāng, shān shēn lín mì, shè shǒu bèi děng guān, yí liáng zhōu gāo gǔ chéng é bīng zhù shǒu. wǔ nián, yú dà tōng zhèn shè mǎ bù bīng èr qiān rén, yǐ bái tǎ chuān cè ěr tǔ èr chù bī jìn biān jìng, gè shè bīng bā bǎi rén. yǐ chā hàn dì fāng liáo kuò, shè bǎo fēng xīn qú èr xiàn, shè wén wǔ gè guān, bìng zēng shù bīng, kòng zhì hè lán shān yī dài. bā nián, yuè zhōng qí yú tǔ lǔ fān tōng yī lí zhī yào lù, yán shè kǎ lún, bā ěr kù kù děng chù, duō zhù fáng bīng, kuò shě tú dì fāng, wèi nán běi èr shān suǒ hé chù, tún zhù zhòng bīng, fēn fáng nán běi shān kǒu. shí yī nián, yīn xī lù zhī bù lóng jí ěr, běi lián hā mì, xī jiē shā zhōu, wèi guān wài zhòng dì, nǎi jiàn zhú chéng yuán, tún bīng fáng shǒu.
雍正二年,青海蕩平,於西寧之北,川邊之外,自巴爾託海至扁都口一帶,創築邊牆城堡,於青海、巴爾虎、鹽池等處,設副將以下各官,於大通河南北,設參將以下各官。以西陲重要,全省馬步戰守兵凡五萬七千餘人,關外換防兵凡九千餘人,兵額獨多於他省。三年,以布隆吉爾為安西鎮,設總兵等官,額兵五千人。因莊浪西之仙米寺地方,山深林密,設守備等官,移涼州高古城額兵駐守。五年,於大通鎮設馬步兵二千人,以白塔川、側爾吐二處逼近邊境,各設兵八百人。以插漢地方遼闊,設寶豐、新渠二縣,設文武各官,並增戍兵,控制賀蘭山一帶。八年,岳鍾琪於吐魯番通伊犁之要路,嚴設卡倫,巴爾庫庫等處,多駐防兵,闊舍圖地方,為南北二山鎖合處,屯駐重兵,分防南北山口。十一年,因西路之布隆吉爾,北連哈密,西接沙州,為關外重地,乃建築城垣,屯兵防守。
qián lóng sì shí jiǔ nián, fú kāng ān ā guì chóu bèi biān fáng, zì lán zhōu yí dōng zhì jīng zhōu yī qiān yú lǐ, běi dá biān chéng, wài zé fān zú huán jū, nèi zé huí mín cuò chù, dūn shù liáo luò, nǎi zé yào zēng shè yíng shù, fán jiāng biàn èr shí sān rén, bīng dīng èr qiān rén. sì yòu zēng bīng sān qiān rén, běi lù jìng yuǎn, nán lù qín jiē, dà hé dōng xī gè chù, hù wèi hàn wèi.
乾隆四十九年,福康安、阿桂籌備邊防,自蘭州迤東至涇州一千餘里,北達邊城,外則番族環居,內則回民錯處,墩戍寥落,乃擇要增設營戍,凡將弁二十三人,兵丁二千人。嗣又增兵三千人,北路靖遠,南路秦、階,大河東西各處,互為捍衛。
dào guāng èr nián, yǐ chá hǎn nuò mén hàn tóu chéng, qí suǒ xiá èr shí zú, fēn wèi zuǒ yòu èr yì, shì méng gǔ lì, měi yì tǒng yǐ zhuān yuán, yán jī guān kǎ, yǐ gū hé běi yě fān zhī shì. sān nián, yīn qīng hǎi méng gǔ xiàng wèi yǒu shòu shì méng zhǎng, nǎi jiù qīng hǎi èr shí qí nèi, shè zhèng fù méng zhǎng gè yī rén, suí tóng guān bīng xí wǔ, yǐ fáng fān zhòng dù hé. shí yī nián, yáng yù chūn yú chá hǎn tuō luò dì fāng, zēng shè méng gǔ bīng, fēn zuò èr bān, bù shǒu gè kǎ, yǐ zuǒ guān bīng. èr shí sān nián, fù ní yáng ā yú jiāng jūn tái huì tíng zi èr chù, gè jiàn chéng yuán, fáng yù xī fān. èr shí liù nián, bù yàn tài yǐ fān zéi rǎo biān, guī fù fáng hé jiù zhì, zēng bīng qiān rén, fēn bù yán hé dù kǒu. yòu hā lǎ kù tú ěr yíng suǒ shǔ zhī nán shān gēn, jí nán chuān yíng suǒ shǔ zhī qīng shí pō èr chù, wèi yě fān chū rù zǒng lù, gè yǐ xùn bīng zhù shǒu. yǒng ān yíng hóng yá yíng yǒng chāng xié suǒ shǔ zhī biǎn dōu kǒu shí huī guān gè yào kǒu sān shí bā chù, jūn bō bīng xún shǒu, zì shù shí rén zhì bǎi yú rén bù děng. yán biān xiǎo kǒu, gè bèi kēng qiàn, yǐ è zéi qí. shí fān zéi shì qí qiāng mǎ biàn lì, pín nián cuàn rǎo, yì sī mén qìn dì fāng, wèi fān qí lái wǎng yào qū, mù liè hù qiān rén biān wèi yī jūn, gōng yuǎn tàn jìn fáng zhī yòng. xuán yǐ yì sī mén qìn shè bīng, jǐn kě fáng gān liáng èr zhōu zhī biǎn dōu kǒu děng ài èr shí qī chù, bīng lì shàng xián bù zú, fù yú shā jīn chéng shè bīng qiān rén, yǐ fáng liáng zhōu suǒ shǔ zhī yī kē shù děng sān shí chù ài kǒu, yú yě niú gōu shè bīng qiān rén, yǐ fáng gān zhōu suǒ shǔ zhī dà cí yáo děng shí bā chù ài kǒu. tí zhèn dà yuán, fù dū shuài yán biān jiāng biàn, xiān shì yù fáng.
道光二年,以察罕諾門汗投誠,其所轄二十族,分為左右二翼,視蒙古例,每翼統以專員,嚴稽關卡,以孤河北野番之勢。三年,因青海蒙古向未有受事盟長,乃就青海二十旗內,設正副盟長各一人,隨同官兵習武,以防番眾渡河。十一年,楊遇春於察罕託洛地方,增設蒙古兵,分作二班,布守各卡,以佐官兵。二十三年,富尼揚阿於將軍台、會亭子二處,各建城垣,防禦西番。二十六年,布彥泰以番賊擾邊,規復防河舊制,增兵千人,分布沿河渡口。又哈喇庫圖爾營所屬之南山根,及南川營所屬之青石坡二處,為野番出入總路,各以汛兵駐守。永安營、紅崖營、永昌協所屬之扁都口、石灰關各要口三十八處,均撥兵巡守,自數十人至百餘人不等。沿邊小口,各備坑塹,以遏賊騎。時番賊恃其槍馬便利,頻年竄擾,亦斯門沁地方,為番騎來往要區,募獵戶千人編為一軍,供遠探近防之用。旋以亦斯門沁設兵,僅可防甘、涼二州之扁都口等隘二十七處,兵力尚嫌不足,復於沙金城設兵千人,以防涼州所屬之一顆樹等三十處隘口,於野牛溝設兵千人,以防甘州所屬之大磁窯等十八處隘口。提鎮大員,復督率沿邊將弁,先事預防。
zì yuè kòu pī chāng, huí fěi chéng zhī, yù guān xuě lǐng jiān, sāo rán bù jìng. xián fēng yuán nián, yǐ fān zéi fù chū, lìng qí shàn děng bō bīng shè kǎ, yán mì xún fáng. èr nián, lìng shū xìng ā děng dū shuài biān kǎ wén wǔ, xiū háo lěi, zēng mǎ tàn, gè yíng dìng qī huì shào, fēn tú dǔ jié. sì nián, yīn xī níng yī dài, fān zú kuī cì, zēng mù liè hù sān qiān rén, fēn fáng ài kǒu. bā nián, yǐ qīng hǎi yí xī gē bì, gěi fān mín zàn jū, lìng xī níng zǒng bīng dào yuán, dìng lì jiè zhǐ. jiǔ nián, lìng gān sù shěng jiāng chén dū bàn tuán liàn shì yí.
自粵寇披猖,回匪乘之,玉關、雪嶺間,騷然不靖。咸豐元年,以番賊復出,令琦善等撥兵設卡,嚴密巡防。二年,令舒興阿等督率邊卡文武,修濠壘,增馬探,各營定期會哨,分途堵截。四年,因西寧一帶,番族窺伺,增募獵戶三千人,分防隘口。八年,以青海迤西戈壁,給番民暫居,令西寧總兵、道員,定立界址。九年,令甘肅省疆臣督辦團練事宜。
tóng zhì shí nián, yù shī děng yú gān liáng gè chù biān ài, zì píng fān zhì wēi yuǎn gè kǒu, jí bā yàn róng gé shān hòu yǔ xī níng fān dì tōng lián zhě, yī lǜ jiā yì yán fáng. zhāng yào yīn gān sù zhī jīn tǎ yī dài, biān qiáng sǔn huài, píng fān zhī péi jiā yíng, gǔ làng zhī dà jìng tǔ mén, gān liáng zhī nán shān gè kǒu, shí yǒu tǔ fān cuàn rǎo, fēn qiǎn yuán biàn zhēn tàn fáng dǔ. shí yī nián, zuǒ zōng táng yú hé zhōu yí xī zhī xī nán běi sān miàn, pí lián fān jiè, jí huái shù guān lǎo yā guān tǔ mén guān sān ài kǒu, yǔ bào hǎn qiāng rén jiē jìng zhī chù, yǐ guī huà zhī fān zhòng sēng sú sì qiān rén, mǎ sì qiān yú pǐ, fáng shǒu gè guān. shì shí, píng dìng guān lǒng, jiē kè jūn zhī lì, shù wàn é bīng, jǐ tóng xū shè. zuǒ zōng táng chéng qián bì hòu, nǎi jiǎn bīng jiā xiǎng, shàn qì xiè, jiǎn jūn shí, yǐ zhòng biān fáng. wéi xīn shè zhī líng wǔ huà píng xiāo hǎi sān yíng bīng shù wú duō, bī jìn méng fān zhī yǒng chāng zhuāng làng sōng shān sān yíng, réng xún jiù é yún.
同治十年,豫師等於甘、涼各處邊隘,自平番至威遠各口,及巴燕戎格山後與西寧番地通連者,一律加意嚴防。張曜因甘肅之金塔一帶,邊牆損壞,平番之裴家營,古浪之大靖、土門,甘、涼之南山各口,時有土番竄擾,分遣員弁偵探防堵。十一年,左宗棠於河州迤西之西南北三面,毗連番界,及槐樹關、老鴉關、土門關三隘口,與抱罕羌人接境之處,以歸化之番眾僧俗四千人,馬四千餘匹,防守各關。是時,平定關、隴,皆客軍之力,數萬額兵,幾同虛設。左宗棠懲前毖後,乃減兵加餉,繕器械,簡軍實,以重邊防。惟新設之靈武、化平、硝海三營兵數無多,逼近蒙、番之永昌、莊浪、松山三營,仍循舊額雲。
sì chuān xī lián wèi cáng, běi jiē qīng hǎi, nán jǐn mán yí. zì yōng zhèng qián lóng jiān, qīng hǎi dà xiǎo jīn chuān cì dì suī dìng, yán biān zhī fáng, yǐ dǎ jiàn lú wèi yóu zhòng.
四川西連衛、藏,北接青海,南盡蠻夷。自雍正、乾隆間,青海、大小金川次第綏定,沿邊之防,以打箭爐為尤重。
kāng xī sān shí jiǔ nián, yí huà lín yíng yú dǎ jiàn lú, yǐ fáng lú fān.
康熙三十九年,移化林營於打箭爐,以防爐番。
yōng zhèng yuán nián, nián gēng yáo yú chuān shǎn gè chù biān ài, zé yào zēng bīng. yī wèi zhōng dù hé kǒu, nǎi tōng xī zàng yào lù, xiū zhú tǔ chéng, yǐ shǒu bèi yí zhù. yī wèi bǎo xiàn, zài dà hé zhī nán, nǎi tǔ fān chū méi zhī suǒ, yī wèi yuè guī, dì duō mán luǒ, yī wèi sōng pān wài zhī ā shù, jí huáng shèng gāng chá mù duō, jūn bō bīng zhù shǒu, shè yóu jī qiān zǒng děng guān. èr nián, qīng hǎi dàng píng, yú biān wài dān gé ěr sī dì fāng, shè cān jiāng děng guān. àn mén lā kē héng líng zi sān chù, shè shǒu bèi děng guān. hé zhōu bǎo ān bǎo, shè yóu jī děng guān. dǎ jiàn lú wài zhī mù yǎ jí dá yā lóng jiāng zhōng dù lǐ táng bā táng è luò wǔ chù, shè zǒng bīng fù jiāng děng guān, lǜ bīng zhù shǒu. liù nián, yuè zhōng qí yīn hé dōng xī miáo mín gǎi tǔ guī liú yǐ hòu, jiàn chāng suì wèi yán biān zhòng zhèn, nǎi yú bǎi xiāng píng miǎn shān níng fān níng yuè yán jǐng bō shā tuō mù rè shuǐ děng chù, zēng shè jiāng bèi yíng xùn, hé yuán yǒu zhī biàn bīng, xián lì yú jiàn chāng zhèn biāo. shí nián, huáng tíng guì yǐ jiàn chāng zhī zhú hé, jí liáng shān xī nán zhī yú hóng dì fāng, dāng zhū mán chū rù mén hù, gǔ duī gé luò èr chù, dà chì kǒu xiǎo hé bà lēi bì tiě ā dōu sì chù, jiē xì biān yào, nǎi yú zhú hé shè jiāng bèi bīng dīng gòng sān qiān rén, ā dōu shè bīng qiān rén.
雍正元年,年羹堯於川、陝各處邊隘,擇要增兵。一為中渡河口,乃通西藏要路,修築土城,以守備移駐。一為保縣,在大河之南,乃土番出沒之所,一為越巂,地多蠻倮,一為松潘外之阿樹,及黃勝岡、察木多,均撥兵駐守,設游擊、千總等官。二年,青海蕩平,於邊外單葛耳斯地方,設參將等官。暗門、拉科、恆鈴子三處,設守備等官。河州保安堡,設游擊等官。打箭爐外之木雅吉達、鴉龍江中渡、里塘、巴塘、鄂洛五處,設總兵、副將等官,率兵駐守。六年,岳鍾琪因河東西苗民改土歸流以後,建昌遂為沿邊重鎮,乃於柏香坪、冕山、寧番、寧越、鹽井、波沙、托木、熱水等處,增設將備營汛,合原有之弁兵,咸隸於建昌鎮標。十年,黃廷桂以建昌之竹核,及涼山西南之魚紅地方,當諸蠻出入門戶,谷堆、格落二處,大赤口、小河壩、勒必鐵、阿都四處,皆系邊要,乃於竹核設將備兵丁共三千人,阿都設兵千人。
qián lóng shí qī nián, yuè zhōng qí yīn fān zhòng tóu chéng, yǐ wēi mào fù jiāng yí zhù zá gǔ nǎo, shè bīng qiān èr bǎi rén, xī nán jìng yǔ suō zhuō jiē rǎng zhī chù, jūn shè xùn zhù bīng. sì shí yī nián, jīn chuān píng dìng, yú yǎ zhōu jiàn chéng, mìng tí dū yí zhù, zēng bīng liù qiān wǔ bǎi rén, fēn shǒu yán biān. sì shí sì nián, shè mào gōng suī jìng chóng huà fǔ biān qìng níng wǔ yíng, zhì tóng nèi dì, lì sōng pān zhèn zǒng bīng, yǐ kòng fān jiǎo. sì shí wǔ nián, tè chéng é yīn chuān biān wài zhī chá mù duō, céng shè yóu jī děng biàn bīng, kòng zhì xī zàng. jīn cáng shì mǐ píng, nǎi chōu bō yíng bīng, yí fáng jiāng kǎ, zēng zhú diāo fáng, bìng yú sān àn bā yī dài, shè shǒu bèi děng guān.
乾隆十七年,岳鍾琪因番眾投誠,以威茂副將移駐雜谷腦,設兵千二百人,西南境與梭卓接壤之處,均設汛駐兵。四十一年,金川平定,於雅州建城,命提督移駐,增兵六千五百人,分守沿邊。四十四年,設懋功、綏靖、崇化、撫邊、慶寧五營,制同內地,隸松潘鎮總兵,以控番徼。四十五年,特成額因川邊外之察木多,曾設游擊等弁兵,控制西藏。今藏事敉平,乃抽撥營兵,移防江卡,增築碉房,並於三暗巴一帶,設守備等官。
dào guāng shí sān nián, yǐ fù jiāng lǜ bīng èr qiān rén, zhù dà shù bǎo, jùn háo jiàn diāo, jiān fáng hé dào. yǐ sōng pān tún qiān jiǔ bǎi rén, guī bìng é biān. shí jiǔ nián, yīn chuān biān fáng bīng jǐn sì qiān yú rén, bù fū fáng shǒu, yú mǎ biān léi bō yuè shān juàn é biān píng shān gè tīng xiàn zēng bīng èr qiān rén, zēng liàn bīng qiān liù bǎi rén, gǎi yíng zhì, xiū diāo bǎo, bìng chì zhèn dào gè yuán, yú qiū dōng fēn xún biān jiè. xún yǐ mǎ biān děng tīng, yí fěi bù jìng, mìng dà chén qí shèn qīn wǎng chóu fáng.
道光十三年,以副將率兵二千人,駐大樹堡,濬濠建碉,兼防河道。以松潘屯千九百人,歸併峨邊。十九年,因川邊防兵僅四千餘人,不敷防守,於馬邊、雷波、越{山雋}、峨邊、屏山各廳縣增兵二千人,增練兵千六百人,改營制,修碉堡,並飭鎮道各員,於秋冬分巡邊界。尋以馬邊等廳,夷匪不靖,命大臣齊慎親往籌防。
tóng zhì shí èr nián, yīn é biān tīng mán zú tóu chéng, zé chōng qiān bǎi hù děng zhí, biān zhì yí bīng, jiàn xiū diāo bǎo.
同治十二年,因峨邊廳蠻族投誠,擇充千、百戶等職,編制夷兵,建修碉堡。
guāng xù èr shí sān nián, lù chuán lín yǐ sān zhān dì jiē lǐ táng, wèi rù cáng běi jiè, nǐ shè dìng zhān zhí lì tīng, ér yí jiàn chāng dào yú dǎ jiàn lú, fǎng jīn chuān wǔ tún zhī zhì, shè lì tún guān jí jiāng biàn xùn bīng, bìng jiē zhǎn diàn xiàn zhì qián cáng. qí shì yì ér wèi xíng. sān shí sān nián, bù chén yì cái bìng biān fáng jūn, zhào ěr fēng yǐ chuān biān yuán yǒu xún fáng wǔ yíng, yǐ shǔ bù fū diào qiǎn, suì dìng yì huǎn cái.
光緒二十三年,鹿傳霖以三瞻地接里塘,為入藏北界,擬設定瞻直隸廳,而移建昌道於打箭爐,仿金川五屯之制,設立屯官及將弁汛兵,並接展電線至前藏。其事議而未行。三十三年,部臣議裁併邊防軍,趙爾豐以川邊原有巡防五營,已屬不敷調遣,遂定議緩裁。
xuān tǒng chū nián, zhào ěr xùn yǐ dǎ jiàn lú wài suǒ yǒu gǎi tǔ guī liú shǔ dì, nǐ xī lì yú biān wù dà chén, bìng zēng shè guān lì, kuān chóu jīng fèi, xié jì bīng shí, yǐ gù biān yǔ. sān nián, zhào ěr fēng shōu huí sān zhān, tǔ sī zhī gěng huà zhě, suì zì qǐng guī liú yún.
宣統初年,趙爾巽以打箭爐外所有改土歸流屬地,擬悉隸於邊務大臣,並增設官吏,寬籌經費,協濟兵食,以固邊圉。三年,趙爾豐收回三瞻,土司之梗化者,遂自請歸流雲。
yún nán yán biān, huán jiē wài yí, nán jìng zhī méng zì, dāng yuè nán guó, xī nán jìng zhī téng yuè, dāng miǎn diān guó, yóu wèi nán wéi suǒ yào. téng yuè jiè lián yě fān, jiù shè bā guān jiǔ ài, yǐ tǔ liàn zhù fáng. miǎn diān guó rù gòng zhī dào, xiàng yóu hǔ jù guān rù, jīng mèng mǎo lǒng chuān děng chù, yǐ dá nán diàn, shè nán yíng dū sī yǐ bèi zhī. zì wài hǎi lún bó nán lái, zhí dǐ xīn jiē, shāng jiǎ xián qū běi dào, yóu téng chéng xī nán xíng, jīng nán diàn qiān yá zhǎn dá sān xuān fǔ sī, lì sì chéng ér zhì mán yǔn, guò cǐ jí yě rén jìng. qí jiān yǒu sān lù. xià wèi hé biān lù, zhōng wèi shí tī lù, shàng wèi yán shān lù. xià lù jiào jìn, shàng lù zé chái cǎo xián biàn, xíng sì rì zhì mán mù, rù miǎn diān jiè. zhōu xíng yī rì, kě dá xīn jiē. yòu yìn dù dōng jìng zhī yě shān, xì luò yú fān zú, yīng jí lì rén yóu yìn dù qīn rù, pì dì zhǒng chá sāng, qí dì kě tōng mèng yǎng ér dá téng yuè, biān wài qiáng lín yě sú, cuò chù kě yú. míng dài jiù zhì tóng bì jù shí wàn rèn zhū guān, yǐ gù biān yǔ. shuǐ dào zé hǎi pò jiāng zì qiān yá yǐ xià, shuǐ shì jiàn kuān, yǔ dà jīn shā jiāng hé liú, yuán dài zhēng miǎn diān, yǐ zhōu shī zhì shèng, qǔ jiàn líng zhī shì yě. qí yǒng chāng shùn níng dà lǐ sān fǔ, jí méng huà yī tīng, chǔ xióng fǔ zhī yáo zhōu, jiē yí xī biān jiè, shān shēn qìng mì, hàn yí zá chù. qīng chū yuán shè yǒng shùn zhèn zǒng bīng, dài gǎi zhèn wèi xié, jǐn yú yǒng chāng chéng zhù bīng, yán biān yī dài, yǒu biān zhǎng mò jí zhī yú.
雲南沿邊,環接外夷,南境之蒙自,當越南國,西南境之騰越,當緬甸國,尤為南維鎖鑰。騰越界連野番,舊設八關九隘,以土練駐防。緬甸國入貢之道,向由虎踞關入,經孟卯、隴川等處,以達南甸,設南營都司以備之。自外海輪舶南來,直抵新街,商賈咸趨北道,由騰城西南行,經南甸、千崖、盞達三宣撫司,歷四程而至蠻允,過此即野人境。其間有三路。下為河邊路,中為石梯路,上為炎山路。下路較近,上路則柴草咸便,行四日至蠻暮,入緬甸界。舟行一日,可達新街。又印度東境之野山,系珞瑜番族,英吉利人由印度侵入,闢地種茶桑,其地可通孟養而達騰越,邊外強鄰野俗,錯處可虞。明代舊置銅壁、巨石、萬仞諸關,以固邊圉。水道則海珀江自千崖以下,水勢漸寬,與大金沙江合流,元代征緬甸,以舟師制勝,取建瓴之勢也。其永昌、順寧、大理三府,及蒙化一廳,楚雄府之姚州,皆迤西邊界,山深箐密,漢、夷雜處。清初原設永順鎮總兵,迨改鎮為協,僅於永昌城駐兵,沿邊一帶,有鞭長莫及之虞。
yōng zhèng èr nián, qīng hǎi píng dìng, yú yā lóng jiāng gè chù, shè fù jiāng děng guān, zōng pó dì fāng, dāng yún nán kǒng dào, shè cān jiāng děng guān, yǐ jìng biān fú. sān nián, yīn wēi yuǎn dà shān wèi miáo luǒ pán jù zhī suǒ, nǎi yú pǔ chá shān gè chù, shè cān jiāng děng guān, bīng dīng qiān èr bǎi rén, bìng yú jiǔ lóng jiāng kǒu shè lì fáng xùn. sì nián, yǐ sì chuān ā dūn zǐ dì fāng dāng zhōng diàn mén hù, yí qí fáng xùn guī yún nán shěng guǎn xiá, yǔ lǐ táng dǎ jiàn lú xiāng wèi jī jiǎo. wǔ nián, yǐ zhōng diàn yán mào qiān lǐ, wèi diān shěng xī nán fān lí, wéi xī nǎi tōng xī zàng yào ài, zēng shè cān jiāng yíng yú zhōng diàn, shǒu bèi yíng yú wéi xī. liù nián, yīn wū méng zhèn xióng èr chù dì fāng liáo kuò, yú wū méng shè zǒng bīng děng guān, zhèn xióng shè cān jiāng děng guān, fēn ài zhù fáng. suǒ yǒu jiù shè zhī guì zhōu wēi níng yíng, yún nán zhèn xióng yíng dōng chuān yíng xián lì wū méng zhèn zǒng bīng diào qiǎn, jiàn zhú chéng yuán. xuán zēng bīng qiān wǔ bǎi rén, shè xún diān zhōu cān jiāng děng guān. qī nián, shè pǔ ěr fǔ jí pǔ ěr zhèn jiāng, biāo bīng sān qiān èr bǎi rén, fēn fáng gè lù.
雍正二年,青海平定,於鴉龍江各處,設副將等官,宗鄱地方,當雲南孔道,設參將等官,以靖邊服。三年,因威遠大山為苗、倮盤踞之所,乃於普茶山各處,設參將等官,兵丁千二百人,並於九龍江口設立防汛。四年,以四川阿墩子地方當中甸門戶,移其防汛歸雲南省管轄,與里塘、打箭爐相為犄角。五年,以中甸延袤千里,為滇省西南藩籬,維西乃通西藏要隘,增設參將營於中甸,守備營於維西。六年,因烏蒙、鎮雄二處地方遼闊,於烏蒙設總兵等官,鎮雄設參將等官,分隘駐防。所有舊設之貴州威寧營,雲南鎮雄營、東川營咸隸烏蒙鎮總兵調遣,建築城垣。旋增兵千五百人,設尋甸州參將等官。七年,設普洱府及普洱鎮將,標兵三千二百人,分防各路。
qián lóng sān shí èr nián, yǐ mù bāng wèi tōng miǎn diān yào lù, bìng jiǔ lóng jiāng lǒng chuān hēi shān mén gè ài, xián yǐ bīng zhù shǒu. sì shí sān nián, lǐ shì yáo yīn yǒng chāng pǔ ěr děng fǔ, xiàng yǐ zhèn xié biāo qiān wǔ bǎi rén, zài sān tái shān lóng jiāng yī dài zhù yíng fáng miǎn, dōng qù chūn huí, pō xíng fán lèi. yún nán shěng kòng zhì quán biān, zhòng zài téng yuè. qí nán diàn zhī dōng nán wèi shā mù lóng, jù hǔ jù guān bǎi yú lǐ, dāng téng yuè zuǒ bì. nán diàn zhī xī nán wèi qiān yá, jù tóng bì wàn rèn shén hù jù shí zhū guān, jūn yī èr bǎi lǐ, shí wèi gè lù yān hóu. nǎi yú shā mù lóng qiān yá èr chù gè zēng jiāng biàn yíng xùn. lóng líng dì fāng, dào tōng mù bāng, yuán zhù bīng qiān wǔ bǎi rén, qí nán sān tái shān yóu wèi è yào, yì zēng shè biàn bīng. yǐ shùn níng yí lù jiù yǒu zhī é bīng, fēn zhù miǎn níng, yǔ yǒng shùn yòu yíng xié tóng fáng shǒu. zǒng dū tí zhèn dà yuán, měi nián zhuó fù téng yuè biān wài xún yuè yī zhōu, yǐ qī yán mì.
乾隆三十二年,以木邦為通緬甸要路,並九龍江、隴川、黑山門各隘,咸以兵駐守。四十三年,李侍堯因永昌、普洱等府,向以鎮、協標千五百人,在三台山、龍江一帶駐營防緬,冬去春回,頗形煩累。雲南省控制全邊,重在騰越。其南甸之東南為杉木籠,距虎踞關百餘里,當騰越左臂。南甸之西南為千崖,距銅壁、萬仞、神護、巨石諸關,均一二百里,實為各路咽喉。乃於杉木籠、千崖二處各增將弁營汛。龍陵地方,道通木邦,原駐兵千五百人,其南三台山尤為扼要,亦增設弁兵。以順寧一路舊有之額兵,分駐緬寧,與永順右營協同防守。總督、提、鎮大員,每年酌赴騰越邊外巡閱一周,以期嚴密。
jiā qìng shí qī nián, yǐ yún nán biān wài yě yí luǒ fěi sì rǎo, ér miǎn níng téng yuè gè ài, jiē zhàng lì zhī dì, nán zhù guān bīng, fù shè tǔ liàn bīng yī qiān liù bǎi rén, yǐ bā bǎi rén zhù shǒu miǎn níng zhī bǐng yě shān liáng děng chù, bā bǎi rén zhù shǒu téng yuè zhī mán zhāng shān děng chù, shěng guān bīng zhēng diào zhī láo.
嘉慶十七年,以雲南邊外野夷倮匪肆擾,而緬寧、騰越各隘,皆瘴癘之地,難駐官兵,復設土練兵一千六百人,以八百人駐守緬寧之丙野山樑等處,八百人駐守騰越之蠻章山等處,省官兵徵調之勞。
dào guāng jiān, lín zé xú yú yí xī yí gǎi xié yíng, zēng shè biàn bīng. qí è yào zhī chù, wèi yǒng píng xiàn yǒng chāng fǔ lóng jiē xùn yǒng dìng xùn yàng bì xùn yáo guān xùn děng, fán èr shí yī xùn, xián zēng bīng zhù fáng, ér lán cāng jiāng qiáo yóu wèi è xiǎn. shùn níng fǔ pí lián yí dì, yǐ lóng líng xié yǔ shùn níng cān jiāng duì diào. miǎn níng tīng xī là yòu diān ā lǔ shǐ táng děng chù fáng jūn, huò fēn xùn duō ér cún chéng shǎo, huò fēn xùn shǎo ér cún chéng duō, dì zhī yí xiǎn yǔ bīng zhī duō shǎo bù jūn, xián zhuó liàng zēng diào. dà lǐ fǔ yuán zhù tí dū, ér shàng xià èr guān, jí tài hé xiàn chéng mí dù hóng yán zhào zhōu děng chù, shàng shǔ kōng xū, jūn zēng bīng tián fáng. yáo zhōu méng huà èr chù, yì gǎi xùn zēng bīng.
道光間,林則徐於迤西移改協、營,增設弁兵。其扼要之處,為永平縣、永昌府龍街汛、永定汛、漾濞汛、姚關汛等,凡二十一汛,咸增兵駐防,而瀾滄江橋尤為扼險。順寧府毗連夷地,以龍陵協與順寧參將對調。緬寧廳、錫臘、右甸、阿魯、史塘等處防軍,或分汛多而存城少,或分汛少而存城多,地之夷險與兵之多少不均,咸酌量增調。大理府原駐提督,而上下二關,及太和縣城、彌渡、紅岩、趙州等處,尚屬空虛,均增兵填防。姚州、蒙化二處,亦改汛增兵。
tóng zhì jiān, yún nán píng dìng, cén yù yīng yīn yí xī lì jiāng fǔ chéng dì chù jí biān, jiè lián xī zàng, lì jiāng jiàn chuān jiāo jiè zhī lǎ jī míng dì fāng, xì jiāng biān yào ài, jiāng wài jí yě rén jìng, xiàng wèi shè bīng. nǎi yǐ lì hè zhèn dū sī yí zhù lì jiāng fǔ, jiàn chuān yíng dū sī yí zhù lǎ jī míng. cǐ wài chǔ xióng fǔ shǔ zhī bā shào dì fāng sān sì bǎi lǐ jiān, luǒ yí zá jū, yì xì yào dì, lìng chǔ xióng xié fù jiāng shè xùn zhù bīng. shí sān nián, yǐ zhāo tōng biāo bīng zhī bàn, fù jīn shā jiāng wài zhù shǒu.
同治間,雲南平定,岑毓英因迤西麗江府城地處極邊,界連西藏,麗江、劍川交界之喇雞鳴地方,系江邊要隘,江外即野人境,向未設兵。乃以麗鶴鎮都司移駐麗江府,劍川營都司移駐喇雞鳴。此外楚雄府屬之八哨地方三、四百裡間,倮夷雜居,亦系要地,令楚雄協副將設汛駐兵。十三年,以昭通標兵之半,赴金沙江外駐守。
guāng xù qī nián, liú zhǎng yòu yīn jiàn chuān chéng dì dāng kǒng dào, wèi yí xī yào qū, yǐ lǎ jǐng yíng yí zhù jiàn chuān. lǎ jǐng yì lán cāng jiāng yào dì, yǐ jí wěi xùn yí zhù, hù xiāng huì shào. shí yī nián, cén yù yīng yīn diān shěng rù yuè nán zhī lù, yǐ bái mǎ guān wèi yào, fǎ lán xī rén tōng shāng zhī lù, yǐ méng zì xiàn wèi chōng, yán biān qiān lǐ, chù chù cuò rǎng, liú fáng zhī bīng yī wàn liù qiān rén, biān wèi sān shí yíng, yǐ bái mǎ guān lì kāi huà zhèn zǒng bīng, méng zì lì lín yuán zhèn zǒng bīng, měi nián zhàng xiāo zhī jì, qīn fù biān chuí, jiǎn yuè yíng wǔ. gè jiù xī chǎng, guī zhì hóng dà, chǎng dīng shù wàn rén, hàn yí zá chù, qiě tōng sān měng mán hào gè lù, nǎi zēng shè tóng zhī yī yuán, yí lín yuán zhī dū sī yíng bīng zhù fáng gè jiù, diào yuán zhù kāi huà yóu jī yí shǒu bái mǎ guān, yǐ yòu yíng dū sī fēn fáng gǔ lín, yí yòu yíng shǒu bèi zhù zhǎng gāng lǐng, yǐ lín yuán yóu jī zhù méng zì xiàn, yòu yíng dū sī fēn fáng shuǐ tián, yòu yíng shǒu bèi fēn fáng sōng tián, wèi yīn dì zhì yí zhī jì. zì yún nán rù miǎn diān, gòng yǒu liù tú, yǐ mán yǔn yī tú wèi jié jìng, yán biān yóu xī ér nán ér dōng, jiē yě rén shān zhài, bù liè yú jiǔ ài zhī wài, bīng tuán shǒu wàng, shí yú bù zú. nǎi diào guān wài jìn lǚ èr qiān yú rén, yǔ yuán yǒu fáng jūn jí xiāng tuán tǔ sī, xié lì jǐng bèi. shí sì nián, cén yù yīng yǐ biān jìng luǒ hēi yí fěi, pín nián zī shì, fēn bié jiǎo fǔ. luǒ hēi suǒ tún jù zhī dì, fēn shàng xià gǎi xīn, zài lán cāng jiāng pàn, jiè jiē tǔ sī, qí dōng xī dà lù, yǔ miǎn diān bī chù, wèi shùn níng pǔ ěr liǎng fǔ píng bì, qí xià gǎi xīn dì fāng, yóu wèi è yào. nǎi zēng shè zhèn biān fǔ yí tīng, zé dì jiàn zhú chéng yuán, bìng shè cān jiāng děng guān, zhù fáng bīng dīng yī qiān yī bǎi wǔ shí bā rén. èr shí èr nián, lù chuán lín yǐ wéi xī xié suǒ shǔ ā dūn zǐ xùn dì, jiè jiē chuān biān zhī bā táng, zuǒ lín lán cāng jiāng, yòu yì jīn shā jiāng, dì shì zhì yào, yīng miǎn tiě lù suǒ jīng, xiāng jù jiàn jìn, jǐn sì wǔ rì chéng. nǎi xié shāng sì chuān jiāng chén, zhuó shè zhòng zhèn, bìng yú chuān diān jiāo jiè chù, liǎng shěng gè shè wén wǔ yuán biàn, xié lì fáng biān. yún nán zì yīng jù miǎn diān, fǎ duó yuè nán, fáng shǒu liǎng nán. guāng xù zhī jì, xī nán téng yuè lín ān liǎng lù, chuàng shè tuán liàn, shāo zī hàn wèi. ér xiǎng chù bīng dān, biān fáng jiàn chí yǐ.
光緒七年,劉長佑因劍川城地當孔道,為迤西要區,以喇井營移駐劍川。喇井亦瀾滄江要地,以吉尾汛移駐,互相會哨。十一年,岑毓英因滇省入越南之路,以白馬關為要,法蘭西人通商之路,以蒙自縣為沖,沿邊千里,處處錯壤,留防之兵一萬六千人,編為三十營,以白馬關隸開化鎮總兵,蒙自隸臨元鎮總兵,每年瘴消之際,親赴邊陲,簡閱營伍。個舊錫廠,規制宏大,廠丁數萬人,漢、夷雜處,且通三猛、蠻耗各路,乃增設同知一員,移臨元之都司營兵駐防個舊,調原駐開化游擊移守白馬關,以右營都司分防古林,移右營守備駐長岡嶺,以臨元游擊駐蒙自縣,右營都司分防水田,右營守備分防嵩田,為因地制宜之計。自雲南入緬甸,共有六途,以蠻允一途為捷徑,沿邊由西而南而東,皆野人山寨,布列於九隘之外,兵團守望,時虞不足。乃調關外勁旅二千餘人,與原有防軍及鄉團、土司,協力警備。十四年,岑毓英以邊境倮黑夷匪,頻年滋事,分別剿撫。倮黑所屯踞之地,分上下改心,在瀾滄江畔,界接土司,其東西大路,與緬甸逼處,為順寧、普洱兩府屏蔽,其下改心地方,尤為扼要。乃增設鎮邊撫夷廳,擇地建築城垣,並設參將等官,駐防兵丁一千一百五十八人。二十二年,鹿傳霖以維西協所屬阿墩子汛地,界接川邊之巴塘,左臨瀾滄江,右挹金沙江,地勢至要,英緬鐵路所經,相距漸近,僅四、五日程。乃協商四川疆臣,酌設重鎮,並於川、滇交界處,兩省各設文武員弁,協力防邊。雲南自英據緬甸,法奪越南,防守兩難。光緒之季,西南騰越、臨安兩路,創設團練,稍資捍衛。而餉絀兵單,邊防漸弛矣。
guǎng dōng biān fáng, hǎi zhòng yú lù. tóng zhì shí sān nián, yuè nán bù jìng, dū chén ruì lín lǜ qí yuè jiè, yǐ fáng yǒng èr qiān rén è shǒu qīn zhōu. guāng xù bā nián, céng guó quán yīn qīn zhōu zhī dōng xìng jiē, dì jiē yuè nán, bō jìn bīng èr yíng zhù shǒu, xù bō lǎo yǒng sān yíng zhù zhī. shí nián, fǎ lán xī qīn duó yuè nán, péng yù lín dū bàn yuè fáng, yǐ qīn zhōu yǔ lián zhōu bìng zhòng, zēng diào yíng yǒng fù qīn lián, kǒng dì guǎng bīng dān, yǐ tuán liàn xié shǒu. zhì shěng nèi fáng wù, zé yǒu sān jiāng kǒu zhī pái yáo, qióng yá zhī lí fěi, shí huò chū cháo zī shì. pái yáo shān jìng sì bǎi yú lǐ, kāng xī sì shí yī nián, yú yáo jìng shì zhōng zhī sān jiāng kǒu, shè lì zhài chéng, zhì fù jiāng děng guān, bīng dīng qiān yú rén. dào guāng shí èr nián, zēng sān jiāng kǒu shù bīng èr qiān rén, jiàn zhú diāo tái, yǐ kòng zhì hàn yáo. guāng xù shí sān nián, zhāng zhī dòng jiǎo píng qióng zhōu lí fěi, shān lù kāi tōng, shōu fǔ lí zhòng shí wàn rén, dìng fǔ lí zhāng chéng shí èr tiáo. yuè shěng fù shān dài hǎi, xī lái ōu bó, shǒu jí yuè yáng, lù lù jǐn qīn lián yí lù dāng dí, fáng shù jiào yì yú hǎi jiāng yě.
廣東邊防,海重於陸。同治十三年,越南不靖,督臣瑞麟慮其越界,以防勇二千人扼守欽州。光緒八年,曾國荃因欽州之東興街,地接越南,撥勁兵二營駐守,續撥老勇三營助之。十年,法蘭西侵奪越南,彭玉麟督辦粵防,以欽州與廉州並重,增調營勇赴欽、廉,恐地廣兵單,以團練協守。至省內防務,則有三江口之排瑤,瓊、崖之黎匪,時或出巢滋事。排瑤山境四百餘里,康熙四十一年,於瑤境適中之三江口,設立寨城,置副將等官,兵丁千餘人。道光十二年,增三江口戍兵二千人,建築碉台,以控制悍瑤。光緒十三年,張之洞剿平瓊州黎匪,山路開通,收撫黎眾十萬人,定撫黎章程十二條。粵省負山帶海,西來歐舶,首及粵洋,陸路僅欽、廉一路當敵,防戍較易於海疆也。
guǎng xī nán biān, mián gèn qiān yú lǐ, yuán shè ài suǒ bǎi yǒu jiǔ chù, fēn kǎ liù shí liù chù, yǔ yuè nán zhī liàng shān gāo píng xuān guāng děng chù jiē rǎng. cóng shān mì qìng zhōng, xiǎo jìng xián tōng. zhèn nán guān zhì lóng zhōu yí lù, dì jiào kuān píng, wèi zhōng yuè shāng lǚ tōng qú, dōng chū tài píng nán níng, xī chū guī shùn zhèn ān zhī zǒng huì. zì lóng zhōu yǐ dōng, xià shuǐ zhí dá wú xún, yǒu jiàn líng zhī shì. lì cháo nán fān xiàng huà, zì qīng chū zhì dào guāng xián fēng jiān, wéi yú lóng píng yíng suǒ xiá shuǐ lù gè ài kǒu, yǐ shù bīng jí yán biān tǔ sī xié lì fáng shǒu.
廣西南邊,綿亘千餘里,原設隘所百有九處,分卡六十六處,與越南之諒山、高平、宣光等處接壤。叢山密箐中,小徑咸通。鎮南關至龍州一路,地較寬平,為中越商旅通衢,東出太平、南寧,西出歸順、鎮安之總匯。自龍州以東,下水直達梧、潯,有建瓴之勢。歷朝南藩向化,自清初至道光、咸豐間,惟於龍憑營所轄水陸各隘口,以戍兵及沿邊土司協力防守。
tóng zhì shí yī nián, lìng féng zi cái děng jiù shù suǒ zhī zhèn jiǎn xuǎn gè yíng, fēn bù gè ài, shì wèi fáng jūn shǒu biān zhī shǐ. dài fǎ yuè zhàn shì qǐ, biān fēn rì jí, zhēng diào pín fán, bīng wú jiǔ zhù zhī dì.
同治十一年,令馮子材等就戍所之鎮揀選各營,分布各隘,是為防軍守邊之始。迨法、越戰事起,邊氛日亟,徵調頻煩,兵無久駐之地。
guāng xù shí èr nián, zhōng fǎ kuǎn yì jì chéng, liǎng guǎng zǒng dū zhāng zhī dòng yǐ zhèn nán yī guān, qián xiá zhōng wài, gù shǔ jí chōng zhī dì, jí zhèn nán guān zhī zhōng hòu zuǒ yòu gè lù, yì xū fēn bīng shè fáng. guān yǐ nèi zhī guān nán ài jí píng xiáng tǔ zhōu wèi zhōng lù. zì guān yǐ dōng, míng jiāng tīng xiá zhī yóu ài, níng míng zhōu xiá zhī luó ài, sī líng tǔ zhōu xiá zhī ài diàn ài, shàng sī zhōu xiá zhī bǎi lún ài bō jī ài wèi dōng lù. zì guān yǐ xī, lóng zhōu tīng xiá zhī píng xī guān shuǐ kǒu guān, xià dòng tǔ zhōu xiá zhī bù jú ài gěng huā ài, guī shùn zhōu xiá zhī pín dòng ài lóng bāng ài, zhèn ān tīng xiá zhī měng dòng ài bō niǎn ài bǎi huái dà ài děng wèi xī lù. yǐ shàng gè ài, xián zēng bīng tún shǒu. yǐ shí èr yíng fáng zhèn nán guān zhōng lù, yǐ sì yíng fáng dōng lù, liù yíng fáng xī lù. qí dào lù kuān zhě, zhú tái zhì pào lù zhǎi zhě, shè kǎ jùn háo shén pì zhě, zé jué duàn jìng lù, jìn zǔ wǎng lái. yù zào dì yíng. wú shì zé cāo liàn, yǒu jǐng zé zhēng diào fù yuán. guǎng xī tí dū yóu liǔ zhōu yí zhù lóng zhōu, yǐ kòng zhì biān yí. ér biān jìng guò zhǎng, guì néng è yào. guān qián ài wèi liàng shān lái lù, luó ài wèi jiān dào suǒ tōng, guī shùn zhī lóng bāng ài, zhèn ān zhī nà pō ài, fēn è mù mǎ bǎo lè yí kòu lái lù, yóu ài dāng wén yuān zhī chōng, jí lóng zhōu hòu lù, xià dòng tǔ zhōu tōng zhèn biān shēng xī, lìng zhù biān gè jiāng lǐng, yí jiā yán fáng. xuán dū chén zhāng zhī dòng yǐ yán biān zhī xīn tài xié shàng sī yíng zhèn ān xié gè yíng bīng, huò gǎi yǒng bǔ bīng, huò cái bīng liú yǒng, gè jiù suǒ yí, jí fēn fáng zhī jǔ, wèi bìng shěng zhī móu. shí sān nián, fù yí zhù zhèn dào gè yuán, yǐ zī fēn rèn.
光緒十二年,中、法款議既成,兩廣總督張之洞以鎮南一關,鈐轄中外,固屬極沖之地,即鎮南關之中後左右各路,亦須分兵設防。關以內之關南隘及憑祥土州為中路。自關以東,明江廳轄之由隘,寧明州轄之羅隘,思陵土州轄之愛店隘,上思州轄之百侖隘、剝機隘為東路。自關以西,龍州廳轄之平西關、水口關,下凍土州轄之布局隘、梗花隘,歸順州轄之頻峒隘、龍邦隘,鎮安廳轄之猛峒隘、剝淰隘、百懷大隘等為西路。以上各隘,咸增兵屯守。以十二營防鎮南關中路,以四營防東路,六營防西路。其道路寬者,築台置炮;路窄者,設卡浚濠;甚僻者,則掘斷徑路,禁阻往來。豫造地營。無事則操練,有警則徵調赴援。廣西提督由柳州移駐龍州,以控制邊夷。而邊境過長,貴能扼要。關前隘為諒山來路,羅隘為間道所通,歸順之龍邦隘,鎮安之那坡隘,分扼牧馬、保樂夷寇來路,由隘當文淵之沖,即龍州後路,下凍土州通鎮邊聲息,令駐邊各將領,宜加嚴防。旋督臣張之洞以沿邊之新太協、上思營、鎮安協各營兵,或改勇補兵,或裁兵留勇,各就所宜,即分防之舉,為並省之謀。十三年,復移駐鎮、道各員,以資分任。
èr shí sān nián, tán zhōng lín yīn biān jìng yí zhǎng fán qiān qī bǎi lǐ, jǐn shì yíng xùn, zhōng xián dān báo, nǎi è yào jiàn zhú pào tái. yuán yǒu fáng jūn èr shí yíng, yǐ fēn fáng jiàn shǎo, měi yíng zhǐ néng chōu bō èr péng zhù shǒu pào tái. èr shí liù nián, sū yuán chūn yīn nán tài sì zhèn jí shàng sī guī shùn sì fǔ èr tīng zhōu, jiē wèi biān dì, yǒng dīng shù jǐn wàn rén, fán sān guān bǎi ài, yán biān pào tái, jiē xū fáng shǒu. nǎi yǐ xīn mù diào fù jiāng nán zhī wǔ yíng, bìng chōu diào biān jūn wǔ yíng, hé chéng shí yíng, wèi jiǎo bàn yán biān yóu yǒng tǔ fěi zhī yòng. sān shí nián, kē féng shí lìng gè zhōu xiàn zēng mù yǒng dīng bā qiān yú rén, gěi yǐ máo sè hòu táng qiāng, yǐ zuǒ fáng jūn, bìng lìng gè shǔ quàn mín jiān duō zhú diāo bǎo, jí yù wài wǔ.
二十三年,譚鍾麟因邊境迤長凡千七百里,僅恃營汛,終嫌單薄,乃扼要建築炮台。原有防軍二十營,以分防見少,每營止能抽撥二棚駐守炮台。二十六年,蘇元春因南、太、泗、鎮及上思、歸順四府二廳州,皆為邊地,勇丁數僅萬人,凡三關百隘,沿邊炮台,皆須防守。乃以新募調赴江南之五營,並抽調邊軍五營,合成十營,為剿辦沿邊游勇土匪之用。三十年,柯逢時令各州縣增募勇丁八千餘人,給以毛瑟後膛槍,以佐防軍,並令各屬勸民間多築碉堡,藉御外侮。
sān shí yī nián, lǐ jīng xī yǐ guǎng xī yán biān, quán shì fáng jūn, jìn nián biān fáng dà jūn, zhuān zhù lóng zhōu xùn liàn, ér nán tài zhèn děng jùn, yǐ qì diān biān, wú fù biān yíng zōng jī, kè jūn yòu chè huí guò bàn, nǎi zhuó zēng fáng yíng, mù tǔ zhù qīn bīng, jiù dì fáng yù. gài guǎng xī zhì bīng, jiù é liù wàn èr qiān yú rén, zì tóng zhì sì nián yǐ hòu, lǚ jiā cái tài, yóu zhì bīng ér qū zhòng fáng jūn. fǎ yuè shì qǐ, yú biān dì fáng jūn, yóu wèi zhù zhòng. zhì guāng xù jì nián, gǎi liàn xīn jūn, fēi fù fáng yíng guī zhì yǐ.
三十一年,李經羲以廣西沿邊,全恃防軍,近年邊防大軍,專駐龍州訓練,而南、太、鎮等郡,以迄滇邊,無復邊營蹤跡,客軍又撤回過半,乃酌增防營,募土著親兵,就地防禦。蓋廣西制兵,舊額六萬二千餘人,自同治四年以後,屢加裁汰,由制兵而趨重防軍。法、越事起,於邊地防軍,尤為注重。至光緒季年,改練新軍,非復防營規制矣。
méng gǔ yǐ hàn hǎi wèi jiè huà, qí bù luò zhī dà lèi yǒu sì: yuē mò nán nèi méng gǔ, yuē mò běi wài méng gǔ, yuē mò xī è lǔ tè méng gǔ, yuē qīng hǎi méng gǔ. qīng chū, mò nán méng gǔ chén fú zuì xiān. zhì kāng xī chū nián, ér mò běi kā ěr kā sān bù nèi kuǎn. jí qīn zhēng zhǔn gá ěr, ér qīng hǎi zhū bù lái tíng. wéi mò xī è lǔ tè bù, zhì qián lóng jiān shǐ zhēng dìng yān. mò běi wài sì méng méng gǔ, kāng xī jiān chū dìng, zēng wèi wǔ shí wǔ qí. yōng zhèng jiān, zēng sān yīn nuò yán bù, gòng qián sān bù wèi sì bù. qián lóng zhōng, zēng zhì bā shí èr qí. qí huì méng fēn sì lù: tǔ xiè tú hàn wèi zhōng lù, chē chén hàn wèi dōng lù, zhá sà kè tú hàn wèi xī lù, sān yīn nuò yán wèi běi lù. qián lóng jiān, zhú chéng yú wū lǐ yǎ sū tái jí kē bù duō èr chù yǐ zhèn fǔ zhī. qí tǒng lǜ méng bīng zhī zhì, nèi zhá sà kè zhī bīng, tǒng yú méng zhǎng. wài zhá sà kè zhī bīng, tǒng yú dìng biān zuǒ fù jiāng jūn. dù ěr bó tè jí xīn tǔ ěr hù tè hé shuò tè zhī bīng, tǒng yú kē bù duō bàn shì dà chén. tǔ ěr hù tè zhī bīng tǒng yú yī lí jiāng jūn. qīng hǎi gè bù luò zhī bīng, tǒng yú xī níng bàn shì dà chén. yōng zhèng jiān, xī chuí wèi jìng, ā ěr tài jí hé tào yǐ běi, yí xī zhí dá bā lǐ kūn, píng yuán shā qì, shù qiān lǐ jiān, wú xiǎn kě è. nǎi yú sì tái zhì sān shí wǔ tái, měi tái xuǎn jīng bīng zhù shǒu, hù wèi shēng yuán. yú wū lǐ yǎ sū tái chéng wài shān diān è yào chù, fù gè jiàn pào tái, tún zhòng bīng yú tè sī tái xī lǐ. xuán zēng shè kǎ lù bā chù yú yán kǒu gē bì èr kǒu, qiǎn bīng gēng fān xún tàn, yǐ qī yán mì. qí shí fáng zài xī jiǎo, ér běi bǐ wú jīng. zì qián lóng jiān dàng píng zhǔn bù, ér wèi lā tè lái guī, nèi wài gè méng zhǎng, cóng zhēng huí zhǔn, lǚ zòu biān xūn, xīn jiù tǔ ěr hù tè, tóng yīng máo tǔ, běi jìng é luó sī yì fāng jí mù, yīn shān hàn hǎi jiān, bǎi yǒu yú nián wú shì yǐ.
蒙古以瀚海為界畫,其部落之大類有四:曰漠南內蒙古,曰漠北外蒙古,曰漠西厄魯特蒙古,曰青海蒙古。清初,漠南蒙古臣服最先。至康熙初年,而漠北喀爾喀三部內款。及親征準噶爾,而青海諸部來庭。惟漠西厄魯特部,至乾隆間始征定焉。漠北外四盟蒙古,康熙間初定,增為五十五旗。雍正間,增三音諾顏部,共前三部為四部。乾隆中,增至八十二旗。其會盟分四路:土謝圖汗為中路,車臣汗為東路,札薩克圖汗為西路,三音諾顏為北路。乾隆間,築城於烏里雅蘇台及科布多二處以鎮撫之。其統率蒙兵之制,內札薩克之兵,統於盟長。外札薩克之兵,統於定邊左副將軍。杜爾伯特及新土耳扈特、和碩特之兵,統於科布多辦事大臣。土耳扈特之兵統於伊犁將軍。青海各部落之兵,統於西寧辦事大臣。雍正間,西陲未靖,阿爾泰及河套以北,迤西直達巴里坤,平原沙磧,數千裡間,無險可扼。乃於四台至三十五台,每台選精兵駐守,互為聲援。於烏里雅蘇台城外山顛扼要處,復各建炮台,屯重兵於特斯台錫里。旋增設卡路八處於鹽口、戈壁二口,遣兵更番巡探,以期嚴密。其時防在西徼,而北鄙無驚。自乾隆間蕩平准部,而衛拉特來歸,內外各盟長,從征回、准,屢奏邊勛,新舊土耳扈特,同膺茅土,北境俄羅斯亦方輯睦,陰山、瀚海間,百有餘年無事矣。
dài xián fēng tóng zhì jiān, zhōng yuán duō gù, méng biān yì duō bù jìng. tóng zhì sì nián, zēng rè hé mǎ duì sān bǎi rén. wǔ nián, yǐ bāo tóu zhèn wèi suī yuǎn yào qū, yuán yǒu fáng bīng, jī nián pí fá, diào jí lín mǎ duì xié tóng zhù shǒu. liù nián, lǐ yún lín yǐ sān yīn nuò yán méng bīng zhuān fáng wū chéng, ér zhāo mù qí gǔ mín yǒng zhù bā lǐ gāng, yǔ kē bù duō tǎ ěr bā hā tái èr chéng méng bīng wèi jī jiǎo. bā nián, yǐ bù lún tuō hǎi gè lǐng duì dà chén suǒ yǒu qí bīng, gǎi lì kē bù duō dà chén, fēn fáng rè hé děng chù. lìng wū liáng hǎi zǒng guǎn, zì bo guǒ sū kè bà zhì shā bīn dá bā hā yǔ é luó sī jiē jiè chù, xīn lì è bó jiè pái bā chù, yán mì xún chá. xǐ è lǔ tè sēng zhòng yú ā ěr tài shān, xǐ sú zhòng yú qīng gé lǐ hé. jiǔ nián, diào dà tóng xuān huà liàn jūn èr qiān rén zhù fáng kù lún, xiū fù tuī hé yǐ běi zhì wū chéng shí wǔ tái zhàn, bìng mù mǎ sān qiān pǐ, rè hé zēng liàn yáng qiāng duì sān bǎi rén, yǐ gù kù lún xī lù zhī fáng. shí nián, yǐ jì sī hóng guǒ ěr tái zhàn wèi chá hā ěr jí guī huà suī yuǎn yùn liáng yào qū, bō bīng zhù shǒu. lìng méng gǔ gè tái, zì zhāng jiā kǒu zhì bā tái, yǐ chá hā ěr dōu tǒng guǎn lǐ. zì jiǔ tái zhì kē bù duō, jí kù lún guī huà èr lù, yǐ gè méng zhǎng guǎn lǐ. měi tái zēng shè tuó mǎ bǎi wǔ shí pǐ, fán jūn xiè liáng shí, jiē hù zhuǎn yùn, yǐ lì jūn xíng. shí yī nián, gǎi jiàn wū lǐ yǎ sū tái shí chéng, bìng zhěng dùn yán biān tái wù. kù lún xī jiē é jiāng, xiàng wèi shè bīng, nǎi yú tú chē liǎng méng méng bīng nèi, lún pài sì bǎi rén, fēn zhù kù lún sì jìng. shí èr nián, diào chá hā ěr mǎ duì xié fáng wū lǐ yǎ sū tái. xuán yǐ jūn tái sì shí sì zhàn, dì shì mián zhǎng, fēn fáng sǎn màn. nǎi fēn wèi sì lù, yú zhōng èr lù zé yào zhù yíng, diào suī yuǎn chéng mǎ duì yí fáng hā ěr ní dūn, yǐ yuán yǒu zhī bīng shǒu sāi ěr wū sū.
迨咸豐、同治間,中原多故,蒙邊亦多不靖。同治四年,增熱河馬隊三百人。五年,以包頭鎮為綏遠要區,原有防兵,積年疲乏,調吉林馬隊協同駐守。六年,李雲麟以三音諾顏蒙兵專防烏城,而招募奇古民勇駐八里岡,與科布多、塔爾巴哈台二城蒙兵為犄角。八年,以布倫託海各領隊大臣所有旗兵,改隸科布多大臣,分防熱河等處。令烏梁海總管,自卜果蘇克霸至沙賓達巴哈與俄羅斯接界處,新立鄂博界牌八處,嚴密巡察。徙厄魯特僧眾於阿爾泰山,徙俗眾於青格里河。九年,調大同、宣化練軍二千人駐防庫倫,修復推河以北至烏城十五台站,並牧馬三千匹,熱河增練洋槍隊三百人,以固庫倫西路之防。十年,以濟斯洪果爾台站為察哈爾及歸化、綏遠運糧要區,撥兵駐守。令蒙古各台,自張家口至八台,以察哈爾都統管理。自九台至科布多,及庫倫、歸化二路,以各盟長管理。每台增設駝馬百五十匹,凡軍械糧食,接護轉運,以利軍行。十一年,改建烏里雅蘇台石城,並整頓沿邊台務。庫倫西接俄疆,向未設兵,乃於圖、車兩盟蒙兵內,輪派四百人,分駐庫倫四境。十二年,調察哈爾馬隊協防烏里雅蘇台。旋以軍台四十四站,地勢綿長,分防散漫。乃分為四路,於中二路擇要駐營,調綏遠城馬隊移防哈爾尼敦,以原有之兵守塞爾烏蘇。
zhì guāng xù jiān, xīn jiāng dà dìng, xī gù wú yú, ér běi jìng é huàn jiàn bī. guāng xù liù nián, diào xuān huà liàn jūn zhí lì bù duì fù kù lún fáng é. qī nián, yīn wū chéng sān miàn lín é, biān fáng zhòng yào, ér yuán yǒu fáng jūn, jì yì shēng shū, wū chéng gòng zhù méng gǔ liàn jūn jí hēi lóng jiāng chá hā ěr mǎ duì èr qiān wǔ bǎi rén, yóu jīng yíng pài jiào xí qián wǎng jiào liàn, bǐ chéng jìn lǚ. shí bā nián, lǐ hóng zhāng yǐ rè hé dōng jìng shān gǔ cóng zá, pí lián fèng tiān, bō zhí lì liàn jūn mǎ bù duì gè yī yíng zé yào zhù fáng. èr shí sì nián, yǐ rè hé chá hā ěr wèi méng biān yào dì, lìng gè dōu tǒng děng xuǎn liàn bīng dīng, zhěng bèi jūn shí. sān shí èr nián, yǐ rè hé mǎ bù duì sān yíng gǎi biān wèi cháng bèi jūn, qí bīng é jūn cì dì bǔ zú. shí nèi wài méng gǔ bīng rì yì chán ruò, é rén suì qīn qīn lán rù, wū liáng hǎi yǐ nán shòu qí láo lóng, kā lǔ lún hé yǐ dōng zì qí kěn mù, è bó kǎ lún suì tóng xū shè yǐ.
至光緒間,新疆大定,西顧無虞,而北境俄患漸偪。光緒六年,調宣化練軍、直隸步隊赴庫倫防俄。七年,因烏城三面鄰俄,邊防重要,而原有防軍,技藝生疏,烏城共駐蒙古練軍及黑龍江、察哈爾馬隊二千五百人,由京營派教習前往教練,俾成勁旅。十八年,李鴻章以熱河東境山谷叢雜,毗連奉天,撥直隸練軍馬步隊各一營擇要駐防。二十四年,以熱河、察哈爾為蒙邊要地,令各都統等選練兵丁,整備軍實。三十二年,以熱河馬步隊三營改編為常備軍,其兵額均次第補足。時內外蒙古兵日益孱弱,俄人遂駸駸闌入,烏梁海以南受其牢籠,喀魯倫河以東恣其墾牧,鄂博、卡倫遂同虛設矣。
zhí lì yán méng biān fáng wù, yōng zhèng jiǔ nián, lìng zhí lì jiāng chén xiū zhì biān qiáng, qí gǔ běi xuān huà dà tóng sān chù, xián mù bīng zēng fáng. zì dú shí kǒu yǐ xī, zhì shā hǔ kǒu yī dài yào ài, yì zhuó zēng biàn bīng. shí nián, yú dú shí kǒu gǎi shè fù jiāng yǐ xià gè guān, zēng é bīng bā bǎi rén, biān qiáng chōng yào chù, zēng shè lù shān mù shān, yǐ bèi dǔ yù. zì qīng chū zhì qián lóng jiā qìng cháo, méng biān suī jí. xián tóng zhī jiān, xī chuí yòng bīng, méng fěi yì jiàn zī shì. tóng zhì sì nián, yǐ zhí lì běi jìng yán biān guān kǒu wǔ shí yú chù, bīng shù shén dān, diào bō jīng shī huǒ qì yíng wēi yuǎn duì tí biāo mǎ bù duì, fēn zhù xǐ fēng kǒu tiě mén guān luán yáng sǎ hé qiáo zūn huà luó wén yù yí běi yí xī děng chù. guāng xù qī nián, lǐ hóng zhāng yǐ běi biān duō lún tīng dì jiān méng qí, jǐn yǒu xīn jiù fáng jūn qī bǎi yú rén, bù fū fēn bù, zēng diào xuān huà liàn jūn mǎ duì yī yíng fēn duàn suō xún. shí bā nián, yǐ zhí lì fáng jūn wǔ yíng zhù gǔ běi kǒu. shí jiǔ nián, lǐ hóng zhāng yīn gǔ běi kǒu fáng yíng diào huí nèi dì, ér rè hé dì guǎng bīng dān, nǎi bié liàn mǎ duì sān shào, yǔ yuán yǒu zhī cháo yáng mǎ duì yī yíng wéi chǎng mǎ duì bǎi rén, hù wèi yuán yīng. zhí lì biān wù, zhòng zài hǎi jiāng, dōng zhī shān hǎi guān, wèi liáo shěn mén hù, nán zhī tiān jīn dà gū, wèi jīng shī píng bì. qí běi jìng wéi jī bǔ méng fěi, wú shì zhòng bīng tún shù yě.
直隸沿蒙邊防務,雍正九年,令直隸疆臣修治邊牆,其古北、宣化、大同三處,咸募兵增防。自獨石口以西,至殺虎口一帶要隘,亦酌增弁兵。十年,於獨石口改設副將以下各官,增額兵八百人,邊牆衝要處,增設鹿柵木柵,以備堵御。自清初至乾隆、嘉慶朝,蒙邊綏輯。咸、同之間,西陲用兵,蒙匪亦漸滋事。同治四年,以直隸北境沿邊關口五十餘處,兵數甚單,調撥京師火器營、威遠隊、提標馬步隊,分駐喜峰口、鐵門關、灤陽、灑河橋、遵化、羅文峪迤北迤西等處。光緒七年,李鴻章以北邊多倫廳地兼蒙旗,僅有新舊防軍七百餘人,不敷分布,增調宣化練軍馬隊一營分段梭巡。十八年,以直隸防軍五營駐古北口。十九年,李鴻章因古北口防營調回內地,而熱河地廣兵單,乃別練馬隊三哨,與原有之朝陽馬隊一營、圍場馬隊百人,互為援應。直隸邊務,重在海疆,東之山海關,為遼、沈門戶,南之天津、大沽,為京師屏蔽。其北境惟緝捕蒙匪,無事重兵屯戍也。
shān xī biān jiè zhī guī huà suī yuǎn bāo tóu zhèn, kòng è cǎo dì, pí lián dà qīng shān, nán dǐ shā hǔ kǒu, xī yú chán jīn, dōng jiē dé shèng kǒu, yǔ méng gǔ huí bù cuò rǎng. xián fēng jūn xìng yǐ hòu, guān bīng sì chū zhēng tǎo, biān bèi kōng xū, kòu dào chéng jī qiè fā. tóng zhì liù nián, zuǒ zōng táng dū shī qín jìn, yǐ shān xī shěng biàn bīng tuán yǒng jūn bù kě shì, nǎi fēn bō yíng yǒng, zhù shǒu huáng hé xī nán liǎng àn, bié mù sān qiān rén, fù yǔ mén bǎo dé jiān fáng shǒu, bìng zào pào chuán sì shí sōu, zhuó pèi shuǐ shī, zhù yuán qǔ sān mén yī dài. jūn shì dìng hòu, fáng jūn xuán chè. guāng xù jiān, céng guó quán diào bō xiāng jūn, zé yào tún shǒu, ér bīng shù jǐn yī qiān èr bǎi rén. jiǔ nián, zhāng zhī dòng yǐ yàn mén guān wèi jìn biān yào kǒu, zhǐ yǒu liàn jūn qiān rén, lìng gè yíng yǐ cì chōu liàn, yǐ gù biān fáng. shí nián, zēng liàn dà tóng tài yuán èr zhèn mǎ bù yíng. wèi róng guāng zēng liàn mǎ duì wǔ qí, yǐ sān qí zhù kǒu wài, èr qí zhù kǒu nèi, yǐ zuǒ xiāng jūn zhī bù dǎi. yóu shān xī shěng yí xī, wèi shǎn xī zhī běi jìng, wéi yú lín shén mù yī yú, dì jiē méng jiāng, ér zhàng yǐ zhǎng chéng, huán yǐ hé tào, mín qíng xún pǔ, fáng wù gèng jiǎn yú yàn jìn yě.
山西邊界之歸化、綏遠、包頭鎮,控扼草地,毗連大青山,南抵殺虎口,西逾纏金,東接得勝口,與蒙古、回部錯壤。咸豐軍興以後,官兵四出征討,邊備空虛,寇盜乘機竊發。同治六年,左宗棠督師秦、晉,以山西省弁兵團勇均不可恃,乃分撥營勇,駐守黃河西南兩岸,別募三千人,赴禹門、保德間防守,並造炮船四十艘,酌配水師,駐垣曲、三門一帶。軍事定後,防軍旋撤。光緒間,曾國荃調撥湘軍,擇要屯守,而兵數僅一千二百人。九年,張之洞以雁門關為晉邊要口,止有練軍千人,令各營以次抽練,以固邊防。十年,增練大同、太原二鎮馬步營。衛榮光增練馬隊五旗,以三旗駐口外,二旗駐口內,以佐湘軍之不逮。由山西省迤西,為陝西之北境,惟榆林、神木一隅,地接蒙疆,而障以長城,環以河套,民情馴朴,防務更簡於燕、晉也。
xīn jiāng wèi xī yù sān shí liù guó gù rǎng, lì dài chóu biān liè shù, jìn zài yù mén, yuǎn yì jǐn lóng duī ér wài. zì qián lóng nián zhǔn bù píng, dào guāng cháo huí jiāng dìng, zhì guāng xù jiān, zài dìng tiān shān, kāi shěng zhì yú dí huà chéng, shè wǔ fǔ sān shí liù xiàn. ér é luó sī biān jìng yóu běi ér xī, mián yán cuò gèn. zì duó qǔ huò hǎn sān bù hòu, yī lí jí nán lù kā shí gá ěr jiē yǔ é shǔ xiāng jiē. quán jìng zhōng jiè tiān shān, fēn nán běi èr lù. běi lù wèi zhǔn gá ěr bù luò, xī běi yǐ yī lí wèi zhòng zhèn, wū lǔ mù qí dāng wǎng lái kǒng dào, tǎ ěr bā hā tái wèi běi jìng píng fān. nán lù xī huí zú suǒ jū, wū shén dāng shì zhōng zhī dì. yè ěr qiāng kā shí gá ěr xióng guān zhū chéng. yīng jí sà ěr xī dá wài fān.
新疆為西域三十六國故壤,歷代籌邊列戍,近在玉門,遠亦僅龍堆而外。自乾隆年准部平,道光朝回疆定,至光緒間,再定天山,開省治於迪化城,設五府三十六縣。而俄羅斯邊境由北而西,綿延錯亘。自奪取霍罕三部後,伊犁及南路喀什噶爾皆與俄屬相接。全境中界天山,分南北二路。北路為準噶爾部落,西北以伊犁為重鎮,烏魯木齊當往來孔道,塔爾巴哈台為北境屏藩。南路悉回族所居,烏什當適中之地。葉爾羌、喀什噶爾雄冠諸城。英吉薩爾西達外藩。
qián lóng shí bā nián, yǐ zhǔn gá ěr bī chù biān jìng, hā mì jí xī zàng běi lù suī yǐ shè fáng, ér xuǎn jiāng bèi, jù tuó mǎ, jiǎn jūn shí, kān shuǐ cǎo, chǔ liáng xiǎng, xiū chéng yuán, zhū duān dài lǐ. mìng jiāng lì xiān shì chóu bèi, cì dì shī xíng. hā mì yǐ zhù zhòng bīng, ér fáng suǒ quán shì kǎ lún. tiān shān bīng xuě yán hán, jiā yì fǔ xún shì zú. nán lù gè chéng, yǐ mǎn zhōu yíng lǜ qí yíng xié tóng fáng shǒu. hé tián kù chē pì zhǎn zhū chéng, zé dàn shè lǜ qí yíng bīng. qí kǎ lún tái zhàn, zì hā mì xī zhì pì zhǎn, běi zhì bā lǐ kūn, zì pì zhǎn xī zhì kù chē, běi zhì wū lǔ mù qí, zì kù chē xī zhì wū shén, yòu xī zhì yè ěr qiāng, yòu xī zhì kā shí gá ěr, qí nán zhì hé tián, shì kǎ lún zhī dà xiǎo, dìng shù bīng zhī duō guǎ. gè tái zhàn shè tuó mǎ chē liàng wú quē, qián xíng zǔ shuǐ, zé zào zhōu yǐ jì zhī. èr shí sì nián, kān dìng zhǔn bù, běi lù zhòng dì, xián fēn bīng shè fáng, shān chuān ài kǒu, xī zhì kǎ lún tái zhàn. gè kǎ lún shè suǒ lún xī bó è lǔ tè bīng dīng zì shí míng zhì sān shí yú míng yǒu chà. gè tái zhàn shè mǎn zhōu lǜ qí chá hā ěr bīng dīng gè shí wǔ míng. nán lù gè chéng shè bàn shì dà chén. qí lǐ shì huí guān ā qí mù bó kè yǐ xià, gè yǒu suǒ sī, fēn tǒng huí bīng, lì zhù fáng dà chén diào qiǎn. èr shí liù nián, shè yī lí mǎ bù bīng èr qiān wǔ bǎi rén. èr shí qī nián, shè yī lí jiāng jūn jí cān zàn lǐng duì dà chén. sān shí yī nián, shè wū lǔ mù qí bàn shì dà chén.
乾隆十八年,以準噶爾逼處邊境,哈密及西藏北路雖已設防,而選將備,具駝馬,簡軍實,勘水草,儲糧餉,修城垣,諸端待理。命疆吏先事籌備,次第施行。哈密已駐重兵,而防所全恃卡倫。天山冰雪嚴寒,加意撫循士卒。南路各城,以滿洲營、綠旗營協同防守。和闐、庫車、辟展諸城,則但設綠旗營兵。其卡倫台站,自哈密西至辟展,北至巴里坤,自辟展西至庫車,北至烏魯木齊,自庫車西至烏什,又西至葉爾羌,又西至喀什噶爾,其南至和闐,視卡倫之大小,定戍兵之多寡。各台站設駝馬車輛毋缺,前行阻水,則造舟以濟之。二十四年,戡定準部,北路重地,咸分兵設防,山川隘口,悉置卡倫台站。各卡倫設索倫、錫伯、厄魯特兵丁自十名至三十餘名有差。各台站設滿洲、綠旗、察哈爾兵丁各十五名。南路各城設辦事大臣。其理事回官阿奇木伯克以下,各有所司,分統回兵,隸駐防大臣調遣。二十六年,設伊犁馬步兵二千五百人。二十七年,設伊犁將軍及參贊領隊大臣。三十一年,設烏魯木齊辦事大臣。
jiā qìng èr nián, yú huì yuǎn chéng zhī běi guān, zēng diào shù bīng.
嘉慶二年,於惠遠城之北關,增調戍兵。
dào guāng liù nián, yǐ xīn jiāng fáng jūn yǐ zēng zhì wàn yú rén, lìng jiāng lì diào bīng sì qiān rén fù huí jiāng, èr qiān rén fù ā kè sū, xié lì fáng dǔ. yòu yīn kā shí gá ěr fáng bīng jiào shǎo, yú chéng běi yào ài zēng bīng sān yíng, chéng nán zēng bīng èr yíng. bā nián, fēn qiǎn kā shí gá ěr fáng bīng sì qiān sān bǎi rén fáng shǒu gè lù, xuǎn jīng zhuàng èr qiān rén fēn shí bān jiào liàn. nà yàn chéng yīn ā kè sū wèi nán lù yào dì, zēng bīng qiān rén, hé yuán yǒu fáng bīng fán èr qiān yú rén, yǐ kòng zhì nán běi èr lù. qí bīng lǐng yí lù, běi tōng yī lí xī nán kǎ lún, wài tōng wū shén zhī jié jìng, yī lǜ fēng jìn. kā shí gá ěr yè ěr qiāng yīng jí sà ěr gè kǎ lún, xiàng jǐn zhù bīng shí yú míng, nǎi yú gè kǎ lún shì zhōng chù, fán tōng huò hǎn bā dá kè shān kè shén mǐ ěr wài yí zhī lù, zēng zhú tǔ bǎo, yǐ dū sī děng guān lǜ bīng zhù shǒu, bīng shù zì shù shí rén zhì èr bǎi rén bù děng. jiǔ nián, yú kā shí gá ěr biān jiè zēng kǎ lún bā chù. shí yī nián, huí jiāng dà dìng, mìng cān zàn dà chén zhù yè ěr qiāng, zǒng lǐ bā chéng huí wù, jié zhì bā lǐ kūn yī lí liǎng lù mǎn hàn bīng yī wàn sì qiān yú rén, fēn fáng gè lù. kā shí gá ěr zhī bā kǎ lún, dào tōng huò hǎn, zhú tǔ bǎo sān zuò, zēng jiàn bīng fáng. yè ěr qiāng suǒ shǔ kǎ lún, tōng kè shén mǐ ěr wài yí yào ài, yīng jí sà ěr tōng bù lǔ tè yào ài, gè xiū tǔ bǎo zhù bīng. yú wū kè sū wū shén èr chù, gè zhù bā qí bīng yī qiān sān bǎi rén. yú kā shí gá ěr zhù lǜ yíng bīng sān qiān rén, wèi qián fēng, jiān shǒu biān kǎ. yīng jí sà ěr zhù mǎ duì wǔ bǎi rén, lǜ yíng bīng qiān rén, wèi qián hòu èr chéng zhōng quán jiē yīng zhī shī. bā ěr chǔ kè lǜ yíng bīng sān qiān rén, zhú bǎo tún shǒu. hé tián zēng zú fáng bīng wǔ bǎi rén. suǒ yú mǎn hàn bīng liù qiān yú rén, xī shù zhù yè ěr qiāng, lì cān zàn dà chén tǒng xiá, yù jǐng yuán jiǎo. qí kā shí gá ěr yè ěr qiāng jiù é huí bīng, réng tiāo bǔ xùn liàn, yǐ tì fáng bīng. shí sì nián, yǐ suǒ lún xī bó chá hā ěr é lǔ tè sì chù yíng bīng, shǒu wèi yī lí yán biān dà xiǎo kǎ lún qī shí yú zuò, àn qī huì shào, tǒng bīng jiāng lǐng, bù dé qīng chū yāo gōng.
道光六年,以新疆防軍已增至萬餘人,令疆吏調兵四千人赴回疆,二千人赴阿克蘇,協力防堵。又因喀什噶爾防兵較少,於城北要隘增兵三營,城南增兵二營。八年,分遣喀什噶爾防兵四千三百人防守各路,選精壯二千人分十班教練。那彥成因阿克蘇為南路要地,增兵千人,合原有防兵凡二千餘人,以控制南北二路。其冰嶺一路,北通伊犁西南卡倫,外通烏什之捷徑,一律封禁。喀什噶爾、葉爾羌、英吉薩爾各卡倫,向僅駐兵十餘名,乃於各卡倫適中處,凡通霍罕、巴達克山、克什米爾外夷之路,增築土堡,以都司等官率兵駐守,兵數自數十人至二百人不等。九年,於喀什噶爾邊界增卡倫八處。十一年,回疆大定,命參贊大臣駐葉爾羌,總理八城回務,節制巴里坤、伊犁兩路滿、漢兵一萬四千餘人,分防各路。喀什噶爾之八卡倫,道通霍罕,築土堡三座,增建兵房。葉爾羌所屬卡倫,通克什米爾外夷要隘,英吉薩爾通布魯特要隘,各修土堡駐兵。於烏克蘇、烏什二處,各駐八旗兵一千三百人。於喀什噶爾駐綠營兵三千人,為前鋒,兼守邊卡。英吉薩爾駐馬隊五百人,綠營兵千人,為前後二城中權接應之師。巴爾楚克綠營兵三千人,築堡屯守。和闐增足防兵五百人。所餘滿、漢兵六千餘人,悉數駐葉爾羌,隸參贊大臣統轄,遇警援剿。其喀什噶爾、葉爾羌舊額回兵,仍挑補訓練,以替防兵。十四年,以索倫、錫伯、察哈爾、額魯特四處營兵,守衛伊犁沿邊大小卡倫七十餘座,按期會哨,統兵將領,不得輕出邀功。
xián fēng èr nián, tíng chén huì yì, yǐ xīn jiāng nán běi lù zhù bīng yì duō, shù yú sān wàn, pín nián yóu nèi dì huàn fáng, shū kǔ fán fèi, nǎi yú yī lí děng chù lǜ yíng bīng nèi diào bō huàn bān, qí bù zú zhě, jiù dì mù zhī.
咸豐二年,廷臣會議,以新疆南北路駐兵益多,數逾三萬,頻年由內地換防,殊苦煩費,乃於伊犁等處綠營兵內調撥換班,其不足者,就地募之。
xián tóng jiān, zhōng yuán yòng bīng, guān wài nán běi gè chéng, biān fēn sì qǐ. tóng zhì èr nián, diào chá hā ěr méng bīng, xī shù yóu kē bù duō fù wū lǔ mù qí tún shǒu. wǔ nián, diào wū lǐ yǎ sū tái méng bīng liù qiān rén fù yī lí. jiǔ nián, diào hēi lóng jiāng bīng èr qiān rén, chá hā ěr bīng qiān rén, mǎ duì èr bǎi yú rén, chí fù wū chéng, bìng lìng kā ěr kā gè méng zhǎng, suí shí zhěng dùn méng bīng. shí nián, zài wū liáng hǎi yī dài, ān shè tái zhàn, yí xī yì yī lǜ shè tái, zhí dǐ tǎ ěr bā hā tái. shí yī nián, yīn kù ěr kā lǎ wū sū děng chù, wèi jīng hé yào dì, zhāo mù yǒng dīng, xié tóng mǎ duì fáng shǒu. diào xuān huà gǔ běi kǒu yíng bīng, fēn fù wū chéng. shí èr nián, diào dà tóng xuān huà bīng qiān rén, fù fáng tǎ ěr bā hā tái. shí sān nián, yǐ tǎ chéng wèi xī lù fáng wù è yào zhī qū, diào yī lí yí běi zhī chá hā ěr bīng èr qiān rén, jí méng gǔ bīng yì zhī. xún mìng zuǒ zōng táng yóu guān lǒng xī zhēng, tiān shān nèi wài, cì dì kān píng, ér é luó sī yì guī wǒ yī lí.
咸、同間,中原用兵,關外南北各城,邊氛四起。同治二年,調察哈爾蒙兵,悉數由科布多赴烏魯木齊屯守。五年,調烏里雅蘇台蒙兵六千人赴伊犁。九年,調黑龍江兵二千人,察哈爾兵千人,馬隊二百餘人,馳赴烏城,並令喀爾喀各盟長,隨時整頓蒙兵。十年,在烏梁海一帶,安設台站,迤西亦一律設台,直抵塔爾巴哈台。十一年,因庫爾喀喇烏蘇等處,為晶河要地,招募勇丁,協同馬隊防守。調宣化、古北口營兵,分赴烏城。十二年,調大同、宣化兵千人,赴防塔爾巴哈台。十三年,以塔城為西路防務扼要之區,調伊犁迤北之察哈爾兵二千人,及蒙古兵益之。尋命左宗棠由關、隴西征,天山內外,次第戡平,而俄羅斯亦歸我伊犁。
guāng xù sān nián, zuǒ zōng táng yú yī lí zēng zhú pào tái, duō zhù jìn lǚ. liú jǐn táng jiù guān wài yíng yǒng zhī jīng zhuàng zhě, biān wèi zhì bīng, gǎi háng xiǎng wèi zuò liáng, cān yòng tún tián zhī fǎ, yǐ zú jūn shí. zhāng yào gēng dìng xīn jiāng yíng zhì sān shì: yī zēng qí bīng, zuǒ bù bīng zhī bù dǎi yī zhòng huǒ qì, jiǎn yǎng bīng zhī fèi, wèi gòu qì zhī zī yī shè yóu jī zhī shī, zhù nán běi lù zhī jiān, yù fáng é huàn. liù nián, gōng jīn táng yīn wū lǔ mù qí zhī gǒng níng chéng, jiē rǎng jīng hé, páng dá wū chéng jiān dào, ér jiù chéng yǐ pǐ, nǎi yú dí huà chéng wài gāo yuán, bié jiàn xīn chéng, yǐ zhù fáng bīng, ér zī kòng è. shí èr nián, liú jǐn táng yǐ bā lǐ kūn mǎn yíng guī bìng gǔ chéng, yī lí gòng zhù mǎ bù fáng jūn èr shí bā yíng, zhuó cái xīn mù zhī yǒng, biān liú jīng zhuàng, wèi mǎ duì jiǔ qí, bù duì shí sān qí, zì yī lí zhì dà hé yán jí jīng hé yǐ dōng, fēn lù zhù fáng. shí sì nián, é ěr qìng é yīn tǎ ěr bā hā tái zhù fáng hàn duì, jiǔ yì sī guī, jiù gān sù é bīng, jí chá hā ěr bù nèi, xuǎn èr qiān liù bǎi rén diào fáng. shí wǔ nián, fù yú tǎ chéng zēng mù fáng bīng, fán bù duì sān yíng, mǎ duì sì qí, biàn yǒng èr qiān rén. shí liù nián, yǐ yī lí mǎn zhōu yíng, jīng bīng luàn hòu, é shù jiǔ xū, zhuó liàng tiāo bǔ, dìng wèi èr qiān rén, zài tiāo liú xī bó xīn mǎn zhōu qiān rén, yǐ bèi bù zú. yī lí hàn duì gǎi lì biāo yíng, fán bù duì yī yíng, mǎ duì èr yíng, gé lín pào duì yī shào. huì yuǎn chéng běi guān shè pào duì yī shào, dìng yuǎn chéng shè mǎ duì sān qí. shí qī nián, yáng chāng jùn yīn tǎ chéng jìng nèi, hàn méng huí hā zá jū, dōng jiē wū liáng hǎi, xī jiē yī lí, dì jì xiǎn yào, lù fù fēn qí, gòng zēng jiāng biàn sān shí yī yuán, bù duì sān qí, mǎ duì sì qí, yǐ bèi xún fáng dàn yā. shí jiǔ nián, yǐ zǒng bīng guān zhù fáng suī dìng, tǒng hàn duì sān qiān rén, cè yīng sì jìng, ruò guǎng rén chéng guǒ zǐ gōu sān tái zhān dé chéng sān dào hé huò ěr guǒ sī gǒng chén chéng níng yuǎn chéng, yǐ mǎ bù pào duì fēn fáng. sān shí yī nián, pān xiào sū yīn xīn jiāng bīng fèi guò zhòng, gǎi liàn tǔ zhù, qiǎn sàn kè jūn. huí chán mín xìng gè shū, yǐ èr sān chéng chān rù hàn jūn xùn liàn, hàn jūn zé gè yíng qí jiē jiǎn wèi shào, jié xiǎng fáng biān, shǐ néng jiān gù.
光緒三年,左宗棠於伊犁增築炮台,多駐勁旅。劉錦棠就關外營勇之精壯者,編為制兵,改行餉為坐糧,參用屯田之法,以足軍實。張曜更定新疆營制三事:一、增騎兵,佐步兵之不逮;一、重火器,減養兵之費,為購器之資;一、設游擊之師,駐南北路之間,預防俄患。六年,恭釒堂因烏魯木齊之鞏寧城,接壤精河,旁達烏城間道,而舊城已圮,乃於迪化城外高原,別建新城,以駐防兵,而資控扼。十二年,劉錦棠以巴里坤滿營歸併古城,伊犁共駐馬步防軍二十八營,酌裁新募之勇,編留精壯,為馬隊九旗,步隊十三旗,自伊犁至大河沿及精河以東,分路駐防。十四年,額爾慶額因塔爾巴哈台駐防漢隊,久役思歸,就甘肅額兵,及察哈爾部內,選二千六百人調防。十五年,復於塔城增募防兵,凡步隊三營,馬隊四旗,弁勇二千人。十六年,以伊犁滿洲營,經兵亂後,額數久虛,酌量挑補,定為二千人,再挑留錫伯、新滿洲千人,以備不足。伊犁漢隊改立標營,凡步隊一營,馬隊二營,格林炮隊一哨。惠遠城北關設炮隊一哨,定遠城設馬隊三旗。十七年,楊昌濬因塔城境內,漢、蒙、回、哈雜居,東接烏梁海,西接伊犁,地既險要,路復分歧,共增將弁三十一員,步隊三旗,馬隊四旗,以備巡防彈壓。十九年,以總兵官駐防綏定,統漢隊三千人,策應四境,若廣仁城、果子溝、三台、瞻德城、三道河、霍爾果斯、拱宸城、寧遠城,以馬步炮隊分防。三十一年,潘效蘇因新疆兵費過重,改練土著,遣散客軍。回纏民性各殊,以二三成攙入漢軍訓練,漢軍則各營旗皆減為哨,節餉防邊,始能兼顧。
xuān tǒng èr nián, zhá lā fēng ā yīn tǎ ěr bā hā tái píng bì xī běi, yǐ yuán yǒu mǎ bù pào duì, jí zuǒ yòu qí méng mǎn duì, xī gǎi xīn shì cāo fǎ. shí zhōng cháo fāng yì jiǎn xiǎng cái bīng, wèi huáng yuǎn lüè. é luó sī zhèng jīng yíng dōng chuí, suì zàn ān wú shì yún.
宣統二年,札拉豐阿因塔爾巴哈台屏蔽西北,以原有馬步炮隊,及左右旗蒙、滿隊,悉改新式操法。時中朝方議減餉裁兵,未遑遠略。俄羅斯正經營東陲,遂暫安無事雲。
xī zàng chū shè zhù cáng dà chén, ér fān zhòng réng tǒng shǔ yú lǎ ma. dāng chóng dé qī nián, dá lài bān chán yǔ è lǔ tè tóng shí rù gòng. shùn zhì kāng xī jiān, cháo qǐng bù jué. kāng xī zhī jì, zhǔn gá ěr qīn cáng, yóu xī níng jìn bīng píng zhī.
西藏初設駐藏大臣,而番眾仍統屬於喇嘛。當崇德七年,達賴、班禪與厄魯特同時入貢。順治、康熙間,朝請不絕。康熙之季,準噶爾侵藏,由西寧進兵平之。
yōng zhèng wǔ nián, mǐ gá lóng zhī zhēng, yǐ pō luó nài yǒu dìng luàn gōng, jìn fēng jùn wáng. shí nián, liú yún nán bīng yú chá mù duō, yǐ fáng fān zhòng.
雍正五年,弭噶隆之爭,以頗羅鼐有定亂功,進封郡王。十年,留雲南兵於察木多,以防番眾。
qián lóng shí wǔ nián, chú pō luó nài wáng jué, shǐ shè zhù cáng dà chén, yǔ dá lài bān chán cān hù zhì zhī. qí xī nán zhī kuò ěr kā, shí kuī cáng jìng, zhōng cháo yǐ bīng lì zuǒ zhī, shōu fù bā lēi bù suǒ qīn zhàn cáng dì, zēng shè táng xùn shǒu bīng shí sān chù, yǐ zhài luò zhī duō guǎ wèi héng, qián cáng zēng táng gǔ tè bīng bā bǎi rén, hòu cáng zēng sì bǎi rén. wǔ shí sì nián, shǐ yú qián hòu cáng gè shè fān bīng qiān rén. qí tōng nèi dì zhī dìng rì jiāng zī èr chù yào ài, gè shè fān bīng wǔ bǎi rén, jiù jìn xuǎn bǔ. shè dài běng sān rén, yǐ èr rén zhù hòu cáng, yī rén zhù dìng rì. zēng jiāng zī dài běng yī rén. qián cáng fān bīng lì zhù fáng yóu jī, hòu cáng fān bīng lì zhù fáng dū sī. lìng sì chuān dū chén yǐ tóu děng jiāng bèi wèi zhù cáng zhī xuǎn, tǒng yǐ dà chén. qí zhù cáng zhī bīng, lìng zhù cáng dà chén qīn wèi xiào yuè. sì yīn dìng rì jiāng zī wèi gè bù luò lái cáng bì jīng zhī lù, gè zēng fáng xùn, shè shǒu bèi děng guān. dǎ jiàn lú zhī wài, zé dì shè yóu jī děng guān. wǔ shí bā nián, hé lín děng huì kān hòu cáng biān jiè jí è bó qíng xíng, jiāng zī fān hàn bīng yǐ fū fáng shǒu, wéi dìng rì dì fāng liáo kuò, wèi niè lā mù zōng kā róng xiá sān chù zǒng huì zhī qū, qí jié jìng rú xiá ěr duō gǔ lì gá děng chù, jūn wèi yào ài, zēng shè fān bīng, tǒng yǐ dài běng, xiū zhài luò yǐ bèi qī zhǐ, lì è bó yǐ shǒu jiè huà.
乾隆十五年,除頗羅鼐王爵,始設駐藏大臣,與達賴、班禪參互制之。其西南之廓爾喀,時窺藏境,中朝以兵力佐之,收復巴勒布所侵占藏地,增設塘汛守兵十三處,以寨落之多寡為衡,前藏增唐古特兵八百人,後藏增四百人。五十四年,始於前後藏各設番兵千人。其通內地之定日、江孜二處要隘,各設番兵五百人,就近選補。設戴琫三人,以二人駐後藏,一人駐定日。增江孜戴琫一人。前藏番兵隸駐防游擊,後藏番兵隸駐防都司。令四川督臣以頭等將備為駐藏之選,統以大臣。其駐藏之兵,令駐藏大臣親為校閱。嗣因定日、江孜為各部落來藏必經之路,各增防汛,設守備等官。打箭爐之外,擇地設游擊等官。五十八年,和琳等會勘後藏邊界及鄂博情形,江孜番、漢兵已敷防守,惟定日地方遼闊,為聶拉木、宗喀、絨轄三處總匯之區,其捷徑如轄爾多、古利噶等處,均為要隘,增設番兵,統以戴琫,修寨落以備棲止,立鄂博以守界畫。
dào guāng èr nián, chéng zhì niè lā mù róng xiá gè yíng guān sī shì lǎ ma zhī zuì, bié qiǎn fān bīng bǔ yíng bīng zhī é. èr shí yī nián, lìng fān bīng xí gōng shǐ zhě, gǎi xí niǎo qiāng. èr shí èr nián, lìng hòu cáng dà chén dū shuài jiāng biàn jiào liàn duī gé ěr běn wā jīn fān mín wǔ jì.
道光二年,懲治聶拉木、絨轄各營官私釋喇嘛之罪,別遣番兵補營兵之額。二十一年,令番兵習弓矢者,改習鳥槍。二十二年,令後藏大臣督率將弁教練堆葛爾本挖金番民武技。
xián fēng wǔ nián, yǐ kuò ěr kā bù jìng, zhù fáng bīng dān, lìng lǎ ma děng lián luò fáng fàn, diào qián cáng sēng sú tǔ bīng èr qiān rén fù cè diàn dì fāng fáng fàn.
咸豐五年,以廓爾喀不靖,駐防兵單,令喇嘛等聯絡防範,調前藏僧俗土兵二千人赴策墊地方防範。
tóng zhì sì nián, zhù cáng dà chén mǎn qìng děng, diào pài tǔ bīng jí tǒng bīng fān yuán fáng bèi pī léng. bā nián, yīn pī léng qīn zhàn zhé mèng xióng, yǔ táng gǔ tè xiāng chí, lìng ēn lín děng zhěng dùn hòu cáng fān hàn yíng wǔ. shí yī nián, mìng dé tài fù cáng, xiào yuè jiāng zī dìng rì hòu cáng sān xùn fáng yíng, yǐ gù zhé mèng xióng jí niè lā mù mén hù.
同治四年,駐藏大臣滿慶等,調派土兵及統兵番員防備披楞。八年,因披楞侵占哲孟雄,與唐古特相持,令恩麟等整頓後藏番、漢營伍。十一年,命德泰赴藏,校閱江孜、定日後藏三汛防營,以固哲孟雄及聶拉木門戶。
guāng xù èr shí sì nián, zhù cáng dà chén wén hǎi yīn hòu cáng dìng rì dì fāng yíng wǔ jí jìng xī shè fáng, zhù cáng dà chén jiǔ wèi xún shì, nǎi lǜ bīng qīn wǎng gè chù xiào yuè. guāng xù jì nián, zhù cáng dà chén lián yù fǎng nèi dì zhì, shè wǔ bèi xué táng, zé yíng biàn wèi duì jí dá mù sān shí jiǔ zú zhōng zhī yōu xiù zhě, xí sù chéng kē, qí bì yè hòu, xiān liàn yī yíng, yǐ kāi fēng qì.
光緒二十四年,駐藏大臣文海因後藏定日地方營伍及靖西設防,駐藏大臣久未巡視,乃率兵親往各處校閱。光緒季年,駐藏大臣聯豫仿內地制,設武備學堂,擇營弁衛隊及達木三十九族中之優秀者,習速成科,俟畢業後,先練一營,以開風氣。
xuān tǒng èr nián, lián yù yīn gōng bù píng dìng, yǐ mǎ bù pào duì gōng chéng duì fēn dì zhù shǒu. xuán shū qǐng cái qù bāng bàn dà chén, shè zuǒ yòu cān zàn, fēn zhù qián hòu cáng. sān nián, bō mì yě fān zī shì, jí yǐ gōng bù zhī bīng jiǎo bàn, bìng yǐ bù duì zé dì zhù fáng, wèi gè yíng hòu yuán.
宣統二年,聯豫因工布平定,以馬步炮隊工程隊分地駐守。旋疏請裁去幫辦大臣,設左右參贊,分駐前後藏。三年,波密野番滋事,即以工布之兵剿辦,並以步隊擇地駐防,為各營後援。
zhì chuān jūn rù cáng zhī jǔ, shǐ yú yōng zhèng chū nián, zhǔn gá ěr kuī biān, zhào yǐ chuān shǎn bīng èr qiān rén zhù fáng, shè zhèng fù dà chén, fēn zhù qián hòu cáng. qí shí yún nán shěng jūn duì yì fēn tú rù cáng. shì dìng, réng chè guī yuán shěng. lì cháo zhèn fǔ cáng dì, duō yòng hàn jūn fān zú. zhì guāng xù sān shí yī nián, sì chuān dū chén xī liáng zòu diào chuān jūn chū dǎ jiàn lú, bìng zhāo mù tǔ yǒng wèi xiàng dǎo, yǐ jiǎo cuàn huí. shì nián bā yuè, bā táng lǎ ma qiāng hài dà chén, quán cáng zhèn dòng. sì chuān tí dū mǎ wéi qí jiàn chāng dào zhào ěr fēng hé bīng jìn kè bā táng lǐ táng, kān píng biān luàn. sān shí èr nián, lǐ táng nì fān sāng pī fù lǜ zhòng chàng luàn, xī liáng mìng zhào ěr fēng děng yǐ chuān jūn tǎo píng zhī. qí shí fān sēng yǔ běi bù huí mín rì jiù shuāi ruò, quán cáng biān jìng, wèi yīng jí lì é luó sī yuǎn shì suǒ bāo, cáng shì suì bù kě wèn yún.
至川軍入藏之舉,始於雍正初年,準噶爾窺邊,詔以川、陝兵二千人駐防,設正副大臣,分駐前後藏。其時雲南省軍隊亦分途入藏。事定,仍撤歸原省。歷朝鎮撫藏地,多用漢軍、番卒。至光緒三十一年,四川督臣錫良奏調川軍出打箭爐,並招募土勇為嚮導,以剿竄回。是年八月,巴塘喇嘛戕害大臣,全藏震動。四川提督馬維祺、建昌道趙爾豐合兵進克巴塘、里塘,勘平邊亂。三十二年,里塘逆番桑披復率眾倡亂,錫良命趙爾豐等以川軍討平之。其時番僧與北部回民日就衰弱,全藏邊境,為英吉利、俄羅斯遠勢所包,藏事遂不可問雲。
miáo jiāng dāng guì zhōu hú nán zhī jìng, pàn fú mí cháng, lì cháo jiē jiǎo fǔ jiān shī. kāng xī sān shí bā nián, yǐ zhèn gān jū miáo jiāng chōng yào, gǎi yuán zhōu zhèn wèi zhèn gān zhèn, shè zǒng bīng yǐ xià gè guān, zēng é bīng qiān rén, hé yuán yǒu zhī bīng fán èr qiān yī bǎi rén, yǐ fáng hóng miáo. yōng zhèng jiǔ nián, fù zēng bīng èr qiān rén. shì nián, è ěr tài yīn dōu jiāng yǔ qīng shuǐ jiāng xíng shì huà fēn, zēng shè qīng jiāng zhèn biāo, yǐ xīn shè zhī dān jiāng tái gǒng děng yíng, jí yuán yǒu zhī tóng rén zhèn yuǎn děng yíng, xián lì qīng jiāng zhèn. ér yǐ dōu yún lí píng, bìng shàng jiāng xià jiāng gè xié yíng, lì yú gǔ zhōu zhèn zǒng bīng. qián lóng yuán nián, yáng míng shí ruì yì zhì miáo, yǐ guì zhōu shěng miáo zhòng fēn shēng shú èr miáo, shēng miáo zài nán, shú miáo zài běi, nǎi tún zhù zhòng bīng yú nèi dì, ér zé lín miáo zhī yào dào, zēng xiū bì lěi, shǐ mín yǒu suǒ guī, bīng yǒu kě shǒu, yù miáo zhòng chū cháo zī shì, zé hù xiāng yuán jiǎo, zhàn shèng wù shì qióng zhuī, jiān fǔ shú miáo, bǐ jiàn zhī xiàng huà. wǔ nián, nà sū tú yīn yǒng shùn suǒ shǔ, jǐn jiē miáo jiāng, qiě yǔ hú běi shěng zhī róng měi tǔ sī sì chuān shěng zhī yǒu yáng tǔ sī lián jiè, nǎi yǐ yǒng shùn xié biāo bīng gǎi lì zhèn gān zhèn zǒng bīng, lián luò chǔ nán shēng shì, hé lì fáng miáo.
苗疆當貴州、湖南之境,叛服靡常,歷朝皆剿撫兼施。康熙三十八年,以鎮筸居苗疆衝要,改沅州鎮為鎮筸鎮,設總兵以下各官,增額兵千人,合原有之兵凡二千一百人,以防紅苗。雍正九年,復增兵二千人。是年,鄂爾泰因都江與清水江形勢劃分,增設清江鎮標,以新設之丹江、台拱等營,及原有之銅仁、鎮遠等營,咸隸清江鎮。而以都勻、黎平,並上江、下江各協、營,隸於古州鎮總兵。乾隆元年,楊名時銳意治苗,以貴州省苗眾分生熟二苗,生苗在南,熟苗在北,乃屯駐重兵於內地,而擇鄰苗之要道,增修壁壘,使民有所歸,兵有可守,遇苗眾出巢滋事,則互相援剿,戰勝勿事窮追,兼撫熟苗,俾漸知向化。五年,那蘇圖因永順所屬,緊接苗疆,且與湖北省之容美土司、四川省之酉陽土司連界,乃以永順協標兵改隸鎮筸鎮總兵,聯絡楚南聲勢,合力防苗。
jiā qìng chū nián, kān dìng miáo jiāng yǐ hòu, yú fèng huáng gān zhōu yǒng suī gǔ zhàng píng bǎo jìng gè tīng xiàn, yán biān cì dì jiàn xiū tún pù diāo tái, zhú biān qiáng yǐ yán jiè huà, zhú tǔ bǎo yǐ zī shǒu yù, zhú shào tái yǐ píng liào wàng, diāo kǎ zé zhàn shǒu xián zī, pào tái zé dǔ jié yóu lì. shè liàn yǒng qiān yú rén, tún dīng qī qiān rén, kěn pì tún fáng tián shí sān wàn yī qiān yú mǔ, xī yǐ tún bīng gēng zhǒng. qí dì jiē fù jìn diāo bǎo, yǐ biàn zhù shǒu, qiě jié xiǎng xǔ. lì jiā dào liǎng cháo, yán biān níng mì.
嘉慶初年,戡定苗疆以後,於鳳凰、乾州、永綏、古丈坪、保靖各廳縣,沿邊次第建修屯堡碉台,築邊牆以嚴界畫,築土堡以資守御,築哨台以憑瞭望,碉卡則戰守咸資,炮台則堵截尤利。設練勇千餘人,屯丁七千人,墾闢屯防田十三萬一千餘畝,悉以屯兵耕種。其地皆附近碉堡,以便駐守,且節餉糈。歷嘉、道兩朝,沿邊寧謐。
xián fēng jūn xìng yǐ hòu, miáo zhòng chéng jī sì rǎo. zhì tóng zhì nián, xí bǎo tián děng dà jǔ píng miáo, suī jiān yǒu piāo lüè zhī shì, yǐ fáng yǒng suí shí jiǎo fǔ. guāng xù shí èr nián, tán jūn péi yīn miáo mín xún rǎo wú cháng, nǎi fǎng fù nài fáng miáo zhī fǎ, zēng xiū shí diāo tǔ bǎo, yóu fù guō ér jiàn jí shān lín xiǎn zǔ zhī chù, hù wèi shǒu wàng, yǐ bèi miáo mín chū rù, yú jiù rì zhī miáo jiāng yíng zhì, wú suǒ biàn gèng yě.
咸豐軍興以後,苗眾乘機肆擾。至同治年,席寶田等大舉平苗,雖間有剽掠之事,以防勇隨時剿撫。光緒十二年,譚鈞培因苗民馴擾無常,乃仿傅鼐防苗之法,增修石碉土堡,由附郭而漸及山林險阻之處,互為守望,以備苗民出入,於舊日之苗疆營制,無所變更也。
yán biān dūn tái kǎ lún è bó diāo bǎo, qīng chū yú gè shěng biān jìng è yào chù, shè lì dūn tái yíng fáng, yǒu jǐng zé shǒu bīng jǔ yān wèi hào. kòu zhì bǎi rén zhě, guà yī xí, míng yī pào zhì sān bǎi rén zhě, guà èr xí, míng èr pào zhì wǔ bǎi rén zhě, guà sān xí, míng sān pào zhì qiān rén zhě, guà wǔ xí, míng wǔ pào zhì wàn rén zhě, guà qī xí, lián pào chuán dì. kāng xī qī nián, yù gè shěng jiāng lǐng, fán shuǐ lù kǒng dào zhī páng, jūn shè dūn tái yíng fáng, zhù sù bīng dīng, chuán bào jǐn jí jūn jī, jī chá fěi lèi, hù wèi xíng rén. qián lóng sān nián, bīng bù yì dìng xùn bīng quē shǎo chù, àn dì fāng wèi pì qíng xíng, zhuó liàng bō bǔ qì xiè, wù lìng zhěng bèi, suí shí chá yàn. yǒu lí xùn wù fáng zhě gé zé, guān lì yán chéng zhī.
沿邊墩台、卡倫、鄂博、碉堡,清初於各省邊境扼要處,設立墩台營房,有警則守兵舉煙為號。寇至百人者,掛一席,鳴一炮;至三百人者,掛二席,鳴二炮;至五百人者,掛三席,鳴三炮;至千人者,掛五席,鳴五炮;至萬人者,掛七席,連炮傳遞。康熙七年,諭各省將領,凡水陸孔道之旁,均設墩台營房,駐宿兵丁,傳報緊急軍機,稽察匪類,護衛行人。乾隆三年,兵部議定汛兵缺少處,按地方衛僻情形,酌量撥補器械,務令整備,隨時察驗。有離汛誤防者革責,官吏嚴懲之。
qí jūn tái zhī zhì, shǐ yú shùn zhì sì nián, zì zhāng jiā kǒu yí xī, huáng hé yí dōng, shè tái sān bǎi sì shí sì zuò, tái jūn qī bǎi sān shí èr míng. zì zhāng jiā kǒu qì shān hǎi guān yí xī, shè tái sì bǎi shí qī zuò, tái chē yī qiān èr bǎi wǔ shí yī míng.
其軍台之制,始於順治四年,自張家口迤西,黃河迤東,設台三百四十四座,台軍七百三十二名。自張家口迄山海關迤西,設台四百十七座,台車一千二百五十一名。
méng gǔ gè qí tái kǎ è bó zhī zhì, yǐ dà mò yī wàng wú yín, fán nèi wài zhá sà kè zhī yóu mù, gè xiàn yǐ jiè, huò yǐ è bó, huò yǐ kǎ lún. shèng jīng jí lín zé yǐ liǔ tiáo biān wèi jiè, yī nèi xìng ān lǐng ér shè. qí nèi méng gǔ tōng yì yào kǒu fán wǔ dào, yuē xǐ fēng kǒu gǔ běi kǒu dú shí kǒu zhāng jiā kǒu shā hǔ kǒu, yǐ dá yú gè qí. nèi méng lù jìn, shāng lǚ tōng xíng, shuǐ cǎo wú jiān. qí wài méng gǔ zhī yì, zé yóu ā ěr tài jūn tái yǐ dá yú biān jìng gè kǎ lún. kāng xī cháo zhēng zhǔn gá ěr shí, shè dìng biān zuǒ fù jiāng jūn, ér wài méng gǔ jūn tái zhī shè, yóu nèi ér wài, qí zhì shǐ mì. zì chá hā ěr ér běi, ér xī běi, ér yòu xī, qì wū lǐ yǎ sū tái, gòng zhì sì shí bā tái. kāng xī sān shí yī nián, zì gǔ běi kǒu zhì wū zhū mù qín, zhì tái jiǔ. zì dú shí kǒu zhì hào qí tè, zhì tái liù. zì zhāng jiā kǒu zhì sì zǐ bù luò, zhì tái wǔ. zì zhāng jiā kǒu zhì guī huà chéng, zhì tái liù. zì shā hǔ kǒu zhì wú lǎ tè, zhì tái jiǔ. zì guī huà chéng zhì è ěr duō sī, zhì tái bā. zì xǐ fēng kǒu zhì zā lài tè, zhì tái shí liù. qián lóng sān shí sì nián, zì xǐ fēng kǒu lù zā lài tè jǐn chù qǐ, zhì tái shí sì. zì gǔ běi kǒu lù wū zhū mù qín jǐn chù qǐ, zhì tái liù. zì shā hǔ kǒu lù wú lǎ tè dà lù wài qǐ, zhì tái qī. zì zhāng jiā kǒu lù sì zǐ bù luò jǐn chù qǐ, zhì tái shí liù. kā ěr kā zé zì bèi yóu zhàn. qí dōng lù shǒu zhàn yuē ní ěr dé ní tuō luó hǎi, xī lù shǒu zhàn yuē hā lā ní dūn, hòu lù shǒu zhàn yuē kěn tè shān. yí lǐ ér běi, zhí dǐ sān yīn nuò yán jìng, qí shǒu zhàn yuē bó luó bù ěr hā sū. fán hàn wáng bèi lēi guò jìng, jǐng chén yè, sì shēng chù. shāng lǚ chū qí tú, yì zī hàn wèi yān.
蒙古各旗台、卡、鄂博之制,以大漠一望無垠,凡內外札薩克之遊牧,各限以界,或以鄂博,或以卡倫。盛京、吉林則以柳條邊為界,依內興安嶺而設。其內蒙古通驛要口凡五道,曰喜峰口、古北口、獨石口、張家口、殺虎口,以達於各旗。內蒙路近,商旅通行,水草無艱。其外蒙古之驛,則由阿爾泰軍台以達於邊境各卡倫。康熙朝征準噶爾時,設定邊左副將軍,而外蒙古軍台之設,由內而外,其制始密。自察哈爾而北,而西北,而又西,迄烏里雅蘇台,共置四十八台。康熙三十一年,自古北口至烏珠木秦,置台九。自獨石口至浩齊忒,置台六。自張家口至四子部落,置台五。自張家口至歸化城,置台六。自殺虎口至吳喇忒,置台九。自歸化城至鄂爾多斯,置台八。自喜峰口至紥賴特,置台十六。乾隆三十四年,自喜峰口路紥賴特盡處起,置台十四。自古北口路烏珠木秦盡處起,置台六。自殺虎口路吳喇忒大路外起,置台七。自張家口路四子部落盡處起,置台十六。喀爾喀則自備郵站。其東路首站曰尼爾得尼拖羅海,西路首站曰哈拉尼敦,後路首站曰肯特山。迤邐而北,直抵三音諾顏境,其首站曰博羅布爾哈蘇。凡汗、王、貝勒過境,警晨夜,飼牲畜。商旅出其途,亦資捍衛焉。
wéi chǎng kǎ lún zhī zhì, guī qǔ gāo dì wèi zhī, huò yú gāng, huò yú bǎn, huò yú shān chuān zhī xì, suí yí shè zhì. qí liǔ tiáo biān jìng zhī shè lì kǎ lún zhě, dōng wèi yá kǒu, xī wèi jì ěr hā lǎng tú, běi wèi sè kān dá bā hàn sè qīn děng chù, yòu xī wèi kù ěr tú luó hǎi děng chù, yòu nán wèi mù lěi kā lā qìn děng chù, yòu nán ér xī wèi zhū ěr gá dài děng chù, yòu nán wèi hǎi lā sū tái děng chù, yòu nán ér dōng wèi bā lún kè dé yī děng chù. lǎo liǔ biān zài wài, kǎ lún zài nèi. qí gù dì zài zhōu qū zhī zhōng zhě, wèi wēng niú tè, wèi hā lǎ qìn, wèi áo hàn, wèi nài màn, wèi kā ěr kā, zuǒ yì děng gù dì xián zài yān.
圍場卡倫之制,規取高地為之,或於岡,或於阪,或於山川之隙,隨宜設置。其柳條邊境之設立卡倫者,東為崖口,西為濟爾哈朗圖,北為色堪達巴漢色欽等處,又西為庫爾圖羅海等處,又南為木壘喀喇沁等處,又南而西為珠爾噶岱等處,又南為海拉蘇台等處,又南而東為巴倫克得依等處。老柳邊在外,卡倫在內。其故地在周阹之中者,為翁牛特,為哈喇沁,為敖漢,為奈曼,為喀爾喀,左翼等故地咸在焉。
qí qià kè tú jí yán biān è bó kǎ lún zhī zhì, yīn shān hé yǐ biǎo è bó, wú shān hé zé biǎo yǐ kǎ lún. è bó zhě, huá yán shí duī yě. qí zhì yǒu èr: yǐ lěi wèi è bó, yǐ shān hé wèi è bó. méng gǔ èr shí wǔ bù luò, chá hā ěr mù chǎng bā qí gè rú qí jìng, yǐ è bó wèi fáng. qí yǔ é luó sī jiē jiè, zhōng jiān xì dì, méng gǔ yǔ yuē sà bù. fán sà bù jiē lì è bó yǐ shēn huà zhī. qià kè tú zhī zhōng é biān jiè, fán é guó kǎ lún fáng wū, zài è ěr huái tú shān dǐng, zhōng guó è bó kǎ lún, shì zhōng ér píng fēn zhī. rú yǒu shān hé, jí héng duàn shān hé wèi jiè. yóu shā bì nà yī lǐng zhì é ěr gǔ nè hé àn, xiàng yáng wèi zhōng guó, bèi yīn wèi é guó. gài yán biān zhī dì, zì hēi lóng jiāng kù lún wū lǐ yǎ sū tái kē bù duō sì shǔ yí lǐ ér xī, fán bā shí èr kǎ lún. kē bù duō suǒ shǔ jí xī zhī kǎ lún, yuē hé ní mài lā hū. yóu cǐ dù é ěr qí sī hé zhì huī mài lā hū yī dài kǎ lún, jūn yǔ é luó sī jiē rǎng.
其恰克圖及沿邊鄂博、卡倫之制,因山河以表鄂博,無山河則表以卡倫。鄂博者,華言石堆也。其制有二:以壘為鄂博,以山河為鄂博。蒙古二十五部落,察哈爾牧廠八旗各如其境,以鄂博為防。其與俄羅斯接界,中間隙地,蒙古語曰薩布。凡薩布皆立鄂博以申畫之。恰克圖之中、俄邊界,凡俄國卡倫、房屋,在鄂爾懷圖山頂,中國鄂博、卡倫,適中而平分之。如有山河,即橫斷山河為界。由沙畢納依嶺至額爾古訥河岸,向陽為中國,背陰為俄國。蓋沿邊之地,自黑龍江、庫倫、烏里雅蘇台、科布多四屬迤邐而西,凡八十二卡倫。科布多所屬極西之卡倫,曰和尼邁拉呼。由此渡額爾齊斯河至輝邁拉呼一帶卡倫,均與俄羅斯接壤。
qí zài hēi lóng jiāng jìng nèi zhī kǎ lún, yǐ jiāng jūn xiá zhī. zài méng gǔ kā ěr kā děng bù luò zhī kǎ lún, àn qí yóu mù yuǎn jìn, měi kǎ lún shè zhāng jīng yī yuán, lǜ bīng xié juàn shù shǒu. yù sēn lín cóng zá, nán lì è bó kǎ lún zhī chù, zé xuē dà shù ér kān shí zhī.
其在黑龍江境內之卡倫,以將軍轄之。在蒙古喀爾喀等部落之卡倫,按其遊牧遠近,每卡倫設章京一員,率兵攜眷戍守。遇森林叢雜,難立鄂博、卡倫之處,則削大樹而刊識之。
zì tóng zhì qī nián cái chè kē bù duō jìng nèi kǎ lún yǐ hòu, gè xiàng hā sà kè rén fù jiè qiáng jù. guāng xù chū nián, nǎi yú wū kè kè děng chù, yóu qìn dá gài tú wū ěr lǔ xiàng xī nán zhì mǎ ní gā tú lēi gàn zhǐ, yǔ tǎ ěr bā hā tái kǎ lún xiāng jiē, yī qiān shù bǎi lǐ zhī yào ài, yǔ é luó sī jiē rǎng zhě, jūn shè kǎ lún. suǒ yǒu xié lǐ tái jí děng yuán, xián fù jiù zhì.
自同治七年裁撤科布多境內卡倫以後,各項哈薩克人赴界強據。光緒初年,乃於烏克克等處,由沁達蓋圖烏爾魯向西南至馬尼嘎圖勒幹止,與塔爾巴哈台卡倫相接,一千數百里之要隘,與俄羅斯接壤者,均設卡倫。所有協理台吉等員,咸復舊制。
qí xīn jiāng quán jìng zhī kǎ lún, fēn nán běi èr lù. běi lù zhī tǎ ěr bā hā tái, yǔ kē bù duō pí lián, yǐ é ěr qí sī hé wèi jiè, hé dōng kǎ lún lì kē bù duō, hé xī kǎ lún lì tǎ ěr bā hā tái. zì huī mài lā hū zhì tǎ chéng, xià jì shè dà xiǎo kǎ lún shí sān chù, dōng jì shè kǎ lún bā chù. cǐ wài jiē hā sà kè yóu mù zhī dì. tǎ chéng xī nán yī dài kǎ lún bā chù, jiè lián yī lí. kǎ lún yǐ wài, wèi hā sà kè yóu mù. yī lí dōng běi qī bǎi yú lǐ, yǔ tǎ chéng jiē jiè zhī chù, yóu hā bù tǎ hǎi dá lán yī dài ér nán, shè dà xiǎo kǎ lún èr shí sān chù. cǐ wài yì hā sà kè yóu mù. yòu xī ér nán, zhì yī lí hé běi àn, shè dà xiǎo kǎ lún bā chù, nǎi suǒ lún lǐng duì dà chén zhuān xiá. zì yī lí hé nán ér xī, shè dà xiǎo kǎ lún shí liù chù, nǎi xī bó lǐng duì dà chén zhuān xiá. kǎ lún zhī wài, yǔ hā sà kè jiē rǎng. qí xī bó tún mù xī nán, yīn yǒu huí zi tún suǒ, měi nián xià qiū shè kǎ lún yú dá ěr dá mù tú, yǐ zī xún chá. yóu xī bó kǎ lún yí xī zhuǎn nán ér dōng, shè dà xiǎo kǎ lún shí qī chù, nǎi è lǔ tè lǐng duì dà chén zhuān xiá. xī nán wèi bù lǔ tè yóu mù, xī běi wèi hā sà kè yóu mù. yòu è lǔ tè yóu mù dōng nán, jiè lián kā lǎ shā ěr zhī tǔ ěr hù tè hé shuò tè yóu mù, shè dà xiǎo kǎ lún bā chù, yì è lǔ tè lǐng duì dà chén zhuān xiá. qí yī lí chéng běi tǎ ěr qí yī dài, jí yī lí hé dù kǒu, shè kǎ lún qī chù, zhuān wèi hā sà kè mào yì jiāo tōng, bìng jī chá táo rén ér shè, nǎi huì níng lǐng duì dà chén zhuān xiá. cǐ yī lí jí tǎ ěr bā hā tái dà xiǎo kǎ lún zhī fāng xiàng yě.
其新疆全境之卡倫,分南北二路。北路之塔爾巴哈台,與科布多毗連,以額爾齊斯河為界,河東卡倫隸科布多,河西卡倫隸塔爾巴哈台。自輝邁拉呼至塔城,夏季設大小卡倫十三處,冬季設卡倫八處。此外皆哈薩克遊牧之地。塔城西南一帶卡倫八處,界連伊犁。卡倫以外,為哈薩克遊牧。伊犁東北七百餘里,與塔城接界之處,由哈布塔海達闌一帶而南,設大小卡倫二十三處。此外亦哈薩克遊牧。又西而南,至伊犁河北岸,設大小卡倫八處,乃索倫領隊大臣專轄。自伊犁河南而西,設大小卡倫十六處,乃錫伯領隊大臣專轄。卡倫之外,與哈薩克接壤。其錫伯屯牧西南,因有回子屯所,每年夏秋設卡倫於達耳達木圖,以資巡察。由錫伯卡倫迤西轉南而東,設大小卡倫十七處,乃厄魯特領隊大臣專轄。西南為布魯特遊牧,西北為哈薩克遊牧。又厄魯特遊牧東南,界連喀喇沙爾之土爾扈特、和碩特遊牧,設大小卡倫八處,亦厄魯特領隊大臣專轄。其伊犁城北塔耳奇一帶,及伊犁河渡口,設卡倫七處,專為哈薩克貿易交通,並稽察逃人而設,乃惠寧領隊大臣專轄。此伊犁及塔爾巴哈台大小卡倫之方向也。
qí nán lù zì yī lí nán jīng mù sū ěr dá bā hǎn zhì huí jiāng wū shén chéng xī běi yī dài, shè kǎ lún liù chù, wài tōng bù lǔ tè, nǎi wū shén bàn shì dà chén zhuān xiá. zì wū shén ér xī, jīng cǎo dì jí bù lǔ tè yóu mù dì shù wō zi děng chù qī bǎi yú lǐ, zhí dá kā shí gá ěr chéng, yóu chéng dōng běi ér xī zhuǎn nán, shè kǎ lún shí qī chù, wài tōng bù lǔ tè, xī dá huò hǎn ān jí yán, nǎi kā shí gá ěr lǐng duì dà chén zhuān xiá. zì kā shí gá ěr dōng nán xíng èr bǎi yú lǐ, zhì yīng jí shā ěr chéng, yóu chéng xī běi ér nán, shè kǎ lún shí èr chù, wài tōng bù lǔ tè, xī nán xíng qiān shù bǎi lǐ, zhì bā dá kè shān, nǎi yīng jí shā ěr lǐng duì dà chén zhuān xiá. zì yīng jí shā ěr dōng xíng sān bǎi yú lǐ, zhì yè ěr qiāng chéng, yóu chéng xī nán zhuǎn ér dōng běi, shè kǎ lún qī chù, xī nán yī dài, wài tōng bù lǔ tè, dōng běi yī dài, zhuān wèi jī chá táo rén, nǎi yè ěr qiāng bàn shì dà chén zhuān xiá. yòu dōng nán xíng qī bǎi yú lǐ, zhì hé tián chéng, chéng wài zhī dōng xī hé, gòng shè kǎ lún shí èr chù, wèi jī chá cǎi yù huí mín, yòu zhá mǎ ěr lù tōng ā kè sū, zhuān shè kǎ lún yī chù, jūn hé tián lǐng duì dà chén zhuān xiá. zì yè ěr qiāng dōng běi xíng yī qiān sì bǎi lǐ, zhì ā kè sū chéng, qí dōng běi lù tōng zhe lēi shì sī, zhuān shè kǎ lún yī chù, jī chá kā lǎ shā ěr suǒ shǔ zhī tǔ ěr hù tè yóu mù, nǎi ā kè sū bàn shì dà chén zhuān xiá. yòu dōng běi xíng qī bǎi yú lǐ, zhì kù chē chéng, yóu chéng xī běi ér nán, shè kǎ lún wǔ chù, yòu dōng běi xíng bā bǎi yú lǐ, zhì kā lǎ shā ěr chéng, chéng zhī dōng běi shè kǎ lún èr chù, yòu dōng běi xíng jiǔ bǎi yú lǐ, zhì tǔ lǔ fān chéng, yóu chéng xī nán ér dōng, shè kǎ lún liù chù, yòu dōng běi xíng yī qiān qī bǎi yú lǐ, zhì hā mì chéng, chéng dōng běi shè kǎ lún sì chù, jūn yóu zhù zā gè chéng dà chén zhuān xiá. cǐ huí jiāng gè chéng suǒ shǔ dà xiǎo kǎ lún zhī fāng xiàng yě.
其南路自伊犁南經木蘇耳達巴罕至回疆烏什城西北一帶,設卡倫六處,外通布魯特,乃烏什辦事大臣專轄。自烏什而西,經草地及布魯特遊牧地樹窩子等處七百餘里,直達喀什噶爾城,由城東北而西轉南,設卡倫十七處,外通布魯特,西達霍罕安集延,乃喀什噶爾領隊大臣專轄。自喀什噶爾東南行二百餘里,至英吉沙爾城,由城西北而南,設卡倫十二處,外通布魯特,西南行千數百里,至巴達克山,乃英吉沙爾領隊大臣專轄。自英吉沙爾東行三百餘里,至葉爾羌城,由城西南轉而東北,設卡倫七處,西南一帶,外通布魯特,東北一帶,專為稽查逃人,乃葉爾羌辦事大臣專轄。又東南行七百餘里,至和闐城,城外之東西河,共設卡倫十二處,為稽查采玉回民,又札馬耳路通阿克蘇,專設卡倫一處,均和闐領隊大臣專轄。自葉爾羌東北行一千四百里,至阿克蘇城,其東北路通著勒士斯,專設卡倫一處,稽查喀喇沙爾所屬之土耳扈特遊牧,乃阿克蘇辦事大臣專轄。又東北行七百餘里,至庫車城,由城西北而南,設卡倫五處,又東北行八百餘里,至喀喇沙爾城,城之東北設卡倫二處,又東北行九百餘里,至吐魯番城,由城西南而東,設卡倫六處,又東北行一千七百餘里,至哈密城,城東北設卡倫四處,均由駐紥各城大臣專轄。此回疆各城所屬大小卡倫之方向也。
zì xián tóng cháo huí nì chī zhāng, é luó sī fù chéng jī cán shí, biān hòu jǐn fèi. dài xīn jiāng dìng hòu, zhì guāng xù wǔ nián, shōu huí yī lí, yǔ é luó sī huà dìng biān jiè, guī fù jiù rì kǎ lún zhī zhì. kǎ lún zhī lì yǒu sān: qí zài nèi zhě yuē cháng shè kǎ lún, zài wài zhě yuē yí shè kǎ lún, zuì zài wài zhě yuē tiān shè kǎ lún. sān zhě wéi cháng shè kǎ lún wèi yǒng yuǎn zhù shǒu zhī dì. yú jiē zhí qì hòu hé nuǎn zé wài zhǎn, hán zé nèi qiān, jìn tuì yíng suō, huò qiān lǐ, huò shù bǎi lǐ bù děng, shā mò hào dàng, màn wú dìng zhǔn, jiē zài cháng shè kǎ lún zhī wài. zì xī yù luàn zuò, fán yí shè tiān shè zhī kǎ lún, xī wèi é rén suǒ rǎng duó. zuǒ zōng táng píng dìng xīn jiāng, nǎi yǔ é luó sī zhòng dìng jiè yuē, fán cháng shè kǎ lún yǐ wài, jūn zuò wèi ōu tuō zhī dì, zhōng é biān jìng zhī mín, bǐ cǐ bù jū, yǐ miǎn bī chù. qí cháng shè kǎ lún, yán shēn jiù zhì, biān fēng shǎo xī yǐ.
自咸、同朝回逆鴟張,俄羅斯復乘機蠶食,邊堠盡廢。迨新疆定後,至光緒五年,收回伊犁,與俄羅斯畫定邊界,規復舊日卡倫之制。卡倫之例有三:其在內者曰常設卡倫,在外者曰移設卡倫,最在外者曰添設卡倫。三者惟常設卡倫為永遠駐守之地。餘皆值氣候和暖則外展,寒則內遷,進退盈縮,或千里,或數百里不等,沙漠浩蕩,漫無定準,皆在常設卡倫之外。自西域亂作,凡移設、添設之卡倫,悉為俄人所攘奪。左宗棠平定新疆,乃與俄羅斯重定界約,凡常設卡倫以外,均作為甌脫之地,中、俄邊境之民,彼此不居,以免逼處。其常設卡倫,嚴申舊制,邊烽少息矣。
qí qián chǔ miáo jiāng diāo bǎo zhī zhì, shǐ yú jiā qìng cháo zhēng miáo zhī yì, fù nài jīng liàn xiāng bīng, biàn shè diāo bǎo, shī miáo jì yǐ zhì miáo, suì píng biān huàn. zì hú nán gān zhōu jiè zhī mù lín píng qǐ, zhì zhōng yíng zhī sì lù kǒu, zhú wéi qiáng bǎi shù shí lǐ, yǐ dù cuàn rǎo. qí xiǎn ài chù zēng shè tún pù, lián yǐ diāo kǎ. fèng huáng tīng jìng nèi, shè bǎo kǎ diāo tái bā bǎi bā shí qī zuò. yǒng suī tīng jìng nèi, shè bǎo kǎ diāo tái yī bǎi sān shí èr zuò. gān zhōu tīng jìng nèi, shè xùn diāo yī bǎi èr shí yī chù. gǔ zhàng píng jí bǎo xiàn jìng nèi, shè xùn diāo liù shí jiǔ chù. huán miáo jiāng shù bǎi lǐ, fēng suì xiāng wàng, shēng xī xiāng wén. guān qiáng zé yán shān jiàn jiàn zhī. pào tái zé zé chōng yào chù zhú zhī, shào tái zé yú guān qiáng zhī xì xiū zhī. kǎ diāo tún pù, zé yīn dì zhì yí, huò pǐn zì shì, huò yī zì shì, huò méi huā shì. qí xiū jiàn zhī zhì, guān qiáng zé tǔ shí jiān shī, pào tái zé yǐ shí qì, ér zhú tǔ yǐ shí zhōng xīn, shào tái yì shí qì, huán záo qiāng kǒng, gāo jùn jiān shí. diāo lóu zhī zhì yì rán. guān qiáng yǐ yán biān jiè, pào tái yǐ bèi dǔ jié zhàn shǒu, shào tái wèi xún luó liào wàng zhī yòng, tún pù wèi biān mín jù wèi zhī suǒ, kǎ diāo zé zhàn shǒu jiān zī. qí fáng shǒu bīng dīng, yǒu jǐng zé hé gē, wú shì zé bǐng lěi, jìn gōng tuì shǒu, wèi chí jiǔ jì, yǐ dài dí zhī kě shèng, suì yǐ dǐ dìng mán huāng yún.
其黔、楚苗疆碉堡之制,始於嘉慶朝征苗之役,傅鼐精練鄉兵,遍設碉堡,師苗技以制苗,遂平邊患。自湖南乾州界之木林坪起,至中營之四路口,築圍牆百數十里,以杜竄擾。其險隘處增設屯堡,聯以碉卡。鳳凰廳境內,設堡卡碉台八百八十七座。永綏廳境內,設堡卡碉台一百三十二座。乾州廳境內,設汛碉一百二十一處。古丈坪及保縣境內,設汛碉六十九處。環苗疆數百里,烽燧相望,聲息相聞。關牆則沿山澗建之。炮台則擇衝要處築之,哨台則於關牆之隙修之。卡碉屯堡,則因地制宜,或品字式,或一字式,或梅花式。其修建之制,關牆則土石兼施,炮台則以石砌,而築土以實中心,哨台亦石砌,環鑿槍孔,高峻堅實。碉樓之制亦然。關牆以嚴邊界,炮台以備堵截戰守,哨台為巡邏瞭望之用,屯堡為邊民聚衛之所,卡碉則戰守兼資。其防守兵丁,有警則荷戈,無事則秉耒,進攻退守,為持久計,以待敵之可勝,遂以底定蠻荒雲。