zhèng xuān shàng zhì sān.
政宣上帙三。
qǐ zhòng hé èr nián zhēng yuè shí rì dīng sì, jǐn qí rì.
起重和二年正月十日丁巳,盡其日。
zhòng hé èr nián zhēng yuè shí rì dīng sì jīn rén lǐ shàn qìng děng zhì jīng shī.
重和二年正月十日丁巳金人李善慶等至京師。
shì rì lǐ shàn qìng děng rù guó mén guǎn yú bǎo xiāng yuàn shàng lìng cài jīng tóng guàn dèng wén gào jiàn zhī yì shì zhào bǔ shàn qìng xiū wǔ láng xiǎo sàn duō gǎi zuò xiǎo suǒ duō cóng yì láng bó dá gǎi zuò bù dá bǐng yì láng gěi quán fèng nǚ zhēn gǔ sù shèn guó yě. běn míng zhū lǐ zhēn fān yǔ shān cǐ èr zì é wèi nǚ zhēn běn gāo lì zhū méng zhī yí zhǒng shān běn gāo zhì cǐ bā zì, huò yǐ wèi hēi shuǐ mò hé zhī zhǒng gǎi zuò bù ér bó hǎi zhī bié zú sān hán zhī chén hán qí shí jiē dōng yí zhī xiǎo guó shān qí shí zhì cǐ bā zì zhì jū hùn tóng jiāng zhī dōng zhǎng bái shān yā lǜ shuǐ zhī yuán. yòu míng ā shù huǒ qǔ qí hé zhī míng. yòu yuē: ā zhī chuān lái liú hé shān. yòu míng zhì cǐ shí bā zì ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá jiàn hào yuē: huáng dì zhài zhì dǎn gǎi yuē: huì níng fǔ chēng shàng jīng dōng bīn hǎi nán lín gāo lì xī jiē bó hǎi tiě lí běi jìn shì wéi sān guó zhì suǒ wèi yì lóu yuán wèi suǒ wèi wù jí suí wèi zhī hēi shuǐ bù táng wèi zhī hēi shuǐ mò hé gài qí dì yě. yǒu qī shí èr bù luò wú dà jūn zhǎng qí jù luò shān cǐ qī zì gè yǒu qiú háo gǎi zuò shǒu lǐng fēn zhì zhī suí kāi huáng zhōng qiǎn shǐ gòng xiàn wén dì yīn yàn láo zhī shǐ zhě jí qí tú qǐ wǔ yú qián qū chāi jiē wèi zhàn dòu zhī zhuàng wén dì wèi shì chén yuē: tiān dì jiān nǎi yǒu cǐ wù cháng zuò yòng bīng yì shān wén dì zhì cǐ shí bā zì táng zhēn guān zhōng tài zōng zhēng gāo lì mò hé zuǒ zhī zhàn shén lì zhù bì zhī bài gāo yán shòu gāo huì zhēn yǐ zhòng jí mò hé bīng shí yú wàn lái jiàng tài zōng xī bǐ zòng zhī dú kēng mò hé sān qiān rén shān zhù bì zhì cǐ sān shí sì zì kāi yuán zhōng qí qiú gǎi zuò zhǎng lái cháo bài bó lì zhōu cì shǐ suì zhì hēi shuǐ fǔ yǐ bù zhǎng wèi dū du cì shǐ qì táng shì cháo xiàn bù jué shān cǐ qī zì wǔ dài shí shǐ chēng nǚ zhēn hòu táng míng zōng shí cháng kòu gǎi zuò rù dēng zhōu bó hǎi jī zǒu zhī shān cǐ sān zì qì dān ā bǎo jī gǎi zuò ān bā jiān chéng táng shuāi luàn kāi guó běi fāng bìng gǔ zhū fān èr shí yǒu liù nǚ zhēn qí yī yān ā bǎo jī gǎi zuò ān bā jiān lǜ nǚ zhēn shān cǐ èr zì gǎi zuò qí wèi huàn nǎi yòu qí qiáng zōng dà xìng shù qiān hù yí zhì liáo yáng zhī nán yǐ fēn qí shì shǐ bù dé xiāng tōng qiān rù liáo yáng zhe jí zhě míng yuē: hé sū kuǎn gǎi zuò hā sī hǎn suǒ wèi shú nǚ zhēn zhě shì yě. shān suǒ wèi zhì cǐ bā zì zì xián zhōu zhī dōng běi fēn jiè rù shān gǔ zhì yú sù mò jiāng zhōng jiān suǒ jū lì shǔ xián zhōu bīng mǎ sī zhě xǔ yǔ běn guó wǎng lái fēi shú nǚ zhēn yì fēi shēng nǚ zhēn yě. shān fēi shú zhì cǐ shí zì jū sù mò zhī běi níng jiāng zhī dōng běi zhě dì fāng qiān yú lǐ hù kǒu shí yú wàn sǎn jū shān gǔ jiān yī jiù jiè wài yě chù zì tuī xióng háo wèi qiú shān cǐ zì zhǎng xiǎo zhě qiān hù dà zhě shù qiān hù zé wèi zhī shēng nǚ zhēn shān zé zhì cǐ liù zì. yòu yǒu jí biān yuǎn ér jìn dōng hǎi zé wèi zhī dōng hǎi nǚ zhēn duō huáng fà bìn jiē huáng mù jīng lǜ zhě wèi zhī huáng tóu nǚ zhēn shān duō huáng zhì cǐ shí liù zì qí rén zhuàng pǔ shān cǐ èr zì yǒng zhì bù néng biàn shēng sǐ shān cǐ wǔ zì nǚ zhēn shān cǐ èr zì měi chū zhàn jiē bèi yǐ shān cǐ zì zhòng zhá jīn jiǎ qián qū míng yuē: yìng jūn zhǒng lèi suī yī shān cǐ sì zì jū chù mián yuǎn bù xiāng tǒng shǔ zì xiāng cán shā shān cǐ sì zì gè zhēng gǎi zuò wèi.
是日李善慶等入國門館於寶相院上令蔡京童貫鄧文誥見之議事詔補善慶修武郎小散多(改作小索多)從義郎勃達(改作布達)秉義郎給全俸女真古肅慎國也。本名朱理真番語(刪此二字)訛為女真本高麗朱蒙之遺種(刪本高至此八字),或以為黑水靺鞨之種(改作部)而渤海之別族三韓之辰韓其實皆東夷之小國(刪其實至此八字)至居混同江之東長白山鴨綠水之源。又名阿術火取其河之名。又曰:阿芝川來流河(刪。又名至此十八字)阿骨打(改作阿固達)建號曰:皇帝寨至亶改曰:會甯府稱上京東瀕海南鄰高麗西接渤海鐵離北近室韋《三國志》所謂挹婁元魏所謂勿吉隋謂之黑水部唐謂之黑水靺鞨蓋其地也。有七十二部落無大君長其聚落(刪此七字)各有酋豪(改作首領)分治之隋開皇中遣使貢獻文帝因宴勞之使者及其徒起舞於前曲拆皆為戰鬥之狀文帝謂侍臣曰:天地間乃有此物常作用兵意(刪文帝至此十八字)唐貞觀中太宗征高麗靺鞨佐之戰甚力駐蹕之敗高延壽高惠真以眾及靺鞨兵十餘萬來降太宗悉俾縱之獨坑靺鞨三千人(刪駐蹕至此三十四字)開元中其酋(改作長)來朝拜勃利州刺史遂置黑水府以部長為都督刺史迄唐世朝獻不絕(刪此七字)五代時始稱女真後唐明宗時常寇(改作入)登州渤海擊走之(刪此三字)契丹阿保機(改作安巴堅)乘唐衰亂開國北方並谷諸番二十有六女真其一焉阿保機(改作安巴堅)慮女真(刪此二字改作其)為患乃誘其強宗大姓數千戶移置遼陽之南以分其勢使不得相通遷入遼陽著籍者名曰:合蘇款(改作哈斯罕)所謂熟女真者是也。(刪所謂至此八字)自咸州之東北分界入山谷至於粟沫江中間所居隸屬咸州兵馬司者許與本國往來非熟女真亦非生女真也。(刪非熟至此十字)居粟沫之北甯江之東北者地方千餘里戶口十餘萬散居山谷間依舊界外野處自推雄豪為酋(刪此字)長小者千戶大者數千戶則謂之生女真(刪則至此六字)。又有極邊遠而近東海則謂之東海女真多黃髮鬢皆黃目睛綠者謂之黃頭女真(刪多黃至此十六字)其人戇朴(刪此二字)勇鷙不能辨生死(刪此五字)女真(刪此二字)每出戰皆被以(刪此字)重札金甲前驅名曰:硬軍種類雖一(刪此四字)居處綿遠不相統屬自相殘殺(刪此四字)各爭(改作為)。
zhǎng xióng qí dì zé zhì qì dān dōng běi yú tǔ duō lín mù tián yí má gǔ yǐ gēng záo wèi yè bù shì cán sāng tǔ chǎn míng mǎ shēng jīn dà zhū rén cān jí mì là xì bù sōng shí bái fù zǐ qín yǒu yīng zhān hǎi dōng qīng shòu duō niú yáng mí lù yě gǒu bái zhì qīng shǔ diāo shǔ huā guǒ yǒu bái sháo yào xī guā hǎi duō dà yú páng xiè dōng jí hán duō yī pí suī dé yī shǔ yì chǐ pí cáng zhī shān duō yī zhì cǐ shí èr zì jiē yǐ hòu máo wèi yī fēi rù wū bù chè shāo báo zé duò zhǐ liè fū shèng xià rú zhōng guó shí yuè xī běi zì yún: zhōng zhì yān shān shù bǎi lǐ jiē shí pō dì jí gāo qù tiān shén jìn dōng yǒu sū fú děng zhōu yǔ zhōng guó qīng zhōu gé hǎi xiàng zhí duō dà fēng fēng shùn yǐn yǐn wén jī quǎn shēng shān duō dà zhì cǐ shí yī zì qí rén zé nài hán rěn jī bù dàn xīn kǔ shí shēng wù yǒng hàn shān cǐ zì bù wèi sǐ qí xìng jiān zhà tān lán cán rěn guì zhuàng jiàn lǎo shān qí xìng zhì cǐ shí èr zì shàn qí shàng xià yá bì rú fēi jì jiāng bù yòng zhōu jí fú mǎ ér dù jīng shè liè měi jiàn niǎo shòu zhī zōng néng niè ér tuī zhī dé qí qián fú zhī suǒ yǐ huà pí wèi jiǎo chuī zuò yōu yōu zhī shēng hū mí lù tiān yī ér zì shè ér dàn shān cǐ èr zì zhī dàn cún qí pí gǔ shì jiǔ ér hǎo shā zuì zé fù ér hòu qí xǐng bù rán shā rén suī fù mǔ bù biàn yě. shān dàn cún zhì cǐ èr shí qī zì qí sú yī shān gǔ ér jū lián mù wèi shān wū gāo shù chǐ wú wǎ fù yǐ mù bǎn huò rén huà pí, huò yǐ cǎo chóu móu zhī qiáng yuán lí bì lǜ jiē yǐ mù mén jiē dōng xiàng huán wū wèi tǔ chuáng chì huǒ qí xià xiāng yǔ shān cǐ èr zì qǐn shí qǐ jū qí shàng wèi zhī kàng yǐ qǔ qí nuǎn fèng fú yóu jǐn yǐ niú fù wù huò ān ér chéng zhī yù yǔ duō zhāng niú gé yǐ wèi yù wú yí fǎ jūn chén tóng chuān ér yù jiān xiāng pān yú dào mín suī shā jī yì zhào qí jūn tóng shí fù sǐ zé qī qí mǔ xiōng sǐ zé qī qí sǎo shū bó sǐ zé zhí yì rú zhī gù wú lùn guì jiàn rén yǒu shù qī shān wú yí zhì cǐ wǔ shí sān zì yǐn yàn bīn kè jǐn xié qīn yǒu ér lái jí xiāng jìn zhī jiā bù zhào jiē zhì kè zuò bì zhǔ rén lì ér shì zhī zhì shí bà zhòng kè fāng qǐng zhǔ rén jiù zuò jiǔ xíng wú suàn zuì dào jí táo guī zé yǐ shān cǐ qī zì qí yī bù hǎo bái yī duǎn jīn zuǒ rèn fù rén biàn fà pán jì nán zǐ biàn fà chuí hòu ěr chuí jīn huán liú nǎo hòu fā yǐ sè sī xì zhī shān ěr chuí zhì cǐ shí sān zì fù zhě yǐ zhū yù wèi shì yī hēi qiú jiù xiào yún: yī zuò mù mián xì bù diāo shǔ qīng shǔ hú háo zhī yī pín zhě yī niú mǎ zhū yáng māo quǎn yú shé zhī pí shān pín zhě zhì cǐ shí sān zì qí yǐn shí zé yǐ mí niàng jiǔ yǐ dòu wèi jiàng yǐ bàn shēng mǐ wèi fàn zì yǐ shēng gǒu xiě jí cōng jiǔ zhī shǔ hé ér shí zhī mào yǐ wú tí shān yǐ bàn zhì cǐ èr shí sì zì shí qì wú piáo táo wú bǐ zhù jiē yǐ mù wèi pén chūn xià zhī jiān zhǐ yòng mù pén zhù shān cǐ sān zì xiān zhōu suí rén duō guǎ shèng zhī yǐ zhǎng bǐng xiǎo mù sháo zi shù bǐng huí hái gòng shí shān suí rén zhì cǐ shí jiǔ zì xià zhōu ròu wèi wú duō pǐn zhǐ yǐ yú shēng zhāng shēng jiān yòng shāo ròu dōng yì líng yǐn què yǐ mù yè shèng fàn mù wǎn shèng gēng xià fàn ròu wèi yǔ xià zhōu yī děng yǐn jiǔ wú suàn zhǐ yòng yī mù sháo zi zì shàng ér xià xún huán zhuó zhī shān yǐn jiǔ zhì cǐ shí bā zì zhì gǔ pēng pú yǐ yú ròu hé cài dǎo jiù zhōng mí shān cǐ sān zì làn ér jìn lǜ yǐ wèi cháng qí lǐ zé gǒng shǒu tuì shēn wèi nuò guì yòu xī dūn zuǒ xī zháo dì gǒng shǒu yáo zhǒu dòng zhǐ yú sān wèi bài qí yán yǔ zé wèi hǎo wèi gǎn gǎi zuò sài kān huò.
長雄其地則至契丹東北隅土多林木田宜麻谷以耕鑿為業不事蠶桑土產名馬生金大珠人參及蜜蠟細布松實白附子禽有鷹鸇海東青獸多牛羊麋鹿野狗白彘青鼠貂鼠花果有白芍藥西瓜海多大魚螃蟹冬極寒多衣皮雖得一鼠亦褫皮藏之(刪多衣至此十二字)皆以厚毛為衣非入屋不徹稍薄則墮指裂膚盛夏如中國十月西北自云:中至燕山數百里皆石坡地極高去天甚近東有蘇扶等州與中國青州隔海相直多大風風順隱隱聞雞犬聲(刪多大至此十一字)其人則耐寒忍飢不憚辛苦食生物勇悍(刪此字)不畏死其性奸詐貪婪殘忍貴壯賤老(刪其性至此十二字)善騎上下崖壁如飛濟江不用舟楫浮馬而渡精射獵每見鳥獸之蹤能躡而推之得其潛伏之所以樺皮為角吹作呦呦之聲呼麋鹿(添一而字)射而啖(刪此二字)之但存其皮骨嗜酒而好殺醉則縛而候其醒不然殺人雖父母不辨也。(刪但存至此二十七字)其俗依山谷而居聯木為柵屋高數尺無瓦覆以木板或人樺皮,或以草綢繆之牆垣籬壁率皆以木門皆東向環屋為土床熾火其下相與(刪此二字)寢食起居其上謂之炕以取其暖奉佛尤謹以牛負物或鞍而乘之遇雨多張牛革以為御無儀法君臣同川而浴肩相攀於道民雖殺雞亦召其君同食父死則妻其母兄死則妻其嫂叔伯死則侄亦如之故無論貴賤人有數妻(刪無儀至此五十三字)飲宴賓客盡攜親友而來及相近之家不召皆至客坐畢主人立而侍之至食罷眾客方請主人就坐酒行無算醉倒及逃歸則已(刪此七字)其衣布好白衣短巾左衽婦人辮髮盤髻男子辮髮垂後耳垂金環留腦後發以色絲系之(刪耳垂至此十三字)富者以珠玉為飾衣黑裘(舊校云:一作木棉)細布貂鼠青鼠狐貉之衣貧者衣牛馬豬羊貓犬魚蛇之皮(刪貧者至此十三字)其飲食則以糜釀酒以豆為醬以半生米為飯漬以生狗血及蔥韭之屬和而食之芼以蕪荑(刪以半至此二十四字)食器無瓢陶無匕箸皆以木為盆春夏之間止用木盆貯(刪此三字)鮮粥隨人多寡盛之以長柄小木杓子數柄回還共食(刪隨人至此十九字)下粥肉味無多品止以魚生獐生間用燒肉冬亦泠飲卻以木楪盛飯木盌盛羹下飯肉味與下粥一等飲酒無算只用一木杓子自上而下循環酌之(刪飲酒至此十八字)炙股烹脯以餘肉和菜擣臼中糜(刪此三字)爛而進率以為常其禮則拱手退身為喏跪右膝蹲左膝着地拱手搖肘動止於三為拜其言語則謂好為感(改作賽堪)或。
wèi sài hén gǎi zuò sài yīn wèi bù hǎo wèi là sā mǎn zhōu yǔ lā tà yě. là sā gǎi zuò lǎng sè wèi jiǔ wèi bó sū méng gǔ yǔ hǎo jiǔ yě. sū gǎi zuò bó luō dá lǎ sū wèi lā shā wèi měng shān mǎn zhōu yǔ tǐng yě. huā bù là gǎi zuò wò bù lǔ wèi qiāo shā yuē: méng shuāng jiě jiàn shàng méng shuāng gǎi zuò mù kè shān tè gū mǎn zhōu yǔ yǐ dǎ zhī wèi tè gū gǎi zuò tǎn tǎ hā. yòu yuē: wā bó là hài mǎn zhōu yǔ lìng qí shā zhī yě. wā bó là hài gǎi zuò wò bù hā fū wèi qī wèi sà nà hǎn gǎi zuò sà ěr hǎn qī wèi fū wèi ài gēn gǎi zuò é yī gēn qí jié xù yuán rì zé bài rì xiāng qìng chóng wǔ zé shè liǔ jì tiān qí rén bù zhī jì nián wèn zhī zé yuē: wǒ jiàn cǎo qīng jǐ dù yǐ cǎo yī qīng wèi yī suì shān qí rén zhì cǐ èr shí sān zì qí hūn jià fù zhě zé yǐ niú mǎ wèi bì pín zhě zé nǚ nián jí jī xíng gē yú tú qí gē yě. nǎi zì xù jiā shì fù gōng róng sè yǐ shēn qiú lǚ zhī yì tīng zhě yǒu wèi qǔ yù nà zhī zhě jí xié ér guī zhī shān pín zhě zhì cǐ sì shí sān zì gǎi zuò pín zhě guī hòu fāng jù lǐ xié nǚ lái jiā yǐ gào fù mǔ guì yóu zǐ dì jí fù jiā ér yuè xī yǐn jiǔ zé xiāng shuài xié zūn chí mǎ xì yǐn qí dì fù nǚ wén qí zhì duō jù guān zhī jiān lìng shì zuò yǔ zhī jiǔ zé yǐn yì yǒu qǐ wǔ gē ōu yǐ yòu shāng zhě xiè hòu xiāng qì diào xuè wǎng fǎn jí zài yǐ guī bù wèi suǒ gù zhě zhì zhuī zhú mǎ zú bù yuǎn shù lǐ shān guì yóu zhì qī shí qī zì qí xié qī guī níng wèi zhī bài mén yīn zhí zǐ xù zhī lǐ qí lè, zé wéi gǔ dí qí gē yǒu zhè gū zhī qū dàn gāo xià zhǎng duǎn zhè gū èr qǔ ér yǐ shān dàn gāo zhì cǐ shí yī zì qí jí bìng zé wú yī yào shàng wū zhù bìng zé wū zhě shā zhū yǐ ráng zhī huò chē zài bìng rén zhī shēn shān dà gǔ yǐ bì zhī qí shān bìng zé wū zhì cǐ èr shí sì zì sǐ wáng shān cǐ zì zé yǐ rèn lí é xuè lèi jiāo xià wèi zhī sòng xuè lèi sǐ zhě mái zhī ér wú guān guǒ shān yǐ rèn qǐ zhì cǐ èr shí yī zì guì zhě shēng shān cǐ zì fén suǒ chǒng nú bì shān cǐ sì zì suǒ chéng ān mǎ yǐ xùn zhī suǒ yǒu jì sì yǐn shí zhī wù jǐn fén zhī wèi zhī shāo fàn qí dào lù zé wú lǚ diàn xíng zhě xī zhǔ yú mín jiā zhǔ rén chū zé jù zhī jù zhī bù qù fāng jù yǐn shí ér nà zhī gǒu jù ér qù zhī zé yú jiā wú fù nà zhě qí shì yì, zé wéi yǐ wù bó yì wú qián wú cán sāng wú gōng jiàng wū shè chē zhàng wǎng wǎng zì néng wèi zhī qí xìng shì zé yuē: wán yán wèi wáng shān zhù èr zì chì zhǎn wèi zhāng shān zhù èr zì chì zhǎn gǎi zuò tè jiā nà lǎn wèi gāo shān zhù èr zì nà lǎn gǎi zuò nà lǎ pái mó gǎi zuò fèi mó yuē: dú chì ào dūn gǎi zuò è tōng hé shí liè gǎi zuò hè shě lǐ tū dān gǎi zuò tú kè tǎn pǔ nǚ yóu gǎi zuò bā yán mǎn niàng wān mèng tuó kǒu màn gǎi zuò tú sǎn wēn dí xiān gǎi zuò wēn tè hè zhào suǒ ǎo wù jū ní màn gǎi zuò ní mǎ gǔ zhào jiǎo gǎi zuò hā zhū jiā ā shěn gǎi zuò ā kè zhàn bèi shù lǜ gǎi zuò bó duō lī wù tǎn bèi shù lǜ gǎi zuò fù zhū lī yù yǔ lóng huǎng wù gǎi zuò hóng guǒ dú dǐng gǎi zuò tōng jí ā dié gǎi zuò ā dá wū líng gǎi zuò wū líng ā pú chá gǎi zuò fù chá wū yán gǎi zuò wū yè tú dān gǎi zuò tú kè tǎn pū sàn gǎi zuò bù sà wēn dūn gǎi zuò wēn tún páng gǔ táng shí chū chēng xìng ná zhì táng mò bù luò fán shèng gòng yǒu sān shí qiú lǐng měi qiú lǐng yǒu yī xìng tōng yǒu sān shí xìng páng gǔ gǎi zuò méng gǔ shān táng shí zhì ná zhì qī zì qiú gǎi zuò shǒu qí guān míng zé yǐ jiǔ yào èr shí bā xiù wèi hào yuē: ān bǎn bèi jí liè dà guān rén ān bǎn bèi jí liè gǎi zuò ān bān bèi lēi bèi jí liè guān rén bèi jí liè gǎi zuò bèi lēi qí zhí yuē: tè mǔ wàn hù tè mǔ gǎi zuò tú men méng bào qiān hù méng bào gǎi zuò míng ān máo kě bǎi rén zhǎng máo kě gǎi zuò mù kūn pú lǐ yǎn pái zi tóu pú lǐ yǎn gǎi zuò fù liè huī bó jí liè gǎi zuò bèi lēi zhě tǒng guān yě. yóu zhōng guó yán zǒng guǎn yún: zì wǔ shí hù bó jí liè.
為賽痕(改作賽音)謂不好為辣撒(滿洲語邋遢也。辣撒改作朗色)謂酒為勃蘇(蒙古語好酒也。蘇改作博囉達喇蘇)謂拉殺為蒙山(滿洲語挺也。花不辣改作斡布嚕)謂敲殺曰:蒙霜(解見上蒙霜改作穆克珊)特姑(滿州語已打之謂特姑改作坦塔哈)。又曰:窪勃辣駭(滿洲語令其殺之也。窪勃辣駭改作斡布哈)夫謂妻為薩那罕(改作薩爾罕)妻謂夫為愛根(改作額伊根)其節序元日則拜日相慶重午則射柳祭天其人不知紀年問之則曰:我見草青幾度以草一青為一歲(刪其人至此二十三字)其婚嫁富者則以牛馬為幣貧者則女年及笄行歌於途其歌也。乃自敘家世婦工容色以申求侶之意聽者有未娶欲納之者即攜而歸之(刪貧者至此四十三字改作貧者歸)後方具禮偕女來家以告父母貴遊子弟及富家兒月夕飲酒則相率攜尊馳馬戲飲其地婦女聞其至多聚觀之間令侍坐與之酒則飲亦有起舞歌謳以侑觴者邂逅相契調謔往返即載以歸不為所顧者至追逐馬足不遠數里(刪貴游至七十七字)其攜妻歸甯謂之拜門因執子婿之禮其樂,則惟鼓笛其歌有鷓鴣之曲但高下長短鷓鴣二曲而已(刪但高至此十一字)其疾病則無醫藥尚巫祝病則巫者殺豬以禳之或車載病人之深山大谷以避之其(刪病則巫至此二十四字)死亡(刪此字)則以刃剺額血淚交下謂之送血淚死者埋之而無棺槨(刪以刃起至此二十一字)貴者生(刪此字)焚所寵奴婢(刪此四字)所乘鞍馬以殉之所有祭祀飲食之物盡焚之謂之燒飯其道路則無旅店行者悉主於民家主人初則拒之拒之不去方具飲食而納之苟拒而去之則餘家無復納者其市易,則惟以物博易無錢無蠶桑無工匠屋舍車帳往往自能為之其姓氏則曰:完顏(謂王刪注二字)赤盞(謂張刪注二字赤盞改作特嘉)那懶(謂高刪注二字那懶改作納喇)排摩(改作費摩)曰:獨斥奧敦(改作鄂通)紇石列(改作赫舍理)禿丹(改作圖克坦){浦女}由(改作巴延)滿釀剜夢陀〈口曼〉(改作圖傘)溫迪掀(改作溫特赫)棹索拗兀居尼漫(改作尼瑪)古棹角(改作哈珠嘉)阿審(改作阿克占)孛術律(改作博多哩)兀毯孛術律(改作富珠哩)遇雨隆晃兀(改作洪果)獨頂(改作通吉)阿迭(改作阿達)烏陵(改作烏凌阿)蒲察(改作富察)烏延(改作烏頁)徒單(改作圖克坦)仆散(改作布薩)溫敦(改作溫屯)龐古(唐時初稱姓挐至唐末部落繁盛共有三十酋領每酋領有一姓通有三十姓龐古改作蒙古刪唐時至挐至七字酋改作首)其官名則以九曜二十八宿為號曰:諳版孛極列(大官人諳版孛極列改作安班貝勒)孛極列(官人孛極列改作貝勒)其職曰:忒母(萬戶忒母改作圖們)萌報(千戶萌報改作明安)毛可(百人長毛可改作穆昆)蒲里偃(牌子頭蒲里偃改作富埒暉)勃極列(改作貝勒)者統官也。猶中國言總管云:自五十戶勃極列。
gǎi zuò bèi lēi tuī ér shàng zhī zhì wàn hù bó jí liè gǎi zuò bèi lēi jiē zì tǒng bīng huǎn zé shè liè jí zé chū zhàn qí zōng shì jiē wèi zhī láng jūn shì wú dà xiǎo bì yǐ láng jūn zǒng zhī suī qīng xiàng jǐn bài yú mǎ qián láng jūn bù wèi lǐ yì shǐ rú nú lì. yòu yǒu hào ā lú lǐ gǎi zuò ā lǎ lēi yí lài bèi jí liè gǎi zuò yī lā qí bèi lēi zhān hǎn gǎi zuò ní kān wèi yuán shuài hòu suī guì yì xí fù guān ér bù gǎi qí hào qí fǎ lǜ lì zhì zé wú wén zì kè mù wèi qì wèi zhī kè zì fù liǎn diào dù jiē kè jiàn wèi hào shì jí zhě sān kè zhī shā rén piāo jié zhě póu qí nǎo ér sǐ zhī qí chóu jiā wèi nú bì qí qīn qī yù de zhě yǐ niú mǎ cái wù shú zhī qí zāng yǐ shí fēn wèi lǜ liù fēn guī zhǔ ér sì fēn méi guān zuì qīng zhě jué liǔ tiáo huò shú yǐ wù dài mìng zhě zé gē ěr bí yǐ zhì zhī qí yù jué dì shù zhàng zhì qiú yú qí zhōng shuì fù wú cháng yù yòng duō guǎ ér liǎn zhī fǎ lìng yán shā rén qǔ mín qián zhòng zhě sǐ qí tā zuì wú qīng zhòng xī jué liǔ tiáo chī bèi bù zhàng tún kǒng fáng qí mǎ zuì jí zhòng zhě biān yǐ shā dài shǒu yī zhōu zé yī zhōu zhī guān xǔ zhuān jué shǒu yī xiàn zé yī xiàn zhī guān xǔ zhuān jué fán yǒu guān zhě jiāng jué zhàng zhī láng wǔ cì yǐ jiǔ ròu guān zūn zhě jué yú táng shàng sì zhàng shì shì rú gù qí yòng bīng zé gē wèi qián xíng rén hào yuē: yìng jūn rén mǎ jiē quán jiǎ dāo bàng zì fù gōng shǐ zài hòu shè ér bù fā fēi wǔ shí bù bù shè gōng lì bù guò qī dòu jiàn zú zhì liù qī cùn xíng rú záo rù zhé bù kě chū rén xié bù mǎn bǎi duì wǔ zhī fǎ wǔ shén bó jiē yǒu zhǎng wǔ zhǎng jī tuò shén zhǎng zhí qí bó zhǎng xié gǔ qiān zhǎng zé qí zhì jīn gǔ xī bèi wǔ zhǎng zhàn sǐ sì rén jiē zhǎn shén zhǎng zhàn sǐ wǔ zhǎng jiē zhǎn bó zhǎng zhàn sǐ shén zhǎng jiē zhǎn fù dòu zhàn zhī shī yǐ guī zhě zé dé qí jiā zī zhī bàn fán wèi jiāng jiē zì zhí qí rén shì qí suǒ xiàng ér qū zì zhǔ shuài zhì bù zú jiē zì zhí kòng wú cóng zhě guó yǒu dà shì shì yě huán zuò huà huī ér yì zì bēi zhě shǐ yì bì jí màn miè zhī rén bù wén shēng qí mì rú cǐ jiāng xíng jūn dà huì ér yǐn shǐ rén xiàn cè zhǔ shuài tīng ér zé yān qí hé zhě jí wèi tè jiāng rèn qí shì shī hái. yòu dà huì wèn yǒu gōng gāo xià shǎng zhī yǐ jīn bó. ruò gān jǔ yǐ shì zhòng, huò yǐ wèi báo fù zēng zhī chū pàn zhī shí lǜ jiē qí bīng qí zhì zhī wài gè yǒu zì jì xiǎo dà pái zi xì mǎ tǔ wèi hào měi wǔ shí rén fēn wèi yī duì qián èr shí rén jīn zhuāng zhòng jiǎ chí gùn qiāng hòu sān shí rén qīng jiǎ cāo gōng shǐ měi yù dí bì yǒu yī èr rén yuè mǎ ér chū xiān guān zhèn zhī xū shí huò xiàng qí zuǒ yòu qián hòu jié duì ér chí jī zhī bǎi bù zhī nèi gōng shǐ qí fā zhōng zhě cháng duō shèng zé zhěng duì ér huǎn zhuī bài zé fù jù ér bù sàn shān cǐ qī zì qí fēn hé chū rù yīng biàn. ruò shén rén zì wèi zhàn zé shèng liáo guó yán biān zhì dōng jīng huáng lóng fǔ bīng mǎ dōu bù shǔ sī xián zhōu tāng hé bīng mǎ xiáng wěn gǎi zuò gǔn sī dōng běi lù tǒng jūn sī fēn lì zhī zhì lǎo zhǔ dào zōng bì zōng zhēn miào huì gǎi yuē: nǚ zhí liáo zhǔ suì rù qiū shān nǚ zhēn cháng cóng hū lù shè hǔ bó xióng jiē qí zhí yě. xīn kǔ zé zài qián yì lè zé bù yǔ rán shí wèi biān huàn huò chén yú gāo lì huò chén yú qì dān pàn fú bù cháng shān huò chén zhì cǐ shí sì zì liáo guó wèi zhī dào mí qiú gǎi zuò dào ér yǐ běn cháo jiàn lóng èr nián shǐ qiǎn shǐ.
(改作貝勒)推而上之至萬戶勃極列(改作貝勒)皆自統兵緩則射獵急則出戰其宗室皆謂之郎君事無大小必以郎君總之雖卿相盡拜於馬前郎君不為禮役使如奴隸。又有號阿盧里(改作阿喇勒)移賚孛極列(改作伊拉齊貝勒)粘罕(改作尼堪)為元帥後雖貴亦襲父官而不改其號其法律吏治則無文字刻木為契謂之刻字賦斂調度皆刻箭為號事急者三刻之殺人剽劫者掊其腦而死之其仇家為奴婢其親戚欲得者以牛馬財物贖之其贓以十分為率六分歸主而四分沒官罪輕者決柳條或贖以物貸命者則割耳鼻以志之其獄掘地數丈置囚於其中稅賦無常遇用多寡而斂之法令嚴殺人取民錢重者死其他罪無輕重悉決柳條笞背不杖臀恐妨騎馬罪極重者鞭以沙袋守一州則一州之官許專決守一縣則一縣之官許專決凡有官者將決杖之廊廡賜以酒肉官尊者決於堂上巳杖視事如故其用兵則戈為前行人號曰:硬軍人馬皆全甲刀棓自副弓矢在後設而不發非五十步不射弓力不過七斗箭鏃至六七寸形如鑿入輒不可出人攜不滿百隊伍之法伍什伯皆有長伍長擊柝什長執旗伯長挾鼓千長則旗幟金鼓悉備伍長戰死四人皆斬什長戰死伍長皆斬伯長戰死什長皆斬負鬥戰之屍以歸者則得其家貲之半凡為將皆自執旗人視其所向而趨自主帥至步卒皆自執鞚無從者國有大事適野環坐畫灰而議自卑者始議畢即漫滅之人不聞聲其密如此將行軍大會而飲使人獻策主帥聽而擇焉其合者即為特將任其事師還。又大會問有功高下賞之以金帛。若干舉以示眾,或以為薄復增之初叛之時率皆騎兵旗幟之外各有字記小大牌子系馬土為號每五十人分為一隊前二十人金裝重甲持棍槍後三十人輕甲操弓矢每遇敵必有一二人躍馬而出先觀陣之虛實或向其左右前後結隊而馳擊之百步之內弓矢齊發中者常多勝則整隊而緩追敗則復聚而不散(刪此七字)其分合出入應變。若神人自為戰則勝遼國沿邊置東京黃龍府兵馬都部署司咸州湯河兵馬詳穩(改作袞)司東北路統軍司分隸之至老主道宗避宗真廟諱改曰:女直遼主歲入秋山女真嘗從呼鹿射虎搏熊皆其職也。辛苦則在前逸樂則不與然時為邊患或臣於高麗或臣於契丹叛服不常(刪或臣至此十四字)遼國謂之道縻酋(改作道)而已本朝建隆二年始遣使。
lái gòng fāng wù duō míng mǎ diāo pí zì cǐ wú xū suì huò yī suì zài zhì yōng xī zhōng lái sù qì dān zhì sān shān tún bīng jué qí cháo gòng zhī lù qǐ qiǎn bīng píng zhī zhēn zōng wèi jiàng zhào fǔ yù ér bù fā bīng. yòu cháng sòng gāo lì yòu qì dān qīn qí jiāng gāo lì chén yán nǚ zhēn tān cán bù kě xìn shān zhǔ lì zhì cǐ shí yī zì dà zhōng xiáng fú sān nián qì dān zhēng gāo lì guò qí guó nǎi yǔ gāo lì hé jù qì dān nǚ zhēn zhòng cái yī wàn ér gōng shǐ jīng qiáng. yòu shàn wèi bīng chéng yǐ shuǐ wò ér chéng bīng jiān bù kě shàng qì dān dà bài sàng shī ér hái zhì rén zōng cháo suì bù fù tōng zhōng guó xiān shì jiàn lóng yǐ lái shú nǚ zhēn yóu sū zhōu fàn hǎi zhì dēng zhōu mài mǎ gù dào yóu cún yuán fēng wǔ nián zhào xiān cháo shí nǚ zhēn cháng zhì dēng zhōu mài mǎ hòu wén mǎ xíng jiǎ dào wèi gāo lì jié gé suì jiǔ bù zhì jīn zhāo tíng yǔ gāo lì wǎng hái kě jiàng zhào chì wáng huī rú nǚ zhēn yuàn shì mǎ zhōng guó zhě xǔ jiǎ dào ér nǚ zhēn zhī shǐ zú bù zhì qí chū qiú gǎi zuò bù zhǎng běn xīn luó rén hào wán yán shì wán yán yóu hàn yán wáng jiù xiào yún: cǐ xià bié běn yǒu nǚ zhēn yǐ qí liàn shì yǐ qī zì wèi shǒu lǐng wán yán zhī xiōng dì sān rén yī wèi shú nǚ zhēn qiú gǎi zuò bù zhǎng hào wàn hù qí yī shì tā guó wán yán nián liù shí yú nǚ zhēn qī zhī yǐ nǚ yì liù shí yú shēng èr zi qí zhǎng jí hú lái gǎi zuò hū lán yě. zì cǐ chuán sān rén zhì yáng gē gǎi zuò yīng gé tài shī yǐ zhì ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá shēn zhǎng bā chǐ zhuàng mào xióng wěi shěn yì guǎ yán xiào gù shì bù cháng ér yǒu dà zhì néng yòng qí rén shāo shāo bìng tūn bàng biān bù zú huò shuō yǐ yòu nà pàn wáng huò jiā yǐ dào cáng niú mǎ hǎo zé jié qīn yǐ hé qǔ zhī nù zé jiā bīng yǐ qiáng lüè zhī lì nóng jī gǔ liàn bīng mù mǎ wài zé duō shì jīn zhū liáng mǎ suì shí jìn fèng lù yí yǐ tōng qíng hǎo rú cǐ zhě shí yú nián dào zōng mò nián ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá lái cháo yǐ wù shì gǎi zuò wū shě cóng yǔ liáo guì rén shuāng lù guì rén tóu qióng bù shèng wàng xíng mǎ ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá fèn shén bá xiǎo pèi dāo yù zì zhī wù shì gǎi zuò wū shě jí yǐ shǒu wò qiào ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá zhǐ dé qí bǐng xiōng qí xiōng bù sǐ dào zōng nù shì chén yǐ qí qiáng hàn xián quàn zhū zhī dào zōng yuē: wú fāng shì xìn yǐ dài yuǎn rén bù kě shā, huò yǐ wáng yǎn zòng shí lè zhāng shǒu guī shè ān lù shān zhōng zhì hòu hài wèi yán yì bù tīng zú guī zhī tiān zuò sì wèi tiān zuò liáo guó dì jiǔ dài yē lǜ yán xǐ hào tiān zuò lì wèi jiǔ dāng zhōng guó chóng níng zhī jiān màn yòng shē chǐ gōng jìn jìng shàng běi zhū běi zhū zhě jiē běi zhōng lái què chǎng xiāng mào yì tiān zuò zhī zhī shǐ yù jìn jué qí xià wèi zhōng guó qīng fǔ kù yǐ shì wú yòng zhī wù cǐ wèi wǒ lì ér zhōng guó kě yǐ kùn zì tīng zhī ér tiān zuò yì jiāo tài suì cóng ér mù shàng yān běi zhū měi zhě dà rú dàn zi xiǎo zhě. ruò wú zi jiē chū liáo dōng hǎi hàn zhōng měi bā yuè wàng yuè sè rú zhòu zé zhū bì dà shú nǎi yǐ shí yuè fāng cǎi qǔ zhū bàng ér běi fāng hù hán jiǔ shí yuè zé jiān bīng hòu yǐ yíng chǐ yǐ. záo bīng méi shuǐ ér bǔ zhī rén yǐ wèi bìng yān. yòu yǒu tiān é néng shí bàng zé zhū cáng qí sù. yòu yǒu jùn gú hào hǎi dōng qīng zhě néng jī tiān é rén jì yǐ jùn gú ér dé tiān é zé yú qí sù dé zhū yān hǎi dōng qīng zhě chū wǔ guó wǔ guó zhī dōng jiē dà hǎi zì hǎi dōng ér lái zhě wèi zhī hǎi dōng qīng xiǎo ér jùn jiàn zhǎo bái zhě yóu yǐ wèi yì bì.
來貢方物多名馬貂皮自此無虛歲或一歲再至雍熙中來訴契丹置三柵屯兵絕其朝貢之路乞遣兵平之真宗為降詔撫諭而不發兵。又嘗訟高麗誘契丹侵其疆高麗陳言女真貪殘不可信(刪主麗至此十一字)大中祥符三年契丹征高麗過其國乃與高麗合拒契丹女真眾才一萬而弓矢精強。又善為冰城以水沃而成冰堅不可上契丹大敗喪師而還至仁宗朝遂不復通中國先是建隆以來熟女真由蘇州泛海至登州賣馬故道猶存元豐五年詔先朝時女真常至登州賣馬後聞馬行假道為高麗截隔歲久不至今朝廷與高麗往還可降詔敕王徽如女真願市馬中國者許假道而女真之使卒不至其初酋(改作部)長本新羅人號完顏氏完顏猶漢言王(舊校云:此下別本有女真以其練事以七字)為首領完顏之兄弟三人一為熟女真酋(改作部)長號萬戶其一適他國完顏年六十餘女真妻之以女亦六十餘生二子其長即胡來(改作呼蘭)也。自此傳三人至楊哥(改作英格)太師以至阿骨打(改作阿固達)阿骨打(改作阿固達)身長八尺狀貌雄偉沈毅寡言笑顧視不常而有大志能用其人稍稍併吞傍邊部族或說以誘納叛亡或加以盜藏牛馬好則結親以和取之怒則加兵以強掠之力農積穀練兵牧馬外則多市金珠良馬歲時進奉賂遺以通情好如此者十餘年道宗末年阿骨打(改作阿固達)來朝以悟室(改作烏舍)從與遼貴人雙陸貴人投瓊不勝妄行馬阿骨打(改作阿固達)憤甚拔小佩刀欲剚之悟室(改作烏舍)急以手握鞘阿骨打(改作阿固達)止得其柄胸其胸不死道宗怒侍臣以其強悍咸勸誅之道宗曰:吾方示信以待遠人不可殺,或以王衍縱石勒張守珪赦安祿山終致後害為言亦不聽卒歸之天祚嗣位(天祚遼國第九代耶律延禧號天祚)立未久當中國崇甯之間漫用奢侈宮禁競尚北珠北珠者皆北中來榷場相貿易天祚知之始欲禁絕其下謂中國傾府庫以市無用之物此為我利而中國可以困恣聽之而天祚亦驕汰遂從而慕尚焉北珠美者大如彈子小者。若梧子皆出遼東海漢中每八月望月色如晝則珠必大熟乃以十月方採取珠蚌而北方沍寒九十月則堅冰厚已盈尺矣。鑿冰沒水而捕之人以為病焉。又有天鵝能食蚌則珠藏其嗉。又有俊鶻號海東青者能擊天鵝人既以俊鶻而得天鵝則於其嗉得珠焉海東青者出五國五國之東接大海自海東而來者謂之海東青小而俊健爪白者尤以為異必。
qiú zhī nǚ zhēn měi suì qiǎn wài yīng fāng zǐ dì qù nǚ zhēn fā jiǎ mǎ qiān yú rén rù wǔ guó jiè jí hǎi dōng cháo xué qǔ zhī yǔ wǔ guó zhàn dòu ér hòu dé qí hòu nǚ zhēn bù shèng qí rǎo jiā zhī yán biān zhū shī rú dōng jīng liú shǒu huáng lóng fǔ yǐn děng měi dào guān gè guǎn nǚ zhēn bù zú yī lì kē liǎn bài fèng lǐ wù gè yǒu děng chà suǒ sī bì xìng yāo qiú bǎi chū. yòu yǒu shǐ zhě hào tiān shǐ pèi yín pái měi zhì qí guó bì yù jiàn zhěn zhě zé qí guó jiù lún zhōng xià hù zuò zhǐ sù chù yǐ wèi chū shì nǚ shì zhī hòu shǐ zhě luò yì shì dà guó shǐ mìng wéi zé měi hǎo fù rén bù wèn qí yǒu fū jí fá yuè gāo zhě shān. yòu yǒu zhì cǐ liù shí sì zì nǚ zhēn jìn fèn yóu shì zhū bù jiē yuàn pàn qián fù ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá xián yù chēng bīng yǐ jù zhī tiān qìng èr nián chūn tiān zuò hùn tóng jiāng diào yú jiù lì zhū guó qiú shān cǐ èr zì gǎi zuò bù zhǎng jǐn lái xiàn fāng wù yàn huì kào láo shǐ zhū qiú gǎi zuò bù zhǎng gē wǔ wèi lè zhì ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá dàn duān lì zhèng shì cí yǐ bù néng tiān zuò wèi xiāo fèng xiān yuē: ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá yán shǎng yì qì xióng háo kě tuō yī biān shì shā zhī bù rán kǒng yí hòu huàn fèng xiān jiàn ér zhǐ ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá zì yàn yú hé guī jí huái yì zhì yí liáo jiàn fá zhān hǎn gǎi zuò ní kān yuē: yíng fēng zòng zhào shùn bǎn zǒu wán zhù zhì sù yǐ. bù rú chéng qí wú bèi xiān bìng lín guó jù zhòng wèi bèi yǐ dài qí biàn, yú shì bìng dōng bīn xī bó èr hǎi bù fāng xiàng pán hé zhān hǎn gǎi zuò ní kān gǔ shě gǎi zuò gǔ shēn wù shì gǎi zuò wū shě wèi móu zhǔ cān yǔ lùn yì yǐ yín zhū gē gǎi zuò ní chǔ hè yí liè gǎi zuò yī lán lóu sù gǎi zuò luó suǒ dū mǔ gǎi zuò dòng mó děng wèi jiāng shuài ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá yǒu dù liàng shàn móu zhān hǎn gǎi zuò ní kān shàn yòng bīng hǎo shā shān cǐ èr zì gǔ shě gǎi zuò gǔ shēn gāng yì ér qiáng rěn zhān hǎn xiōng shì gǔ shě zài nèi zé gǔ shě zuò zhān hǎn shàng zài wài zé zhān hǎn zuò gǔ shě shàng zhù zhān hǎn jūn gǎi zuò ní kān gǔ shě jūn gǎi zuò gǔ shēn wù shì gǎi zuò wū shě jiān huá gǎi zuò tōng biàn ér yǒu cái zì zhì nǚ zhēn fǎ lǜ wén zì chéng qí yī guó guó rén hào wèi shān mán gǎi zuò sà mǎn shān mán gǎi zuò sà mǎn zhě nǚ zhēn yǔ wū yù yě. yǐ qí biàn tōng rú shén zhān hǎn gǎi zuò ní kān zhī xià jiē mò néng jí dà dǐ shù rén jiē xiá lǔ yě. shān cǐ bā zì tiān qìng sì nián lǜ bīng pàn liáo huì jí gè bù quán zhuāng jūn èr qiān yú qí shǒu fàn gǎi zuò jī hùn tóng jiāng zhī níng jiāng zhōu gōng shān cǐ zì pò zhī shā lù wú jiào lèi shān cǐ wǔ zì dà bài bó hǎi zhī zhòng huò jiǎ mǎ sān qiān. yòu bài xiāo sì xiān yú chū hé diàn gǎi zuò zhū hè diàn. yòu bài lái liú gǎi zuò lā lín hé huáng lóng fǔ xián zhōu hǎo cǎo yù sì lù dōu tǒng zhū shā bù kě shèng jì dīng zhuàng jí jiā zhǎn jié yīng rú guàn shuò shàng pán wǔ wèi lè suǒ guò chì dì wú yú shān dīng zhuàng zhì cǐ èr shí yī zì qīn bìng zhū lù qiān jiǎn qiáng rén zhuàng mǎ chōng jūn suì yǒu tiě qí shí wàn yú tiān zuò xià zhào qīn zhēng zhān hǎn wù shì gǎi zuò ní kān wū shě wěi qǐng wèi bēi āi qǐ xiáng zhě jì shì zhòng fǎn yǐ qiú zhàn mān shū shàng zhī yī zuò dà nù xià zhào yǒu nǚ zhēn zuò guò dà jūn jǐn dǐ jiǎn chú zhī yǔ ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá jù zhū qiú gǎi zuò bù yǐ dāo lí miàn yǎng tiān kū yuē: shǐ yǔ rǔ bèi qǐ bīng gòng kǔ qì dān cán rǎo ér yù zì lì guó ěr jīn wú wèi. ruò bēi āi qǐng jiàng, shù jǐ miǎn huò gù nǎi jǐn yù jiǎn chú fēi rén rén xiào sǐ zhàn mò néng dāng yě. bù. ruò shā wǒ yī zú rǔ děng yíng jiàng kě yǐ zhuǎn huò wèi fú zhū qiú gǎi zuò bù jiē luó bài yú zhàng qián yuē: shì sì zhì cǐ wéi mìng shì cóng yǐ sǐ jù zhī tiān.
求之女真每歲遣外鷹坊子弟趣女真發甲馬千餘人入五國界即海東巢穴取之與五國戰鬥而後得其後女真不勝其擾加之沿邊諸師如東京留守黃龍府尹等每到官各管女真部族依例科斂拜奉禮物各有等差所司嬖倖邀求百出。又有使者號天使佩銀牌每至其國必欲薦枕者則其國舊輪中下戶作止宿處以未出室女侍之後使者絡繹恃大國使命惟擇美好婦人不問其有夫及閥閱高者(刪。又有至此六十四字)女真浸忿由是諸部皆怨叛潛附阿骨打(改作阿固達)咸欲稱兵以拒之天慶二年春天祚混同江釣魚舊例諸國酋(刪此二字改作部)長盡來獻方物宴會犒勞使諸酋(改作部)長歌舞為樂至阿骨打(改作阿固達)但端立正視辭以不能天祚謂蕭奉先曰:阿骨打(改作阿固達)筵上意氣雄豪可托一邊事殺之不然恐貽後患奉先諫而止阿骨打(改作阿固達)自宴漁河歸即懷異志疑遼見伐粘罕(改作尼堪)曰:迎風縱棹順坂走丸祝至速矣。不如乘其無備先並鄰國聚眾為備以待其變,於是並東瀕西渤二海部方向盤和粘罕(改作尼堪)骨舍(改作古紳)兀室(改作烏舍)為謀主參與論議以銀珠割(改作尼楚赫)移烈(改作伊蘭)婁宿(改作羅索)闍母(改作棟摩)等為將帥阿骨打(改作阿固達)有度量善謀粘罕(改作尼堪)善用兵好殺(刪此二字)骨舍(改作古紳)剛毅而強忍(粘罕兄事骨舍在內則骨舍坐粘罕上在外則粘罕坐骨舍上注粘罕均改作尼堪骨舍均改作古紳)兀室(改作烏舍)奸猾(改作通變)而有才自製女真法律文字成其一國國人號為珊蠻(改作薩滿)珊蠻(改作薩滿)者女真語巫嫗也。以其變通如神粘罕(改作尼堪)之下皆莫能及大抵數人皆黠虜也。(刪此八字)天慶四年率兵叛遼會集各部全裝軍二千餘騎首犯(改作擊)混同江之甯江州攻(刪此字)破之殺戮無噍類(刪此五字)大敗渤海之眾獲甲馬三千。又敗蕭嗣先於出河店(改作珠赫店)。又敗淶流(改作拉林)河黃龍府咸州好草峪四路都統誅殺不可勝計丁壯即加斬截嬰孺貫槊上槃舞為樂所過赤地無餘(刪丁壯至此二十一字)侵併諸路僉揀強人壯馬充軍遂有鐵騎十萬餘天祚下詔親征粘罕兀室(改作尼堪烏舍)偽請為卑哀乞降者既示眾反以求戰嫚書上之一祚大怒下詔有女真作過大軍盡底翦除之語阿骨打(改作阿固達)聚諸酋(改作部)以刀剺面仰天哭曰:始與汝輩起兵共苦契丹殘擾而欲自立國爾今吾為。若卑哀請降,庶幾免禍顧乃盡欲翦除非人人效死戰莫能當也。不。若殺我一族汝等迎降可以轉禍為福諸酋(改作部)皆羅拜於帳前曰:事巳至此惟命是從以死拒之天。
zuò lǜ fān hàn bīng shí yú wàn chē qí gèn bǎi lǐ gǔ jiǎo zhī shēng jīng qí zhī sè zhèn yào yuán yě zì zhǎng chūn lù fēn lù ér jìn yǔ nǚ zhēn bīng huì nǚ zhēn chéng qì dān wèi zhèn jí jī zhī tiān zuò dà bài zhòng jūn kuì zǒu suì gōng lüè qìng ráo děng zhōu xiàn dōng jīng huáng lóng fǔ. yòu xiàn sū fù bó hǎi liáo yáng suǒ guǎn wǔ shí sì zhōu shā lù hàn mín jì shù bǎi wàn shān cǐ bā zì. yòu dù liáo zhǎng chūn liǎng lù dà sì bìng tūn yì shān cǐ wǔ zì yǒu yáng pǔ zhě tiě zhōu rén shǎo dì jìn shì lèi guān zhì mì shū láng shuō ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá yuē: jiàng zhě yǔ rén guī jǔ bù néng shǐ rén bì qiǎo shī zhě rén zhī mó fàn bù néng shǐ rén bì xíng dài wáng chuàng xìng shī lǚ dāng biàn jiā wèi guó tú bà tiān xià móu wàn chéng zhī guó fēi qiān shèng suǒ néng bǐ yě. zhū bù bīng zhòng jiē guī dài wáng jīn lì kě bá shān tián hǎi ér bù néng gé gù dǐng xīn yuàn dài wáng cè dì hào fēng zhū fān chuán xí xiǎng yīng qiān lǐ ér dìng dōng jiē hǎi yú nán lián dà sòng xī tōng xī xià běi ān yuǎn guó zhī mín jiàn wàn shì zhī zī jī xìng dì wáng zhī shè jì xíng zhī yǒu yí huò rú fā shǐ dài wáng rú hé ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá dà yuè wú qǐ mǎi gǎi zuò wū qí mài děng jiē tuī zūn yáng pǔ zhī yán shàng ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá zūn hào wèi huáng dì guó hào dà jīn yǐ shuǐ míng ā lù zǔ wèi guó hào ā lù zǔ nǚ zhēn yǔ jīn yě. shān yǐ shuǐ zhì cǐ shí qī zì yǐ qí shuǐ chǎn jīn ér míng zhī gù yuē: dà jīn shān cǐ sì zì yóu liáo rén yǐ liáo shuǐ míng guó yě. jiù xiào yún: yǐ shuǐ míng zhì cǐ jiē xiǎo zhù wù rù zhèng wén gǎi yuán shōu guó lìng hán qǐ xiān xùn zì yǐ wáng wèi xìng yǐ mín wèi míng yáng pǔ. yòu chēng shuō zì gǔ yīng xióng kāi guó huò shòu chán huò qiú dà guó fēng cè qiǎn rén shǐ dà liáo yǐ qiú fēng cè qí shì yǒu shí qǐ huī hào dà shèng dà míng zhě yī yě. guó hào dà jīn zhě èr yě. yù hé zhě sān yě. gǔn miǎn zhě sì yě. yù kè yìn yù qián zhī bǎo zhě wǔ yě. yǐ dì xiōng tōng wèn zhě liù yě. shēng jī zhēng dàn qiǎn shǐ zhě qī yě. suì shū yín juàn shí wǔ wàn liǎng pǐ zhě bā yě. gài fēn dà sòng suì cì zhī bàn gē liáo dōng zhǎng chūn liǎng lù zhě jiǔ yě. sòng hái nǚ zhēn ā gú chǎn gǎi zuò ā gǔ qí zhào sān dài wáng zhě shí yě. tiān zuò fù nán běi yuàn dà chén huì yì xiāo fèng xiān děng xī cóng suǒ qǐng suì chà jìng jiāng jūn jié dù shǐ xī wáng fǔ jiān jūn xiāo xí ní liè gǎi zuò shí nè liè hàn lín xué shì yáng miǎn chōng fēng cè shǐ fù guī zhōu guān chá shǐ zhāng xiào wěi tài cháng shǎo qīng wáng fǔ chōng qìng wèn shǐ fù wèi wèi shǎo qīng liú shí chōng guǎn yā lǐ wù guān jiāng zuò shǎo jiān yáng qiū zhōng chōng dú cè wén guān cè wén yún: jiù xiào yún: cǐ wén jiàn jīn xiǎo shǐ zhèn duì tiān dì zhī hóng xiū hé zǔ zōng zhī pī yè jiǔ zhōu sì hǎi shǔ zài tǒng lín yī rì wàn jǐ gǎn wàng zhòng shèn xiāo yī wèi zhì sì fú zhái xīn juàn wéi sù shèn zhī qū shí jiè fú yú zhī sú tǔ bīn jù jìn cái bù zhōng qū yǎ yǒu shān chuān zhī míng chéng qí fù zǔ zhī gòu bì yún: mào yě gù yí tǐng yú jù zhí wù gào fā fēi xiāng chóu bù tuī yú jué jià zhāng fēng lǚ bào chéng yì jiāo fú zài niàn yáo fēn yí yīng duō jiǎn shì yòng qiǎn xiāo xí ní liè gǎi zuò shí nè liè děng chí jié bèi lǐ cè wèi dōng huái guó zhì shèng zhì míng huáng dì wū hū yì dūn yǒu mù dì liè fēng yú wéi xìn kě yǐ dài rén wéi kuān kě yǐ xún wù jiè zāi! qīn zāi! shì fú yú xiū yù hé yǔ xiàng hé yù bǎo yù kè dōng huái guó yìn dào qí guó yáng pǔ yǐ cè wén fēi shì ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá dà nù biān qí shǐ què huí zhī.
祚率番漢兵十餘萬車騎亘百里鼓角之聲旌旗之色震耀原野自長春路分路而進與女真兵會女真乘契丹未陣急擊之天祚大敗眾軍潰走遂攻掠慶饒等州陷東京黃龍府。又陷蘇復渤海遼陽所管五十四州殺戮漢民計數百萬(刪此八字)。又渡遼長春兩路大肆併吞意(刪此五字)有楊朴者鐵州人少第進士累官至秘書郎說阿骨打(改作阿固達)曰:匠者與人規矩不能使人必巧師者人之模範不能使人必行大王創興師旅當變家為國圖霸天下謀萬乘之國非千乘所能比也。諸部兵眾皆歸大王今力可拔山填海而不能革故鼎新願大王冊帝號封諸番傳檄響應千里而定東接海隅南連大宋西通西夏北安遠國之民建萬世之鎡基興帝王之社稷行之有疑禍如發矢大王如何阿骨打(改作阿固達)大悅吳乞買(改作烏奇邁)等皆推尊楊朴之言上阿骨打(改作阿固達)尊號為皇帝國號大金以水名阿祿阻為國號阿祿阻女真語金也。(刪以水至此十七字)以其水產金而名之故曰:大金(刪此四字)猶遼人以遼水名國也。(舊校云:以水名至此皆小注誤入正文)改元收國令韓企先訓字以王為姓以旻為名楊朴。又稱說自古英雄開國或受禪或求大國封冊遣人使大遼以求封冊其事有十乞徽號大聖大明者一也。國號大金者二也。玉輅者三也。袞冕者四也。玉刻印御前之寶者五也。以弟兄通問者六也。生圾正旦遣使者七也。歲輸銀絹十五萬兩匹者八也。(蓋分大宋歲賜之半)割遼東長春兩路者九也。送還女真阿鶻產(改作阿古齊)趙三大王者十也。天祚付南北院大臣會議蕭奉先等悉從所請遂差靜江軍節度使奚王府監軍蕭習泥烈(改作實訥埒)翰林學士楊勉充封冊使副歸州觀察使張孝偉太常少卿王甫充慶問使副衛尉少卿劉湜充管押禮物官將作少監楊邱忠充讀冊文官冊文云:(舊校云:此文見金小史)朕對天地之閎休荷祖宗之丕業九州四海屬在統臨一日萬幾敢忘重慎宵衣為志嗣服宅心眷惟肅慎之區實界扶餘之俗土濱巨浸財布中區雅有山川之名承其父祖之構碧云:袤野固宜梃於巨植物告發飛箱疇不推於絕駕章封屢報誠意交孚載念遙芬宜膺多戩是用遣蕭習泥烈(改作實訥埒)等持節備禮策為東懷國至聖至明皇帝嗚呼義敦友睦地列豐腴惟信可以待人惟寬可以馴物戒哉!欽哉!式孚於休玉輅與象輅御寶玉刻東懷國印到其國楊朴以冊文非是阿骨打(改作阿固達)大怒鞭其使卻回之。
dà sòng zhèng hé qī nián yǒu sū fù zhōu mín bǎi yú hù bì luàn fàn dà hǎi zhì dēng zhōu dēng àn jù yán qí yóu dēng zhōu jù zòu zhào cài jīng tóng guàn yì xuǎn shǐ tōng hǎo suì qiǎn shǐ mìng wǎng lái yì shì jié méng jiā gōng dà liáo fù qǔ yàn yún: gù dì yǐ zhì yòng bīng zhào luàn yān.
大宋政和七年有蘇復州民百餘戶避亂泛大海至登州登岸具言其由登州具奏詔蔡京童貫議選使通好歲遣使命往來議事結盟夾攻大遼復取燕云:故地以致用兵兆亂焉。
cì jìn shì chū shēn tóu pǐn dǐng dài sì chuān děng chù chéng xuān bù zhèng shǐ sī bù zhèng shǐ qīng yuàn xǔ hán dù xiào kān.
賜進士出身頭品頂戴四川等處承宣布政使司布政使清苑許涵度校刊。
juǎn sān jiào kān jì.
※卷三校勘記。
bìng tūn zhū guó tūn wù zuò gǔ zhì yú sù mò jiāng sù yī zuò shù jū sù mò zhī běi jū yī zuò zì níng jiāng zhī dōng běi zhě zhě zì yǎn. yòu yǒu jí biān yuǎn. yòu yǒu èr zì yǎn gè zhēng xióng zhǎng wù zuò zhǎng xióng néng niè ér cuī zhī cuī wù zuò tuī kè zuò shí zhǔ rén lì ér dài zhī shí wù zuò bì dài wù zuò shì qí yī bù hǎo bái yī duǎn jīn zuǒ rèn yī zuò qí yī fú zé yī bù hǎo bái yī duǎn ér zuǒ rèn shí qì wú piáo táo wú bǐ lí bǐ yīng zuò lí dōng yì lěng yǐn lěng wù zuò líng mù pén shèng gēng pén wù zuò wǎn zé yǐ rèn lí é lí wù zuò lí qí jiā rén wèi nú bì jiā rén wù zuò chóu jiā xiǎo dà pái zi xì mǎ shàng wèi hào shàng wù zuò tǔ qián èr shí rén quán zhuāng zhòng jiǎ quán wù zuò jīn zhì liáo zhǔ dào zōng cháo liáo wù zuò lǎo tuō cháo zì hòu wén mǎ háng dào jìng wèi gāo lì jié gé dào jìng wù zuò jiǎ dào jí huái yì zhì yí liáo jiàn fá jí yī zuò jiàn qiān jiǎn qiáng rén zhuàng mǎ qiān wù zuò qiān. yòu dù liáo dōng zhǎng chūn liǎng lù tuō dōng zì běi ān yuǎn guó zhī mín yuǎn yī zuò liáo yù hé yǔ xiàng hé yù bǎo yù kè dōng huái guó yìn dào qí guó bǎo xià yù zì yǎn.
併吞諸國(吞誤作谷)至於粟沫江(粟一作束)居粟沫之北(居一作自)甯江之東北者(者字衍)。又有極邊遠(。又有二字衍)各爭雄長(誤作長雄)能躡而摧之(摧誤作推)客坐食主人立而待之(食誤作畢待誤作侍)其衣布好白衣短巾左衽(一作其衣服則衣布好白衣短而左衽)食器無瓢陶無匕剺(匕應作剺)冬亦冷飲(冷誤作泠)木盆盛羹(盆誤作盌)則以刃剺額(剺誤作剺)其家人為奴婢(家人誤作仇家)小大牌子系馬上為號(上誤作土)前二十人全裝重甲(全誤作金)至遼主道宗朝(遼誤作老脫朝字)後聞馬行道徑為高麗截隔(道徑誤作假道)即懷異志疑遼見伐(即一作漸)簽揀強人壯馬(簽誤作僉)。又渡遼東長春兩路(脫東字)北安遠國之民(遠一作遼)玉輅與象輅御寶玉刻東懷國印到其國(寶下玉字衍)。