zhèng xuān shàng zhì sān.
政宣上帙三。
qǐ zhòng hé èr nián zhēng yuè shí rì dīng sì, jǐn qí rì.
起重和二年正月十日丁巳,尽其日。
zhòng hé èr nián zhēng yuè shí rì dīng sì jīn rén lǐ shàn qìng děng zhì jīng shī.
重和二年正月十日丁巳金人李善庆等至京师。
shì rì lǐ shàn qìng děng rù guó mén guǎn yú bǎo xiāng yuàn shàng lìng cài jīng tóng guàn dèng wén gào jiàn zhī yì shì zhào bǔ shàn qìng xiū wǔ láng xiǎo sàn duō gǎi zuò xiǎo suǒ duō cóng yì láng bó dá gǎi zuò bù dá bǐng yì láng gěi quán fèng nǚ zhēn gǔ sù shèn guó yě. běn míng zhū lǐ zhēn fān yǔ shān cǐ èr zì é wèi nǚ zhēn běn gāo lí zhū méng zhī yí zhǒng shān běn gāo zhì cǐ bā zì, huò yǐ wéi hēi shuǐ mò hé zhī zhǒng gǎi zuò bù ér bó hǎi zhī bié zú sān hán zhī chén hán qí shí jiē dōng yí zhī xiǎo guó shān qí shí zhì cǐ bā zì zhì jū hùn tóng jiāng zhī dōng cháng bái shān yā lǜ shuǐ zhī yuán. yòu míng ā shù huǒ qǔ qí hé zhī míng. yòu yuē: ā zhī chuān lái liú hé shān. yòu míng zhì cǐ shí bā zì ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá jiàn hào yuē: huáng dì zhài zhì dǎn gǎi yuē: huì níng fǔ chēng shàng jīng dōng bīn hǎi nán lín gāo lí xī jiē bó hǎi tiě lí běi jìn shì wéi sān guó zhì suǒ wèi yì lóu yuán wèi suǒ wèi wù jí suí wèi zhī hēi shuǐ bù táng wèi zhī hēi shuǐ mò hé gài qí dì yě. yǒu qī shí èr bù luò wú dà jūn zhǎng qí jù luò shān cǐ qī zì gè yǒu qiú háo gǎi zuò shǒu lǐng fēn zhì zhī suí kāi huáng zhōng qiǎn shǐ gòng xiàn wén dì yīn yàn láo zhī shǐ zhě jí qí tú qǐ wǔ yú qián qū chāi jiē wèi zhàn dòu zhī zhuàng wén dì wèi shì chén yuē: tiān dì jiān nǎi yǒu cǐ wù cháng zuò yòng bīng yì shān wén dì zhì cǐ shí bā zì táng zhēn guān zhōng tài zōng zhēng gāo lí mò hé zuǒ zhī zhàn shén lì zhù bì zhī bài gāo yán shòu gāo huì zhēn yǐ zhòng jí mò hé bīng shí yú wàn lái jiàng tài zōng xī bǐ zòng zhī dú kēng mò hé sān qiān rén shān zhù bì zhì cǐ sān shí sì zì kāi yuán zhōng qí qiú gǎi zuò zhǎng lái zhāo bài bó lì zhōu cì shǐ suì zhì hēi shuǐ fǔ yǐ bù zhǎng wèi dū du cì shǐ qì táng shì cháo xiàn bù jué shān cǐ qī zì wǔ dài shí shǐ chēng nǚ zhēn hòu táng míng zōng shí cháng kòu gǎi zuò rù dēng zhōu bó hǎi jī zǒu zhī shān cǐ sān zì qì dān ā bǎo jī gǎi zuò ān bā jiān chéng táng shuāi luàn kāi guó běi fāng bìng gǔ zhū fān èr shí yǒu liù nǚ zhēn qí yī yān ā bǎo jī gǎi zuò ān bā jiān lǜ nǚ zhēn shān cǐ èr zì gǎi zuò qí wéi huàn nǎi yòu qí qiáng zōng dà xìng shù qiān hù yí zhì liáo yáng zhī nán yǐ fēn qí shì shǐ bù dé xiāng tōng qiān rù liáo yáng zhe jí zhě míng yuē: hé sū kuǎn gǎi zuò hā sī hǎn suǒ wèi shú nǚ zhēn zhě shì yě. shān suǒ wèi zhì cǐ bā zì zì xián zhōu zhī dōng běi fēn jiè rù shān gǔ zhì yú sù mò jiāng zhōng jiān suǒ jū lì shǔ xián zhōu bīng mǎ sī zhě xǔ yǔ běn guó wǎng lái fēi shú nǚ zhēn yì fēi shēng nǚ zhēn yě. shān fēi shú zhì cǐ shí zì jū sù mò zhī běi níng jiāng zhī dōng běi zhě dì fāng qiān yú lǐ hù kǒu shí yú wàn sǎn jū shān gǔ jiān yī jiù jiè wài yě chù zì tuī xióng háo wèi qiú shān cǐ zì cháng xiǎo zhě qiān hù dà zhě shù qiān hù zé wèi zhī shēng nǚ zhēn shān zé zhì cǐ liù zì. yòu yǒu jí biān yuǎn ér jìn dōng hǎi zé wèi zhī dōng hǎi nǚ zhēn duō huáng fà bìn jiē huáng mù jīng lǜ zhě wèi zhī huáng tóu nǚ zhēn shān duō huáng zhì cǐ shí liù zì qí rén gàng pǔ shān cǐ èr zì yǒng zhì bù néng biàn shēng sǐ shān cǐ wǔ zì nǚ zhēn shān cǐ èr zì měi chū zhàn jiē bèi yǐ shān cǐ zì zhòng zhá jīn jiǎ qián qū míng yuē: yìng jūn zhǒng lèi suī yī shān cǐ sì zì jū chǔ mián yuǎn bù xiāng tǒng shǔ zì xiāng cán shā shān cǐ sì zì gè zhēng gǎi zuò wéi.
是日李善庆等入国门馆於宝相院上令蔡京童贯邓文诰见之议事诏补善庆修武郎小散多(改作小索多)从义郎勃达(改作布达)秉义郎给全俸女真古肃慎国也。本名朱理真番语(删此二字)讹为女真本高丽朱蒙之遗种(删本高至此八字),或以为黑水靺鞨之种(改作部)而渤海之别族三韩之辰韩其实皆东夷之小国(删其实至此八字)至居混同江之东长白山鸭绿水之源。又名阿术火取其河之名。又曰:阿芝川来流河(删。又名至此十八字)阿骨打(改作阿固达)建号曰:皇帝寨至亶改曰:会甯府称上京东濒海南邻高丽西接渤海铁离北近室韦《三国志》所谓挹娄元魏所谓勿吉隋谓之黑水部唐谓之黑水靺鞨盖其地也。有七十二部落无大君长其聚落(删此七字)各有酋豪(改作首领)分治之隋开皇中遣使贡献文帝因宴劳之使者及其徒起舞於前曲拆皆为战斗之状文帝谓侍臣曰:天地间乃有此物常作用兵意(删文帝至此十八字)唐贞观中太宗征高丽靺鞨佐之战甚力驻跸之败高延寿高惠真以众及靺鞨兵十馀万来降太宗悉俾纵之独坑靺鞨三千人(删驻跸至此三十四字)开元中其酋(改作长)来朝拜勃利州刺史遂置黑水府以部长为都督刺史迄唐世朝献不绝(删此七字)五代时始称女真後唐明宗时常寇(改作入)登州渤海击走之(删此三字)契丹阿保机(改作安巴坚)乘唐衰乱开国北方并谷诸番二十有六女真其一焉阿保机(改作安巴坚)虑女真(删此二字改作其)为患乃诱其强宗大姓数千户移置辽阳之南以分其势使不得相通迁入辽阳著籍者名曰:合苏款(改作哈斯罕)所谓熟女真者是也。(删所谓至此八字)自咸州之东北分界入山谷至於粟沫江中间所居隶属咸州兵马司者许与本国往来非熟女真亦非生女真也。(删非熟至此十字)居粟沫之北甯江之东北者地方千馀里户口十馀万散居山谷间依旧界外野处自推雄豪为酋(删此字)长小者千户大者数千户则谓之生女真(删则至此六字)。又有极边远而近东海则谓之东海女真多黄发鬓皆黄目睛绿者谓之黄头女真(删多黄至此十六字)其人戆朴(删此二字)勇鸷不能辨生死(删此五字)女真(删此二字)每出战皆被以(删此字)重札金甲前驱名曰:硬军种类虽一(删此四字)居处绵远不相统属自相残杀(删此四字)各争(改作为)。
zhǎng xióng qí dì zé zhì qì dān dōng běi yú tǔ duō lín mù tián yí má gǔ yǐ gēng záo wèi yè bù shì cán sāng tǔ chǎn míng mǎ shēng jīn dà zhū rén shēn jí mì là xì bù sōng shí bái fù zǐ qín yǒu yīng zhān hǎi dōng qīng shòu duō niú yáng mí lù yě gǒu bái zhì qīng shǔ diāo shǔ huā guǒ yǒu bái sháo yào xī guā hǎi duō dà yú páng xiè dōng jí hán duō yī pí suī dé yī shǔ yì chǐ pí cáng zhī shān duō yī zhì cǐ shí èr zì jiē yǐ hòu máo wèi yī fēi rù wū bù chè shāo báo zé duò zhǐ liè fū shèng xià rú zhōng guó shí yuè xī běi zì yún: zhōng zhì yān shān shù bǎi lǐ jiē shí pō dì jí gāo qù tiān shén jìn dōng yǒu sū fú děng zhōu yǔ zhōng guó qīng zhōu gé hǎi xiàng zhí duō dà fēng fēng shùn yǐn yǐn wén jī quǎn shēng shān duō dà zhì cǐ shí yī zì qí rén zé nài hán rěn jī bù dàn xīn kǔ shí shēng wù yǒng hàn shān cǐ zì bù wèi sǐ qí xìng jiān zhà tān lán cán rěn guì zhuàng jiàn lǎo shān qí xìng zhì cǐ shí èr zì shàn qí shàng xià yá bì rú fēi jì jiāng bù yòng zhōu jí fú mǎ ér dù jīng shè liè měi jiàn niǎo shòu zhī zōng néng niè ér tuī zhī dé qí qián fú zhī suǒ yǐ huà pí wèi jiǎo chuī zuò yōu yōu zhī shēng hū mí lù tiān yī ér zì shè ér dàn shān cǐ èr zì zhī dàn cún qí pí gǔ shì jiǔ ér hǎo shā zuì zé fù ér hòu qí xǐng bù rán shā rén suī fù mǔ bù biàn yě. shān dàn cún zhì cǐ èr shí qī zì qí sú yī shān gǔ ér jū lián mù wèi zhà wū gāo shù chǐ wú wǎ fù yǐ mù bǎn huò rén huà pí, huò yǐ cǎo chóu móu zhī qiáng yuán lí bì lǜ jiē yǐ mù mén jiē dōng xiàng huán wū wèi tǔ chuáng chì huǒ qí xià xiāng yǔ shān cǐ èr zì qǐn shí qǐ jū qí shàng wèi zhī kàng yǐ qǔ qí nuǎn fèng fú yóu jǐn yǐ niú fù wù huò ān ér chéng zhī yù yǔ duō zhāng niú gé yǐ wéi yù wú yí fǎ jūn chén tóng chuān ér yù jiān xiāng pān yú dào mín suī shā jī yì zhào qí jūn tóng shí fù sǐ zé qī qí mǔ xiōng sǐ zé qī qí sǎo shū bó sǐ zé zhí yì rú zhī gù wú lùn guì jiàn rén yǒu shù qī shān wú yí zhì cǐ wǔ shí sān zì yǐn yàn bīn kè jǐn xié qīn yǒu ér lái jí xiāng jìn zhī jiā bù zhào jiē zhì kè zuò bì zhǔ rén lì ér shì zhī zhì shí bà zhòng kè fāng qǐng zhǔ rén jiù zuò jiǔ xíng wú suàn zuì dào jí táo guī zé yǐ shān cǐ qī zì qí yī bù hǎo bái yī duǎn jīn zuǒ rèn fù rén biàn fā pán jì nán zǐ biàn fā chuí hòu ěr chuí jīn huán liú nǎo hòu fā yǐ sè sī xì zhī shān ěr chuí zhì cǐ shí sān zì fù zhě yǐ zhū yù wèi shì yī hēi qiú jiù xiào yún: yī zuò mù mián xì bù diāo shǔ qīng shǔ hú háo zhī yī pín zhě yī niú mǎ zhū yáng māo quǎn yú shé zhī pí shān pín zhě zhì cǐ shí sān zì qí yǐn shí zé yǐ mí niàng jiǔ yǐ dòu wèi jiàng yǐ bàn shēng mǐ wèi fàn zì yǐ shēng gǒu xiě jí cōng jiǔ zhī shǔ hé ér shí zhī mào yǐ wú tí shān yǐ bàn zhì cǐ èr shí sì zì shí qì wú piáo táo wú bǐ zhù jiē yǐ mù wèi pén chūn xià zhī jiān zhǐ yòng mù pén zhù shān cǐ sān zì xiān zhōu suí rén duō guǎ shèng zhī yǐ cháng bǐng xiǎo mù sháo zi shù bǐng huí huán gòng shí shān suí rén zhì cǐ shí jiǔ zì xià zhōu ròu wèi wú duō pǐn zhǐ yǐ yú shēng zhāng shēng jiān yòng shāo ròu dōng yì líng yǐn què yǐ mù yè chéng fàn mù wǎn shèng gēng xià fàn ròu wèi yǔ xià zhōu yī děng yǐn jiǔ wú suàn zhǐ yòng yī mù sháo zi zì shàng ér xià xún huán zhuó zhī shān yǐn jiǔ zhì cǐ shí bā zì zhì gǔ pēng pú yǐ yú ròu hé cài dǎo jiù zhōng mí shān cǐ sān zì làn ér jìn shuài yǐ wéi cháng qí lǐ zé gǒng shǒu tuì shēn wéi nuò guì yòu xī dūn zuǒ xī zháo dì gǒng shǒu yáo zhǒu dòng zhǐ yú sān wèi bài qí yán yǔ zé wèi hǎo wèi gǎn gǎi zuò sài kān huò.
长雄其地则至契丹东北隅土多林木田宜麻谷以耕凿为业不事蚕桑土产名马生金大珠人参及蜜蜡细布松实白附子禽有鹰鹯海东青兽多牛羊麋鹿野狗白彘青鼠貂鼠花果有白芍药西瓜海多大鱼螃蟹冬极寒多衣皮虽得一鼠亦褫皮藏之(删多衣至此十二字)皆以厚毛为衣非入屋不彻稍薄则堕指裂肤盛夏如中国十月西北自云:中至燕山数百里皆石坡地极高去天甚近东有苏扶等州与中国青州隔海相直多大风风顺隐隐闻鸡犬声(删多大至此十一字)其人则耐寒忍饥不惮辛苦食生物勇悍(删此字)不畏死其性奸诈贪婪残忍贵壮贱老(删其性至此十二字)善骑上下崖壁如飞济江不用舟楫浮马而渡精射猎每见鸟兽之踪能蹑而推之得其潜伏之所以桦皮为角吹作呦呦之声呼麋鹿(添一而字)射而啖(删此二字)之但存其皮骨嗜酒而好杀醉则缚而候其醒不然杀人虽父母不辨也。(删但存至此二十七字)其俗依山谷而居联木为栅屋高数尺无瓦覆以木板或人桦皮,或以草绸缪之墙垣篱壁率皆以木门皆东向环屋为土床炽火其下相与(删此二字)寝食起居其上谓之炕以取其暖奉佛尤谨以牛负物或鞍而乘之遇雨多张牛革以为御无仪法君臣同川而浴肩相攀於道民虽杀鸡亦召其君同食父死则妻其母兄死则妻其嫂叔伯死则侄亦如之故无论贵贱人有数妻(删无仪至此五十三字)饮宴宾客尽携亲友而来及相近之家不召皆至客坐毕主人立而侍之至食罢众客方请主人就坐酒行无算醉倒及逃归则已(删此七字)其衣布好白衣短巾左衽妇人辫发盘髻男子辫发垂後耳垂金环留脑後发以色丝系之(删耳垂至此十三字)富者以珠玉为饰衣黑裘(旧校云:一作木棉)细布貂鼠青鼠狐貉之衣贫者衣牛马猪羊猫犬鱼蛇之皮(删贫者至此十三字)其饮食则以糜酿酒以豆为酱以半生米为饭渍以生狗血及葱韭之属和而食之芼以芜荑(删以半至此二十四字)食器无瓢陶无匕箸皆以木为盆春夏之间止用木盆贮(删此三字)鲜粥随人多寡盛之以长柄小木杓子数柄回还共食(删随人至此十九字)下粥肉味无多品止以鱼生獐生间用烧肉冬亦泠饮却以木楪盛饭木盌盛羹下饭肉味与下粥一等饮酒无算只用一木杓子自上而下循环酌之(删饮酒至此十八字)炙股烹脯以馀肉和菜擣臼中糜(删此三字)烂而进率以为常其礼则拱手退身为喏跪右膝蹲左膝着地拱手摇肘动止於三为拜其言语则谓好为感(改作赛堪)或。
wèi sài hén gǎi zuò sài yīn wèi bù hǎo wèi là sā mǎn zhōu yǔ lā tà yě. là sā gǎi zuò lǎng sè wèi jiǔ wèi bó sū měng gǔ yǔ hǎo jiǔ yě. sū gǎi zuò bó luō dá lǎ sū wèi lā shā wèi měng shān mǎn zhōu yǔ tǐng yě. huā bù là gǎi zuò wò bù lū wèi qiāo shā yuē: méng shuāng jiě jiàn shàng méng shuāng gǎi zuò mù kè shān tè gū mǎn zhōu yǔ yǐ dǎ zhī wèi tè gū gǎi zuò tǎn tǎ hā. yòu yuē: wā bó là hài mǎn zhōu yǔ lìng qí shā zhī yě. wā bó là hài gǎi zuò wò bù hā fū wèi qī wèi sà nà hǎn gǎi zuò sà ěr hǎn qī wèi fū wèi ài gēn gǎi zuò é yī gēn qí jié xù yuán rì zé bài rì xiāng qìng chóng wǔ zé shè liǔ jì tiān qí rén bù zhī jì nián wèn zhī zé yuē: wǒ jiàn cǎo qīng jǐ dù yǐ cǎo yī qīng wèi yī suì shān qí rén zhì cǐ èr shí sān zì qí hūn jià fù zhě zé yǐ niú mǎ wèi bì pín zhě zé nǚ nián jí jī xíng gē yú tú qí gē yě. nǎi zì xù jiā shì fù gōng róng sè yǐ shēn qiú lǚ zhī yì tīng zhě yǒu wèi qǔ yù nà zhī zhě jí xié ér guī zhī shān pín zhě zhì cǐ sì shí sān zì gǎi zuò pín zhě guī hòu fāng jù lǐ xié nǚ lái jiā yǐ gào fù mǔ guì yóu zǐ dì jí fù jiā ér yuè xī yǐn jiǔ zé xiāng shuài xié zūn chí mǎ xì yǐn qí dì fù nǚ wén qí zhì duō jù guān zhī jiān lìng shì zuò yǔ zhī jiǔ zé yǐn yì yǒu qǐ wǔ gē ōu yǐ yòu shāng zhě xiè hòu xiāng qì tiáo xuè wǎng fǎn jí zài yǐ guī bù wéi suǒ gù zhě zhì zhuī zhú mǎ zú bù yuǎn shù lǐ shān guì yóu zhì qī shí qī zì qí xié qī guī níng wèi zhī bài mén yīn zhí zǐ xù zhī lǐ qí lè, zé wéi gǔ dí qí gē yǒu zhè gū zhī qū dàn gāo xià cháng duǎn zhè gū èr qǔ ér yǐ shān dàn gāo zhì cǐ shí yī zì qí jí bìng zé wú yī yào shàng wū zhù bìng zé wū zhě shā zhū yǐ ráng zhī huò chē zài bìng rén zhī shēn shān dà gǔ yǐ bì zhī qí shān bìng zé wū zhì cǐ èr shí sì zì sǐ wáng shān cǐ zì zé yǐ rèn lí é xuè lèi jiāo xià wèi zhī sòng xuè lèi sǐ zhě mái zhī ér wú guān guǒ shān yǐ rèn qǐ zhì cǐ èr shí yī zì guì zhě shēng shān cǐ zì fén suǒ chǒng nú bì shān cǐ sì zì suǒ chéng ān mǎ yǐ xùn zhī suǒ yǒu jì sì yǐn shí zhī wù jǐn fén zhī wèi zhī shāo fàn qí dào lù zé wú lǚ diàn xíng zhě xī zhǔ yú mín jiā zhǔ rén chū zé jù zhī jù zhī bù qù fāng jù yǐn shí ér nà zhī gǒu jù ér qù zhī zé yú jiā wú fù nà zhě qí shì yì, zé wéi yǐ wù bó yì wú qián wú cán sāng wú gōng jiàng wū shè chē zhàng wǎng wǎng zì néng wéi zhī qí xìng shì zé yuē: wán yán wèi wáng shān zhù èr zì chì zhǎn wèi zhāng shān zhù èr zì chì zhǎn gǎi zuò tè jiā nà lǎn wèi gāo shān zhù èr zì nà lǎn gǎi zuò nà lǎ pái mó gǎi zuò fèi mó yuē: dú chì ào dūn gǎi zuò è tōng gē shí liè gǎi zuò hè shě lǐ tū dān gǎi zuò tú kè tǎn pǔ nǚ yóu gǎi zuò bā yán mǎn niàng wān mèng tuó kǒu màn gǎi zuò tú sǎn wēn dí xiān gǎi zuò wēn tè hè zhào suǒ ǎo wù jū ní màn gǎi zuò ní mǎ gǔ zhào jiǎo gǎi zuò hā zhū jiā ā shěn gǎi zuò ā kè zhàn bèi shù lǜ gǎi zuò bó duō lī wù tǎn bèi shù lǜ gǎi zuò fù zhū lī yù yǔ lóng huǎng wù gǎi zuò hóng guǒ dú dǐng gǎi zuò tōng jí ā dié gǎi zuò ā dá wū líng gǎi zuò wū líng ā pú chá gǎi zuò fù chá wū yán gǎi zuò wū yè tú dān gǎi zuò tú kè tǎn pū sàn gǎi zuò bù sà wēn dūn gǎi zuò wēn tún páng gǔ táng shí chū chēng xìng ná zhì táng mò bù luò fán shèng gòng yǒu sān shí qiú lǐng měi qiú lǐng yǒu yī xìng tōng yǒu sān shí xìng páng gǔ gǎi zuò méng gǔ shān táng shí zhì ná zhì qī zì qiú gǎi zuò shǒu qí guān míng zé yǐ jiǔ yào èr shí bā xiù wèi hào yuē: ān bǎn bèi jí liè dà guān rén ān bǎn bèi jí liè gǎi zuò ān bān bèi lè bèi jí liè guān rén bèi jí liè gǎi zuò bèi lè qí zhí yuē: tè mǔ wàn hù tè mǔ gǎi zuò tú men méng bào qiān hù méng bào gǎi zuò míng ān máo kě bǎi rén cháng máo kě gǎi zuò mù kūn pú lǐ yǎn pái zi tóu pú lǐ yǎn gǎi zuò fù liè huī bó jí liè gǎi zuò bèi lè zhě tǒng guān yě. yóu zhōng guó yán zǒng guǎn yún: zì wǔ shí hù bó jí liè.
为赛痕(改作赛音)谓不好为辣撒(满洲语邋遢也。辣撒改作朗色)谓酒为勃苏(蒙古语好酒也。苏改作博啰达喇苏)谓拉杀为蒙山(满洲语挺也。花不辣改作斡布噜)谓敲杀曰:蒙霜(解见上蒙霜改作穆克珊)特姑(满州语已打之谓特姑改作坦塔哈)。又曰:洼勃辣骇(满洲语令其杀之也。洼勃辣骇改作斡布哈)夫谓妻为萨那罕(改作萨尔罕)妻谓夫为爱根(改作额伊根)其节序元日则拜日相庆重午则射柳祭天其人不知纪年问之则曰:我见草青几度以草一青为一岁(删其人至此二十三字)其婚嫁富者则以牛马为币贫者则女年及笄行歌於途其歌也。乃自叙家世妇工容色以申求侣之意听者有未娶欲纳之者即携而归之(删贫者至此四十三字改作贫者归)後方具礼偕女来家以告父母贵游子弟及富家儿月夕饮酒则相率携尊驰马戏饮其地妇女闻其至多聚观之间令侍坐与之酒则饮亦有起舞歌讴以侑觞者邂逅相契调谑往返即载以归不为所顾者至追逐马足不远数里(删贵游至七十七字)其携妻归甯谓之拜门因执子婿之礼其乐,则惟鼓笛其歌有鹧鸪之曲但高下长短鹧鸪二曲而已(删但高至此十一字)其疾病则无医药尚巫祝病则巫者杀猪以禳之或车载病人之深山大谷以避之其(删病则巫至此二十四字)死亡(删此字)则以刃剺额血泪交下谓之送血泪死者埋之而无棺椁(删以刃起至此二十一字)贵者生(删此字)焚所宠奴婢(删此四字)所乘鞍马以殉之所有祭祀饮食之物尽焚之谓之烧饭其道路则无旅店行者悉主於民家主人初则拒之拒之不去方具饮食而纳之苟拒而去之则馀家无复纳者其市易,则惟以物博易无钱无蚕桑无工匠屋舍车帐往往自能为之其姓氏则曰:完颜(谓王删注二字)赤盏(谓张删注二字赤盏改作特嘉)那懒(谓高删注二字那懒改作纳喇)排摩(改作费摩)曰:独斥奥敦(改作鄂通)纥石列(改作赫舍理)秃丹(改作图克坦){浦女}由(改作巴延)满酿剜梦陀〈口曼〉(改作图伞)温迪掀(改作温特赫)棹索拗兀居尼漫(改作尼玛)古棹角(改作哈珠嘉)阿审(改作阿克占)孛术律(改作博多哩)兀毯孛术律(改作富珠哩)遇雨隆晃兀(改作洪果)独顶(改作通吉)阿迭(改作阿达)乌陵(改作乌凌阿)蒲察(改作富察)乌延(改作乌页)徒单(改作图克坦)仆散(改作布萨)温敦(改作温屯)庞古(唐时初称姓挐至唐末部落繁盛共有三十酋领每酋领有一姓通有三十姓庞古改作蒙古删唐时至挐至七字酋改作首)其官名则以九曜二十八宿为号曰:谙版孛极列(大官人谙版孛极列改作安班贝勒)孛极列(官人孛极列改作贝勒)其职曰:忒母(万户忒母改作图们)萌报(千户萌报改作明安)毛可(百人长毛可改作穆昆)蒲里偃(牌子头蒲里偃改作富埒晖)勃极列(改作贝勒)者统官也。犹中国言总管云:自五十户勃极列。
gǎi zuò bèi lè tuī ér shàng zhī zhì wàn hù bó jí liè gǎi zuò bèi lè jiē zì tǒng bīng huǎn zé shè liè jí zé chū zhàn qí zōng shì jiē wèi zhī láng jūn shì wú dà xiǎo bì yǐ láng jūn zǒng zhī suī qīng xiàng jǐn bài yú mǎ qián láng jūn bù wéi lǐ yì shǐ rú nú lì. yòu yǒu hào ā lú lǐ gǎi zuò ā lǎ lēi yí lài bèi jí liè gǎi zuò yī lā qí bèi lè zhān hǎn gǎi zuò ní kān wèi yuán shuài hòu suī guì yì xí fù guān ér bù gǎi qí hào qí fǎ lǜ lì zhì zé wú wén zì kè mù wèi qì wèi zhī kè zì fù liǎn diào dù jiē kè jiàn wèi hào shì jí zhě sān kè zhī shā rén piāo jié zhě póu qí nǎo ér sǐ zhī qí chóu jiā wèi nú bì qí qīn qī yù de zhě yǐ niú mǎ cái wù shú zhī qí zāng yǐ shí fēn wéi lǜ liù fēn guī zhǔ ér sì fēn méi guān zuì qīng zhě jué liǔ tiáo huò shú yǐ wù dài mìng zhě zé gē ěr bí yǐ zhì zhī qí yù jué dì shù zhàng zhì qiú yú qí zhōng shuì fù wú cháng yù yòng duō guǎ ér liǎn zhī fǎ lìng yán shā rén qǔ mín qián zhòng zhě sǐ qí tā zuì wú qīng zhòng xī jué liǔ tiáo chī bèi bù zhàng tún kǒng fáng qí mǎ zuì jí zhòng zhě biān yǐ shā dài shǒu yī zhōu zé yī zhōu zhī guān xǔ zhuān jué shǒu yī xiàn zé yī xiàn zhī guān xǔ zhuān jué fán yǒu guān zhě jiāng jué zhàng zhī láng wǔ cì yǐ jiǔ ròu guān zūn zhě jué yú táng shàng sì zhàng shì shì rú gù qí yòng bīng zé gē wèi qián xíng rén hào yuē: yìng jūn rén mǎ jiē quán jiǎ dāo bàng zì fù gōng shǐ zài hòu shè ér bù fā fēi wǔ shí bù bù shè gōng lì bù guò qī dòu jiàn zú zhì liù qī cùn xíng rú záo rù zhé bù kě chū rén xié bù mǎn bǎi duì wǔ zhī fǎ wǔ shén bó jiē yǒu zhǎng wǔ zhǎng jī tuò shén zhǎng zhí qí bó zhǎng xié gǔ qiān zhǎng zé qí zhì jīn gǔ xī bèi wǔ zhǎng zhàn sǐ sì rén jiē zhǎn shén zhǎng zhàn sǐ wǔ zhǎng jiē zhǎn bó zhǎng zhàn sǐ shén zhǎng jiē zhǎn fù dòu zhàn zhī shī yǐ guī zhě zé dé qí jiā zī zhī bàn fán wèi jiāng jiē zì zhí qí rén shì qí suǒ xiàng ér qū zì zhǔ shuài zhì bù zú jiē zì zhí kòng wú cóng zhě guó yǒu dà shì shì yě huán zuò huà huī ér yì zì bēi zhě shǐ yì bì jí màn miè zhī rén bù wén shēng qí mì rú cǐ jiāng xíng jūn dà huì ér yǐn shǐ rén xiàn cè zhǔ shuài tīng ér zé yān qí hé zhě jí wéi tè jiāng rèn qí shì shī hái. yòu dà huì wèn yǒu gōng gāo xià shǎng zhī yǐ jīn bó. ruò gān jǔ yǐ shì zhòng, huò yǐ wéi báo fù zēng zhī chū pàn zhī shí lǜ jiē qí bīng qí zhì zhī wài gè yǒu zì jì xiǎo dà pái zi xì mǎ tǔ wèi hào měi wǔ shí rén fēn wéi yī duì qián èr shí rén jīn zhuāng zhòng jiǎ chí gùn qiāng hòu sān shí rén qīng jiǎ cāo gōng shǐ měi yù dí bì yǒu yī èr rén yuè mǎ ér chū xiān guān zhèn zhī xū shí huò xiàng qí zuǒ yòu qián hòu jié duì ér chí jī zhī bǎi bù zhī nèi gōng shǐ qí fā zhōng zhě cháng duō shèng zé zhěng duì ér huǎn zhuī bài zé fù jù ér bù sàn shān cǐ qī zì qí fēn hé chū rù yìng biàn. ruò shén rén zì wéi zhàn zé shèng liáo guó yán biān zhì dōng jīng huáng lóng fǔ bīng mǎ dōu bù shǔ sī xián zhōu tāng hé bīng mǎ xiáng wěn gǎi zuò gǔn sī dōng běi lù tǒng jūn sī fēn lì zhī zhì lǎo zhǔ dào zōng bì zōng zhēn miào huì gǎi yuē: nǚ zhí liáo zhǔ suì rù qiū shān nǚ zhēn cháng cóng hū lù shè hǔ bó xióng jiē qí zhí yě. xīn kǔ zé zài qián yì lè zé bù yǔ rán shí wéi biān huàn huò chén yú gāo lí huò chén yú qì dān pàn fú bù cháng shān huò chén zhì cǐ shí sì zì liáo guó wèi zhī dào mí qiú gǎi zuò dào ér yǐ běn cháo jiàn lóng èr nián shǐ qiǎn shǐ.
(改作贝勒)推而上之至万户勃极列(改作贝勒)皆自统兵缓则射猎急则出战其宗室皆谓之郎君事无大小必以郎君总之虽卿相尽拜於马前郎君不为礼役使如奴隶。又有号阿卢里(改作阿喇勒)移赉孛极列(改作伊拉齐贝勒)粘罕(改作尼堪)为元帅後虽贵亦袭父官而不改其号其法律吏治则无文字刻木为契谓之刻字赋敛调度皆刻箭为号事急者三刻之杀人剽劫者掊其脑而死之其仇家为奴婢其亲戚欲得者以牛马财物赎之其赃以十分为率六分归主而四分没官罪轻者决柳条或赎以物贷命者则割耳鼻以志之其狱掘地数丈置囚於其中税赋无常遇用多寡而敛之法令严杀人取民钱重者死其他罪无轻重悉决柳条笞背不杖臀恐妨骑马罪极重者鞭以沙袋守一州则一州之官许专决守一县则一县之官许专决凡有官者将决杖之廊庑赐以酒肉官尊者决於堂上巳杖视事如故其用兵则戈为前行人号曰:硬军人马皆全甲刀棓自副弓矢在後设而不发非五十步不射弓力不过七斗箭镞至六七寸形如凿入辄不可出人携不满百队伍之法伍什伯皆有长伍长击柝什长执旗伯长挟鼓千长则旗帜金鼓悉备伍长战死四人皆斩什长战死伍长皆斩伯长战死什长皆斩负斗战之尸以归者则得其家赀之半凡为将皆自执旗人视其所向而趋自主帅至步卒皆自执鞚无从者国有大事适野环坐画灰而议自卑者始议毕即漫灭之人不闻声其密如此将行军大会而饮使人献策主帅听而择焉其合者即为特将任其事师还。又大会问有功高下赏之以金帛。若干举以示众,或以为薄复增之初叛之时率皆骑兵旗帜之外各有字记小大牌子系马土为号每五十人分为一队前二十人金装重甲持棍枪後三十人轻甲操弓矢每遇敌必有一二人跃马而出先观阵之虚实或向其左右前後结队而驰击之百步之内弓矢齐发中者常多胜则整队而缓追败则复聚而不散(删此七字)其分合出入应变。若神人自为战则胜辽国沿边置东京黄龙府兵马都部署司咸州汤河兵马详稳(改作衮)司东北路统军司分隶之至老主道宗避宗真庙讳改曰:女直辽主岁入秋山女真尝从呼鹿射虎搏熊皆其职也。辛苦则在前逸乐则不与然时为边患或臣於高丽或臣於契丹叛服不常(删或臣至此十四字)辽国谓之道縻酋(改作道)而已本朝建隆二年始遣使。
lái gòng fāng wù duō míng mǎ diāo pí zì cǐ wú xū suì huò yī suì zài zhì yōng xī zhōng lái sù qì dān zhì sān zhà tún bīng jué qí cháo gòng zhī lù qǐ qiǎn bīng píng zhī zhēn zōng wèi jiàng zhào fǔ yù ér bù fā bīng. yòu cháng sòng gāo lí yòu qì dān qīn qí jiāng gāo lí chén yán nǚ zhēn tān cán bù kě xìn shān zhǔ lì zhì cǐ shí yī zì dà zhōng xiáng fú sān nián qì dān zhēng gāo lí guò qí guó nǎi yǔ gāo lí hé jù qì dān nǚ zhēn zhòng cái yī wàn ér gōng shǐ jīng qiáng. yòu shàn wèi bīng chéng yǐ shuǐ wò ér chéng bīng jiān bù kě shàng qì dān dà bài sàng shī ér hái zhì rén zōng cháo suì bù fù tōng zhōng guó xiān shì jiàn lóng yǐ lái shú nǚ zhēn yóu sū zhōu fàn hǎi zhì dēng zhōu mài mǎ gù dào yóu cún yuán fēng wǔ nián zhào xiān cháo shí nǚ zhēn cháng zhì dēng zhōu mài mǎ hòu wén mǎ xíng jiǎ dào wèi gāo lí jié gé suì jiǔ bù zhì jīn zhāo tíng yǔ gāo lí wǎng huán kě jiàng zhào chì wáng huī rú nǚ zhēn yuàn shì mǎ zhōng guó zhě xǔ jiǎ dào ér nǚ zhēn zhī shǐ zú bù zhì qí chū qiú gǎi zuò bù zhǎng běn xīn luó rén hào wán yán shì wán yán yóu hàn yán wáng jiù xiào yún: cǐ xià bié běn yǒu nǚ zhēn yǐ qí liàn shì yǐ qī zì wéi shǒu lǐng wán yán zhī xiōng dì sān rén yī wèi shú nǚ zhēn qiú gǎi zuò bù cháng hào wàn hù qí yī shì tā guó wán yán nián liù shí yú nǚ zhēn qī zhī yǐ nǚ yì liù shí yú shēng èr zi qí zhǎng jí hú lái gǎi zuò hū lán yě. zì cǐ chuán sān rén zhì yáng gē gǎi zuò yīng gé tài shī yǐ zhì ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá shēn cháng bā chǐ zhuàng mào xióng wěi shěn yì guǎ yán xiào gù shì bù cháng ér yǒu dà zhì néng yòng qí rén shāo shāo bìng tūn bàng biān bù zú huò shuō yǐ yòu nà pàn wáng huò jiā yǐ dào cáng niú mǎ hǎo zé jié qīn yǐ hé qǔ zhī nù zé jiā bīng yǐ qiáng lüè zhī lì nóng jī gǔ liàn bīng mù mǎ wài zé duō shì jīn zhū liáng mǎ suì shí jìn fèng lù yí yǐ tōng qíng hǎo rú cǐ zhě shí yú nián dào zōng mò nián ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá lái zhāo yǐ wù shì gǎi zuò wū shě cóng yǔ liáo guì rén shuāng lù guì rén tóu qióng bù shèng wàng xíng mǎ ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá fèn shén bá xiǎo pèi dāo yù zì zhī wù shì gǎi zuò wū shě jí yǐ shǒu wò qiào ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá zhǐ dé qí bǐng xiōng qí xiōng bù sǐ dào zōng nù shì chén yǐ qí qiáng hàn xián quàn zhū zhī dào zōng yuē: wú fāng shì xìn yǐ dài yuǎn rén bù kě shā, huò yǐ wáng yǎn zòng shí lè zhāng shǒu guī shè ān lù shān zhōng zhì hòu hài wèi yán yì bù tīng zú guī zhī tiān zuò sì wèi tiān zuò liáo guó dì jiǔ dài yē lǜ yán xǐ hào tiān zuò lì wèi jiǔ dāng zhōng guó chóng níng zhī jiān màn yòng shē chǐ gōng jìn jìng shàng běi zhū běi zhū zhě jiē běi zhōng lái què chǎng xiāng mào yì tiān zuò zhī zhī shǐ yù jìn jué qí xià wèi zhōng guó qīng fǔ kù yǐ shì wú yòng zhī wù cǐ wèi wǒ lì ér zhōng guó kě yǐ kùn zì tīng zhī ér tiān zuò yì jiāo tài suì cóng ér mù shàng yān běi zhū měi zhě dà rú dàn zǐ xiǎo zhě. ruò wú zi jiē chū liáo dōng hǎi hàn zhōng měi bā yuè wàng yuè sè rú zhòu zé zhū bì dà shú nǎi yǐ shí yuè fāng cǎi qǔ zhū bàng ér běi fāng hù hán jiǔ shí yuè zé jiān bīng hòu yǐ yíng chǐ yǐ. záo bīng méi shuǐ ér bǔ zhī rén yǐ wéi bìng yān. yòu yǒu tiān é néng shí bàng zé zhū cáng qí sù. yòu yǒu jùn gǔ hào hǎi dōng qīng zhě néng jī tiān é rén jì yǐ jùn gǔ ér dé tiān é zé yú qí sù dé zhū yān hǎi dōng qīng zhě chū wǔ guó wǔ guó zhī dōng jiē dà hǎi zì hǎi dōng ér lái zhě wèi zhī hǎi dōng qīng xiǎo ér jùn jiàn zhǎo bái zhě yóu yǐ wéi yì bì.
来贡方物多名马貂皮自此无虚岁或一岁再至雍熙中来诉契丹置三栅屯兵绝其朝贡之路乞遣兵平之真宗为降诏抚谕而不发兵。又尝讼高丽诱契丹侵其疆高丽陈言女真贪残不可信(删主丽至此十一字)大中祥符三年契丹征高丽过其国乃与高丽合拒契丹女真众才一万而弓矢精强。又善为冰城以水沃而成冰坚不可上契丹大败丧师而还至仁宗朝遂不复通中国先是建隆以来熟女真由苏州泛海至登州卖马故道犹存元丰五年诏先朝时女真常至登州卖马後闻马行假道为高丽截隔岁久不至今朝廷与高丽往还可降诏敕王徽如女真愿市马中国者许假道而女真之使卒不至其初酋(改作部)长本新罗人号完颜氏完颜犹汉言王(旧校云:此下别本有女真以其练事以七字)为首领完颜之兄弟三人一为熟女真酋(改作部)长号万户其一适他国完颜年六十馀女真妻之以女亦六十馀生二子其长即胡来(改作呼兰)也。自此传三人至杨哥(改作英格)太师以至阿骨打(改作阿固达)阿骨打(改作阿固达)身长八尺状貌雄伟沈毅寡言笑顾视不常而有大志能用其人稍稍并吞傍边部族或说以诱纳叛亡或加以盗藏牛马好则结亲以和取之怒则加兵以强掠之力农积谷练兵牧马外则多市金珠良马岁时进奉赂遗以通情好如此者十馀年道宗末年阿骨打(改作阿固达)来朝以悟室(改作乌舍)从与辽贵人双陆贵人投琼不胜妄行马阿骨打(改作阿固达)愤甚拔小佩刀欲剚之悟室(改作乌舍)急以手握鞘阿骨打(改作阿固达)止得其柄胸其胸不死道宗怒侍臣以其强悍咸劝诛之道宗曰:吾方示信以待远人不可杀,或以王衍纵石勒张守珪赦安禄山终致後害为言亦不听卒归之天祚嗣位(天祚辽国第九代耶律延禧号天祚)立未久当中国崇甯之间漫用奢侈宫禁竞尚北珠北珠者皆北中来榷场相贸易天祚知之始欲禁绝其下谓中国倾府库以市无用之物此为我利而中国可以困恣听之而天祚亦骄汰遂从而慕尚焉北珠美者大如弹子小者。若梧子皆出辽东海汉中每八月望月色如昼则珠必大熟乃以十月方采取珠蚌而北方沍寒九十月则坚冰厚已盈尺矣。凿冰没水而捕之人以为病焉。又有天鹅能食蚌则珠藏其嗉。又有俊鹘号海东青者能击天鹅人既以俊鹘而得天鹅则於其嗉得珠焉海东青者出五国五国之东接大海自海东而来者谓之海东青小而俊健爪白者尤以为异必。
qiú zhī nǚ zhēn měi suì qiǎn wài yīng fāng zǐ dì qù nǚ zhēn fā jiǎ mǎ qiān yú rén rù wǔ guó jiè jí hǎi dōng cháo xué qǔ zhī yǔ wǔ guó zhàn dòu ér hòu dé qí hòu nǚ zhēn bù shèng qí rǎo jiā zhī yán biān zhū shī rú dōng jīng liú shǒu huáng lóng fǔ yǐn děng měi dào guān gè guǎn nǚ zhēn bù zú yī lì kē liǎn bài fèng lǐ wù gè yǒu děng chà suǒ sī bì xìng yāo qiú bǎi chū. yòu yǒu shǐ zhě hào tiān shǐ pèi yín pái měi zhì qí guó bì yù jiàn zhěn zhě zé qí guó jiù lún zhōng xià hù zuò zhǐ sù chù yǐ wèi chū shì nǚ shì zhī hòu shǐ zhě luò yì shì dà guó shǐ mìng wéi zé měi hǎo fù rén bù wèn qí yǒu fū jí fá yuè gāo zhě shān. yòu yǒu zhì cǐ liù shí sì zì nǚ zhēn jìn fèn yóu shì zhū bù jiē yuàn pàn qián fù ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá xián yù chēng bīng yǐ jù zhī tiān qìng èr nián chūn tiān zuò hùn tóng jiāng diào yú jiù lì zhū guó qiú shān cǐ èr zì gǎi zuò bù zhǎng jǐn lái xiàn fāng wù yàn huì kào láo shǐ zhū qiú gǎi zuò bù cháng gē wǔ wéi lè zhì ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá dàn duān lì zhèng shì cí yǐ bù néng tiān zuò wèi xiāo fèng xiān yuē: ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá yán shǎng yì qì xióng háo kě tuō yī biān shì shā zhī bù rán kǒng yí hòu huàn fèng xiān jiàn ér zhǐ ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá zì yàn yú hé guī jí huái yì zhì yí liáo jiàn fá zhān hǎn gǎi zuò ní kān yuē: yíng fēng zòng zhào shùn bǎn zǒu wán zhù zhì sù yǐ. bù rú chéng qí wú bèi xiān bìng lín guó jù zhòng wèi bèi yǐ dài qí biàn, yú shì bìng dōng bīn xī bó èr hǎi bù fāng xiàng pán hé zhān hǎn gǎi zuò ní kān gǔ shě gǎi zuò gǔ shēn wù shì gǎi zuò wū shě wèi móu zhǔ cān yù lùn yì yǐ yín zhū gē gǎi zuò ní chǔ hè yí liè gǎi zuò yī lán lóu sù gǎi zuò luó suǒ dū mǔ gǎi zuò dòng mó děng wéi jiàng shuài ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá yǒu dù liàng shàn móu zhān hǎn gǎi zuò ní kān shàn yòng bīng hǎo shā shān cǐ èr zì gǔ shě gǎi zuò gǔ shēn gāng yì ér qiáng rěn zhān hǎn xiōng shì gǔ shě zài nèi zé gǔ shě zuò zhān hǎn shàng zài wài zé zhān hǎn zuò gǔ shě shàng zhù zhān hǎn jūn gǎi zuò ní kān gǔ shě jūn gǎi zuò gǔ shēn wù shì gǎi zuò wū shě jiān huá gǎi zuò tōng biàn ér yǒu cái zì zhì nǚ zhēn fǎ lǜ wén zì chéng qí yī guó guó rén hào wèi shān mán gǎi zuò sà mǎn shān mán gǎi zuò sà mǎn zhě nǚ zhēn yǔ wū yù yě. yǐ qí biàn tōng rú shén zhān hǎn gǎi zuò ní kān zhī xià jiē mò néng jí dà dǐ shù rén jiē xiá lǔ yě. shān cǐ bā zì tiān qìng sì nián lǜ bīng pàn liáo huì jí gè bù quán zhuāng jūn èr qiān yú qí shǒu fàn gǎi zuò jī hùn tóng jiāng zhī níng jiāng zhōu gōng shān cǐ zì pò zhī shā lù wú jiào lèi shān cǐ wǔ zì dà bài bó hǎi zhī zhòng huò jiǎ mǎ sān qiān. yòu bài xiāo sì xiān yú chū hé diàn gǎi zuò zhū hè diàn. yòu bài lái liú gǎi zuò lā lín hé huáng lóng fǔ xián zhōu hǎo cǎo yù sì lù dū tǒng zhū shā bù kě shèng jì dīng zhuàng jí jiā zhǎn jié yīng rú guàn shuò shàng pán wǔ wéi lè suǒ guò chì dì wú yú shān dīng zhuàng zhì cǐ èr shí yī zì qīn bìng zhū lù qiān jiǎn qiǎng rén zhuàng mǎ chōng jūn suì yǒu tiě qí shí wàn yú tiān zuò xià zhào qīn zhēng zhān hǎn wù shì gǎi zuò ní kān wū shě wěi qǐng wèi bēi āi qǐ xiáng zhě jì shì zhòng fǎn yǐ qiú zhàn mān shū shàng zhī yī zuò dà nù xià zhào yǒu nǚ zhēn zuò guò dà jūn jǐn dǐ jiǎn chú zhī yǔ ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá jù zhū qiú gǎi zuò bù yǐ dāo lí miàn yǎng tiān kū yuē: shǐ yǔ rǔ bèi qǐ bīng gòng kǔ qì dān cán rǎo ér yù zì lì guó ěr jīn wú wèi. ruò bēi āi qǐng xiáng, shù jī miǎn huò gù nǎi jǐn yù jiǎn chú fēi rén rén xiào sǐ zhàn mò néng dāng yě. bù. ruò shā wǒ yī zú rǔ děng yíng jiàng kě yǐ zhuǎn huò wéi fú zhū qiú gǎi zuò bù jiē luó bài yú zhàng qián yuē: shì sì zhì cǐ wéi mìng shì cóng yǐ sǐ jù zhī tiān.
求之女真每岁遣外鹰坊子弟趣女真发甲马千馀人入五国界即海东巢穴取之与五国战斗而後得其後女真不胜其扰加之沿边诸师如东京留守黄龙府尹等每到官各管女真部族依例科敛拜奉礼物各有等差所司嬖幸邀求百出。又有使者号天使佩银牌每至其国必欲荐枕者则其国旧轮中下户作止宿处以未出室女侍之後使者络绎恃大国使命惟择美好妇人不问其有夫及阀阅高者(删。又有至此六十四字)女真浸忿由是诸部皆怨叛潜附阿骨打(改作阿固达)咸欲称兵以拒之天庆二年春天祚混同江钓鱼旧例诸国酋(删此二字改作部)长尽来献方物宴会犒劳使诸酋(改作部)长歌舞为乐至阿骨打(改作阿固达)但端立正视辞以不能天祚谓萧奉先曰:阿骨打(改作阿固达)筵上意气雄豪可托一边事杀之不然恐贻後患奉先谏而止阿骨打(改作阿固达)自宴渔河归即怀异志疑辽见伐粘罕(改作尼堪)曰:迎风纵棹顺坂走丸祝至速矣。不如乘其无备先并邻国聚众为备以待其变,於是并东濒西渤二海部方向盘和粘罕(改作尼堪)骨舍(改作古绅)兀室(改作乌舍)为谋主参与论议以银珠割(改作尼楚赫)移烈(改作伊兰)娄宿(改作罗索)阇母(改作栋摩)等为将帅阿骨打(改作阿固达)有度量善谋粘罕(改作尼堪)善用兵好杀(删此二字)骨舍(改作古绅)刚毅而强忍(粘罕兄事骨舍在内则骨舍坐粘罕上在外则粘罕坐骨舍上注粘罕均改作尼堪骨舍均改作古绅)兀室(改作乌舍)奸猾(改作通变)而有才自制女真法律文字成其一国国人号为珊蛮(改作萨满)珊蛮(改作萨满)者女真语巫妪也。以其变通如神粘罕(改作尼堪)之下皆莫能及大抵数人皆黠虏也。(删此八字)天庆四年率兵叛辽会集各部全装军二千馀骑首犯(改作击)混同江之甯江州攻(删此字)破之杀戮无噍类(删此五字)大败渤海之众获甲马三千。又败萧嗣先於出河店(改作珠赫店)。又败涞流(改作拉林)河黄龙府咸州好草峪四路都统诛杀不可胜计丁壮即加斩截婴孺贯槊上槃舞为乐所过赤地无馀(删丁壮至此二十一字)侵并诸路佥拣强人壮马充军遂有铁骑十万馀天祚下诏亲征粘罕兀室(改作尼堪乌舍)伪请为卑哀乞降者既示众反以求战嫚书上之一祚大怒下诏有女真作过大军尽底翦除之语阿骨打(改作阿固达)聚诸酋(改作部)以刀剺面仰天哭曰:始与汝辈起兵共苦契丹残扰而欲自立国尔今吾为。若卑哀请降,庶几免祸顾乃尽欲翦除非人人效死战莫能当也。不。若杀我一族汝等迎降可以转祸为福诸酋(改作部)皆罗拜於帐前曰:事巳至此惟命是从以死拒之天。
zuò lǜ fān hàn bīng shí yú wàn chē qí gèn bǎi lǐ gǔ jiǎo zhī shēng jīng qí zhī sè zhèn yào yuán yě zì cháng chūn lù fēn lù ér jìn yǔ nǚ zhēn bīng huì nǚ zhēn chéng qì dān wèi zhèn jí jī zhī tiān zuò dà bài zhòng jūn kuì zǒu suì gōng lüè qìng ráo děng zhōu xiàn dōng jīng huáng lóng fǔ. yòu xiàn sū fù bó hǎi liáo yáng suǒ guǎn wǔ shí sì zhōu shā lù hàn mín jì shù bǎi wàn shān cǐ bā zì. yòu dù liáo cháng chūn liǎng lù dà sì bìng tūn yì shān cǐ wǔ zì yǒu yáng pǔ zhě tiě zhōu rén shǎo dì jìn shì lèi guān zhì mì shū láng shuō ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá yuē: jiàng zhě yú rén guī jǔ bù néng shǐ rén bì qiǎo shī zhě rén zhī mó fàn bù néng shǐ rén bì xíng dài wáng chuàng xīng shī lǚ dāng biàn jiā wèi guó tú bà tiān xià móu wàn shèng zhī guó fēi qiān shèng suǒ néng bǐ yě. zhū bù bīng zhòng jiē guī dài wáng jīn lì kě bá shān tián hǎi ér bù néng gé gù dǐng xīn yuàn dài wáng cè dì hào fēng zhū fān chuán xí xiǎng yìng qiān lǐ ér dìng dōng jiē hǎi yú nán lián dà sòng xī tōng xī xià běi ān yuǎn guó zhī mín jiàn wàn shì zhī zī jī xìng dì wáng zhī shè jì xíng zhī yǒu yí huò rú fā shǐ dài wáng rú hé ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá dà yuè wú qǐ mǎi gǎi zuò wū qí mài děng jiē tuī zūn yáng pǔ zhī yán shàng ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá zūn hào wèi huáng dì guó hào dà jīn yǐ shuǐ míng ā lù zǔ wèi guó hào ā lù zǔ nǚ zhēn yǔ jīn yě. shān yǐ shuǐ zhì cǐ shí qī zì yǐ qí shuǐ chǎn jīn ér míng zhī gù yuē: dà jīn shān cǐ sì zì yóu liáo rén yǐ liáo shuǐ míng guó yě. jiù xiào yún: yǐ shuǐ míng zhì cǐ jiē xiǎo zhù wù rù zhèng wén gǎi yuán shōu guó lìng hán qǐ xiān xùn zì yǐ wáng wèi xìng yǐ mín wéi míng yáng pǔ. yòu chēng shuō zì gǔ yīng xióng kāi guó huò shòu shàn huò qiú dà guó fēng cè qiǎn rén shǐ dà liáo yǐ qiú fēng cè qí shì yǒu shí qǐ huī hào dà shèng dà míng zhě yī yě. guó hào dà jīn zhě èr yě. yù lù zhě sān yě. gǔn miǎn zhě sì yě. yù kè yìn yù qián zhī bǎo zhě wǔ yě. yǐ dì xiōng tōng wèn zhě liù yě. shēng jī zhēng dàn qiǎn shǐ zhě qī yě. suì shū yín juàn shí wǔ wàn liǎng pǐ zhě bā yě. gài fēn dà sòng suì cì zhī bàn gē liáo dōng cháng chūn liǎng lù zhě jiǔ yě. sòng hái nǚ zhēn ā gǔ chǎn gǎi zuò ā gǔ qí zhào sān dài wáng zhě shí yě. tiān zuò fù nán běi yuàn dà chén huì yì xiāo fèng xiān děng xī cóng suǒ qǐng suì chà jìng jiāng jūn jié dù shǐ xī wáng fǔ jiān jūn xiāo xí ní liè gǎi zuò shí nè liè hàn lín xué shì yáng miǎn chōng fēng cè shǐ fù guī zhōu guān chá shǐ zhāng xiào wěi tài cháng shǎo qīng wáng fǔ chōng qìng wèn shǐ fù wèi wèi shǎo qīng liú shí chōng guǎn yā lǐ wù guān jiāng zuò shǎo jiān yáng qiū zhōng chōng dú cè wén guān cè wén yún: jiù xiào yún: cǐ wén jiàn jīn xiǎo shǐ zhèn duì tiān dì zhī hóng xiū hé zǔ zōng zhī pī yè jiǔ zhōu sì hǎi shǔ zài tǒng lín yī rì wàn jǐ gǎn wàng zhòng shèn xiāo yī wèi zhì sì fú zhái xīn juàn wéi sù shèn zhī qū shí jiè fú yú zhī sú tǔ bīn jù jìn cái bù zhōng qū yǎ yǒu shān chuān zhī míng chéng qí fù zǔ zhī gòu bì yún: mào yě gù yí tǐng yú jù zhí wù gào fā fēi xiāng chóu bù tuī yú jué jià zhāng fēng lǚ bào chéng yì jiāo fú zài niàn yáo fēn yí yīng duō jiǎn shì yòng qiǎn xiāo xí ní liè gǎi zuò shí nè liè děng chí jié bèi lǐ cè wèi dōng huái guó zhì shèng zhì míng huáng dì wū hū yì dūn yǒu mù dì liè fēng yú wéi xìn kě yǐ dài rén wéi kuān kě yǐ xún wù jiè zāi! qīn zāi! shì fú yú xiū yù lù yǔ xiàng lù yù bǎo yù kè dōng huái guó yìn dào qí guó yáng pǔ yǐ cè wén fēi shì ā gǔ dǎ gǎi zuò ā gù dá dà nù biān qí shǐ què huí zhī.
祚率番汉兵十馀万车骑亘百里鼓角之声旌旗之色震耀原野自长春路分路而进与女真兵会女真乘契丹未阵急击之天祚大败众军溃走遂攻掠庆饶等州陷东京黄龙府。又陷苏复渤海辽阳所管五十四州杀戮汉民计数百万(删此八字)。又渡辽长春两路大肆并吞意(删此五字)有杨朴者铁州人少第进士累官至秘书郎说阿骨打(改作阿固达)曰:匠者与人规矩不能使人必巧师者人之模范不能使人必行大王创兴师旅当变家为国图霸天下谋万乘之国非千乘所能比也。诸部兵众皆归大王今力可拔山填海而不能革故鼎新愿大王册帝号封诸番传檄响应千里而定东接海隅南连大宋西通西夏北安远国之民建万世之鎡基兴帝王之社稷行之有疑祸如发矢大王如何阿骨打(改作阿固达)大悦吴乞买(改作乌奇迈)等皆推尊杨朴之言上阿骨打(改作阿固达)尊号为皇帝国号大金以水名阿禄阻为国号阿禄阻女真语金也。(删以水至此十七字)以其水产金而名之故曰:大金(删此四字)犹辽人以辽水名国也。(旧校云:以水名至此皆小注误入正文)改元收国令韩企先训字以王为姓以旻为名杨朴。又称说自古英雄开国或受禅或求大国封册遣人使大辽以求封册其事有十乞徽号大圣大明者一也。国号大金者二也。玉辂者三也。衮冕者四也。玉刻印御前之宝者五也。以弟兄通问者六也。生圾正旦遣使者七也。岁输银绢十五万两匹者八也。(盖分大宋岁赐之半)割辽东长春两路者九也。送还女真阿鹘产(改作阿古齐)赵三大王者十也。天祚付南北院大臣会议萧奉先等悉从所请遂差静江军节度使奚王府监军萧习泥烈(改作实讷埒)翰林学士杨勉充封册使副归州观察使张孝伟太常少卿王甫充庆问使副卫尉少卿刘湜充管押礼物官将作少监杨邱忠充读册文官册文云:(旧校云:此文见金小史)朕对天地之闳休荷祖宗之丕业九州四海属在统临一日万几敢忘重慎宵衣为志嗣服宅心眷惟肃慎之区实界扶馀之俗土滨巨浸财布中区雅有山川之名承其父祖之构碧云:袤野固宜梃於巨植物告发飞箱畴不推於绝驾章封屡报诚意交孚载念遥芬宜膺多戬是用遣萧习泥烈(改作实讷埒)等持节备礼策为东怀国至圣至明皇帝呜呼义敦友睦地列丰腴惟信可以待人惟宽可以驯物戒哉!钦哉!式孚于休玉辂与象辂御宝玉刻东怀国印到其国杨朴以册文非是阿骨打(改作阿固达)大怒鞭其使却回之。
dà sòng zhèng hé qī nián yǒu sū fù zhōu mín bǎi yú hù bì luàn fàn dà hǎi zhì dēng zhōu dēng àn jù yán qí yóu dēng zhōu jù zòu zhào cài jīng tóng guàn yì xuǎn shǐ tōng hǎo suì qiǎn shǐ mìng wǎng lái yì shì jié méng jiā gōng dà liáo fù qǔ yàn yún: gù dì yǐ zhì yòng bīng zhào luàn yān.
大宋政和七年有苏复州民百馀户避乱泛大海至登州登岸具言其由登州具奏诏蔡京童贯议选使通好岁遣使命往来议事结盟夹攻大辽复取燕云:故地以致用兵兆乱焉。
cì jìn shì chū shēn tóu pǐn dǐng dài sì chuān děng chù chéng xuān bù zhèng shǐ sī bù zhèng shǐ qīng yuàn xǔ hán dù xiào kān.
赐进士出身头品顶戴四川等处承宣布政使司布政使清苑许涵度校刊。
juǎn sān jiào kān jì.
※卷三校勘记。
bìng tūn zhū guó tūn wù zuò gǔ zhì yú sù mò jiāng sù yī zuò shù jū sù mò zhī běi jū yī zuò zì níng jiāng zhī dōng běi zhě zhě zì yǎn. yòu yǒu jí biān yuǎn. yòu yǒu èr zì yǎn gè zhēng xióng zhǎng wù zuò zhǎng xióng néng niè ér cuī zhī cuī wù zuò tuī kè zuò shí zhǔ rén lì ér dài zhī shí wù zuò bì dài wù zuò shì qí yī bù hǎo bái yī duǎn jīn zuǒ rèn yī zuò qí yī fú zé yī bù hǎo bái yī duǎn ér zuǒ rèn shí qì wú piáo táo wú bǐ lí bǐ yīng zuò lí dōng yì lěng yǐn lěng wù zuò líng mù pén shèng gēng pén wù zuò wǎn zé yǐ rèn lí é lí wù zuò lí qí jiā rén wéi nú bì jiā rén wù zuò chóu jiā xiǎo dà pái zi xì mǎ shàng wèi hào shàng wù zuò tǔ qián èr shí rén quán zhuāng zhòng jiǎ quán wù zuò jīn zhì liáo zhǔ dào zōng cháo liáo wù zuò lǎo tuō cháo zì hòu wén mǎ háng dào jìng wèi gāo lí jié gé dào jìng wù zuò jiǎ dào jí huái yì zhì yí liáo jiàn fá jí yī zuò jiàn qiān jiǎn qiǎng rén zhuàng mǎ qiān wù zuò qiān. yòu dù liáo dōng cháng chūn liǎng lù tuō dōng zì běi ān yuǎn guó zhī mín yuǎn yī zuò liáo yù lù yǔ xiàng lù yù bǎo yù kè dōng huái guó yìn dào qí guó bǎo xià yù zì yǎn.
并吞诸国(吞误作谷)至於粟沫江(粟一作束)居粟沫之北(居一作自)甯江之东北者(者字衍)。又有极边远(。又有二字衍)各争雄长(误作长雄)能蹑而摧之(摧误作推)客坐食主人立而待之(食误作毕待误作侍)其衣布好白衣短巾左衽(一作其衣服则衣布好白衣短而左衽)食器无瓢陶无匕剺(匕应作剺)冬亦冷饮(冷误作泠)木盆盛羹(盆误作盌)则以刃剺额(剺误作剺)其家人为奴婢(家人误作仇家)小大牌子系马上为号(上误作土)前二十人全装重甲(全误作金)至辽主道宗朝(辽误作老脱朝字)後闻马行道径为高丽截隔(道径误作假道)即怀异志疑辽见伐(即一作渐)签拣强人壮马(签误作佥)。又渡辽东长春两路(脱东字)北安远国之民(远一作辽)玉辂与象辂御宝玉刻东怀国印到其国(宝下玉字衍)。