wèi zhǔ zhèng guī sī mǎ shì jiāng wéi bīng bài niú tóu shān
魏主政歸司馬氏 姜維兵敗牛頭山
què shuō sī mǎ yì wén cáo shuǎng tóng dì cáo xī cáo xùn cáo yàn bìng xīn fù hé yàn, dèng yáng dīng mì bì guǐ lǐ shèng děng jí yù lín jūn, suí wèi zhǔ cáo fāng, chū chéng yè míng dì mù, jiù qù tián liè. yì dà xǐ, jí dào shěng zhōng, lìng sī tú gāo róu, jiǎ yǐ jié yuè xíng dà jiāng jūn shì, xiān jù cáo shuǎng yíng yòu lìng tài pú wáng guān xíng zhōng lǐng jūn shì, jù cáo xī yíng. yì yǐn jiù guān rù hòu gōng zòu guō tài hòu, yán shuǎng bèi xiān dì tuō gū zhī ēn, jiān xié luàn guó, qí zuì dāng fèi. guō tài hòu dà jīng yuē: tiān zǐ zài wài, rú zhī nài hé? yì yuē: chén yǒu zòu tiān zǐ zhī biǎo, zhū jiān chén zhī jì. tài hòu wù yōu. tài hòu jù pà, zhǐ de cóng zhī. yì jí lìng tài wèi jiǎng jì shàng shū lìng sī mǎ fú, yī tóng xiě biǎo, qiǎn huáng mén jī chū chéng wài, jìng zhì dì qián shēn zòu. yì zì yǐn dà jūn jù wǔ kù. zǎo yǒu rén bào zhī cáo shuǎng jiā. qí qī liú shì jí chū tīng qián, huàn shǒu fǔ guān wèn yuē: jīn zhǔ gōng zài wài, zhòng dá qǐ bīng hé yì? shǒu mén jiāng pān jǔ yuē: fū rén wù jīng, wǒ qù wèn lái. nǎi yǐn gōng nǔ shǒu shù shí rén, dēng mén lóu wàng zhī. zhèng jiàn sī mǎ yì yǐn bīng guò fǔ qián, jǔ lìng rén luàn jiàn shè xià, yì bù dé guò. piān jiāng sūn qiān zài hòu zhǐ zhī yuē: tài fù wèi guó jiā dà shì, xiū de fàng jiàn. lián zhǐ sān cì, jǔ fāng bù shè. sī mǎ zhāo hù fù sī mǎ yì ér guò, yǐn bīng chū chéng tún yú luò hé, shǒu zhù fú qiáo.
卻說司馬懿聞曹爽同弟曹羲、曹訓、曹彥並心腹何晏,鄧颺、丁謐、畢軌、李勝等及御林軍,隨魏主曹芳,出城謁明帝墓,就去畋獵。懿大喜,即到省中,令司徒高柔,假以節鉞行大將軍事,先據曹爽營;又令太僕王觀行中領軍事,據曹羲營。懿引舊官入後宮奏郭太后,言爽背先帝託孤之恩,奸邪亂國,其罪當廢。郭太后大驚曰:「天子在外,如之奈何?」懿曰:「臣有奏天子之表,誅奸臣之計。太后勿憂。」太后懼怕,只得從之。懿急令太尉蔣濟、尚書令司馬孚,一同寫表,遣黃門齎出城外,徑至帝前申奏。懿自引大軍據武庫。早有人報知曹爽家。其妻劉氏急出廳前,喚守府官問曰:「今主公在外,仲達起兵何意?」守門將潘舉曰:「夫人勿驚,我去問來。」乃引弓弩手數十人,登門樓望之。正見司馬懿引兵過府前,舉令人亂箭射下,懿不得過。偏將孫謙在後止之曰:「太傅為國家大事,休得放箭。」連止三次,舉方不射。司馬昭護父司馬懿而過,引兵出城屯於洛河,守住浮橋。
qiě shuō cáo shuǎng shǒu xià sī mǎ lǔ zhī, jiàn chéng zhōng shì biàn, lái yǔ cān jūn xīn chǎng shāng yì yuē: jīn zhòng dá rú cǐ biàn luàn, jiāng rú zhī hé? chǎng yuē: kě yǐn běn bù bīng chū chéng qù jiàn tiān zǐ. zhī rán qí yán. chǎng jí rù hòu táng. qí zǐ xīn xiàn yīng jiàn zhī, wèn yuē: rǔ yǒu hé shì, huāng sù rú cǐ? chǎng gào yuē: tiān zǐ zài wài, tài fù bì le chéng mén, bì jiāng móu nì. xiàn yīng yuē: sī mǎ gōng wèi bì móu nì, tè yù shā cáo jiāng jūn ěr. chǎng jīng yuē: cǐ shì wèi zhī rú hé? xiàn yīng yuē: cáo jiāng jūn fēi sī mǎ gōng zhī duì shǒu, bì rán bài yǐ. chǎng yuē: jīn lǔ sī mǎ jiào wǒ tóng qù, wèi zhī kě qù fǒu? xiàn yīng yuē: zhí shǒu, rén zhī dà yì yě. fán rén zài nán, yóu huò xù zhī zhí biān ér qì qí shì, bù xiáng mò dà yān. chǎng cóng qí yán, nǎi yǔ lǔ zhī yǐn shù shí qí, zhǎn guān duó mén ér chū. rén bào zhī sī mǎ yì. yì kǒng huán fàn yì zǒu, jí lìng rén zhào zhī. fàn yǔ qí zi shāng yì. qí zǐ yuē: chē jià zài wài, bù rú nán chū. fàn cóng qí yán, nǎi shàng mǎ zhì píng chāng mén, chéng mén yǐ bì, bǎ mén jiāng nǎi huán fàn jiù lì sī fān yě. fàn xiù zhōng qǔ chū yī zhú bǎn yuē: tài hòu yǒu zhào, kě jí kāi mén. sī fān yuē: qǐng zhào yàn zhī. fàn chì yuē: rǔ shì wú gù lì, hé gǎn rú cǐ! fān zhǐ de kāi mén fàng chū. fàn chū de chéng wài, huàn sī fān yuē: tài fù zào fǎn, rǔ kě sù suí wǒ qù. fān dà jīng, zhuī zhī bù jí. rén bào zhī sī mǎ yì. yì dà jīng yuē: zhì náng xiè yǐ! rú zhī nài hé? jiǎng jì yuē: nú mǎ liàn zhàn dòu, bì bù néng yòng yě. yì nǎi zhào xǔ yǔn chén tài yuē: rǔ qù jiàn cáo shuǎng, shuō tài fù bié wú tā shì, zhǐ shì xuē rǔ xiōng dì bīng quán ér yǐ. xǔ chén èr rén qù le. yòu zhào diàn zhōng xiào wèi yǐn dà mù zhì lìng jiǎng jì zuò shū, yǔ mù chí qù jiàn shuǎng. yì fēn fù yuē: rǔ yǔ shuǎng hòu, kě lǐng cǐ rèn. rǔ jiàn shuǎng, shuō wú yǔ jiǎng jì zhǐ luò shuǐ wèi shì, zhǐ yīn bīng quán zhī shì, bié wú tā yì. yǐn dà mù yī lìng ér qù. què shuō cáo shuǎng zhèng fēi yīng zǒu quǎn zhī jì, hū bào chéng nèi yǒu biàn, tài fù yǒu biǎo. shuǎng dà jīng, jǐ hū luò mǎ. huáng mén guān pěng biǎo guì yú tiān zǐ zhī qián. shuǎng jiē biǎo chāi fēng, lìng jìn chén dú zhī. biǎo lüè yuē: zhēng xī dà dū dū tài fù chén sī mǎ yì, chéng huáng chéng kǒng, dùn shǒu jǐn biǎo: chén xī cóng liáo dōng hái, xiān dì zhào bì xià yǔ qín wáng jí chén děng, shēng yù chuáng, bǎ chén bì, shēn yǐ hòu shì wèi niàn. jīn dà jiāng jūn cáo shuǎng, bèi qì gù mìng, bài luàn guó diǎn nèi zé jiàn nǐ, wài zhuān wēi quán yǐ huáng mén zhāng dāng wèi dōu jiān, zhuān gòng jiāo guān kàn chá zhì zūn, hòu cì shén qì lí jiān èr gōng, shāng hài gǔ ròu tiān xià xiōng xiōng, rén huái wēi jù: cǐ fēi xiān dì zhào bì xià jí zhǔ chén zhī běn yì yě. chén suī xiǔ mài, gǎn wàng wǎng yán? tài wèi chén jì shàng shū lìng chén fú děng, jiē yǐ shuǎng wèi yǒu wú jūn zhī xīn, xiōng dì bù yí diǎn bīng sù wèi. zòu yǒng níng gōng, huáng tài hòu lìng chì chén rú zòu shī xíng. chén zhé chì zhǔ zhě jí huáng mén lìng, bà shuǎng xī xùn lì bīng, yǐ hóu jiù dì, bù dé dòu liú, yǐ jī chē jià gǎn yǒu jī liú, biàn yǐ jūn fǎ cóng shì. chén zhé lì jí jiāng bīng, tún yú luò shuǐ fú qiáo, cì chá fēi cháng. jǐn cǐ shàng wén, fú yú shèng tīng. wèi zhǔ cáo fāng tīng bì, nǎi huàn cáo shuǎng yuē: tài fù zhī yán ruò cǐ, qīng rú hé cái chù? shuǎng shǒu zú shī cuò, huí gù èr dì yuē: wèi zhī nài hé? xī yuē: liè dì yì céng jiàn xiōng, xiōng zhí mí bù tīng, zhì yǒu jīn rì. sī mǎ yì jué zhà wú bǐ, kǒng míng shàng bù néng shèng, kuàng wǒ xiōng dì hū? bù rú zì fù jiàn zhī, yǐ miǎn yī sǐ. yán wèi bì, cān jūn xīn chǎng sī mǎ lǔ zhī dào. shuǎng wèn zhī. èr rén gào yuē: chéng zhōng bǎ dé tiě tǒng xiāng sì, tài fù yǐn bīng tún yú luò shuǐ fú qiáo, shì jiāng bù kě fù guī. yí zǎo dìng dà jì. zhèng yán jiān, sī nóng huán fàn zhòu mǎ ér zhì, wèi shuǎng yuē: tài fù yǐ biàn, jiāng jūn hé bù qǐng tiān zǐ xìng xǔ dōu, diào wài bīng yǐ tǎo sī mǎ yì yé? shuǎng yuē: wú děng quán jiā jiē zài chéng zhōng, qǐ kě tóu tā chù qiú yuán? fàn yuē: pǐ fū lín nán, shàng yù wàng huó! jīn zhǔ gōng shēn suí tiān zǐ, hào lìng tiān xià, shuí gǎn bù yīng? qǐ kě zì tóu sǐ dì hū? shuǎng wén yán bù jué, wéi liú tì ér yǐ. fàn yòu yuē: cǐ qù xǔ dōu, bù guò zhōng sù. chéng zhōng liáng cǎo, zú zhī shù zài. jīn zhǔ gōng bié yíng bīng mǎ, jìn zài què nán, hū zhī jí zhì. dà sī mǎ zhī yìn, mǒu jiāng zài cǐ. zhǔ gōng kě jí xíng, chí zé xiū yǐ! shuǎng yuē: duō guān wù tài cuī bī, dài wú xì xì sī zhī. shǎo qǐng, shì zhōng xǔ yǔn shàng shū chén tài zhì. èr rén gào yuē: tài fù zhǐ wèi jiāng jūn quán zhòng, bù guò yào xuē qù bīng quán, bié wú tā yì. jiāng jūn kě zǎo guī chéng zhōng. shuǎng mò rán bù yǔ. yòu zhǐ jiàn diàn zhōng xiào wèi yǐn dà mù dào. mù yuē: tài fù zhǐ luò shuǐ wèi shì, bìng wú tā yì. yǒu jiǎng tài wèi shū zài cǐ. jiāng jūn kě xuē qù bīng quán, zǎo guī xiāng fǔ. shuǎng xìn wèi liáng yán. huán fàn yòu gào yuē: shì jí yǐ, xiū tīng wài yán ér jiù sǐ dì! shì yè, cáo shuǎng yì bù néng jué, nǎi bá jiàn zài shǒu, jiē tàn xún sī zì huáng hūn zhí liú lèi dào xiǎo, zhōng shì hú yí bù dìng. huán fàn rù zhàng cuī zhī yuē: zhǔ gōng sī lǜ yī zhòu yè, hé shàng bù néng jué? shuǎng zhì jiàn ér tàn yuē: wǒ bù qǐ bīng, qíng yuàn qì guān, dàn wèi fù jiā wēng zú yǐ! fàn dà kū, chū zhàng yuē: cáo zi dān yǐ zhì móu zì jīn! jīn xiōng dì sān rén, zhēn tún dú ěr! tòng kū bù yǐ.
且說曹爽手下司馬魯芝,見城中事變,來與參軍辛敞商議曰:「今仲達如此變亂,將如之何?」敞曰:「可引本部兵出城去見天子。」芝然其言。敞急入後堂。其姊辛憲英見之,問曰:「汝有何事,慌速如此?」敞告曰:「天子在外,太傅閉了城門,必將謀逆。憲英曰:「司馬公未必謀逆,特欲殺曹將軍耳。」敞驚曰:「此事未知如何?」憲英曰:「曹將軍非司馬公之對手,必然敗矣。」敞曰:「今魯司馬教我同去,未知可去否?」憲英曰:「職守,人之大義也。凡人在難,猶或恤之;執鞭而棄其事,不祥莫大焉。」敞從其言,乃與魯芝引數十騎,斬關奪門而出。人報知司馬懿。懿恐桓范亦走,急令人召之。范與其子商議。其子曰:「車駕在外,不如南出。」范從其言,乃上馬至平昌門,城門已閉,把門將乃桓范舊吏司蕃也。范袖中取出一竹版曰:「太后有詔,可即開門。」司蕃曰:「請詔驗之。」范叱曰:「汝是吾故吏,何敢如此!」蕃只得開門放出。范出的城外,喚司蕃曰:「太傅造反,汝可速隨我去。」蕃大驚,追之不及。人報知司馬懿。懿大驚曰:「『智囊』泄矣!如之奈何?」蔣濟曰:「駑馬戀棧豆,必不能用也。」懿乃召許允、陳泰曰:「汝去見曹爽,說太傅別無他事,只是削汝兄弟兵權而已。」許、陳二人去了。又召殿中校尉尹大目至;令蔣濟作書,與目持去見爽。懿分付曰:「汝與爽厚,可領此任。汝見爽,說吾與蔣濟指洛水為誓,只因兵權之事,別無他意。」尹大目依令而去。卻說曹爽正飛鷹走犬之際,忽報城內有變,太傅有表。爽大驚,幾乎落馬。黃門官捧表跪於天子之前。爽接表拆封,令近臣讀之。表略曰:「征西大都督、太傅臣司馬懿,誠惶誠恐,頓首謹表:臣昔從遼東還,先帝詔陛下與秦王及臣等,升御床,把臣臂,深以後事為念。今大將軍曹爽,背棄顧命,敗亂國典;內則僭擬,外專威權;以黃門張當為都監,專共交關;看察至尊,候伺神器;離間二宮,傷害骨肉;天下洶洶,人懷危懼:此非先帝詔陛下及囑臣之本意也。臣雖朽邁,敢忘往言?太尉臣濟、尚書令臣孚等,皆以爽為有無君之心,兄弟不宜典兵宿衛。奏永寧宮,皇太后令敕臣如奏施行。臣輒敕主者及黃門令,罷爽、羲、訓吏兵,以侯就第,不得逗留,以稽車駕;敢有稽留,便以軍法從事。臣輒力疾將兵,屯於洛水浮橋,伺察非常。謹此上聞,伏於聖聽。」魏主曹芳聽畢,乃喚曹爽曰:「太傅之言若此,卿如何裁處?」爽手足失措,回顧二弟曰:「為之奈何?」羲曰:「劣弟亦曾諫兄,兄執迷不聽,致有今日。司馬懿譎詐無比,孔明尚不能勝,況我兄弟乎?不如自縛見之,以免一死。」言未畢,參軍辛敞、司馬魯芝到。爽問之。二人告曰:「城中把得鐵桶相似,太傅引兵屯於洛水浮橋,勢將不可復歸。宜早定大計。」正言間,司農桓范驟馬而至,謂爽曰:「太傅已變,將軍何不請天子幸許都,調外兵以討司馬懿耶?」爽曰:「吾等全家皆在城中,豈可投他處求援?」范曰:「匹夫臨難,尚欲望活!今主公身隨天子,號令天下,誰敢不應?豈可自投死地乎?」爽聞言不決,惟流涕而已。范又曰:「此去許都,不過中宿。城中糧草,足支數載。今主公別營兵馬,近在闕南,呼之即至。大司馬之印,某將在此。主公可急行,遲則休矣!」爽曰:「多官勿太催逼,待吾細細思之。」少頃,侍中許允、尚書陳泰至。二人告曰:「太傅只為將軍權重,不過要削去兵權,別無他意。將軍可早歸城中。」爽默然不語。又只見殿中校尉尹大目到。目曰:「太傅指洛水為誓,並無他意。有蔣太尉書在此。將軍可削去兵權,早歸相府。」爽信為良言。桓范又告曰:「事急矣,休聽外言而就死地!」是夜,曹爽意不能決,乃拔劍在手,嗟嘆尋思;自黃昏直流淚到曉,終是狐疑不定。桓范入帳催之曰:「主公思慮一晝夜,何尚不能決?」爽擲劍而嘆曰:「我不起兵,情願棄官,但為富家翁足矣!」范大哭,出帳曰:「曹子丹以智謀自矜!今兄弟三人,真豚犢耳!」痛哭不已。
xǔ yǔn chén tài lìng shuǎng xiān nà yìn shòu yǔ sī mǎ yì. shuǎng lìng jiāng yìn sòng qù, zhǔ bù yáng zōng chě zhù yìn shòu ér kū yuē: zhǔ gōng jīn rì shě bīng quán zì fù qù jiàng, bù miǎn dōng shì shòu lù yě! shuǎng yuē: tài fù bì bù shī xìn yú wǒ. yú shì cáo shuǎng jiāng yìn shòu yǔ xǔ chén èr rén, xiān jī yǔ sī mǎ yì. zhòng jūn jiàn wú jiāng yìn, jǐn jiē sì sàn. shuǎng shǒu xià zhǐ yǒu shù qí guān liáo. dào fú qiáo shí, yì chuán lìng, jiào cáo shuǎng xiōng dì sān rén, qiě huí sī zhái yú jiē fā jiān, tīng hòu chì zhǐ. shuǎng děng rù chéng shí, bìng wú yī rén shì cóng. huán fàn zhì fú qiáo biān, yì zài mǎ shàng yǐ biān zhǐ zhī yuē: huán dài fū hé gù rú cǐ? fàn dī tóu bù yǔ, rù chéng ér qù. yú shì sī mǎ yì qǐng jià bá yíng rù luò yáng. cáo shuǎng xiōng dì sān rén huí jiā zhī hòu, yì yòng dà suǒ suǒ mén, lìng jū mín bā bǎi rén wéi shǒu qí zhái. cáo shuǎng xīn zhōng yōu mèn. xī wèi shuǎng yuē: jīn jiā zhōng fá liáng, xiōng kě zuò shū yǔ tài fù jiè liáng. rú kěn yǐ liáng jiè wǒ, bì wú xiāng hài zhī xīn. shuǎng nǎi zuò shū lìng rén chí qù. sī mǎ yì lǎn bì, suì qiǎn rén sòng liáng yī bǎi hú, yùn zhì cáo shuǎng fǔ nèi. shuǎng dà xǐ yuē: sī mǎ gōng běn wú hài wǒ zhī xīn yě! suì bù yǐ wèi yōu. yuán lái sī mǎ yì xiān jiāng huáng mén zhāng dāng zhuō xià yù zhōng wèn zuì. dāng yuē: fēi wǒ yī rén, gèng yǒu hé yàn dèng yáng lǐ shèng bì guǐ, dīng mì děng wǔ rén, tóng móu cuàn nì. yì qǔ le zhāng dāng gōng cí, què zhuō hé yàn děng kān wèn míng bái: jiē chēng sān yuè jiān yù fǎn. yì yòng zhǎng jiā dīng le. chéng mén shǒu jiāng sī fān gào chēng: huán fàn jiǎo zhào chū chéng, kǒu chēng tài fù móu fǎn. yì yuē: wū rén fǎn qíng, dǐ zuì fǎn zuò. yì jiāng huán fàn děng jiē xià yù, rán hòu yā cáo shuǎng xiōng dì sān rén bìng yī gān rén fàn, jiē zhǎn yú shì cáo, miè qí sān zú qí jiā chǎn cái wù, jǐn chāo rù kù.
許允、陳泰令爽先納印綬與司馬懿。爽令將印送去,主簿楊綜扯住印綬而哭曰:「主公今日舍兵權自縛去降,不免東市受戮也!」爽曰:「太傅必不失信於我。」於是曹爽將印綬與許、陳二人,先齎與司馬懿。眾軍見無將印,盡皆四散。爽手下只有數騎官僚。到浮橋時,懿傳令,教曹爽兄弟三人,且回私宅;余皆發監,聽候敕旨。爽等入城時,並無一人侍從。桓范至浮橋邊,懿在馬上以鞭指之曰:「桓大夫何故如此?」范低頭不語,入城而去。於是司馬懿請駕拔營入洛陽。曹爽兄弟三人回家之後,懿用大鎖鎖門,令居民八百人圍守其宅。曹爽心中憂悶。羲謂爽曰:「今家中乏糧,兄可作書與太傅借糧。如肯以糧借我,必無相害之心。」爽乃作書令人持去。司馬懿覽畢,遂遣人送糧一百斛,運至曹爽府內。爽大喜曰:「司馬公本無害我之心也!」遂不以為憂。原來司馬懿先將黃門張當捉下獄中問罪。當曰:「非我一人,更有何晏、鄧颺、李勝、畢軌,丁謐等五人,同謀篡逆。」懿取了張當供詞,卻捉何晏等勘問明白:皆稱三月間欲反。懿用長枷釘了。城門守將司蕃告稱:「桓范矯詔出城,口稱太傅謀反。」懿曰:「誣人反情,抵罪反坐。」亦將桓范等皆下獄,然後押曹爽兄弟三人並一干人犯,皆斬於市曹,滅其三族;其家產財物,盡抄入庫。
shí yǒu cáo shuǎng cóng dì wén shū zhī qī, nǎi xià hóu lìng nǚ yě: zǎo guǎ ér wú zi, qí fù yù gǎi jià zhī, nǚ jié ěr zì shì. jí shuǎng bèi zhū, qí fù fù jiāng jià zhī, nǚ yòu duàn qù qí bí. qí jiā jīng huáng, wèi zhī yuē: rén shēng shì jiān, rú qīng chén qī ruò cǎo, hé zhì zì kǔ rú cǐ? qiě fú jiā yòu bèi sī mǎ shì zhū lù yǐ jǐn, shǒu cǐ yù shuí wèi zāi? nǚ qì yuē: wú wén rén zhě bù yǐ shèng shuāi gǎi jié, yì zhě bù yǐ cún wáng yì xīn. cáo shì shèng shí, shàng yù bǎo zhōng kuàng jīn miè wáng, hé rěn qì zhī? cǐ qín shòu zhī xíng, wú qǐ wèi hū! yì wén ér xián zhī, tīng shǐ qǐ zi yǐ yǎng, wèi cáo shì hòu. hòu rén yǒu shī yuē: ruò cǎo wēi chén jǐn dá guān, xià hóu yǒu nǚ yì rú shān. zhàng fū bù jí qún chāi jié, zì gù xū méi yì hàn yán. què shuō sī mǎ yì zhǎn le cáo shuǎng, tài wèi jiǎng jì yuē: shàng yǒu lǔ zhī xīn chǎng zhǎn guān duó mén ér chū, yáng zōng duó yìn bù yǔ, jiē bù kě zòng. yì yuē: bǐ gè wèi qí zhǔ, nǎi yì rén yě. suì fù gè rén jiù zhí. xīn chǎng tàn yuē: wú ruò bù wèn yú zǐ, shī dà yì yǐ! hòu rén yǒu shī zàn xīn xiàn yīng yuē: wèi chén shí lù dāng sī bào, shì zhǔ lín wēi hé jǐn zhōng. xīn shì xiàn yīng céng quàn dì, gù lìng qiān zài sòng gāo fēng.
時有曹爽從弟文叔之妻,乃夏侯令女也:早寡而無子,其父欲改嫁之,女截耳自誓。及爽被誅,其父復將嫁之,女又斷去其鼻。其家驚惶,謂之曰:「人生世間,如輕塵棲弱草,何至自苦如此?且夫家又被司馬氏誅戮已盡,守此欲誰為哉?」女泣曰:「吾聞『仁者』不以盛衰改節,義者不以存亡易心。曹氏盛時,尚欲保終;況今滅亡,何忍棄之?此禽獸之行,吾豈為乎!」懿聞而賢之,聽使乞子以養,為曹氏後。後人有詩曰:「弱草微塵盡達觀,夏侯有女義如山。丈夫不及裙釵節,自顧鬚眉亦汗顏。」卻說司馬懿斬了曹爽,太尉蔣濟曰:「尚有魯芝、辛敞斬關奪門而出,楊綜奪印不與,皆不可縱。」懿曰:「彼各為其主,乃義人也。」遂復各人舊職。辛敞嘆曰:「吾若不問於姊,失大義矣!」後人有詩讚辛憲英曰:「為臣食祿當思報,事主臨危合盡忠。辛氏憲英曾勸弟,故令千載頌高風。」
sī mǎ yì ráo le xīn chǎng děng, réng chū bǎng xiǎo yù: dàn yǒu cáo shuǎng mén xià yī yīng rén děng, jǐn jiē miǎn sǐ yǒu guān zhě zhào jiù fù zhí. jūn mín gè shǒu jiā yè, nèi wài ān dǔ. hé dèng èr rén sǐ yú fēi mìng, guǒ yīng guǎn hé zhī yán. hòu rén yǒu shī zàn guǎn hé yuē: chuán dé shèng xián zhēn miào jué, píng yuán guǎn hé xiāng tōng shén. guǐ yōu guǐ zào fēn hé dèng, wèi sàng xiān zhī shì sǐ rén. què shuō wèi zhǔ cáo fāng fēng sī mǎ yì wèi chéng xiàng, jiā jiǔ xī. yì gù cí bù kěn shòu. fāng bù zhǔn, lìng fù zǐ sān rén tóng lǐng guó shì. yì hū rán xiǎng qǐ: cáo shuǎng quán jiā suī zhū, shàng yǒu xià hóu xuán shǒu bèi yōng zhōu děng chù, xì shuǎng qīn zú, tǎng zhòu rán zuò luàn, rú hé tí bèi? bì dāng chù zhì. jí xià zhào qiǎn shǐ wǎng yōng zhōu, qǔ zhēng xī jiāng jūn xià hóu xuán fù luò yáng yì shì. xuán shū xià hóu bà tīng zhī dà jīng, biàn yǐn běn bù sān qiān bīng zào fǎn. yǒu zhèn shǒu yōng zhōu cì shǐ guō huái, tīng zhī xià hóu bà fǎn, jí lǜ běn bù bīng lái, yǔ xià hóu bà jiāo zhàn. huái chū mǎ dà mà yuē: rǔ jì shì dà wèi huáng zú, tiān zǐ yòu bù céng kuī rǔ, hé gù bèi fǎn? bà yì mà yuē: wú zǔ fù yú guó jiā duō jiàn qín láo, jīn sī mǎ yì hé děng pǐ fū, miè wú xiōng cáo shuǎng zōng zú, yòu lái qǔ wǒ, zǎo wǎn bì sī cuàn wèi. wú zhàng yì tǎo zéi, hé fǎn zhī yǒu? huái dà nù, tǐng qiāng zhòu mǎ, zhí qǔ xià hóu bà. bà huī dāo zòng mǎ lái yíng. zhàn bù shí hé, huái bài zǒu, bà suí hòu gǎn lái. hū tīng de hòu jūn nà hǎn, bà jí huí mǎ shí, chén tài yǐn bīng shā lái. guō huái fù huí, liǎng lù jiā gōng. bà dà bài ér zǒu, zhé bīng dà bàn xún sī wú jì, suì tóu hàn zhōng lái jiàng hòu zhǔ.
司馬懿饒了辛敞等,仍出榜曉諭:但有曹爽門下一應人等,盡皆免死;有官者照舊復職。軍民各守家業,內外安堵。何、鄧二人死於非命,果應管輅之言。後人有詩讚管輅曰:「傳得聖賢真妙訣,平原管輅相通神。「鬼幽」「鬼躁」分何鄧,未喪先知是死人。」卻說魏主曹芳封司馬懿為丞相,加九錫。懿固辭不肯受。芳不准,令父子三人同領國事。懿忽然想起:「曹爽全家雖誅,尚有夏侯玄守備雍州等處,系爽親族,倘驟然作亂,如何提備?必當處置。」即下詔遣使往雍州,取征西將軍夏侯玄赴洛陽議事。玄叔夏侯霸聽知大驚,便引本部三千兵造反。有鎮守雍州刺史郭淮,聽知夏侯霸反,即率本部兵來,與夏侯霸交戰。淮出馬大罵曰:「汝既是大魏皇族,天子又不曾虧汝,何故背反?」霸亦罵曰:「吾祖父於國家多建勤勞,今司馬懿何等匹夫,滅吾兄曹爽宗族,又來取我,早晚必思篡位。吾仗義討賊,何反之有?」淮大怒,挺槍驟馬,直取夏侯霸。霸揮刀縱馬來迎。戰不十合,淮敗走,霸隨後趕來。忽聽的後軍吶喊,霸急回馬時,陳泰引兵殺來。郭淮復回,兩路夾攻。霸大敗而走,折兵大半;尋思無計,遂投漢中來降後主。
yǒu rén bào yǔ jiāng wéi, wéi xīn bù xìn, lìng rén tǐ fǎng dé shí, fāng jiào rù chéng. bà bài jiàn bì, kū gào qián shì. wéi yuē: xī wēi zǐ qù zhōu, chéng wàn gǔ zhī míng: gōng néng kuāng fú hàn shì, wú kuì gǔ rén yě. suì shè yàn xiāng dài. wéi jiù xí wèn yuē: jīn sī mǎ yì fù zǐ zhǎng wò zhòng quán, yǒu kuī wǒ guó zhī zhì fǒu? bà yuē: lǎo zéi fāng tú móu nì, wèi xiá jí wài. dàn wèi guó xīn yǒu èr rén, zhèng zài miào líng zhī jì, ruò shǐ lǐng bīng mǎ, shí wú shǔ zhī dà huàn yě. wéi wèn: èr rén shì shuí? bà gào yuē: yī rén xiàn wèi mì shū láng, nǎi yǐng chuān zhǎng shè rén, xìng zhōng, míng huì, zì shì jì, tài fù zhōng yáo zhī zǐ, yòu yǒu dǎn zhì. yáo cháng lǜ èr zi jiàn wén dì, huì shí nián qī suì, qí xiōng yù nián bā suì. yù jiàn dì huáng jù, hàn liú mǎn miàn. dì wèn yù yuē: qīng hé yǐ hàn? yù duì yuē: zhàn zhàn huáng huáng, hàn chū rú jiāng. dì wèn huì yuē: qīng hé yǐ bù hàn? huì duì yuē: zhàn zhàn lì lì, hàn bù gǎn chū. dì dú qí zhī. jí shāo zhǎng, xǐ dú bīng shū, shēn míng tāo lüè sī mǎ yì yǔ jiǎng jì jiē qí qí cái. yī rén xiàn wèi yuàn lì, nǎi yì yáng rén yě, xìng dèng, míng ài, zì shì zài, yòu nián shī fù, sù yǒu dà zhì, dàn jiàn gāo shān dà zé, zhé kuī dù zhǐ huà, hé chù kě yǐ tún bīng, hé chù kě yǐ jī liáng, hé chù kě yǐ mái fú. rén jiē xiào zhī, dú sī mǎ yì qí qí cái, suì lìng cān zàn jūn jī. ài wèi rén kǒu chī, měi zòu shì bì chēng ài ài. yì xì wèi yuē: qīng chēng ài ài yǒu jǐ ài? ài yīng shēng yuē: fèng xī fèng xī, gù shì yī fèng. qí zī xìng mǐn jié, dà dǐ rú cǐ. cǐ èr rén shēn kě wèi yě. wéi xiào yuē: liàng cǐ rú zǐ, hé zú dào zāi!
有人報與姜維,維心不信,令人體訪得實,方教入城。霸拜見畢,哭告前事。維曰:「昔微子去周,成萬古之名:公能匡扶漢室,無愧古人也。」遂設宴相待。維就席問曰:「今司馬懿父子掌握重權,有窺我國之志否?」霸曰:「老賊方圖謀逆,未暇及外。但魏國新有二人,正在妙齡之際,若使領兵馬,實吳、蜀之大患也。」維問:「二人是誰?」霸告曰:「一人現為秘書郎,乃潁川長社人,姓鍾,名會,字士季,太傅鍾繇之子,幼有膽智。繇嘗率二子見文帝,會時年七歲,其兄毓年八歲。毓見帝惶懼,汗流滿面。帝問毓曰:卿何以汗?毓對曰:戰戰惶惶,汗出如漿。帝問會曰:「卿何以不汗?會對曰:戰戰慄栗,汗不敢出。帝獨奇之。及稍長,喜讀兵書,深明韜略;司馬懿與蔣濟皆奇其才。一人現為掾吏,乃義陽人也,姓鄧,名艾,字士載,幼年失父,素有大志,但見高山大澤,輒窺度指畫,何處可以屯兵,何處可以積糧,何處可以埋伏。人皆笑之,獨司馬懿奇其才,遂令參贊軍機。艾為人口吃,每奏事必稱『艾……艾……』。懿戲謂曰:『卿稱艾艾有幾艾?』艾應聲曰:『「鳳兮鳳兮」,故是一鳳。』其資性敏捷,大抵如此。此二人深可畏也。」維笑曰:「量此孺子,何足道哉!」
yú shì jiāng wéi yǐn xià hóu bà zhì chéng dū, rù jiàn hòu zhǔ. wéi zòu yuē: sī mǎ yì móu shā cáo shuǎng, yòu lái zhuàn xià hóu bà, bà yīn cǐ tóu xiáng. mù jīn sī mǎ yì fù zǐ zhuān quán, cáo fāng nuò ruò, wèi guó jiāng wēi. chén zài hàn zhōng yǒu nián, bīng jīng liáng zú chén yuàn lǐng wáng shī, jí yǐ bà wèi xiàng dǎo guān, kè fú zhōng yuán, zhòng xìng hàn shì: yǐ bào bì xià zhī ēn, yǐ zhōng chéng xiàng zhī zhì. shàng shū lìng fèi yī jiàn yuē: jìn zhě, jiǎng wǎn dǒng yǔn jiē xiāng jì ér wáng, nèi zhì wú rén. bó yuē zhǐ yí dài shí, bù yí qīng dòng. wéi yuē: bù rán. rén shēng rú bái jū guò xì, shì cǐ qiān yán suì yuè, hé rì huī fù zhōng yuán hū? yī yòu yuē: sūn zi yún: zhī bǐ zhī jǐ, bǎi zhàn bǎi shèng. wǒ děng jiē bù rú chéng xiàng yuǎn shén, chéng xiàng shàng bù néng huī fù zhōng yuán, hé kuàng wǒ děng? wéi yuē: wú jiǔ jū lǒng shàng, shēn zhì qiāng rén zhī xīn jīn ruò jié qiāng rén wèi yuán, suī wèi néng kè fù zhōng yuán, zì lǒng ér xī, kě duàn ér yǒu yě. hòu zhǔ yuē: qīng jì yù fá wèi, kě jǐn zhōng jié lì, wù duò ruì qì, yǐ fù zhèn mìng. yú shì jiāng wéi lǐng chì cí cháo, tóng xià hóu bà jìng dào hàn zhōng, jì yì qǐ bīng. wéi yuē: kě xiān qiǎn shǐ qù qiāng rén chù tōng méng, rán hòu chū xī píng, jìn yōng zhōu. xiān zhú èr chéng yú qū shān zhī xià, lìng bīng shǒu zhī, yǐ wèi jǐ jiǎo zhī shì. wǒ děng jǐn fā liáng cǎo yú chuān kǒu, yī chéng xiàng jiù zhì, cì dì jìn bīng.
於是姜維引夏侯霸至成都,入見後主。維奏曰:「司馬懿謀殺曹爽,又來賺夏侯霸,霸因此投降。目今司馬懿父子專權,曹芳懦弱,魏國將危。臣在漢中有年,兵精糧足;臣願領王師,即以霸為嚮導官,克服中原,重興漢室:以報陛下之恩,以終丞相之志。」尚書令費禕諫曰:「近者,蔣琬、董允皆相繼而亡,內治無人。伯約只宜待時,不宜輕動。」維曰:「不然。人生如白駒過隙,似此遷延歲月,何日恢復中原乎?」禕又曰:「孫子云:知彼知己,百戰百勝。我等皆不如丞相遠甚,丞相尚不能恢復中原,何況我等?」維曰:「吾久居隴上,深知羌人之心;今若結羌人為援,雖未能克復中原,自隴而西,可斷而有也。」後主曰:「卿既欲伐魏,可盡忠竭力,勿墮銳氣,以負朕命。」於是姜維領敕辭朝,同夏侯霸徑到漢中,計議起兵。維曰:「可先遣使去羌人處通盟,然後出西平,近雍州。先築二城於麴山之下,令兵守之,以為掎角之勢。我等盡發糧草於川口,依丞相舊制,次第進兵。」
shì nián qiū bā yuè, xiān chà shǔ jiāng jù ān lǐ xīn tóng yǐn yī wàn wǔ qiān bīng, wǎng qū shān qián lián zhú èr chéng: jù ān shǒu dōng chéng, lǐ xīn shǒu xī chéng. zǎo yǒu xì zuò bào yǔ yōng zhōu cì shǐ guō huái. huái yī miàn shēn bào luò yáng, yī miàn qiǎn fù jiāng chén tài yǐn bīng wǔ wàn, lái yǔ shǔ bīng jiāo zhàn. jù ān lǐ xīn gè yǐn yī jūn chū yíng yīn bīng shǎo bù néng dǐ dí, tuì rù chéng zhōng. tài lìng bīng sì miàn wéi zhù gōng dǎ, yòu yǐ bīng duàn qí hàn zhōng liáng dào. jù ān lǐ xīn chéng zhōng liáng quē. guō huái zì yǐn bīng yì dào, kàn le dì shì, xīn rán ér xǐ huí dào zhài zhōng, nǎi yǔ chén tài jì yì yuē: cǐ chéng shān shì gāo fù, bì rán shuǐ shǎo, xū chū chéng qǔ shuǐ ruò duàn qí shàng liú, shǔ bīng jiē kě sǐ yǐ. suì lìng jūn shì jué tǔ yàn duàn shàng liú. chéng zhōng guǒ rán wú shuǐ. lǐ xīn yǐn bīng chū chéng qǔ shuǐ, yōng zhōu bīng wéi kùn shén jí. xīn sǐ zhàn bù néng chū, zhǐ de tuì rù chéng qù. jù ān chéng zhōng yì wú shuǐ, nǎi huì le lǐ xīn, yǐn bīng chū chéng, bìng zài yī chù dà zhàn liáng jiǔ, yòu bài rù chéng qù. jūn shì kū kě. ān yǔ xīn yuē: jiāng dū du zhī bīng, zhì jīn wèi dào, bù zhī hé gù. xīn yuē: wǒ dāng shě mìng shā chū qiú jiù. suì yǐn shù shí qí, kāi le chéng mén, shā jiāng chū lái. yōng zhōu bīng sì miàn wéi hé, xīn fèn sǐ chōng tū, fāng cái dé tuō zhǐ luò de dú zì yī rén, shēn dài zhòng shāng, yú jiē méi yú luàn jūn zhī zhōng. shì yè běi fēng dà qǐ, yīn yún bù hé, tiān jiàng dà xuě, yīn cǐ chéng nèi shǔ bīng fēn liáng huà xuě ér shí.
是年秋八月,先差蜀將句安、李歆同引一萬五千兵,往麴山前連築二城:句安守東城,李歆守西城。早有細作報與雍州刺史郭淮。淮一面申報洛陽,一面遣副將陳泰引兵五萬,來與蜀兵交戰。句安、李歆各引一軍出迎;因兵少不能抵敵,退入城中。泰令兵四面圍住攻打,又以兵斷其漢中糧道。句安、李歆城中糧缺。郭淮自引兵亦到,看了地勢,忻然而喜;回到寨中,乃與陳泰計議曰:「此城山勢高阜,必然水少,須出城取水;若斷其上流,蜀兵皆渴死矣。」遂令軍士掘土堰斷上流。城中果然無水。李歆引兵出城取水,雍州兵圍困甚急。歆死戰不能出,只得退入城去。句安城中亦無水,乃會了李歆,引兵出城,並在一處;大戰良久,又敗入城去。軍士枯渴。安與歆曰:「姜都督之兵,至今未到,不知何故。」歆曰:「我當捨命殺出求救。」遂引數十騎,開了城門,殺將出來。雍州兵四面圍合,歆奮死衝突,方才得脫;只落得獨自一人,身帶重傷,余皆沒於亂軍之中。是夜北風大起,陰雲布合,天降大雪,因此城內蜀兵分糧化雪而食。
què shuō lǐ xīn zhuàng chū zhòng wéi, cóng xī shān xiǎo lù xíng le liǎng rì, zhèng yíng zhe jiāng wéi rén mǎ. xīn xià mǎ fú dì gào yuē: qū shān èr chéng, jiē bèi wèi bīng wéi kùn, jué le shuǐ dào. xìng de tiān jiàng dà xuě, yīn cǐ huà xuě dù rì. shèn shì wēi jí. wéi yuē: wú fēi lái chí wèi jù qiāng bīng wèi dào, yīn cǐ wù le. suì lìng rén sòng lǐ xīn rù chuān yǎng bìng. wéi wèn xià hóu bà yuē: qiāng bīng wèi dào, wèi bīng wéi kùn qū shān shén jí, jiāng jūn yǒu hé gāo jiàn? bà yuē: ruò děng qiāng bīng dào, qū shān èr chéng jiē xiàn yǐ. wú liào yōng zhōu bīng, bì jǐn lái qū shān gōng dǎ, yōng zhōu chéng dìng rán kōng xū. jiāng jūn kě yǐn bīng jìng wǎng niú tóu shān, chāo zài yōng zhōu zhī hòu: guō huái chén tài bì huí jiù yōng zhōu, zé qū shān zhī wéi zì jiě yǐ. wéi dà xǐ yuē: cǐ jì zuì shàn! yú shì jiāng wéi yǐn bīng wàng niú tóu shān ér qù.
卻說李歆撞出重圍,從西山小路行了兩日,正迎着姜維人馬。歆下馬伏地告曰:「麴山二城,皆被魏兵圍困,絕了水道。幸得天降大雪,因此化雪度日。甚是危急。」維曰:「吾非來遲;為聚羌兵未到,因此誤了。」遂令人送李歆入川養病。維問夏侯霸曰:「羌兵未到,魏兵圍困麴山甚急,將軍有何高見?」霸曰:「若等羌兵到,麴山二城皆陷矣。吾料雍州兵,必盡來麴山攻打,雍州城定然空虛。將軍可引兵徑往牛頭山,抄在雍州之後:郭淮、陳泰必回救雍州,則麴山之圍自解矣。」維大喜曰:「此計最善!」於是姜維引兵望牛頭山而去。
què shuō chén tài jiàn lǐ xīn shā chū chéng qù le, nǎi wèi guō huái yuē: lǐ xīn ruò gào jí yú jiāng wéi, jiāng wéi liào wú dà bīng jiē zài qū shān, bì chāo niú tóu shān xí wú zhī hòu. jiāng jūn kě yǐn yī jūn qù qǔ táo shuǐ, duàn jué shǔ bīng liáng dào wú fēn bīng yī bàn, jìng wǎng niú tóu shān jī zhī. bǐ ruò zhī liáng dào yǐ jué, bì rán zì zǒu yǐ. guō huái cóng zhī, suì yǐn yī jūn àn qǔ táo shuǐ. chén tài yǐn yī jūn jìng wǎng niú tóu shān lái.
卻說陳泰見李歆殺出城去了,乃謂郭淮曰:「李歆若告急於姜維,姜維料吾大兵皆在麴山,必抄牛頭山襲吾之後。將軍可引一軍去取洮水,斷絕蜀兵糧道;吾分兵一半,徑往牛頭山擊之。彼若知糧道已絕,必然自走矣。」郭淮從之,遂引一軍暗取洮水。陳泰引一軍徑往牛頭山來。
què shuō jiāng wéi bīng zhì niú tóu shān, hū tīng de qián jūn fā hǎn, bào shuō wèi bīng jié zhù qù lù. wéi huāng máng zì dào jūn qián shì zhī. chén tài dà hē yuē: rǔ yù xí wú yōng zhōu! wú yǐ děng hòu duō shí le! wéi dà nù, tǐng qiāng zòng mǎ, zhí qǔ chén tài. tài huī dāo ér yíng. zhàn bù sān hé, tài bài zǒu, wéi huī bīng yǎn shā. yōng zhōu bīng tuì huí, zhàn zhù shān tóu. wéi shōu bīng jiù niú tóu shān xià zhài. wéi měi rì lìng bīng nuò zhàn, bù fēn shèng fù. xià hóu bà wèi jiāng wéi yuē: cǐ chù bú shì jiǔ tíng zhī suǒ. lián rì jiāo zhàn, bù fēn shèng fù, nǎi yòu bīng zhī jì ěr, bì yǒu yì móu. bù rú zàn tuì, zài zuò liáng tú. zhèng yán jiān, hū bào guō huái yǐn yī jūn qǔ táo shuǐ, duàn le liáng dào. wéi dà jīng, jí lìng xià hóu bà xiān tuì, wéi zì duàn hòu. chén tài fēn bīng wǔ lù gǎn lái. wéi dú jù wǔ lù zǒng kǒu, zhàn zhù wèi bīng. tài lè bīng shàng shān, shǐ shí rú yǔ. wéi jí tuì dào táo shuǐ zhī shí, guō huái yǐn bīng shā lái. wéi yǐn bīng wǎng lái chōng tū. wèi bīng zǔ qí qù lù, mì rú tiě tǒng. wéi fèn sǐ shā chū, zhé bīng dà bàn, fēi bēn shàng yáng píng guān lái. qián miàn yòu yī jūn shā dào wèi shǒu yī yuán dà jiāng, zòng mǎ héng dāo ér chū. nà rén shēng de yuán miàn dà ěr, fāng kǒu hòu chún, zuǒ mù xià shēng gè hēi liú, liú shàng shēng shù shí gēn hēi máo, nǎi sī mǎ yì zhǎng zi biāo qí jiāng jūn sī mǎ shī yě. wéi dà nù yuē: rú zǐ yān gǎn zǔ wú guī lù! pāi mǎ tǐng qiāng, zhí lái cì shī. shī huī dāo xiāng yíng. zhǐ sān hé, shā bài le sī mǎ shī, wéi tuō shēn jìng bēn yáng píng guān lái. chéng shàng rén kāi mén fàng rù jiāng wéi. sī mǎ shī yě lái qiǎng guān, liǎng biān fú nǔ qí fā, yī nǔ fā shí shǐ, nǎi wǔ hòu lín zhōng shí suǒ yí lián nǔ zhī fǎ yě. zhèng shì: nán zhī cǐ rì sān jūn bài, dú lài dāng nián shí shǐ chuán.
卻說姜維兵至牛頭山,忽聽的前軍發喊,報說魏兵截住去路。維慌忙自到軍前視之。陳泰大喝曰:「汝欲襲吾雍州!吾已等候多時了!」維大怒,挺槍縱馬,直取陳泰。泰揮刀而迎。戰不三合,泰敗走,維揮兵掩殺。雍州兵退回,占住山頭。維收兵就牛頭山下寨。維每日令兵搦戰,不分勝負。夏侯霸謂姜維曰:「此處不是久停之所。連日交戰,不分勝負,乃誘兵之計耳,必有異謀。不如暫退,再作良圖。」正言間,忽報郭淮引一軍取洮水,斷了糧道。維大驚,急令夏侯霸先退,維自斷後。陳泰分兵五路趕來。維獨拒五路總口,戰住魏兵。泰勒兵上山,矢石如雨。維急退到洮水之時,郭淮引兵殺來。維引兵往來衝突。魏兵阻其去路,密如鐵桶。維奮死殺出,折兵大半,飛奔上陽平關來。前面又一軍殺到;為首一員大將,縱馬橫刀而出。那人生得圓面大耳,方口厚唇,左目下生個黑瘤,瘤上生數十根黑毛,乃司馬懿長子驃騎將軍司馬師也。維大怒曰:「孺子焉敢阻吾歸路!」拍馬挺槍,直來刺師。師揮刀相迎。只三合,殺敗了司馬師,維脫身徑奔陽平關來。城上人開門放入姜維。司馬師也來搶關,兩邊伏弩齊發,一弩發十矢,乃武侯臨終時所遺連弩之法也。正是:難支此日三軍敗,獨賴當年十矢傳。
wèi zhī sī mǎ shī xìng mìng rú hé, qiě kàn xià wén fēn jiě.
未知司馬師性命如何,且看下文分解。