qí wáng huì fāng, zì lán qīng. míng dì wú zi, yǎng wáng jí qín wáng xún gōng shěng shì mì, mò yǒu zhī qí suǒ yóu lái zhě. qīng lóng sān nián, lì wèi qí wáng. jǐng chū sān nián zhēng yuè dīng hài shuò, dì shén bìng, nǎi lì wèi huáng tài zǐ. shì rì, jí huáng dì wèi, dà shè. zūn huáng hòu yuē huáng tài hòu. dà jiāng jūn cáo shuǎng tài wèi sī mǎ xuān wáng fǔ zhèng. zhào yuē: zhèn yǐ miǎo shēn, jì chéng hóng yè, qióng qióng zài jiù, mí suǒ kòng gào. dà jiāng jūn tài wèi fèng shòu mò mìng, jiā fǔ zhèn gōng, sī tú sī kōng zhǒng zǎi yuán fǔ zǒng lǜ bǎi liáo, yǐ níng shè jì, qí yǔ qún qīng dài fū miǎn xù nǎi xīn, chēng zhèn yì yān. zhū suǒ xìng zuò gōng shì zhī yì, jiē yǐ yí zhào bà zhī. guān nú bì liù shí yǐ shàng, miǎn wèi liáng rén. èr yuè, xī yù zhòng yì xiàn huǒ huàn bù, zhào dà jiāng jūn tài wèi lín shì yǐ shì bǎi liáo.
齊王諱芳,字蘭卿。明帝無子,養王及秦王詢;宮省事秘,莫有知其所由來者。青龍三年,立為齊王。景初三年正月丁亥朔,帝甚病,乃立為皇太子。是日,即皇帝位,大赦。尊皇后曰皇太后。大將軍曹爽、太尉司馬宣王輔政。詔曰:「朕以眇身,繼承鴻業,煢煢在疚,靡所控告。大將軍、太尉奉受末命,夾輔朕躬,司徒、司空、冢宰、元輔總率百寮,以寧社稷,其與群卿大夫勉勖乃心,稱朕意焉。諸所興作宮室之役,皆以遺詔罷之。官奴婢六十已上,免為良人。」二月,西域重譯獻火浣布,詔大將軍、太尉臨試以示百寮。
dīng chǒu zhào yuē: tài wèi tǐ dào zhèng zhí, jǐn zhōng sān shì, nán qín mèng dá, xī pò shǔ lǔ, dōng miè gōng sūn yuān, gōng gài hǎi nèi. xī zhōu chéng jiàn bǎo fù zhī guān, jìn hàn xiǎn zōng chóng chǒng dèng yǔ, suǒ yǐ yōu lóng juàn yì, bì yǒu zūn yě. qí yǐ tài wèi wèi tài fù, chí jié tǒng bīng dū du zhū jūn shì rú gù. sān yuè, yǐ zhēng dōng jiāng jūn mǎn chǒng wèi tài wèi. xià liù yuè, yǐ liáo dōng dōng dá xiàn lì mín dù hǎi jū qí jùn jiè, yǐ gù zòng chéng wèi xīn dá xiàn yǐ jū xǐ mín. qiū qī yuè, shàng shǐ qīn lín cháo, tīng gōng qīng zòu shì. bā yuè, dà shè. dōng shí yuè, yǐ zhèn nán jiāng jūn huáng quán wèi chē qí jiāng jūn.
丁丑詔曰:「太尉體道正直,盡忠三世,南擒孟達,西破蜀虜,東滅公孫淵,功蓋海內。昔周成建保傅之官,近漢顯宗崇寵鄧禹,所以優隆雋乂,必有尊也。其以太尉為太傅,持節統兵都督諸軍事如故。」三月,以征東將軍滿寵為太尉。夏六月,以遼東東沓縣吏民渡海居齊郡界,以故縱城為新沓縣以居徙民。秋七月,上始親臨朝,聽公卿奏事。八月,大赦。冬十月,以鎮南將軍黃權為車騎將軍。
shí èr yuè, zhào yuē: liè zǔ míng huáng dì yǐ zhēng yuè qì bèi tiān xià, chén zǐ yǒng wéi jì rì zhī āi, qí fù yòng xià zhèng suī wéi xiān dì tōng sān tǒng zhī yì, sī yì lǐ zhì suǒ yóu biàn gǎi yě. yòu xià zhèng yú shù wèi dé tiān zhèng, qí yǐ jiàn yín zhī yuè wèi zhèng shǐ yuán nián zhēng yuè, yǐ jiàn chǒu yuè wèi hòu shí èr yuè.
十二月,詔曰:「烈祖明皇帝以正月棄背天下,臣子永惟忌日之哀,其復用夏正;雖違先帝通三統之義,斯亦禮制所由變改也。又夏正於數為得天正,其以建寅之月為正始元年正月,以建丑月為後十二月。」
zhèng shǐ yuán nián chūn èr yuè yǐ chǒu, jiā shì zhōng zhōng shū jiān liú fàng shì zhōng zhōng shū lìng sūn zī wèi zuǒ yòu guāng lù dài fū. bǐng xū, yǐ liáo dōng wèn běi fēng xiàn mín liú xǐ dù hǎi, guī qí jùn zhī xī ān lín zāi chāng guó xiàn jiè wèi xīn wèn nán fēng xiàn, yǐ jū liú mín.
正始元年春二月乙丑,加侍中中書監劉放、侍中中書令孫資為左右光祿大夫。丙戌,以遼東汶、北豐縣民流徙渡海,規齊郡之西安、臨菑、昌國縣界為新汶、南豐縣,以居流民。
zì qù dōng shí èr yuè zhì cǐ yuè bù yǔ. bǐng yín, zhào lìng yù guān jí píng yuān wǎng, lǐ chū qīng wēi qún gōng qīng shì dǎng yán jiā móu, gè xī nǎi xīn. xià sì yuè, chē qí jiāng jūn huáng quán hōng. qiū qī yuè, zhào yuē: yì chēng sǔn shàng yì xià, jié yǐ zhì dù, bù shāng cái, bù hài mín. fāng jīn bǎi xìng bù zú ér yù fǔ duō zuò jīn yín zá wù, jiāng xī yǐ wèi? jīn chū huáng jīn yín wù bǎi wǔ shí zhǒng, qiān bā bǎi yú jīn, xiāo yě yǐ gōng jūn yòng bā yuè, chē jià xún shěng luò yáng jiè qiū jià, cì gāo nián lì tián gè yǒu chà.
自去冬十二月至此月不雨。丙寅,詔令獄官亟平冤枉,理出輕微;群公卿士讜言嘉謀,各悉乃心。夏四月,車騎將軍黃權薨。秋七月,詔曰:「易稱損上益下,節以制度,不傷財,不害民。方今百姓不足而御府多作金銀雜物,將奚以為?今出黃金銀物百五十種,千八百餘斤,銷冶以供軍用」八月,車駕巡省洛陽界秋稼,賜高年力田各有差。
èr nián chūn èr yuè, dì chū tōng lùn yǔ, shǐ tài cháng yǐ tài láo jì kǒng zǐ yú bì yōng, yǐ yán yuān pèi.
二年春二月,帝初通論語,使太常以太牢祭孔子於辟雍,以顏淵配。
xià wǔ yuè, wú jiāng zhū rán děng wéi xiāng yáng zhī fán chéng, tài fù sī mǎ xuān wáng lǜ zhòng jù zhī. liù yuè xīn chǒu, tuì. jǐ mǎo, yǐ zhēng dōng jiāng jūn wáng líng wèi chē qí jiāng jūn. dōng shí èr yuè, nán ān jùn dì zhèn.
夏五月,吳將朱然等圍襄陽之樊城,太傅司馬宣王率眾拒之。六月辛丑,退。己卯,以征東將軍王凌為車騎將軍。冬十二月,南安郡地震。
sān nián chūn zhēng yuè, dōng píng wáng huī hōng. sān yuè, tài wèi mǎn chǒng hōng. qiū qī yuè jiǎ shēn, nán ān jùn dì zhèn. yǐ yǒu, yǐ lǐng jūn jiāng jūn jiǎng jì wèi tài wèi. dōng shí èr yuè, wèi jùn dì zhèn.
三年春正月,東平王徽薨。三月,太尉滿寵薨。秋七月甲申,南安郡地震。乙酉,以領軍將軍蔣濟為太尉。冬十二月,魏郡地震。
sì nián chūn zhēng yuè, dì jiā yuán fú, cì qún chén gè yǒu chà. xià sì yuè yǐ mǎo, lì huáng hòu zhēn shì, dà shè. wǔ yuè shuò, rì yǒu shí zhī, jì. qiū qī yuè, zhào sì gù dà sī mǎ cáo zhēn cáo xiū zhēng nán dà jiāng jūn xià hóu shàng tài cháng huán jiē sī kōng chén qún tài fù zhōng yáo chē qí jiāng jūn zhāng hé zuǒ jiāng jūn xú huǎng qián jiāng jūn zhāng liáo yòu jiāng jūn lè jìn tài wèi huá xīn sī tú wáng lǎng biāo qí jiāng jūn cáo hóng zhēng xī jiāng jūn xià hóu yuān hòu jiāng jūn zhū líng wén pìn zhí jīn wú zāng bà pò lǔ jiāng jūn lǐ diǎn lì yì jiāng jūn páng dé wǔ měng xiào wèi diǎn wéi yú tài zǔ miào tíng. dōng shí èr yuè, wō guó nǚ wáng bǐ mí hū qiǎn shǐ fèng xiàn.
四年春正月,帝加元服,賜群臣各有差。夏四月乙卯,立皇后甄氏,大赦。五月朔,日有食之,既。秋七月,詔祀故大司馬曹真、曹休、征南大將軍夏侯尚、太常桓階、司空陳群、太傅鍾繇、車騎將軍張郃、左將軍徐晃、前將軍張遼、右將軍樂進、太尉華歆、司徒王朗、驃騎將軍曹洪、征西將軍夏侯淵、後將軍朱靈、文聘、執金吾臧霸、破虜將軍李典、立義將軍龐德、武猛校尉典韋於太祖廟庭。冬十二月,倭國女王俾彌呼遣使奉獻。
wǔ nián chūn èr yuè, zhào dà jiāng jūn cáo shuǎng lǜ zhòng zhēng shǔ. xià sì yuè shuò, rì yǒu shí zhī. wǔ yuè guǐ sì, jiǎng shàng shū jīng tōng, shǐ tài cháng yǐ tài láo sì kǒng zǐ yú bì yōng, yǐ yán yuān pèi cì tài fù dà jiāng jūn jí shì jiǎng zhě gè yǒu chà. bǐng wǔ, dà jiāng jūn cáo shuǎng yǐn jūn hái. qiū bā yuè, qín wáng xún hōng. jiǔ yuè, xiān bēi nèi fù, zhì liáo dōng shǔ guó, lì chāng lí xiàn yǐ jū zhī. dōng shí yī yuè guǐ mǎo, zhào sì gù shàng shū lìng xún yōu yú tài zǔ miào tíng. jǐ yǒu, fù qín guó wèi jīng zhào jùn. shí èr yuè, sī kōng cuī lín hōng.
五年春二月,詔大將軍曹爽率眾征蜀。夏四月朔,日有蝕之。五月癸巳,講尚書經通,使太常以太牢祀孔子於辟雍,以顏淵配;賜太傅、大將軍及侍講者各有差。丙午,大將軍曹爽引軍還。秋八月,秦王詢薨。九月,鮮卑內附,置遼東屬國,立昌黎縣以居之。冬十一月癸卯,詔祀故尚書令荀攸於太祖廟庭。己酉,復秦國為京兆郡。十二月,司空崔林薨。
liù nián chūn èr yuè dīng mǎo, nán ān jùn dì zhèn. bǐng zǐ, yǐ biāo qí jiāng jūn zhào yǎn wèi sī kōng xià liù yuè, yǎn hōng. bā yuè dīng mǎo, yǐ tài cháng gāo róu wèi sī kōng. guǐ sì, yǐ zuǒ guāng lù dài fū liú fàng wèi biāo qí jiāng jūn, yòu guāng lù dài fū sūn zī wèi wèi jiāng jūn. dōng shí yī yuè, xiá jì tài zǔ miào, shǐ sì qián suǒ lùn zuǒ mìng chén èr shí yī rén. shí èr yuè xīn hài, zhào gù sī tú wáng lǎng suǒ zuò yì chuán, lìng xué zhě dé yǐ kè shì. yǐ hài, zhào yuē: míng rì dà huì qún chén, qí lìng tài fù chéng yú shàng diàn.
六年春二月丁卯,南安郡地震。丙子,以驃騎將軍趙儼為司空;夏六月,儼薨。八月丁卯,以太常高柔為司空。癸巳,以左光祿大夫劉放為驃騎將軍,右光祿大夫孫資為衛將軍。冬十一月,祫祭太祖廟,始祀前所論佐命臣二十一人。十二月辛亥,詔故司徒王朗所作易傳,令學者得以課試。乙亥,詔曰:「明日大會群臣,其令太傅乘輿上殿。」
qī nián chūn èr yuè, yōu zhōu cì shǐ guàn qiū jiǎn tǎo gāo jù lí, xià wǔ yuè, tǎo huì mò, jiē pò zhī. hán nà xī děng shù shí guó gè lǜ zhǒng luò jiàng. qiū bā yuè wù shēn, zhào yuē: shǔ dào fú guān jiàn suǒ chì mài guān nú bì, nián jiē qī shí, huò lóng jí cán bìng, suǒ wèi tiān mín zhī qióng zhě yě. qiě guān yǐ qí lì jié ér fù yù zhī, jìn tuì wú wèi, qí xī qiǎn wèi liáng mín. ruò yǒu bù néng zì cún zhě, jùn xiàn zhèn gěi zhī.
七年春二月,幽州刺史毌丘儉討高句驪,夏五月,討濊貊,皆破之。韓那奚等數十國各率種落降。秋八月戊申,詔曰:「屬到巿觀見所斥賣官奴婢,年皆七十,或癃疾殘病,所謂天民之窮者也。且官以其力竭而復鬻之,進退無謂,其悉遣為良民。若有不能自存者,郡縣振給之。」
jǐ yǒu, zhào yuē: wú nǎi dāng yǐ shí jiǔ rì qīn cí, ér zuó chū yǐ jiàn zhì dào, dé yǔ dāng fù gèng zhì, tú qì gōng fū. měi niàn bǎi xìng lì shǎo yì duō, sù yè cún xīn. dào lù dàn dāng qī yú tōng lì, wén nǎi wō chuí lǎo xiǎo, wù chóng xiū shì, pí kùn liú lí, yǐ zhì āi tàn, wú qǐ ān chéng cǐ ér xíng, zhì xīn dé yú zōng miào xié? zì jīn yǐ hòu, míng shēn chì zhī. dōng shí èr yuè, jiǎng lǐ jì tōng, shǐ tài cháng yǐ tài láo sì kǒng zǐ yú bì yōng, yǐ yán yuān pèi.
己酉,詔曰:「吾乃當以十九日親祠,而昨出已見治道,得雨當復更治,徒棄功夫。每念百姓力少役多,夙夜存心。道路但當期於通利,聞乃撾捶老小,務崇脩飾,疲睏流離,以至哀嘆,吾豈安乘此而行,致馨德於宗廟邪?自今已後,明申敕之。」冬十二月,講禮記通,使太常以太牢祀孔子於辟雍,以顏淵配。
bā nián chūn èr yuè shuò, rì yǒu shí zhī. xià wǔ yuè, fēn hé dōng zhī fén běi shí xiàn wèi píng yáng jùn.
八年春二月朔,日有蝕之。夏五月,分河東之汾北十縣為平陽郡。
qiū qī yuè, shàng shū hé yàn zòu yuē: shàn wèi guó zhě bì xiān zhì qí shēn, zhì qí shēn zhě shèn qí suǒ xí. suǒ xí zhèng zé qí shēn zhèng, qí shēn zhèng zé bù lìng ér xíng suǒ xí bù zhèng zé qí shēn bù zhèng, qí shēn bù zhèng zé suī lìng bù cóng. shì gù wèi rén jūn zhě, suǒ yǔ yóu bì zé zhèng rén, suǒ guān lǎn bì chá zhèng xiàng, fàng zhèng shēng ér fú tīng, yuǎn nìng rén ér fú jìn, rán hòu xié xīn bù shēng ér zhèng dào kě hóng yě. jì mò àn zhǔ, bù zhī sǔn yì, chì yuǎn jūn zǐ, yǐn jìn xiǎo rén, zhōng liáng shū yuǎn, biàn pì xiè xiá, luàn shēng jìn nì, pì zhī shè shǔ kǎo qí hūn míng, suǒ jī yǐ rán, gù shèng xián zhūn zhūn yǐ wèi zhì lǜ. shùn jiè yǔ yuē' lín zāi lín zāi', yán shèn suǒ jìn yě, zhōu gōng jiè chéng wáng yuē qí péng qí péng, yán shèn suǒ yǔ yě. shī shū yún: yī rén yǒu qìng, zhào mín lài zhī. kě zì jīn yǐ hòu, yù xìng shì gān diàn jí yóu yù hòu yuán, jiē dà chén shì cóng, yīn cóng róng xì yàn, jiān shěng wén shū, xún móu zhèng shì, jiǎng lùn jīng yì, wèi wàn shì fǎ. dōng shí èr yuè, sàn qí cháng shì jiàn yì dài fū kǒng yì zòu yuē: lǐ, tiān zǐ zhī gōng, yǒu zhuó lóng zhī zhì, wú zhū dān zhī shì, yí xún lǐ fù gǔ. jīn tiān xià yǐ píng, jūn chén zhī fēn míng, bì xià dàn dāng bù xiè yú wèi, píng gōng zhèng zhī xīn, shěn shǎng fá yǐ shǐ zhī. kě jué hòu yuán xí qí chéng mǎ, chū bì yù niǎn chéng chē, tiān xià zhī fú, chén zǐ zhī yuàn yě. yàn yì xián yīn què yǐ jìn guī jiàn.
秋七月,尚書何晏奏曰:「善為國者必先治其身,治其身者慎其所習。所習正則其身正,其身正則不令而行;所習不正則其身不正,其身不正則雖令不從。是故為人君者,所與游必擇正人,所觀覽必察正象,放鄭聲而弗聽,遠佞人而弗近,然後邪心不生而正道可弘也。季末闇主,不知損益,斥遠君子,引近小人,忠良疏遠,便辟褻狎,亂生近昵,譬之社鼠;考其昏明,所積以然,故聖賢諄諄以為至慮。舜戒禹曰'鄰哉鄰哉',言慎所近也,周公戒成王曰『其朋其朋』,言慎所與也。【詩】書云:『一人有慶,兆民賴之。』可自今以後,御幸式乾殿及游豫後園,皆大臣侍從,因從容戲宴,兼省文書,詢謀政事,講論經義,為萬世法。」冬十二月,散騎常侍諫議大夫孔乂奏曰:「禮,天子之宮,有斫礱之制,無朱丹之飾,宜循禮復古。今天下已平,君臣之分明,陛下但當不懈於位,平公正之心,審賞罰以使之。可絕後園習騎乘馬,出必御輦乘車,天下之福,臣子之願也。」晏、乂咸因闕以進規諫。
jiǔ nián chūn èr yuè, wèi jiāng jūn zhōng shū lìng sūn zī, guǐ sì, biāo qí jiāng jūn zhōng shū jiān liú fàng, sān yuè jiǎ wǔ, sī tú wèi zhēn, gè xùn wèi, yǐ hóu jiù dì, wèi tè jìn. sì yuè, yǐ sī kōng gāo róu wèi sī tú guāng lù dài fū xú miǎo wèi sī kōng, gù cí bù shòu. qiū jiǔ yuè, yǐ chē qí jiāng jūn wáng líng wèi sī kōng. dōng shí yuè, dà fēng fà wū zhé shù.
九年春二月,衛將軍中書令孫資,癸巳,驃騎將軍中書監劉放,三月甲午,司徒衛臻,各遜位,以侯就第,位特進。四月,以司空高柔為司徒;光祿大夫徐邈為司空,固辭不受。秋九月,以車騎將軍王凌為司空。冬十月,大風髮屋折樹。
jiā píng yuán nián chūn zhēng yuè jiǎ wǔ, chē jià yè gāo píng líng. tài fù sī mǎ xuān wáng zòu miǎn dà jiāng jūn cáo shuǎng shuǎng dì zhōng lǐng jūn xī wǔ wèi jiāng jūn xùn sàn qí cháng shì yàn guān, yǐ hóu jiù dì. wù xū, yǒu sī zòu shōu huáng mén zhāng dāng fù tíng wèi, kǎo shí qí cí, shuǎng yǔ móu bù guǐ. yòu shàng shū dīng mì dèng yáng hé yàn sī lì xiào wèi bì guǐ jīng zhōu cì shǐ lǐ shèng dà sī nóng huán fàn jiē yǔ shuǎng tōng jiān móu, yí sān zú. yǔ zài shuǎng chuán. bǐng wǔ, dà shè. dīng wèi, yǐ tài fù sī mǎ xuān wáng wèi chéng xiàng, gù ràng nǎi zhǐ.
嘉平元年春正月甲午,車駕謁高平陵。太傅司馬宣王奏免大將軍曹爽、爽弟中領軍羲、武衛將軍訓、散騎常侍彥官,以侯就第。戊戌,有司奏收黃門張當付廷尉,考實其辭,爽與謀不軌。又尚書丁謐、鄧颺、何晏、司隸校尉畢軌、荊州刺史李勝、大司農桓范皆與爽通姦謀,夷三族。語在爽傳。丙午,大赦。丁未,以太傅司馬宣王為丞相,固讓乃止。
xià sì yuè yǐ chǒu, gǎi nián. bǐng zǐ, tài wèi jiǎng jì hōng. dōng shí èr yuè xīn mǎo, yǐ sī kōng wáng líng wèi tài wèi. gēng zǐ, yǐ sī lì xiào wèi sūn lǐ wèi sī kōng.
夏四月乙丑,改年。丙子,太尉蔣濟薨。冬十二月辛卯,以司空王凌為太尉。庚子,以司隸校尉孫禮為司空。
èr nián xià wǔ yuè, yǐ zhēng xī jiāng jūn guō huái wèi chē qí jiāng jūn. dōng shí yuè, yǐ tè jìn sūn zī wèi biāo qí jiāng jūn. shí yī yuè, sī kōng sūn lǐ hōng. shí èr yuè jiǎ chén, dōng hǎi wáng lín hōng. yǐ wèi, zhēng nán jiāng jūn wáng chǎng dù jiāng, yǎn gōng wú, pò zhī.
二年夏五月,以征西將軍郭淮為車騎將軍。冬十月,以特進孫資為驃騎將軍。十一月,司空孫禮薨。十二月甲辰,東海王霖薨。乙未,征南將軍王昶渡江,掩攻吳,破之。
sān nián chūn zhēng yuè, jīng zhōu cì shǐ wáng jī xīn chéng tài shǒu zhōu tài gōng wú, pò zhī, jiàng zhě shù qiān kǒu. èr yuè, zhì nán jùn zhī yí líng xiàn yǐ jū jiàng fù. sān yuè, yǐ shàng shū lìng sī mǎ fú wèi sī kōng. sì yuè jiǎ shēn, yǐ zhēng nán jiāng jūn wáng chǎng wèi zhēng nán dà jiāng jūn. rén chén, dà shè. bǐng wǔ, wén tài wèi wáng líng móu fèi dì, lì chǔ wáng biāo, tài fù sī mǎ xuān wáng dōng zhēng líng. wǔ yuè jiǎ yín, líng zì shā. liù yuè, biāo cì sǐ. qiū qī yuè rén xū, huáng hòu zhēn shì bēng. xīn wèi, yǐ sī kōng sī mǎ fú wèi tài wèi. wù yín, tài fù sī mǎ xuān wáng hōng, yǐ wèi jiāng jūn sī mǎ jǐng wáng wèi fǔ jūn dà jiāng jūn, lù shàng shū shì. yǐ wèi, zàng huái zhēn hòu yú tài qīng líng. gēng zǐ, biāo qí jiāng jūn sūn zī hōng. shí yī yuè, yǒu sī zòu zhū gōng chén yīng xiǎng shí yú tài zǔ miào zhě, gèng yǐ guān wèi cì, tài fù sī mǎ xuān wáng gōng gāo jué zūn, zuì zài shàng. shí èr yuè, yǐ guāng lù xūn zhèng chōng wèi sī kōng.
三年春正月,荊州刺史王基、新城太守州泰攻吳,破之,降者數千口。二月,置南郡之夷陵縣以居降附。三月,以尚書令司馬孚為司空。四月甲申,以征南將軍王昶為征南大將軍。壬辰,大赦。丙午,聞太尉王凌謀廢帝,立楚王彪,太傅司馬宣王東征凌。五月甲寅,凌自殺。六月,彪賜死。秋七月壬戌,皇后甄氏崩。辛未,以司空司馬孚為太尉。戊寅,太傅司馬宣王薨,以衛將軍司馬景王為撫軍大將軍,錄尚書事。乙未,葬懷甄后於太清陵。庚子,驃騎將軍孫資薨。十一月,有司奏諸功臣應饗食於太祖廟者,更以官為次,太傅司馬宣王功高爵尊,最在上。十二月,以光祿勛鄭沖為司空。
sì nián chūn zhēng yuè guǐ mǎo, yǐ fǔ jūn dà jiāng jūn sī mǎ jǐng wáng wèi dà jiāng jūn. èr yuè, lì huáng hòu zhāng shì, dà shè. xià wǔ yuè, yú èr, jiàn yú wǔ kù wū shàng. dōng shí yī yuè, zhào zhēng nán dà jiāng jūn wáng chǎng zhēng dōng jiāng jūn hú zūn zhèn nán jiāng jūn guàn qiū jiǎn děng zhēng wú. shí èr yuè, wú dà jiāng jūn zhū gé kè jù zhàn, dà pò zhòng jūn yú dōng guān. bù lì ér hái.
四年春正月癸卯,以撫軍大將軍司馬景王為大將軍。二月,立皇后張氏,大赦。夏五月,魚二,見於武庫屋上。冬十一月,詔征南大將軍王昶、征東將軍胡遵、鎮南將軍毌丘儉等征吳。十二月,吳大將軍諸葛恪拒戰,大破眾軍於東關。不利而還。
wǔ nián xià sì yuè, dà shè. wǔ yuè, wú tài fù zhū gé kè wéi hé féi xīn chéng, zhào tài wèi sī mǎ fú jù zhī. qiū qī yuè, kè tuì hái.
五年夏四月,大赦。五月,吳太傅諸葛恪圍合肥新城,詔太尉司馬孚拒之。秋七月,恪退還。
bā yuè, zhào yuē: gù zhōng láng xī píng guō xiū, dǐ jié lì xíng, bǐng xīn bù huí. nǎi zhě shǔ jiāng jiāng wéi kòu chāo xiū jùn, wèi suǒ zhí lüè. wǎng suì wěi dà jiāng jūn fèi yī qū lǜ qún zhòng, yīn tú kuī, dào jīng hàn shòu, qǐng huì zhòng bīn, xiū yú guǎng zuò zhī zhōng shǒu rèn jī yī, yǒng guò niè zhèng, gōng yú jiè zǐ, kě wèi shā shēn chéng rén, shì shēng qǔ yì zhě yǐ. fū zhuī jiā bāo chǒng, suǒ yǐ biǎo yáng zhōng yì zuò jí hòu yìn, suǒ yǐ jiǎng quàn jiāng lái. qí zhuī fēng xiū wèi zhǎng lè xiāng hóu, shí yì qiān hù, shì yuē wēi hóu zi xí jué, jiā bài fèng chē dū wèi cì yín qiān bǐng, juàn qiān pǐ, yǐ guāng chǒng cún wáng, yǒng chuí lái shì yān.
八月,詔曰:「故中郎西平郭脩,砥節厲行,秉心不回。乃者蜀將姜維寇鈔脩郡,為所執略。往歲偽大將軍費禕驅率群眾,陰圖闚,道經漢壽,請會眾賓,脩於廣坐之中手刃擊禕,勇過聶政,功逾介子,可謂殺身成仁,釋生取義者矣。夫追加褒寵,所以表揚忠義;祚及後胤,所以獎勸將來。其追封脩為長樂鄉侯,食邑千戶,諡曰威侯;子襲爵,加拜奉車都尉;賜銀千鉼,絹千匹,以光寵存亡,永垂來世焉。」
zì dì jí wèi zhì yú shì suì, jùn guó xiàn dào duō suǒ zhì shěng, é huò hái fù, bù kě shèng jì.
自帝即位至於是歲,郡國縣道多所置省,俄或還復,不可勝紀。
liù nián chūn èr yuè jǐ chǒu, zhèn dōng jiāng jūn guàn qiū jiǎn shàng yán: xī zhū gé kè wéi hé féi xīn chéng, chéng zhōng qiǎn shì liú zhěng chū wéi chuán xiāo xī, wèi zéi suǒ de, kǎo wèn suǒ chuán, yǔ zhěng yuē: zhū gé gōng yù huó rǔ, rǔ kě jù fú. zhěng mà yuē: sǐ gǒu, cǐ hé yán yě! wǒ dāng bì sǐ wèi wèi guó guǐ, bù gǒu qiú huó, zhú rǔ qù yě. yù shā wǒ zhě, biàn sù shā zhī. zhōng wú tā cí. yòu qiǎn shì zhèng xiàng chū chéng chuán xiāo xī, huò yǐ yǔ kè, kè qiǎn mǎ qí xún wéi jī suǒ, dé xiàng hái. sì wǔ rén dí tóu miàn fù, jiāng rào chéng biǎo, chì yǔ xiàng, shǐ dà hū, yán dà jūn yǐ hái luò, bù rú zǎo jiàng. xiàng bù cóng qí yán, gèng dà hū chéng zhōng yuē: dà jūn jìn zài wéi wài, zhuàng shì nǔ lì! zéi yǐ dāo zhú qí kǒu, shǐ bù dé yán, xiàng suì dà hū, lìng chéng zhōng wén zhī. zhěng xiàng wèi bīng, néng shǒu yì zhí jié, zǐ dì yí yǒu chà yì. zhào yuē: fū xiǎn jué suǒ yǐ bāo yuán gōng, zhòng shǎng suǒ yǐ chǒng liè shì. zhěng xiàng zhào mù tōng shǐ, yuè dǎo zhòng wéi, mào tū bái rèn, qīng shēn shǒu xìn, bù xìng jiàn huò, kàng jié mí lì, yáng liù jūn zhī dà shì, ān chéng shǒu zhī jù xīn, lín nán bù gù, bì zhì chuán mìng. xī jiě yáng zhí chǔ, yǒu yǔn wú èr, qí lù zhōng dài fū yǐ sǐ chéng mìng, fāng zhī zhěng xiàng, suǒ bù néng jiā. jīn zhuī cì zhěng xiàng jué guān zhōng hóu, gè chú shì míng, shǐ zi xí jué, rú bù qǔ jiāng sǐ shì kē.
六年春二月己丑,鎮東將軍毌丘儉上言:「昔諸葛恪圍合肥新城,城中遣士劉整出圍傳消息,為賊所得,考問所傳,語整曰:『諸葛公欲活汝,汝可具服。』整罵曰:『死狗,此何言也!我當必死為魏國鬼,不苟求活,逐汝去也。欲殺我者,便速殺之。』終無他辭。又遣士鄭像出城傳消息,或以語恪,恪遣馬騎尋圍跡索,得像還。四五人靮頭面縛,將繞城表,敕語像,使大呼,言『大軍已還洛,不如早降。』像不從其言,更大呼城中曰:『大軍近在圍外,壯士努力!』賊以刀築其口,使不得言,像遂大呼,令城中聞知。整、像為兵,能守義執節,子弟宜有差異。」詔曰:「夫顯爵所以褒元功,重賞所以寵烈士。整、像召募通使,越蹈重圍,冒突白刃,輕身守信,不幸見獲,抗節彌厲,揚六軍之大勢,安城守之懼心,臨難不顧,畢志傳命。昔解楊執楚,有隕無貳,齊路中大夫以死成命,方之整、像,所不能加。今追賜整、像爵關中侯,各除士名,使子襲爵,如部曲將死事科。」
gēng xū, zhōng shū lìng lǐ fēng yǔ huáng hòu fù guāng lù dài fū zhāng jī děng móu fèi yì dà chén, yǐ tài cháng xià hóu xuán wèi dà jiāng jūn. shì jué, zhū suǒ lián jí zhě jiē fú zhū. xīn hài, dà shè. sān yuè, fèi huáng hòu zhāng shì. xià sì yuè, lì huáng hòu wáng shì, dà shè. wǔ yuè, fēng hòu fù fèng chē dū wèi wáng kuí wèi guǎng míng xiāng hóu guāng lù dài fū, wèi tè jìn, qī tián shì wèi xuān yáng xiāng jūn. qiū jiǔ yuè, dà jiāng jūn sī mǎ jǐng wáng jiāng móu fèi dì, yǐ wén huáng tài hòu. jiǎ xū, tài hòu lìng yuē: huáng dì fāng chūn qiū yǐ zhǎng, bù qīn wàn jī, dān yín nèi chǒng, shěn màn nǚ dé, rì yán chàng yōu, zòng qí chǒu xuè yíng liù gōng jiā rén liú zhǐ nèi fáng, huǐ rén lún zhī xù, luàn nán nǚ zhī jié gōng xiào rì kuī, bèi ào zī shén, bù kě yǐ chéng tiān xù, fèng zōng miào. shǐ jiān tài wèi gāo róu fèng cè, yòng yī yuán dà wǔ gào yú zōng miào, qiǎn fāng guī fān yú qí, yǐ bì huáng wèi. shì rì qiān jū bié gōng, nián èr shí sān. shǐ zhě chí jié sòng wèi, yíng qí wáng gōng yú hé nèi zhī zhòng mén, zhì dù jiē rú fān guó zhī lǐ.
庚戌,中書令李豐與皇后父光祿大夫張緝等謀廢易大臣,以太常夏侯玄為大將軍。事覺,諸所連及者皆伏誅。辛亥,大赦。三月,廢皇后張氏。夏四月,立皇后王氏,大赦。五月,封后父奉車都尉王夔為廣明鄉侯、光祿大夫,位特進,妻田氏為宣陽鄉君。秋九月,大將軍司馬景王將謀廢帝,以聞皇太后。甲戌,太后令曰:「皇帝芳春秋已長,不親萬機,耽淫內寵,沈漫女德,日延倡優,縱其丑謔;迎六宮家人留止內房,毀人倫之敘,亂男女之節;恭孝日虧,悖慠滋甚,不可以承天緒,奉宗廟。使兼太尉高柔奉策,用一元大武告於宗廟,遣芳歸藩於齊,以避皇位。」是日遷居別宮,年二十三。使者持節送衛,營齊王宮於河內之重門,制度皆如藩國之禮。
dīng chǒu, lìng yuē: dōng hǎi wáng lín, gāo zǔ wén huáng dì zhī zǐ. lín zhī zhū zi, yǔ guó zhì qīn, gāo guì xiāng gōng máo yǒu dà chéng zhī liàng, qí yǐ wèi míng huáng dì sì.
丁丑,令曰:「東海王霖,高祖文皇帝之子。霖之諸子,與國至親,高貴鄉公髦有大成之量,其以為明皇帝嗣。
gāo guì xiāng gōng huì máo, zì yàn shì, wén dì sūn, dōng hǎi dìng wáng lín zi yě. zhèng shǐ wǔ nián, fēng tán xiàn gāo guì xiāng gōng. shǎo hǎo xué, sù chéng. qí wáng fèi, gōng qīng yì yíng lì gōng. shí yuè jǐ chǒu, gōng zhì yú xuán wǔ guǎn, qún chén zòu qǐng shě qián diàn, gōng yǐ xiān dì jiù chù, bì zhǐ xī xiāng qún chén yòu qǐng yǐ fǎ jià yíng, gōng bù tīng. gēng yín, gōng rù yú luò yáng, qún chén yíng bài xī yē mén nán, gōng xià yú jiāng dá bài, bīn zhě qǐng yuē: yí bù bài gōng yuē: wú rén chén yě. suì dá bài. zhì zhǐ chē mén xià yú. zuǒ yòu yuē: jiù chéng yú rù. gōng yuē: wú bèi huáng tài hòu zhēng, wèi zhī suǒ wèi suì bù zhì tài jí dōng táng, jiàn yú tài hòu. qí rì jí huáng dì wèi yú tài jí qián diàn, bǎi liáo péi wèi zhě xīn xīn yān. zhào yuē: xī sān zǔ shén wǔ shèng dé, yīng tiān shòu zuò. qí wáng sì wèi, sì xíng fēi dù, diān fù jué dé. huáng tài hòu shēn wéi shè jì zhī zhòng, yán nà zǎi fǔ zhī móu, yòng tì jué wèi, jí dà mìng yú yú yī rén. yǐ miǎo miǎo zhī shēn, tuō yú wáng gōng zhī shàng, sù yè zhī wèi, jù bù néng sì shǒu zǔ zōng zhī dà xùn, huī zhōng xìng zhī hóng yè, zhàn zhàn jīng jīng, rú lín yú gǔ. jīn qún gōng qīng shì gǔ gōng zhī fǔ, sì fāng zhēng zhèn xuān lì zhī zuǒ, jiē jī dé lèi gōng, zhōng qín dì shì shù píng xiān zǔ xiān fù yǒu dé zhī chén, zuǒ yòu xiǎo zi, yòng bǎo yì huáng jiā, bǐ zhèn méng àn, chuí gǒng ér zhì. gài wén rén jūn zhī dào, dé hòu móu tiān dì, rùn zé shī sì hǎi, xiān zhī yǐ cí ài, shì zhī yǐ hǎo è, rán hòu jiào huà xíng yú shàng, zhào mín tīng yú xià. zhèn suī bù dé, mèi yú dà dào, sī yǔ yǔ nèi gòng zhēn zī lù. shū bù yún hū: ān mín zé huì, lí mín huái zhī. dà shè, gǎi yuán. jiǎn chéng yú fú yù, hòu gōng yòng dù, jí bà shàng fāng yù fǔ bǎi gōng jì qiǎo mí lì wú yì zhī wù.
高貴鄉公諱髦,字彥士,文帝孫,東海定王霖子也。正始五年,封郯縣高貴鄉公。少好學,夙成。齊王廢,公卿議迎立公。十月己丑,公至於玄武館,群臣奏請舍前殿,公以先帝舊處,避止西廂;群臣又請以法駕迎,公不聽。庚寅,公入於洛陽,群臣迎拜西掖門南,公下輿將答拜,儐者請曰:「儀不拜」公曰:「吾人臣也。」遂答拜。至止車門下輿。左右曰:「舊乘輿入。」公曰:「吾被皇太后徵,未知所為」遂步至太極東堂,見於太后。其日即皇帝位於太極前殿,百僚陪位者欣欣焉。詔曰:「昔三祖神武聖德,應天受祚。齊王嗣位,肆行非度,顛覆厥德。皇太后深惟社稷之重,延納宰輔之謀,用替厥位,集大命於餘一人。以眇眇之身,託於王公之上,夙夜祗畏,懼不能嗣守祖宗之大訓,恢中興之弘業,戰戰兢兢,如臨於谷。今群公卿士股肱之輔,四方征鎮宣力之佐,皆積德累功,忠勤帝室;庶憑先祖先父有德之臣,左右小子,用保乂皇家,俾朕蒙闇,垂拱而治。蓋聞人君之道,德厚侔天地,潤澤施四海,先之以慈愛,示之以好惡,然後教化行於上,兆民聽於下。朕雖不德,昧於大道,思與宇內共臻茲路。書不云乎:『安民則惠,黎民懷之。』」大赦,改元。減乘輿服御,後宮用度,及罷尚方御府百工技巧靡麗無益之物。
zhèng yuán yuán nián dōng shí yuè rén chén, qiǎn shì zhōng chí jié fēn shì sì fāng, guān fēng sú, láo shì mín, chá yuān wǎng shī zhí zhě. guǐ sì, jiǎ dà jiāng jūn sī mǎ jǐng wáng huáng yuè, rù cháo bù qū, zòu shì bù míng, jiàn lǚ shàng diàn. wù xū, huáng lóng jiàn yú yè jǐng zhōng. jiǎ chén, mìng yǒu sī lùn fèi lì dìng cè zhī gōng, fēng jué zēng yì jìn wèi bān cì gè yǒu chà.
正元元年冬十月壬辰,遣侍中持節分適四方,觀風俗,勞士民,察冤枉失職者。癸巳,假大將軍司馬景王黃鉞,入朝不趨,奏事不名,劍履上殿。戊戌,黃龍見於鄴井中。甲辰,命有司論廢立定策之功,封爵、增邑、進位、班賜各有差。
èr nián chūn zhēng yuè yǐ chǒu, zhèn dōng jiāng jūn guàn qiū jiǎn yáng zhōu cì shǐ wén qīn fǎn. wù yín, dà jiāng jūn sī mǎ jǐng wáng zhēng zhī. guǐ wèi, chē qí jiāng jūn guō huái hōng. rùn yuè jǐ hài, pò qīn yú lè jiā. qīn dùn zǒu, suì bēn wú. jiǎ chén, ān fēng jīn dū wèi zhǎn jiǎn, chuán shǒu jīng dū. rén zǐ, fù tè shè huái nán shì mín zhū wèi jiǎn qīn suǒ guà wù zhě. yǐ zhèn nán jiāng jūn zhū gé dàn wèi zhèn dōng dà jiāng jūn. sī mǎ jǐng wáng hōng yú xǔ chāng. èr yuè dīng sì, yǐ wèi jiāng jūn sī mǎ wén wáng wèi dà jiāng jūn, lù shàng shū shì.
二年春正月乙丑,鎮東將軍毌丘儉、揚州刺史文欽反。戊寅,大將軍司馬景王征之。癸未,車騎將軍郭淮薨。閏月己亥,破欽於樂嘉。欽遁走,遂奔吳。甲辰,安風津都尉斬儉,傳首京都。壬子,復特赦淮南士民諸為儉、欽所詿誤者。以鎮南將軍諸葛誕為鎮東大將軍。司馬景王薨於許昌。二月丁巳,以衛將軍司馬文王為大將軍,錄尚書事。
jiǎ zǐ, wú dà jiāng sūn jùn děng zhòng hào shí wàn zhì shòu chūn, zhū gé dàn jù jī pò zhī, zhǎn wú zuǒ jiāng jūn liú zàn, xiàn jié yú jīng dū. sān yuè, lì huáng hòu biàn shì, dà shè. xià sì yuè jiǎ yín, fēng hòu fù biàn lóng wèi liè hóu. jiǎ xū, yǐ zhēng nán dà jiāng jūn wáng chǎng wèi biāo qí jiāng jūn. qiū qī yuè, yǐ zhēng dōng dà jiāng jūn hú zūn wèi wèi jiāng jūn, zhèn dōng dà jiāng jūn zhū gé dàn wèi zhēng dōng dà jiāng jūn.
甲子,吳大將孫峻等眾號十萬至壽春,諸葛誕拒擊破之,斬吳左將軍留贊,獻捷於京都。三月,立皇后卞氏,大赦。夏四月甲寅,封后父卞隆為列侯。甲戌,以征南大將軍王昶為驃騎將軍。秋七月,以征東大將軍胡遵為衛將軍,鎮東大將軍諸葛誕為征東大將軍。
bā yuè xīn hài, shǔ dà jiāng jūn jiāng wéi kòu dí dào, yōng zhōu cì shǐ wáng jīng yǔ zhàn táo xī, jīng dà bài, hái bǎo dí dào chéng. xīn wèi, yǐ zhǎng shuǐ xiào wèi dèng ài xíng ān xī jiāng jūn, yǔ zhēng xī jiāng jūn chén tài bìng lì jù wéi. wù chén, fù qiǎn tài wèi sī mǎ fú wèi hòu jì. jiǔ yuè gēng zǐ, jiǎng shàng shū yè zhōng, cì zhí jīng qīn shòu zhě sī kōng zhèng chōng shì zhōng zhèng xiǎo tóng děng gè yǒu chà. jiǎ chén, jiāng wéi tuì hái. dōng shí yuè, zhào yuē: zhèn yǐ guǎ dé, bù néng shì è kòu nüè, nǎi lìng shǔ zéi lù liáng biān chuí. táo xī zhī zhàn, zhì qǔ fù bài, jiāng shì sǐ wáng, jì yǐ qiān shù, huò méi mìng zhàn chǎng, yuān hún bù fǎn, huò qiān chè lǔ shǒu, liú lí yì yù, wú shēn tòng mǐn, wèi zhī dào xīn. qí lìng suǒ zài jùn diǎn nóng jí ān fǔ yí èr hù jūn gè bù dà lì wèi xù qí mén hù, wú chà fù yì yī nián qí lì zhàn sǐ shì zhě, jiē rú jiù kē, wù yǒu suǒ lòu.
八月辛亥,蜀大將軍姜維寇狄道,雍州刺史王經與戰洮西,經大敗,還保狄道城。辛未,以長水校尉鄧艾行安西將軍,與征西將軍陳泰併力拒維。戊辰,復遣太尉司馬孚為後繼。九月庚子,講尚書業終,賜執經親授者司空鄭沖、侍中鄭小同等各有差。甲辰,姜維退還。冬十月,詔曰:「朕以寡德,不能式遏寇虐,乃令蜀賊陸梁邊陲。洮西之戰,至取負敗,將士死亡,計以千數,或沒命戰場,冤魂不反,或牽掣虜手,流離異域,吾深痛愍,為之悼心。其令所在郡典農及安撫夷二護軍各部大吏慰恤其門戶,無差賦役一年;其力戰死事者,皆如舊科,勿有所漏。」
shí yī yuè jiǎ wǔ, yǐ lǒng yòu sì jùn jí jīn chéng, lián nián shòu dí, huò wáng pàn tóu zéi, qí qīn qī liú zài běn tǔ zhě bù ān, jiē tè shè zhī. guǐ chǒu, zhào yuē: wǎng zhě táo xī zhī zhàn, jiāng lì shì mín huò lín chén zhàn wáng, huò shěn nì táo shuǐ, hái gǔ bù shōu, qì yú yuán yě, wú cháng tòng zhī. qí gào zhēng xī ān xī jiāng jūn, gè lìng bù rén yú zhàn chù jí shuǐ cì gōu qiú shī sàng, shōu liǎn cáng mái, yǐ wèi cún wáng.
十一月甲午,以隴右四郡及金城,連年受敵,或亡叛投賊,其親戚留在本土者不安,皆特赦之。癸丑,詔曰:「往者洮西之戰,將吏士民或臨陳戰亡,或沈溺洮水,骸骨不收,棄於原野,吾常痛之。其告征西、安西將軍,各令部人於戰處及水次鈎求屍喪,收斂藏埋,以慰存亡。」
gān lù yuán nián chūn zhēng yuè xīn chǒu, qīng lóng jiàn zhǐ xiàn jǐng zhōng. yǐ sì, pèi wáng lín hōng.
甘露元年春正月辛丑,青龍見軹縣井中。乙巳,沛王林薨。
xià sì yuè gēng xū, cì dà jiāng jūn sī mǎ wén wáng gǔn miǎn zhī fú, chì xì fù yān.
夏四月庚戌,賜大將軍司馬文王袞冕之服,赤舄副焉。
bǐng chén, dì xìng tài xué, wèn zhū rú yuē: shèng rén yōu zàn shén míng, yǎng guān fǔ chá, shǐ zuò bā guà, hòu shèng zhòng zhī wèi liù shí sì, lì yáo yǐ jí shù, fán sī dà yì, wǎng yǒu bù bèi, ér xià yǒu lián shān, yīn yǒu guī cáng, zhōu yuē zhōu yì, yì zhī shū, qí gù hé yě? yì bó shì chún yú jùn duì yuē: bāo xī yīn suì huáng zhī tú ér zhì bā guà, shén nóng yǎn zhī wèi liù shí sì, huáng dì yáo shùn tōng qí biàn, sān dài suí shí, zhì wén gè yáo qí shì. gù yì zhě, biàn yì yě, míng yuē lián shān, shì shān chū nèi yún qì, lián tiān dì yě guī cáng zhě, wàn shì mò bù guī cáng yú qí zhōng yě. dì yòu yuē: ruò shǐ bāo xī yīn suì huáng ér zuò yì, kǒng zǐ hé yǐ bù yún suì rén shì méi bāo xī shì zuò hū? jùn bù néng dá. dì yòu wèn yuē: kǒng zǐ zuò tuàn xiàng, zhèng xuán zuò zhù, suī shèng xián bù tóng, qí suǒ shì jīng yì yī yě. jīn tuàn xiàng bù yǔ jīng wén xiāng lián, ér zhù lián zhī, hé yě? jùn duì yuē zhèng xuán hé tuàn xiàng yú jīng zhě, yù shǐ xué zhě xún shěng yì le yě. dì yuē: ruò zhèng xuán hé zhī, yú xué chéng biàn, zé kǒng zǐ hé wèi bù hé yǐ le xué zhě hū? jùn duì yuē: kǒng zǐ kǒng qí yǔ wén wáng xiāng luàn, shì yǐ bù hé, cǐ shèng rén yǐ bù hé wèi qiān. dì yuē: ruò shèng rén yǐ bù hé wèi qiān, zé zhèng xuán hé dú bù qiān xié? jùn duì yuē: gǔ yì hóng shēn, shèng wèn ào yuǎn, fēi chén suǒ néng xiáng jǐn. dì yòu wèn yuē: xì cí yún huáng dì yáo shùn chuí yī shang ér tiān xià zhì, cǐ bāo xī shén nóng zhī shì wèi wú yī shang. dàn shèng rén huà tiān xià, hé shū yì ěr xié? jùn duì yuē: sān huáng zhī shí, rén guǎ ér qín shòu zhòng, gù qǔ qí yǔ pí ér tiān xià yòng zú, jí zhì huáng dì, rén zhòng ér qín shòu guǎ, shì yǐ zuò wèi yī shang yǐ jì shí biàn yě. dì yòu wèn: gān wèi tiān, ér fù wèi jīn, wèi yù, wèi lǎo mǎ, yǔ xì wù bìng xié? jùn duì yuē: shèng rén qǔ xiàng, huò yuǎn huò jìn, jìn qǔ zhū wù, yuǎn zé tiān dì.
丙辰,帝幸太學,問諸儒曰:「聖人幽贊神明,仰觀俯察,始作八卦,後聖重之為六十四,立爻以極數,凡斯大義,罔有不備,而夏有連山,殷有歸藏,周曰周易,易之書,其故何也?」易博士淳于俊對曰:「包羲因燧皇之圖而制八卦,神農演之為六十四,黃帝、堯、舜通其變,三代隨時,質文各繇其事。故易者,變易也,名曰連山,似山出內雲氣,連天地也;歸藏者,萬事莫不歸藏於其中也。」帝又曰:「若使包羲因燧皇而作易,孔子何以不雲燧人氏沒包羲氏作乎?」俊不能答。帝又問曰:「孔子作彖、象,鄭玄作注,雖聖賢不同,其所釋經義一也。今彖、象不與經文相連,而注連之,何也?」俊對曰;「鄭玄合彖、象於經者,欲使學者尋省易了也。」帝曰:「若鄭玄合之,於學誠便,則孔子曷為不合以了學者乎?」俊對曰:「孔子恐其與文王相亂,是以不合,此聖人以不合為謙。」帝曰:「若聖人以不合為謙,則鄭玄何獨不謙邪?」俊對曰:「古義弘深,聖問奧遠,非臣所能詳盡。」帝又問曰:「繫辭雲『黃帝、堯、舜垂衣裳而天下治』,此包羲、神農之世為無衣裳。但聖人化天下,何殊異爾邪?」俊對曰:「三皇之時,人寡而禽獸眾,故取其羽皮而天下用足,及至黃帝,人眾而禽獸寡,是以作為衣裳以濟時變也。」帝又問:「乾為天,而復為金,為玉,為老馬,與細物並邪?」俊對曰:「聖人取象,或遠或近,近取諸物,遠則天地。」
jiǎng yì bì, fù mìng jiǎng shàng shū. dì wèn yuē: zhèng xuán yuē jī gǔ tóng tiān, yán yáo tóng yú tiān yě. wáng sù yún yáo shùn kǎo gǔ dào ér xíng zhī. sān yì bù tóng, hé zhě wèi shì? bó shì yǔ jùn duì yuē: xiān rú suǒ zhí, gè yǒu guāi yì, chén bù zú yǐ dìng zhī. rán hóng fàn chēng sān rén zhàn, cóng èr rén zhī yán. jiǎ mǎ jí sù jiē yǐ wèi' shùn kǎo gǔ dào. yǐ hóng fàn yán zhī, sù yì wèi zhǎng. dì yuē: zhòng ní yán wéi tiān wèi dà, wéi yáo zé zhī. yáo zhī dà měi, zài hu zé tiān, shùn kǎo gǔ dào, fēi qí zhì yě. jīn fā piān kāi yì yǐ míng shèng dé, ér shě qí dà, gèng chēng qí xì, qǐ zuò zhě zhī yì xié? jùn duì yuē: chén fèng zūn shī shuō, wèi yù dà yì, zhì yú zhé zhōng, cái zhī shèng sī. cì jí sì yuè jǔ gǔn, dì yòu wèn yuē: fū dà rén zhě, yǔ tiān dì hé qí dé, yǔ rì yuè hé qí míng, sī wú bù zhōu, míng wú bù zhào, jīn wáng sù yún yáo yì bù néng míng gǔn, shì yǐ shì yòng. rú cǐ, shèng rén zhī míng yǒu suǒ wèi jǐn xié? jùn duì yuē: suī shèng rén zhī hóng, yóu yǒu suǒ wèi jǐn, gù yǔ yuē zhī rén zé zhé, wéi dì nán zhī, rán zú néng gǎi shòu shèng xián, jī xī shù jī, yì suǒ yǐ chéng shèng yě. dì yuē: fū yǒu shǐ yǒu zú, qí wéi shèng rén. ruò bù néng shǐ, hé yǐ wèi shèng? qí yán wéi dì nán zhī, rán zú néng gǎi shòu, gài wèi zhī rén, shèng rén suǒ nán, fēi bù jǐn zhī yán yě. jīng yún: zhī rén zé zhé, néng guān rén. ruò yáo yí gǔn, shì zhī jiǔ nián, guān rén shī xù, hé dé wèi zhī shèng zhé? jùn duì yuē: chén qiè guān jīng chuán, shèng rén xíng shì bù néng wú shī, shì yǐ yáo shī zhī sì xiōng, zhōu gōng shī zhī èr shū, zhòng ní shī zhī zǎi yǔ. dì yuē: yáo zhī rèn gǔn, jiǔ zài wú chéng, mì chén wǔ xíng, mín yòng hūn diàn. zhì yú zhòng ní shī zhī zǎi yǔ, yán xíng zhī jiān, qīng zhòng bù tóng yě. zhì yú zhōu gōng guǎn cài zhī shì, yì shàng shū suǒ zài, jiē bó shì suǒ dāng tōng yě. jùn duì yuē: cǐ jiē xiān xián suǒ yí, fēi chén guǎ jiàn suǒ néng jiū lùn. cì jí yǒu guān zài xià yuē yú shùn, dì wèn yuē: dāng yáo zhī shí, hóng shuǐ wèi hài, sì xiōng zài cháo, yí sù dēng xián shèng jì sī mín zhī shí yě. shùn nián zài jì lì, shèng dé guāng míng, ér jiǔ bù jìn yòng, hé yě? jùn duì yuē: yáo zī jiē qiú xián, yù xùn jǐ wèi, yuè yuē fǒu dé tiǎn dì wèi. yáo fù shǐ yuè yáng jǔ zè lòu, rán hòu jiàn shùn. jiàn shùn zhī běn, shí yóu yú yáo, cǐ gài shèng rén yù jǐn zhòng xīn yě. dì yuē: yáo jì wén shùn ér bù dēng yòng, yòu shí zhōng chén yì bù jìn dá, nǎi shǐ yù yáng zè lòu ér hòu jiàn jǔ, fēi jí yú yòng shèng xù mín zhī wèi yě. jùn duì yuē: fēi chén yú jiàn suǒ néng dǎi jí.
講易畢,復命講尚書。帝問曰:「鄭玄曰『稽古同天,言堯同於天也』。王肅雲『堯順考古道而行之』。三義不同,何者為是?「博士庾峻對曰:「先儒所執,各有乖異,臣不足以定之。然洪範稱『三人占,從二人之言』。賈、馬及肅皆以為'順考古道』。以洪範言之,肅義為長。「帝曰:「仲尼言『唯天為大,唯堯則之』。堯之大美,在乎則天,順考古道,非其至也。今發篇開義以明聖德,而舍其大,更稱其細,豈作者之意邪?「峻對曰:「臣奉遵師說,未喻大義,至於折中,裁之聖思。」次及四岳舉鯀,帝又問曰:「夫大人者,與天地合其德,與日月合其明,思無不周,明無不照,今王肅雲『堯意不能明鯀,是以試用』。如此,聖人之明有所未盡邪?」峻對曰:「雖聖人之弘,猶有所未盡,故禹曰『知人則哲,惟帝難之』,然卒能改授聖賢,緝熙庶績,亦所以成聖也。」帝曰:「夫有始有卒,其唯聖人。若不能始,何以為聖?其言『惟帝難之』,然卒能改授,蓋謂知人,聖人所難,非不盡之言也。經云:『知人則哲,能官人。』若堯疑鯀,試之九年,官人失敘,何得謂之聖哲?」峻對曰:「臣竊觀經傳,聖人行事不能無失,是以堯失之四凶,周公失之二叔,仲尼失之宰予。」帝曰:「堯之任鯀,九載無成,汨陳五行,民用昏墊。至於仲尼失之宰予,言行之間,輕重不同也。至於周公、管、蔡之事,亦尚書所載,皆博士所當通也。」峻對曰:「此皆先賢所疑,非臣寡見所能究論。「次及」有鰥在下曰「虞舜」,帝問曰:「當堯之時,洪水為害,四凶在朝,宜速登賢聖濟斯民之時也。舜年在既立,聖德光明,而久不進用,何也?」峻對曰:「堯咨嗟求賢,欲遜己位,岳曰『否德忝帝位』。堯復使岳揚舉仄陋,然後薦舜。薦舜之本,實由於堯,此蓋聖人慾盡眾心也。」帝曰:「堯既聞舜而不登用,又時忠臣亦不進達,乃使獄揚仄陋而後薦舉,非急於用聖恤民之謂也。「峻對曰:「非臣愚見所能逮及。」
yú shì fù mìng jiǎng lǐ jì. dì wèn yuē: tài shàng lì dé, qí cì wù shī bào'. wèi zhì hé yóu ér jiào huà gè yì jiē xiū hé zhèng ér néng zhì yú lì dé, shī ér bù bào hū? bó shì mǎ zhào duì yuē: tài shàng lì dé, wèi sān huáng wǔ dì zhī shì yǐ dé huà mín, qí cì bào shī, wèi sān wáng zhī shì yǐ lǐ wèi zhì yě. dì yuē: èr zhě zhì huà bó hòu bù tóng, jiāng zhǔ yǒu yōu liè xié? shí shǐ zhī rán hū? zhào duì yuē: chéng yóu shí yǒu pǔ wén, gù huà yǒu bó hòu yě.
於是復命講禮記。帝問曰:「太上立德,其次務施報'。為治何由而教化各異;皆脩何政而能致於立德,施而不報乎?」博士馬照對曰:「太上立德,謂三皇五帝之世以德化民,其次報施,謂三王之世以禮為治也。」帝曰:「二者致化薄厚不同,將主有優劣邪?時使之然乎?」照對曰:「誠由時有朴文,故化有薄厚也。」
wǔ yuè, yè jí shàng luò bìng yán gān lù jiàng. xià liù yuè bǐng wǔ, gǎi yuán wèi gān lù. yǐ chǒu, qīng lóng jiàn yuán chéng xiàn jiè jǐng zhōng. qiū qī yuè jǐ mǎo, wèi jiāng jūn hú zūn hōng.
五月,鄴及上洛並言甘露降。夏六月丙午,改元為甘露。乙丑,青龍見元城縣界井中。秋七月己卯,衛將軍胡遵薨。
guǐ wèi, ān xī jiāng jūn dèng ài dà pò shǔ dà jiāng jiāng wéi yú shàng guī, zhào yuē: bīng wèi jí wǔ, chǒu lǔ cuī pò, zhǎn shǒu huò shēng, dòng yǐ wàn jì, zì qǐng zhàn kè, wú rú cǐ zhě. jīn qiǎn shǐ zhě kào cì jiāng shì, dà huì lín xiǎng, yǐn yàn zhōng rì, chēng zhèn yì yān.
癸未,安西將軍鄧艾大破蜀大將姜維於上邽,詔曰:「兵未極武,醜虜摧破,斬首獲生,動以萬計,自頃戰克,無如此者。今遣使者犒賜將士,大會臨饗,飲宴終日,稱朕意焉。」
bā yuè gēng wǔ, mìng dà jiāng jūn sī mǎ wén wáng jiā hào dà dū dū, zòu shì bù míng, jiǎ huáng yuè. guǐ yǒu, yǐ tài wèi sī mǎ fú wèi tài fù. jiǔ yuè, yǐ sī tú gāo róu wèi tài wèi. dōng shí yuè, yǐ sī kōng zhèng chōng wèi sī tú, shàng shū zuǒ pú shè lú yù wèi sī kōng.
八月庚午,命大將軍司馬文王加號大都督,奏事不名,假黃鉞。癸酉,以太尉司馬孚為太傅。九月,以司徒高柔為太尉。冬十月,以司空鄭沖為司徒,尚書左僕射盧毓為司空。
èr nián chūn èr yuè, qīng lóng jiàn wēn xiàn jǐng zhōng. sān yuè, sī kōng lú yù hōng.
二年春二月,青龍見溫縣井中。三月,司空盧毓薨。
xià sì yuè guǐ mǎo, zhào yuē: xuán tù jùn gāo xiǎn xiàn lì mín fǎn pàn, zhǎng zhèng xī wèi zéi suǒ shā. mín wáng jiǎn fù dān xī sàng, chén yè xīng xíng, yuǎn zhì běn zhōu, zhōng jié kě jiā. qí tè bài jiǎn wèi zhōng yì dū wèi, yǐ jīng shū xíng.
夏四月癸卯,詔曰:「玄菟郡高顯縣吏民反叛,長鄭熙為賊所殺。民王簡負擔熙喪,晨夜星行,遠致本州,忠節可嘉。其特拜簡為忠義都尉,以旌殊行。」
jiǎ zǐ, yǐ zhēng dōng dà jiāng jūn zhū gé dàn wèi sī kōng.
甲子,以征東大將軍諸葛誕為司空。
wǔ yuè xīn wèi, dì xìng bì yōng, huì mìng qún chén fù shī. shì zhōng hé yōu shàng shū chén qiān děng zuò shī jī liú, yǒu sī zòu miǎn guān, zhào yuē: wú yǐ àn mèi, ài hǎo wén yǎ, guǎng yán shī fù, yǐ zhī dé shī, ér nǎi ěr fēn yún, liáng yòng fǎn zè. qí yuán yōu děng. zhǔ zhě yí chì zì jīn yǐ hòu, qún chén jiē dāng wán xí gǔ yì, xiū míng jīng diǎn, chēng zhèn yì yān.
五月辛未,帝幸辟雍,會命群臣賦詩。侍中和逌、尚書陳騫等作詩稽留,有司奏免官,詔曰:「吾以暗昧,愛好文雅,廣延詩賦,以知得失,而乃爾紛紜,良用反仄。其原逌等。主者宜敕自今以後,群臣皆當玩習古義,脩明經典,稱朕意焉。」
yǐ hài, zhū gé dàn bù jiù zhēng, fā bīng fǎn, shā yáng zhōu cì shǐ lè chēn. bǐng zǐ, shè huái nán jiāng lì shì mín wèi dàn suǒ guà wù zhě. dīng chǒu, zhào yuē: zhū gé dàn zào wèi xiōng luàn, dàng fù yáng zhōu. xī qíng bù nì pàn, hàn zǔ qīn róng, kuí xiāo wéi lì, guāng wǔ xī fá, jí liè zǔ míng huáng dì gōng zhēng wú shǔ, jiē suǒ yǐ fèn yáng hè sī, zhèn yào wēi wǔ yě. jīn yí huáng tài hòu yǔ zhèn zàn gòng lín róng, sù dìng chǒu lǔ, shí níng dōng xià. jǐ mǎo, zhào yuē: zhū gé dàn zào gòu nì luàn, pò xié zhōng yì, píng kòu jiāng jūn lín wèi tíng hòu páng huì qí dū piān jiāng jūn lù fān, gè jiāng zuǒ yòu, zhǎn mén tū chū, zhōng zhuàng yǒng liè, suǒ yí jiā yì. qí jìn huì jué xiāng hóu, fān fēng tíng hòu.
乙亥,諸葛誕不就徵,發兵反,殺揚州刺史樂綝。丙子,赦淮南將吏士民為誕所詿誤者。丁丑,詔曰:「諸葛誕造為凶亂,盪覆揚州。昔黥布逆叛,漢祖親戎,隗囂違戾,光武西伐,及烈祖明皇帝躬征吳、蜀,皆所以奮揚赫斯,震耀威武也。今宜皇太后與朕暫共臨戎,速定醜虜,時寧東夏。」己卯,詔曰:「諸葛誕造構逆亂,迫脅忠義,平寇將軍臨渭亭侯龐會、騎督偏將軍路蕃,各將左右,斬門突出,忠壯勇烈,所宜嘉異。其進會爵鄉侯,蕃封亭侯。」
liù yuè yǐ sì, zhào: wú shǐ chí jié dū du xià kǒu zhū jūn shì zhèn jūn jiāng jūn shā xiàn hóu sūn yī, zéi zhī zhī shǔ, wèi wèi shàng jiāng, wèi tiān zhī mìng, shēn jiàn huò fú, fān rán jǔ zhòng, yuǎn guī dà guó, suī wēi zǐ qù yīn, lè yì dùn yàn, wú yǐ jiā zhī. qí yǐ yī wèi shì zhōng chē qí jiāng jūn jiǎ jié jiāo zhōu mù wú hóu, kāi fǔ pì zhào yí tóng sān sī, yī gǔ hóu bó bā mìng zhī lǐ, gǔn miǎn chì xì, shì cóng fēng hòu.
六月乙巳,詔:「吳使持節都督夏口諸軍事鎮軍將軍沙羡侯孫壹,賊之枝屬,位為上將,畏天知命,深鑒禍福,翻然舉眾,遠歸大國,雖微子去殷,樂毅遁燕,無以加之。其以壹為侍中車騎將軍、假節、交州牧、吳侯,開府辟召儀同三司,依古侯伯八命之禮,袞冕赤舄,事從豐厚。」
jiǎ zǐ, zhào yuē: jīn chē jià zhù xiàng, dà jiāng jūn gōng xíng tiān fá, qián lín huái pǔ. xī xiāng guó dà sī mǎ zhēng tǎo, jiē yǔ shàng shū jù xíng, jīn yí rú jiù. nǎi lìng sàn qí cháng shì péi xiù gěi shì huáng mén shì láng zhōng huì xián yǔ dà jiāng jūn jù xíng. qiū bā yuè, zhào yuē: xī yàn cì wáng móu fǎn, hán yì děng jiàn ér sǐ, hàn cháo xiǎn dēng qí zi. zhū gé dàn chuàng zào xiōng luàn, zhǔ bù xuān lóng bù qǔ dū qín jié bǐng jié shǒu yì, lín shì gù zhēng, wèi dàn suǒ shā, suǒ wèi wú bǐ gàn zhī qīn ér shòu qí lù zhě. qí yǐ lóng jié zi wèi qí dū wèi, jiā yǐ zèng cì, guāng shì yuǎn jìn, yǐ shū zhōng yì.
甲子,詔曰:「今車駕駐項,大將軍恭行天罰,前臨淮浦。昔相國大司馬征討,皆與尚書俱行,今宜如舊。」乃令散騎常侍裴秀、給事黃門侍郎鍾會咸與大將軍俱行。秋八月,詔曰:「昔燕刺王謀反,韓誼等諫而死,漢朝顯登其子。諸葛誕創造凶亂,主簿宣隆、部曲督秦絜秉節守義,臨事固爭,為誕所殺,所謂無比干之親而受其戮者。其以隆、絜子為騎都尉,加以贈賜,光示遠近,以殊忠義。」
jiǔ yuè, dà shè. dōng shí èr yuè, wú dà jiāng quán duān quán yì děng lǜ zhòng jiàng.
九月,大赦。冬十二月,吳大將全端、全懌等率眾降。
sān nián chūn èr yuè, dà jiāng jūn sī mǎ wén wáng xiàn shòu chūn chéng, zhǎn zhū gé dàn. sān yuè, zhào yuē: gǔ zhě kè dí, shōu qí shī yǐ wèi jīng guān, suǒ yǐ chéng hūn nì ér zhāng wǔ gōng yě. hàn xiào wǔ yuán dǐng zhōng, gǎi tóng xiāng wèi wén xǐ, xīn xiāng wèi huò jiā, yǐ zhe nán yuè zhī wáng. dà jiāng jūn qīn zǒng liù róng, yíng jù qiū tóu, nèi yí qún xiōng, wài tiǎn kòu lǔ, gōng jì zhào mín, shēng zhèn sì hǎi. kè dí zhī dì, yí yǒu lìng míng, qí gǎi qiū tóu wèi wǔ qiū, míng yǐ wǔ píng luàn, hòu shì bù wàng, yì jīng guān èr yì zhī yì yě.
三年春二月,大將軍司馬文王陷壽春城,斬諸葛誕。三月,詔曰:「古者克敵,收其屍以為京觀,所以懲昏逆而章武功也。漢孝武元鼎中,改桐鄉為聞喜,新鄉為獲嘉,以著南越之亡。大將軍親總六戎,營據丘頭,內夷群凶,外殄寇虜,功濟兆民,聲振四海。克敵之地,宜有令名,其改丘頭為武丘,明以武平亂,後世不忘,亦京觀二邑之義也。」
xià wǔ yuè, mìng dà jiāng jūn sī mǎ wén wáng wèi xiāng guó, fēng jìn gōng, shí yì bā jùn, jiā zhī jiǔ xī, wén wáng qián hòu jiǔ ràng nǎi zhǐ.
夏五月,命大將軍司馬文王為相國,封晉公,食邑八郡,加之九錫,文王前後九讓乃止。
liù yuè bǐng zǐ, zhào yuē: xī nán yáng jùn shān zéi rǎo rǎng, yù jié zhì gù tài shǒu dōng lǐ gǔn, gōng cáo yīng yú dú shēn hàn gǔn, suì miǎn yú nán. yú diān pèi yǔn bì, shā shēn jì jūn. qí xià sī tú, shǔ yú sūn lún lì, shǐ méng fú jié zhī bào.
六月丙子,詔曰:「昔南陽郡山賊擾攘,欲劫質故太守東里袞,功曹應余獨身捍袞,遂免於難。余顛沛殞斃,殺身濟君。其下司徒,署余孫倫吏,使蒙伏節之報。」
xīn mǎo, dà lùn huái nán zhī gōng, fēng jué xíng shǎng gè yǒu chà.
辛卯,大論淮南之功,封爵行賞各有差。
qiū bā yuè jiǎ xū, yǐ biāo qí jiāng jūn wáng chǎng wèi sī kōng. bǐng yín, zhào yuē: fū yǎng lǎo xìng jiào, sān dài suǒ yǐ shù fēng huà chuí bù xiǔ yě, bì yǒu sān lǎo wǔ gēng yǐ chóng zhì jìng, qǐ yán nà huì, zhe zài dūn shǐ, rán hòu liù hé chéng liú, xià guān ér huà. yí miào jiǎn dé xíng, yǐ chōng qí xuǎn. guān nèi hóu wáng xiáng, lǚ rén bǐng yì, yǎ zhì chún gù. guān nèi hóu zhèng xiǎo tóng, wēn gōng xiào yǒu, shuài lǐ bù tè. qí yǐ xiáng wèi sān lǎo, xiǎo tóng wèi wǔ gēng. chē jià qīn lǜ qún sī, gōng xíng gǔ lǐ yān.
秋八月甲戌,以驃騎將軍王昶為司空。丙寅,詔曰:「夫養老興教,三代所以樹風化垂不朽也,必有三老、五更以崇至敬,乞言納誨,著在惇史,然後六合承流,下觀而化。宜妙簡德行,以充其選。關內侯王祥,履仁秉義,雅志淳固。關內侯鄭小同,溫恭孝友,帥禮不忒。其以祥為三老,小同為五更。」車駕親率群司,躬行古禮焉。
shì suì, qīng lóng huáng lóng réng jiàn dùn qiū guān jūn yáng xià xiàn jiè jǐng zhōng.
是歲,青龍、黃龍仍見頓丘、冠軍、陽夏縣界井中。
sì nián chūn zhēng yuè, huáng lóng èr, jiàn níng líng xiàn jiè jǐng zhōng. xià liù yuè, sī kōng wáng chǎng hōng. qiū qī yuè, chén liú wáng jùn hōng. dōng shí yuè bǐng yín, fēn xīn chéng jùn, fù zhì shàng yōng jùn. shí yī yuè guǐ mǎo, chē qí jiāng jūn sūn yī wèi bì suǒ shā.
四年春正月,黃龍二,見寧陵縣界井中。夏六月,司空王昶薨。秋七月,陳留王峻薨。冬十月丙寅,分新城郡,復置上庸郡。十一月癸卯,車騎將軍孫壹為婢所殺。
wǔ nián chūn zhēng yuè shuò, rì yǒu shí zhī. xià sì yuè, zhào yǒu sī lǜ zūn qián mìng, fù jìn dà jiāng jūn sī mǎ wén wáng wèi wèi xiāng guó, fēng jìn gōng, jiā jiǔ xī.
五年春正月朔,日有蝕之。夏四月,詔有司率遵前命,復進大將軍司馬文王位為相國,封晉公,加九錫。
wǔ yuè jǐ chǒu, gāo guì xiāng gōng zú, nián èr shí. huáng tài hòu lìng yuē: wú yǐ bù dé, zāo jiā bù zào, xī yuán lì dōng hǎi wáng zǐ máo, yǐ wèi míng dì sì, jiàn qí hǎo shū shū wén zhāng, jì kě chéng jì, ér qíng xìng bào lì, rì yuè zī shén. wú shù ā zé, suì gèng fèn huì, zào zuò chǒu nì bù dào zhī yán yǐ wū bàng wú, suì gé jué liǎng gōng. qí suǒ yán dào, bù kě rěn tīng, fēi tiān dì suǒ fù zài. wú jí mì yǒu lìng yǔ dà jiāng jūn, bù kě yǐ fèng zōng miào, kǒng diān fù shè jì, sǐ wú miàn mù yǐ jiàn xiān dì. dà jiāng jūn yǐ qí shàng yòu, wèi dāng gǎi xīn wèi shàn, yīn qín zhí jù. ér cǐ ér fèn lì, suǒ xíng yì shén, jǔ nǔ yáo shè wú gōng, zhù dāng lìng zhōng wú xiàng, jiàn qīn duò wú qián. wú yǔ dà jiāng jūn, bù kě bù fèi zhī, qián hòu shù shí. cǐ ér jù wén, zì zhī zuì zhòng, biàn tú wèi shì nì, lù yí wú zuǒ yòu rén, lìng yīn wú fú yào, mì yīn zhèn dú, zhòng xiāng shè jì. shì yǐ jué lù, zhí yù yīn jì huì jǔ bīng rù xī gōng shā wú, chū qǔ dà jiāng jūn, hū shì zhōng wáng shěn sàn qí cháng shì wáng yè shàng shū wáng jīng, chū huái zhōng huáng sù zhào shì zhī, yán jīn rì biàn dāng shī xíng. wú zhī wēi dài, guò yú léi luǎn. wú lǎo guǎ, qǐ fù duō xī yú mìng xié? dàn shāng xiān dì yí yì bù suí, shè jì diān fù wèi tòng ěr. lài zōng miào zhī líng, shěn yè jí chí yǔ dà jiāng jūn, dé xiān yán jǐng, ér cǐ ér biàn jiāng zuǒ yòu chū yún lóng mén, léi zhàn gǔ, gōng zì bá rèn, yǔ zuǒ yòu zá wèi gòng rù bīng chén jiān, wèi qián fēng suǒ hài. cǐ ér jì xíng bèi nì bù dào, ér yòu zì xiàn dà huò, zhòng lìng wú dào xīn bù kě yán. xī hàn chāng yì wáng yǐ zuì fèi wèi shù rén, cǐ ér yì yí yǐ mín lǐ zàng zhī, dāng lìng nèi wài xián zhī cǐ ér suǒ xíng. yòu shàng shū wáng jīng, xiōng nì wú zhuàng, qí shōu jīng jí jiā shǔ jiē yì tíng wèi.
五月己丑,高貴鄉公卒,年二十。皇太后令曰:「吾以不德,遭家不造,昔援立東海王子髦,以為明帝嗣,見其好書疏文章,冀可成濟,而情性暴戾,日月滋甚。吾數呵責,遂更忿恚,造作醜逆不道之言以誣謗吾,遂隔絕兩宮。其所言道,不可忍聽,非天地所覆載。吾即密有令語大將軍,不可以奉宗廟,恐顛覆社稷,死無面目以見先帝。大將軍以其尚幼,謂當改心為善,殷勤執據。而此兒忿戾,所行益甚,舉弩遙射吾宮,祝當令中吾項,箭親墮吾前。吾語大將軍,不可不廢之,前後數十。此兒具聞,自知罪重,便圖為弒逆,賂遺吾左右人,令因吾服藥,密因鴆毒,重相設計。事已覺露,直欲因際會舉兵入西宮殺吾,出取大將軍,呼侍中王沈、散騎常侍王業、尚書王經,出懷中黃素詔示之,言今日便當施行。吾之危殆,過於累卵。吾老寡,豈復多惜餘命邪?但傷先帝遺意不遂,社稷顛覆為痛耳。賴宗廟之靈,沈、業即馳語大將軍,得先嚴警,而此兒便將左右出雲龍門,雷戰鼓,躬自拔刃,與左右雜衛共入兵陳間,為前鋒所害。此兒既行悖逆不道,而又自陷大禍,重令吾悼心不可言。昔漢昌邑王以罪廢為庶人,此兒亦宜以民禮葬之,當令內外咸知此兒所行。又尚書王經,凶逆無狀,其收經及家屬皆詣廷尉。」
gēng yín, tài fù fú dà jiāng jūn wén wáng tài wèi róu sī tú chōng qǐ shǒu yán: fú jiàn zhōng lìng, gù gāo guì xiāng gōng bèi nì bù dào, zì xiàn dà huò, yī hàn chāng yì wáng zuì fèi gù shì, yǐ mín lǐ zàng. chén děng bèi wèi, bù néng kuāng jiù huò luàn, shì è jiān nì, fèng lìng zhèn sǒng, gān xīn dào lì. chūn qiū zhī yì, wáng zhě wú wài, ér shū' xiāng wáng chū jū yú zhèng', bù néng shì mǔ, gù jué zhī yú wèi yě. jīn gāo guì xiāng gōng sì xíng bù guǐ, jǐ wēi shè jì, zì qǔ qīng fù, rén shén suǒ jué, zàng yǐ mín lǐ, chéng dāng jiù diǎn. rán chén děng fú wéi diàn xià rén cí guò lóng, suī cún dà yì, yóu chuí āi jīn, chén děng zhī xīn shí yǒu bù rěn, yǐ wèi kě jiā ēn yǐ wáng lǐ zàng zhī. tài hòu cóng zhī.
庚寅,太傅孚、大將軍文王、太尉柔、司徒沖稽首言:「伏見中令,故高貴鄉公悖逆不道,自陷大禍,依漢昌邑王罪廢故事,以民禮葬。臣等備位,不能匡救禍亂,式遏奸逆,奉令震悚,肝心悼栗。春秋之義,王者無外,而書'襄王出居於鄭',不能事母,故絕之於位也。今高貴鄉公肆行不軌,幾危社稷,自取傾覆,人神所絕,葬以民禮,誠當舊典。然臣等伏惟殿下仁慈過隆,雖存大義,猶垂哀矜,臣等之心實有不忍,以為可加恩以王禮葬之。」太后從之。
shǐ shǐ chí jié xíng zhōng hù jūn zhōng lěi jiāng jūn sī mǎ yán běi yíng cháng dào xiāng gōng huáng sì míng dì hòu. xīn mǎo, qún gōng zòu tài hòu yuē: diàn xià shèng dé guāng lóng, níng jì liù hé, ér yóu chēng lìng, yǔ fān guó tóng. qǐng zì jīn diàn xià lìng shū, jiē chēng zhào zhì, rú xiān dài gù shì.
使使持節行中護軍中壘將軍司馬炎北迎常道鄉公璜嗣明帝後。辛卯,群公奏太后曰:「殿下聖德光隆,寧濟六合,而猶稱令,與藩國同。請自今殿下令書,皆稱詔制,如先代故事。」
guǐ mǎo, dà jiāng chē gù ràng xiāng guó jìn gōng jiǔ xī zhī chǒng. tài hòu zhào yuē: fū yǒu gōng bù yǐn, zhōu yì dà yì, chéng rén zhī měi, gǔ xián suǒ shàng, jīn tīng suǒ zhí, chū biǎo shì wài, yǐ zhāng gōng zhī qiān guāng yān.
癸卯,大將車固讓相國、晉公、九錫之寵。太后詔曰:「夫有功不隱,周易大義,成人之美,古賢所尚,今聽所執,出表示外,以章公之謙光焉。」
wù shēn, dà jiāng jūn wén wáng shàng yán: gāo guì xiāng gōng lǜ jiāng cóng jià rén bīng, bá rèn míng jīn gǔ xiàng chén suǒ zhǐ jù bīng rèn xiāng jiē, jí chì jiāng shì bù dé yǒu suǒ shāng hài, wéi lìng yǐ jūn fǎ cóng shì. qí dū chéng cuì dì tài zǐ shè rén jì, héng rù bīng chén shāng gōng, suì zhì yǔn mìng zhé shōu jì xíng jūn fǎ. chén wén rén chén zhī jié, yǒu sǐ wú èr, shì shàng zhī yì, bù gǎn táo nán. qián zhě biàn gù zú zhì, huò tóng fā jī, chéng yù wěi shēn shǒu sǐ, wéi mìng suǒ cái. rán wéi běn móu nǎi yù shàng wēi huáng tài hòu, qīng fù zōng miào. chén tiǎn dāng dà rèn, yì zài ān guó, jù suī shēn sǐ, zuì zé mí zhòng. yù zūn yī zhōu zhī quán, yǐ ān shè jì zhī nán, jí luò yì shēn chì, bù dé pò jìn niǎn yú, ér jì jù rù chén jiān, yǐ zhì dà biàn. āi dá tòng hèn, wǔ nèi cuī liè, bù zhī hé dì kě yǐ yǔn zhuì? kē lǜ dà nì wú dào, fù mǔ qī zǐ tóng chǎn jiē zhǎn. jì xiōng lì bèi nì, gàn guó luàn jì, zuì bù róng zhū. zhé chì shì yù shǐ shōu jì jiā shǔ, fù tíng wèi, jié zhèng qí zuì. tài hòu zhào yuē: fū wǔ xíng zhī zuì, mò dà yú bù xiào. fū rén yǒu zi bù xiào, shàng gào zhì zhī, cǐ ér qǐ fù chéng rén zhǔ xié? wú fù rén bù dá dà yì, yǐ wèi jì bù dé biàn wèi dà nì yě. rán dà jiāng jūn zhì yì kěn qiè, fā yán cè chuàng, gù tīng rú suǒ zòu. dāng bān xià yuǎn jìn, shǐ zhī běn mò yě.
戊申,大將軍文王上言:「高貴鄉公率將從駕人兵,拔刃鳴金鼓向臣所止;懼兵刃相接,即敕將士不得有所傷害,違令以軍法從事。騎督成倅弟太子舍人濟,橫入兵陳傷公,遂至隕命;輒收濟行軍法。臣聞人臣之節,有死無二,事上之義,不敢逃難。前者變故卒至,禍同發機,誠欲委身守死,唯命所裁。然惟本謀乃欲上危皇太后,傾覆宗廟。臣忝當大任,義在安國,懼雖身死,罪責彌重。欲遵伊、周之權,以安社稷之難,即駱驛申敕,不得迫近輦輿,而濟遽入陳間,以致大變。哀怛痛恨,五內摧裂,不知何地可以隕墜?科律大逆無道,父母妻子同產皆斬。濟凶戾悖逆,干國亂紀,罪不容誅。輒敕侍御史收濟家屬,付廷尉,結正其罪。」太后詔曰:「夫五刑之罪,莫大於不孝。夫人有子不孝,尚告治之,此兒豈復成人主邪?吾婦人不達大義,以謂濟不得便為大逆也。然大將軍志意懇切,發言惻愴,故聽如所奏。當班下遠近,使知本末也。」
liù yuè guǐ chǒu, zhào yuē: gǔ zhě rén jūn zhī wèi míng zì, nán fàn ér yì huì. jīn cháng dào xiāng gōng huì zì shén nán bì, qí cháo chén bó yì gǎi yì, liè zòu.
六月癸丑,詔曰:「古者人君之為名字,難犯而易諱。今常道鄉公諱字甚難避,其朝臣博議改易,列奏。」
chén liú wáng huì huàn, zì jǐng míng, wǔ dì sūn, yàn wáng yǔ zi yě. gān lù sān nián, fēng ān cì xiàn cháng dào xiāng gōng. gāo guì xiāng gōng zú, gōng qīng yì yíng lì gōng. liù yuè jiǎ yín, rù yú luò yáng, jiàn huáng tài hòu, shì rì jí huáng dì wèi yú tài jí qián diàn, dà shè, gǎi nián, cì mín jué jí gǔ bó gè yǒu chà.
陳留王諱奐,字景明,武帝孫,燕王宇子也。甘露三年,封安次縣常道鄉公。高貴鄉公卒,公卿議迎立公。六月甲寅,入於洛陽,見皇太后,是日即皇帝位於太極前殿,大赦,改年,賜民爵及谷帛各有差。
jǐng yuán yuán nián xià liù yuè bǐng chén, jìn dà jiāng jūn sī mǎ wén wáng wèi wèi xiāng guó, fēng jìn gōng, zēng fēng èr jùn, bìng qián mǎn shí, jiā jiǔ xī zhī lǐ, yī rú qián zhào zhū qún cóng zǐ dì, qí wèi yǒu hóu zhě jiē fēng tíng hòu, cì qián qiān wàn, bó wàn pǐ, wén wáng gù ràng nǎi zhǐ. jǐ wèi, gù hàn xiàn dì fū rén jié hōng, dì lín yú huá lín yuán, shǐ shǐ chí jié zhuī shì fū rén wèi xiàn mù huáng hòu. jí zàng, chē fú zhì dù jiē rú hàn shì gù shì. guǐ hài, yǐ shàng shū yòu pú shè wáng guān wèi sī kōng, dōng shí yuè, guān hōng.
景元元年夏六月丙辰,進大將軍司馬文王位為相國,封晉公,增封二郡,並前滿十,加九錫之禮,一如前詔;諸群從子弟,其未有侯者皆封亭侯,賜錢千萬,帛萬匹,文王固讓乃止。己未,故漢獻帝夫人節薨,帝臨於華林園,使使持節追諡夫人為獻穆皇后。及葬,車服制度皆如漢氏故事。癸亥,以尚書右僕射王觀為司空,冬十月,觀薨。
shí yī yuè, yàn wáng shàng biǎo hè dōng zhì, chēng chén. zhào yuē: gǔ zhī wáng zhě, huò yǒu suǒ bù chén, wáng jiāng yí yī cǐ yì, biǎo bù chēng chén hū! yòu dāng wèi bào. fū hòu dà zōng zhě, jiàng qí sī qīn, kuàng suǒ jì zhě zhòng xié! ruò biàn tóng zhī chén qiè, yì qíng suǒ wèi ān. qí jiē yī lǐ diǎn chù, dāng wù jǐn qí yí. yǒu sī zòu, yǐ wèi lǐ mò chóng yú zūn zǔ, zhì mò dà yú zhèng diǎn. bì xià jī dé qī yùn, fǔ lín wàn guó, shào dà zōng zhī zhòng, lóng sān zǔ zhī jī. fú wéi yàn wáng tǐ zūn qī shǔ, zhèng wèi fān fú, gōng bǐng qián sù, lǜ dǎo gōng dé yǐ xiān wàn guó qí yú zhèng diǎn, chǎn jì dà shùn, suǒ bù dé zhì. shèng cháo chéng yí chóng yǐ fēi cháng zhī zhì, fèng yǐ bù chén zhī lǐ. chén děng píng yì yǐ wèi yàn wáng zhāng biǎo, kě tīng rú jiù shì. zhōng zhào suǒ shī, huò cún hǎo wèn, zhǔn zhī yì lèi, zé yàn dí zhī jìng yě kě shǎo shùn shèng jìng, jiā chóng yí chēng, shì bù gǎn chì, yí yuē huáng dì jìng wèn dài wáng shì yù. zhì yú zhì shū, guó zhī zhèng diǎn, cháo tíng suǒ yǐ biàn zhāng gōng zhì, xuān zhāo guǐ yí yú tiān xià zhě yě, yí xún fǎ, gù yuē zhì zhào yàn wáng. fán zhào mìng zhì shū zòu shì shàng shū zhū chēng yàn wáng zhě, kě jiē shàng píng. qí fēi zōng miào zhù jì zhī shì, jiē bù dé chēng wáng míng, zòu shì shàng shū wén shū jí lì mín jiē bù dé chù wáng huì, yǐ zhāng shū lǐ, jiā yú qún hòu. shàng zūn wáng diǎn zūn zǔ zhī zhì, fǔ shùn shèng jìng zhēng zhēng zhī xīn, èr zhě bù qiān, lǐ shí yí zhī, kě pǔ gào shī xíng.
十一月,燕王上表賀冬至,稱臣。詔曰:「古之王者,或有所不臣,王將宜依此義,表不稱臣乎!又當為報。夫後大宗者,降其私親,況所繼者重邪!若便同之臣妾,亦情所未安。其皆依禮典處,當務盡其宜。」有司奏,以為「禮莫崇於尊祖,制莫大於正典。陛下稽德期運,撫臨萬國,紹大宗之重,隆三祖之基。伏惟燕王體尊戚屬,正位藩服,躬秉虔肅,率蹈恭德以先萬國;其於正典,闡濟大順,所不得制。聖朝誠宜崇以非常之制,奉以不臣之禮。臣等平議以為燕王章表,可聽如舊式。中詔所施,或存好問,准之義類,則『燕覿之敬』也可少順聖敬,加崇儀稱,示不敢斥,宜曰『皇帝敬問大王侍御』。至於制書,國之正典,朝廷所以辨章公制,宣昭軌儀於天下者也,宜循法,故曰『制詔燕王』。凡詔命、制書、奏事、上書諸稱燕王者,可皆上平。其非宗廟助祭之事,皆不得稱王名,奏事、上書、文書及吏民皆不得觸王諱,以彰殊禮,加於群後。上遵王典尊祖之制,俯順聖敬烝烝之心,二者不愆,禮實宜之,可普告施行。」
shí èr yuè jiǎ shēn, huáng lóng jiàn huá yīn xiàn jǐng zhōng. jiǎ wǔ, yǐ sī lì xiào wèi wáng xiáng wèi sī kōng.
十二月甲申,黃龍見華陰縣井中。甲午,以司隸校尉王祥為司空。
èr nián xià wǔ yuè shuò, rì yǒu shí zhī. qiū qī yuè, lè làng wài yí hán huì mò gè lǜ qí shǔ lái cháo gòng. bā yuè wù yín, zhào wáng gàn hōng. jiǎ yín, fù mìng dà jiāng jūn jìn jué jìn gōng, jiā wèi xiàng guó, bèi lǐ chóng xī, yī rú qián zhào yòu gù cí nǎi zhǐ.
二年夏五月朔,日有食之。秋七月,樂浪外夷韓、濊貊各率其屬來朝貢。八月戊寅,趙王幹薨。甲寅,復命大將軍進爵晉公,加位相國,備禮崇錫,一如前詔;又固辭乃止。
sān nián chūn èr yuè, qīng lóng jiàn yú zhǐ xiàn jǐng zhōng. xià sì yuè, liáo dōng jùn yán sù shèn guó qiǎn shǐ zhòng yì rù gòng, xiàn qí guó gōng sān shí zhāng, zhǎng sān chǐ wǔ cùn, hù shǐ zhǎng yī chǐ bā cùn, shí nǔ sān bǎi méi, pí gǔ tiě zá kǎi èr shí lǐng, diāo pí sì bǎi méi. dōng shí yuè, shǔ dà jiāng jiāng wéi kòu táo yáng, zhèn xī jiāng jūn dèng ài jù zhī, pò wéi yú hóu hé, wéi dùn zǒu. shì suì, zhào sì gù jūn jì jiǔ guō jiā yú tài zǔ miào tíng.
三年春二月,青龍見於軹縣井中。夏四月,遼東郡言肅慎國遣使重譯入貢,獻其國弓三十張,長三尺五寸,楛矢長一尺八寸,石弩三百枚,皮骨鐵雜鎧二十領,貂皮四百枚。冬十月,蜀大將姜維寇洮陽,鎮西將軍鄧艾拒之,破維於侯和,維遁走。是歲,詔祀故軍祭酒郭嘉於太祖廟庭。
sì nián chūn èr yuè, fù mìng dà jiāng jūn jìn wèi jué cì yī rú qián zhào, yòu gù cí nǎi zhǐ.
四年春二月,復命大將軍進位爵賜一如前詔,又固辭乃止。
xià wǔ yuè, zhào yuē: shǔ, zuì ěr xiǎo guó, tǔ xiá mín guǎ, ér jiāng wéi nüè yòng qí zhòng, céng wú fèi zhì wǎng suì pò bài zhī hòu, yóu fù gēng zhǒng dá zhōng, kè bō zhòng qiāng, láo yì wú yǐ, mín bù kān mìng. fū jiān ruò gōng mèi, wǔ zhī shàn jīng, zhì rén ér bù zhì yú rén, bīng jiā zhī shàng lüè. shǔ suǒ shì lài, wéi wéi ér yǐ, yīn qí yuǎn lí cháo kū, yòng lì wèi yì. jīn shǐ zhēng xī jiāng jūn dèng ài dū shuài zhū jūn, qù gān sōng dá zhōng yǐ luó qǔ wéi, yōng zhōu cì shǐ zhū gé xù dū zhū jūn qù wǔ dū gāo lóu, shǒu wěi cù tǎo. ruò qín wéi, biàn dāng dōng xī bìng jìn, sǎo miè bā shǔ yě. yòu mìng zhèn xī jiāng jūn zhōng huì yóu luò gǔ fá shǔ.
夏五月,詔曰:「蜀,蕞爾小國,土狹民寡,而姜維虐用其眾,曾無廢志;往歲破敗之後,猶復耕種沓中,刻剝眾羌,勞役無已,民不堪命。夫兼弱攻昧,武之善經,致人而不致於人,兵家之上略。蜀所恃賴,唯維而已,因其遠離巢窟,用力為易。今使征西將軍鄧艾督帥諸軍,趣甘松、沓中以羅取維,雍州刺史諸葛緒督諸軍趣武都、高樓,首尾蹴討。若擒維,便當東西並進,掃滅巴蜀也。」又命鎮西將軍鍾會由駱谷伐蜀。
qiū jiǔ yuè, tài wèi gāo róu hōng. dōng shí yuè jiǎ yín, fù mìng dà jiāng jūn jìn wèi jué cì yī rú qián zhào. guǐ mǎo, lì huáng hòu biàn shì, shí yī yuè, dà shè.
秋九月,太尉高柔薨。冬十月甲寅,復命大將軍進位爵賜一如前詔。癸卯,立皇后卞氏,十一月,大赦。
zì dèng ài zhōng huì lǜ zhòng fá shǔ, suǒ zhì zhé kè. shì yuè, shǔ zhǔ liú chán yì ài jiàng, bā shǔ jiē píng. shí èr yuè gēng xū, yǐ sī tú zhèng chōng wèi tài bǎo. rén zǐ, fēn yì zhōu wèi liáng zhōu. guǐ chǒu, tè shè yì zhōu shì mín, fù chú zū fù zhī bàn wǔ nián.
自鄧艾、鍾會率眾伐蜀,所至輒克。是月,蜀主劉禪詣艾降,巴蜀皆平。十二月庚戌,以司徒鄭沖為太保。壬子,分益州為梁州。癸丑,特赦益州士民,復除租賦之半五年。
yǐ mǎo, yǐ zhēng xī jiāng jūn dèng ài wèi tài wèi, zhèn xī jiāng jūn zhōng huì wèi sī tú. huáng tài hòu bēng.
乙卯,以征西將軍鄧艾為太尉,鎮西將軍鍾會為司徒。皇太后崩。
xián xī yuán nián chūn zhēng yuè rén xū, kǎn chē zhēng dèng ài. jiǎ zǐ, xíng xìng zhǎng ān. rén shēn, shǐ shǐ zhě yǐ bì bì sì huá shān. shì yuè, zhōng huì fǎn yú shǔ, wèi zhòng suǒ tǎo dèng ài yì jiàn shā. èr yuè xīn mǎo, tè shè zhū zài yì tǔ zhě. gēng shēn, zàng míng yuán guō hòu. sān yuè dīng chǒu, yǐ sī kōng wáng xiáng wèi tài wèi, zhēng běi jiāng jūn hé céng wèi sī tú, shàng shū zuǒ pú shè xún yǐ wèi sī kōng. jǐ mǎo, jìn jìn gōng jué wèi wáng, fēng shí jùn, bìng qián èr shí. dīng hài, fēng liú chán wèi ān lè gōng. xià wǔ yuè gēng shēn, xiāng guó jìn wáng zòu fù wǔ děng jué. jiǎ xū, gǎi nián. guǐ wèi, zhuī mìng wǔ yáng xuān wén hóu wèi jìn xuān wáng, wǔ yáng zhōng wǔ hòu wèi jìn jǐng wáng. liù yuè, zhèn xī jiāng jūn wèi guàn shàng yōng zhōu bīng yú chéng dū xiàn huò bì yù yìn gè yī, yìn wén shì chéng xìn zì. yī zhōu chéng wáng guī hé zhī yì, xuān shì bǎi guān, cáng yú xiāng guó fǔ.
咸熙元年春正月壬戌,檻車徵鄧艾。甲子,行幸長安。壬申,使使者以璧幣祀華山。是月,鍾會反於蜀,為眾所討;鄧艾亦見殺。二月辛卯,特赦諸在益土者。庚申,葬明元郭后。三月丁丑,以司空王祥為太尉,征北將軍何曾為司徒,尚書左僕射荀顗為司空。己卯,進晉公爵為王,封十郡,並前二十。丁亥,封劉禪為安樂公。夏五月庚申,相國晉王奏復五等爵。甲戌,改年。癸未,追命舞陽宣文侯為晉宣王,舞陽忠武侯為晉景王。六月,鎮西將軍衛瓘上雍州兵於成都縣獲璧玉印各一,印文似「成信「字。依周成王歸禾之義,宣示百官,藏於相國府。
chū, zì píng shǔ zhī hòu, wú kòu tún bī yǒng ān, qiǎn jīng yù zhū jūn jǐ jiǎo fù jiù. qī yuè, zéi jiē dùn tuì. bā yuè gēng yín, mìng zhòng fǔ jūn sī mǎ yán fù èr xiāng guó shì, yǐ tóng lǔ gōng bài hòu zhī yì.
初,自平蜀之後,吳寇屯逼永安,遣荊、豫諸軍掎角赴救。七月,賊皆遁退。八月庚寅,命中撫軍司馬炎副貳相國事,以同魯公拜後之義。
guǐ sì, zhào yuē: qián nì chén zhōng huì gòu zào fǎn luàn, jù jí zhēng xíng jiāng shì, jié yǐ bīng wēi, shǐ tǔ jiān móu, fā yán jié nì, bī xié zhòng rén, jiē shǐ xià yì, cāng zú zhī jì, mò bù jīng shè. xiāng guó zuǒ sī mǎ xià hóu hé qí shì cáo shǔ zhū fǔ shí shǐ zài chéng dū, zhōng lǐng jūn sī mǎ jiǎ fǔ láng zhōng yáng xiù gè cān huì jūn shì hé xiù fǔ jiē kàng jié bù náo, jù huì xiōng yán, lín wēi bù gù, cí zhǐ zhèng liè. fǔ yǔ sàn jiāng wáng qǐ, shuō huì jiān nì xiōng bào, yù jǐn shā jiāng shì', yòu yún' xiāng guó yǐ lǜ sān shí wàn zhòng xī xíng tǎo huì, yù yǐ chēng zhāng xíng shì, gǎn jī zhòng xīn. qǐ chū, yǐ fǔ yán xuān yǔ zhū jūn, suì shǐ jiāng shì yì huái fèn lì. yí jiā xiǎn chǒng, yǐ zhāng zhōng yì. qí jìn hé fǔ jué wèi xiāng hóu, xiù fǔ jué guān nèi hóu. qǐ xuān chuán fǔ yán, gào lìng jiāng shì, suǒ yí shǎng yì. qí yǐ qǐ wèi bù qǔ jiāng.
癸巳,詔曰:「前逆臣鍾會構造反亂,聚集征行將士,劫以兵威,始吐奸謀,發言桀逆,逼脅眾人,皆使下議,倉卒之際,莫不驚懾。相國左司馬夏侯和、騎士曹屬朱撫時使在成都,中領軍司馬賈輔、郎中羊琇各參會軍事;和、琇、撫皆抗節不撓,拒會凶言,臨危不顧,詞指正烈。輔語散將王起,說『會奸逆凶暴,欲盡殺將士',又雲'相國已率三十萬眾西行討會』,欲以稱張形勢,感激眾心。起出,以輔言宣語諸軍,遂使將士益懷奮勵。宜加顯寵,以彰忠義。其進和、輔爵為鄉侯,琇、撫爵關內侯。起宣傳輔言,告令將士,所宜賞異。其以起為部曲將。」
guǐ mǎo, yǐ wèi jiāng jūn sī mǎ wàng wèi biāo qí jiāng jūn. jiǔ yuè wù wǔ, yǐ zhōng fǔ jūn sī mǎ yán wèi fǔ jūn dà jiāng jūn.
癸卯,以衛將軍司馬望為驃騎將軍。九月戊午,以中撫軍司馬炎為撫軍大將軍。
xīn wèi, zhào yuē: wú zéi zhèng xíng bào nüè, fù liǎn wú jí. sūn xiū qiǎn shǐ dèng jù, chì jiāo zhǐ tài shǒu suǒ sòng qí mín, fā yǐ wèi bīng. wú jiāng lǚ xìng yīn mín xīn fèn nù, yòu chéng wáng shī píng dìng bā shǔ, jí jiū hé háo jié, zhū chú jù děng, qū zhú tài shǒu zhǎng lì, fǔ hé lì mín, yǐ dài guó mìng. jiǔ zhēn rì nán jùn wén xìng qù nì jí shùn, yì qí xīn xiǎng yīng, yǔ xìng xié tóng. xìng yí shū rì nán zhōu jùn, kāi shì dà jì, bīng lín hé pǔ, gào yǐ huò fú. qiǎn dū wèi táng pǔ děng yì jìn chéng xiàn, yīn nán zhōng dū du hù jūn huò yì shàng biǎo zì chén. yòu jiāo zhǐ jiāng lì gè shàng biǎo, yán xìng chuàng zào shì yè, dà xiǎo chéng mìng. jùn yǒu shān kòu, rù lián zhū jùn, jù qí jì yì, gè yǒu xié èr. quán shí zhī yí, yǐ xìng wèi dū jiāo zhǐ zhū jūn shì shàng dà jiāng jūn dìng ān xiàn hóu, qǐ cì bāo jiǎng, yǐ wèi biān huāng. nǎi xīn kuǎn chéng, xíng yú cí zhǐ. xī yí fù cháo lǔ, chūn qiū suǒ měi dòu róng guī hàn, dài yǐ shū lǐ. jīn guó wēi yuǎn zhèn, fǔ huái liù hé. fāng bāo jǔ shū yì, hùn yī sì biǎo. xìng shǒu xiàng wáng huà, jǔ zhòng jī fú, wàn lǐ chí yì, qǐng lì shuài zhí, yí jiā chǒng yù, chóng qí jué wèi. jì shǐ xìng děng huái zhōng gǎn yuè, yuǎn rén wén zhī, bì jiē jìng quàn. qí yǐ xìng wèi shǐ chí jié dū du jiāo zhōu zhū jūn shì nán zhōng dà jiāng jūn, fēng dìng ān xiàn hóu, dé yǐ pián yí cóng shì, xiān xíng hòu shàng. cè mìng wèi zhì, xìng wèi xià rén suǒ shā.
辛未,詔曰:「吳賊政刑暴虐,賦斂無極。孫休遣使鄧句,敕交阯太守鎖送其民,發以為兵。吳將呂興因民心憤怒,又承王師平定 巴蜀,即糾合豪傑,誅除句等,驅逐太守長吏,撫和吏民,以待國命。九真、日南郡聞興去逆即順,亦齊心響應,與興協同。興移書日南州郡,開示大計,兵臨合浦,告以禍福。遣都尉唐譜等詣進乘縣,因南中都督護軍霍弋上表自陳。又交阯將吏各上表,言『興創造事業,大小承命。郡有山寇,入連諸郡,懼其計異,各有攜貳。權時之宜,以興為督交阯諸軍事、上大將軍、定安縣侯,乞賜褒獎,以慰邊荒』。乃心款誠,形於辭旨。昔儀父朝魯,春秋所美;竇融歸漢,待以殊禮。今國威遠震,撫懷六合。方包舉殊裔,混一四表。興首向王化,舉眾稽服,萬里馳義,請吏帥職,宜加寵遇,崇其爵位。既使興等懷忠感悅,遠人聞之,必皆競勸。其以興為使持節、都督交州諸軍事、南中大將軍,封定安縣侯,得以便宜從事,先行後上。」策命未至,興為下人所殺。
dōng shí yuè dīng hài, zhào yuē: xī shèng dì míng wáng, jìng luàn jì shì, bǎo dà dìng gōng. wén wǔ shū tú, xūn liè tóng guī. shì gù huò wǔ gàn qī yǐ xùn bù tíng, huò chén shī lǚ yǐ wēi bào màn. zhì yú ài mín quán guó, kāng huì shù lèi, bì xiān xiū wén jiào, shì zhī guǐ yí, bù dé yǐ rán hòu yòng bīng, cǐ shèng dé zhī suǒ tóng yě. wǎng zhě jì hàn fēn bēng, jiǔ tǔ diān fù, liú bèi sūn quán chéng jiān zuò huò. sān zǔ suī níng zhōng xià, rì bù xiá gěi, suì shǐ yí kòu tiě nì lì shì. xìng lài zōng miào wēi líng, zǎi fǔ zhōng wǔ, yuán fā sì fāng, tà dìng yōng shǔ, yì bù jiā shí, yī zhēng ér kè. zì qǐng jiāng biǎo shuāi bì, zhèng xíng huāng àn, bā hàn píng dìng, gū wēi wú yuán. jiāo jīng yáng yuè, mí rán xiàng fēng. jīn jiāo zhǐ wěi jiāng lǚ xìng yǐ shuài sān jùn, wàn lǐ guī mìng wǔ líng yì hóu xiāng yán děng jiū hé wǔ xiàn, qǐng wèi chén qiè yù zhāng lú líng shān mín jǔ zhòng pàn wú, yǐ zhù běi jiāng jūn wèi hào. yòu sūn xiū bìng sǐ, zhǔ shuài gǎi yì, guó nèi guāi wéi, rén gè yǒu xīn. wěi jiāng shī jī, zéi zhī míng chén, huái yí zì cāi, shēn jiàn jì è. zhòng pàn qīn lí, mò yǒu gù zhì, zì gǔ jí jīn, wèi yǒu wáng zhēng ruò cǐ zhī shén. ruò liù jūn zhèn yào, nán lín jiāng hàn, wú huì zhī yù bì fú lǎo xié yòu yǐ yíng wáng shī, bì rán zhī lǐ yě. rán xìng dòng dà zhòng, yóu yǒu láo fèi, yí gào yù wēi dé, kāi shì rén xìn, shǐ zhī shùn fù hè tóng zhī lì. xiāng guó cān jūn shì xú shào shuǐ cáo yuàn sūn yù, xī zài shòu chūn, bìng jiàn lǔ huò. shào běn wěi nán líng dū, cái zhì kāi zhuàng yù, sūn quán zhī shǔ, zhōng liáng jiàn shì. qí qiǎn shào nán hái, yǐ yù wèi fù, xuān yáng guó mìng, gào yù wú rén, zhū suǒ shì yǔ, jiē yǐ shì shí, ruò qí jué wù, bù sǔn zhēng fá zhī jì. gài miào shèng zhǎng suàn, zì gǔ zhī dào yě. qí yǐ shào jiān sàn qí cháng shì, jiā fèng chē dū wèi, fēng dōu tíng hòu yù jiān gěi shì huáng mén shì láng, cì jué guān nèi hóu. shào děng suǒ cì qiè jí nán nǚ jiā rén zài cǐ zhě, xī tīng zì suí, yǐ míng guó ēn. bù bì shǐ hái, yǐ kāi guǎng dà xìn.
冬十月丁亥,詔曰:「昔聖帝明王,靜亂濟世,保大定功。文武殊塗,勛烈同歸。是故或舞干戚以訓不庭,或陳師旅以威暴慢。至於愛民全國,康惠庶類,必先脩文教,示之軌儀,不得已然後用兵,此盛德之所同也。往者季漢分崩,九土顛覆,劉備、孫權乘間作禍。三祖綏寧中夏,日不暇給,遂使遺寇僣逆歷世。幸賴宗廟威靈,宰輔忠武,爰發四方,拓定庸、蜀,役不浹時,一征而克。自頃江表衰弊,政刑荒闇,巴、漢平定,孤危無援。交、荊、揚、越,靡然向風。今交阯偽將呂興已帥三郡,萬里歸命;武陵邑侯相嚴等糾合五縣,請為臣妾;豫章廬陵山民舉眾叛吳,以助北將軍為號。又孫休病死,主帥改易,國內乖違,人各有心。偽將施績,賊之名臣,懷疑自猜,深見忌惡。眾叛親離,莫有固志,自古及今,未有亡徵若此之甚。若六軍震曜,南臨江、漢,吳會之域必扶老攜幼以迎王師,必然之理也。然興動大眾,猶有勞費,宜告喻威德,開示仁信,使知順附和同之利。相國參軍事徐紹、水曹掾孫彧,昔在壽春,並見虜獲。紹本偽南陵督,才質開壯;彧,孫權支屬,忠良見事。其遣紹南還,以彧為副,宣揚國命,告喻吳人,諸所示語,皆以事實,若其覺悟,不損征伐之計。蓋廟勝長算,自古之道也。其以紹兼散騎常侍,加奉車都尉,封都亭侯;彧兼給事黃門侍郎,賜爵關內侯。紹等所賜妾及男女家人在此者,悉聽自隨,以明國恩。不必使還,以開廣大信。」
bǐng wǔ, mìng fǔ jūn dà jiāng jūn xīn chāng xiāng hóu yán wèi jìn shì zǐ. shì suì, bà tún tián guān yǐ jūn zhèng yì, zhū diǎn nóng jiē wèi tài shǒu, dū wèi jiē wèi lìng zhǎng quàn mù shǔ rén néng nèi yí zhě, gěi lǐn èr nián, fù chú èr shí suì. ān mí fú lù xiàn gè yán jiā hé shēng.
丙午,命撫軍大將軍新昌鄉侯炎為晉世子。是歲,罷屯田官以均政役,諸典農皆為太守,都尉皆為令長;勸募蜀人能內移者,給廩二年,復除二十歲。安彌、福祿縣各言嘉禾生。
èr nián chūn èr yuè jiǎ chén, qú xiàn huò líng guī yǐ xiàn, guī zhī yú xiāng guó fǔ. gēng xū, yǐ hǔ bì zhāng xiū xī yú chéng dū chí mǎ zhì zhū yíng yán zhōng huì fǎn nì, yǐ zhì méi shēn, cì xiū dì yǐ jué guān nèi hóu. xià sì yuè, nán shēn zé xiàn yán gān lù jiàng. wú qiǎn shǐ jì zhì hóng qiú qǐng hé.
二年春二月甲辰,朐縣獲靈龜以獻,歸之於相國府。庚戌,以虎賁張脩昔於成都馳馬至諸營言鍾會反逆,以至沒身,賜脩弟倚爵關內侯。夏四月,南深澤縣言甘露降。吳遣使紀陟、弘璆請和。
wǔ yuè, zhào yuē: xiāng guó jìn wáng dàn fū shén lǜ, guāng bèi sì hǎi zhèn yào wǔ gōng, zé wēi gài shū huāng liú fēng mài huà, zé páng qià wú wài. mǐn xù jiāng biǎo, wù cún jì yù, jí wǔ chóng rén, shì yǐ wēi dé. wén gào suǒ jiā, chéng fēng xiàng mù, qiǎn shǐ nà xiàn, yǐ míng wěi shùn. fāng bǎo xiān zhēn, huān yǐ xiào yì. ér wáng qiān ràng zhī zhì, yī jiē bù sòng. fēi suǒ yǐ wèi fù chū fù, cóng qí kuǎn yuàn yě. sūn hào zhū suǒ xiàn zhì, qí jiē hái sòng, guī zhī yú wáng, yǐ xié gǔ yì. wáng gù cí nǎi zhǐ. yòu mìng jìn wáng miǎn shí yǒu èr liú, jiàn tiān zǐ jīng qí, chū jǐng rù bì, chéng jīn gēn chē liù mǎ, bèi wǔ shí fù chē, zhì máo tóu yún hǎn, lè wǔ bā yì, shè zhōng jù gōng xiàn. jìn wáng fēi wèi wáng hòu, shì zǐ wèi tài zǐ, wáng zǐ wáng nǚ wáng sūn, jué mìng zhī hào rú jiù yí. guǐ wèi, dà shè. qiū bā yuè xīn mǎo, xiāng guó jìn wáng hōng. rén chén, jìn tài zǐ yán shào fēng xí wèi, zǒng shè bǎi kuí, bèi wù diǎn cè, yī jiē rú qián. shì yuè, xiāng wǔ xiàn yán yǒu dà rén jiàn, zhǎng sān zhàng yú, jī zhǎng sān chǐ èr cùn, bái fà, zhe huáng dān yī, huáng jīn, zhù zhàng. hū mín wáng shǐ yǔ yún: jīn dāng tài píng. jiǔ yuè yǐ wèi, dà shè. wù wǔ, sī tú hé céng wèi jìn chéng xiàng. guǐ hài, yǐ biāo qí jiāng jūn sī mǎ wàng wèi sī tú, zhēng dōng dà jiāng jūn shí bāo wèi biāo qí jiāng jūn, zhēng nán dà jiāng jūn chén qiān wèi chē qí jiāng jūn. yǐ hài, zàng jìn wén wáng. rùn yuè gēng chén, kāng jū dà yuān xiàn míng mǎ, guī yú xiāng guó fǔ, yǐ xiǎn huái wàn guó zhì yuǎn zhī xūn.
五月,詔曰:「相國晉王誕敷神慮,光被四海;震耀武功,則威蓋殊荒;流風邁化,則旁洽無外。愍恤江表,務存濟育,戢武崇仁,示以威德。文告所加,承風嚮慕,遣使納獻,以明委順。方寶纖珍,歡以效意。而王謙讓之至,一皆簿送。非所以慰副初附,從其款願也。孫皓諸所獻致,其皆還送,歸之於王,以協古義。」王固辭乃止。又命晉王冕十有二旒,建天子旌旗,出警入蹕,乘金根車、六馬,備五時副車,置旄頭雲罕,樂舞八佾,設鍾虡宮縣。進王妃為王后,世子為太子,王子、王女、王孫,爵命之號如舊儀。癸未,大赦。秋八月辛卯,相國晉王薨。壬辰,晉太子炎紹封襲位,總攝百揆,備物典冊,一皆如前。是月,襄武縣言有大人見,長三丈餘,跡長三尺二寸,白髮,著黃單衣,黃巾,柱杖。呼民王始語云:「今當太平。」九月乙未,大赦。戊午,司徒何曾為晉丞相。癸亥,以驃騎將軍司馬望為司徒,征東大將軍石苞為驃騎將軍,征南大將軍陳騫為車騎將軍。乙亥,葬晉文王。閏月庚辰,康居、大宛獻名馬,歸於相國府,以顯懷萬國致遠之勛。
shí èr yuè rén xū, tiān lù yǒng zhōng, lì shù zài jìn. zhào qún gōng qīng shì jù yí shè tán yú nán jiāo, shǐ shǐ zhě fèng huáng dì xǐ shòu cè, chán wèi yú jìn sì wáng, rú hàn wèi gù shì. jiǎ zǐ, shǐ shǐ zhě fèng cè. suì gǎi cì yú jīn yōng chéng, ér zhōng guǎn yú yè. shí nián èr shí.
十二月壬戌,天祿永終,歷數在晉。詔群公卿士具儀設壇於南郊,使使者奉皇帝璽綬冊,禪位於晉嗣王,如漢魏故事。甲子,使使者奉策。遂改次於金墉城,而終館於鄴。時年二十。
píng yuē: gǔ zhě yǐ tiān xià wèi gōng, wéi xián shì yǔ. hòu dài shì wèi, lì zi yǐ shì ruò shì sì bù jì, zé yí qǔ páng qīn míng dé, ruò hàn zhī wén xuān zhě, sī bù yì zhī cháng zhǔn yě. míng dì jì bù néng rán, qíng xì sī ài, fǔ yǎng yīng hái, chuán yǐ dà qì. tuō fù bù zhuān, bì cān zhī zú, zhōng yú cáo shuǎng zhū yí, qí wáng tì wèi. gāo guì gōng cái huì sù chéng, hǎo wèn shàng cí, gài yì wén dì zhī fēng liú yě rán qīng zào fèn sì, zì dǎo dà huò. chén liú wáng gōng jǐ nán miàn, zǎi fǔ tǒng zhèng, yǎng zūn qián shì, yī ràng ér chán. suì xiǎng fēng dà guó, zuò bīn yú jìn, bǐ zhī shān yáng, bān chǒng yǒu jiā yān.
評曰:古者以天下為公,唯賢是與。後代世位,立子以適;若適嗣不繼,則宜取旁親明德,若漢之文、宣者,斯不易之常准也。明帝既不能然,情系私愛,撫養嬰孩,傳以大器。託付不專,必參枝族,終於曹爽誅夷,齊王替位。高貴公才慧夙成,好問尚辭,蓋亦文帝之風流也;然輕躁忿肆,自蹈大禍。陳留王恭己南面,宰輔統政,仰遵前式,揖讓而禪。遂饗封大國,作賓於晉,比之山陽,班寵有加焉。