mù wáng mìng bó jiǒng wèi zhōu tài pú zhèng, bó jiǒng, chén míng yě. tài pú zhǎng, tài yù zhōng dài fū. jiǒng, jiǔ yǒng fǎn, zì yì zuò jiǒng. zhǎng, zhū zhàng fǎn. zuò jiǒng mìng.
穆王命伯冏为周太仆正,伯冏,臣名也。太仆长,太御中大夫。○冏,九永反,字亦作煛。长,诛丈反。作《冏命》。
jiǒng mìng yǐ jiǒng jiàn mìng míng piān.
冏命以冏见命名篇。
shū" mù wáng" zhì" jiǒng mìng" zhèng yì yuē: mù wáng mìng qí chén míng bó jiǒng zhě wèi zhōu tài pú zhèng zhī guān, yǐ cè shū mìng zhī. shǐ lù qí cè shū, zuò jiǒng mìng. chuán" bó jiǒng" zhì" dài fū" zhèng yì yuē:" zhèng" xùn zhǎng yě. zhōu lǐ" tài yù zhōng dài fū"," tài pú xià dài fū", kǒng yǐ cǐ yán" tài pú zhèng", zé guān gāo yú tài pú, gù yǐ wéi zhōu lǐ tài yù zhě, zhī fēi zhōu lǐ tài pú. ruò shì zhōu lǐ tài pú, zé cǐ yún tài pú zú yǐ, hé xū yún" zhèng" hū? qiě cǐ jīng yún" mìng rǔ zuò dà zhèng, zhèng yú qún pū", àn zhōu lǐ" tài yù zhōng dài fū" ér xià, yǒu róng pū qí pū dào pū tián pū, tài yù zuì wéi zhǎng, jì chēng zhèng yú qún pū, gù yǐ wéi tài yù zhōng dài fū. qiě yǔ jūn tóng chē, zuì wéi qīn jìn, gù chūn qiū suí hóu chǒng shǎo shī yǐ wéi chē yòu, hàn shū wén dì ài zhào tóng mìng zhī wèi yù. fán yù zhě zuì wéi mì nì, gù cǐ jīng yún" rǔ wú nì yú xiān rén, chōng ěr mù zhī guān". gù yǐ wéi tài yù zhōng dài fū, zhǎng yù yù lù zhī guān. róng pū suī zhōng dài fū, yǐ róng shì wéi zhòng, xù zài tài yù zhī xià, gù yǐ tài yù wèi zhǎng. tài pú suī zhǎng yàn cháo, fēi qīn jìn zhī rèn, yòu shì xià dài fū, bù dé wèi zhǎng.
[疏]“穆王”至“冏命”○正义曰:穆王命其臣名伯冏者为周太仆正之官,以策书命之。史录其策书,作《冏命》。○传“伯冏”至“大夫”○正义曰:“正”训长也。《周礼》“太御中大夫”,“太仆下大夫”,孔以此言“太仆正”,则官高於太仆,故以为《周礼》太御者,知非《周礼》太仆。若是《周礼》太仆,则此云太仆足矣,何须云“正”乎?且此经云“命汝作大正,正于群仆”,案《周礼》“太驭中大夫”而下,有戎仆、齐仆、道仆、田仆,太御最为长,既称正于群仆,故以为太御中大夫。且与君同车,最为亲近,故《春秋》随侯宠少师以为车右,《汉书》文帝爱赵同命之为御。凡御者最为密昵,故此经云“汝无昵於憸人,充耳目之官”。故以为太御中大夫,掌御玉辂之官。戎仆虽中大夫,以戎事为重,叙在太御之下,故以太御为长。太仆虽掌燕朝,非亲近之任,又是下大夫,不得为长。
wáng ruò yuē:" bó jiǒng, wéi yǔ fú kè yú dé, sì xiān rén zhái pī hòu, shùn qí shì yǐ mìng bó jiǒng, yán wǒ bù néng yú dào dé, jì xiān rén jū dà jūn zhī wèi, rén qīng rèn zhòng. chù tì wéi lì, zhōng yè yǐ xìng, sī miǎn jué qiān. yán cháng sǒng jù wéi wēi, yè bàn yǐ qǐ, sī suǒ yǐ miǎn qí guò huǐ. chù, chì lǜ fǎn. tì, tā lì fǎn. xī zài wén wǔ, cōng míng qí shèng, xiǎo dà zhī chén, xián huái zhōng liáng, cōng míng, shì tīng yuǎn. qí tōng, wú zhì ài. chén suī guān yǒu zūn bēi, wú bù zhōng liáng. ài, wǔ dài fǎn. qí shì yù pú cóng, wǎng fěi zhèng rén. suī gěi shì jìn yù pú yì cóng guān, guān suī wēi, wú bù yòng zhōng zhèng zhī rén. yù rú zì, yī yīn yù shì. cóng, cái yòng fǎn, zhù jí xià zhù" shì cóng" tóng. yǐ dàn xī chéng bì jué pì, chū rù qǐ jū, wǎng yǒu bù qīn, xiǎo chén jiē liáng, pú yì jiē zhèng, yǐ dàn xī chéng fǔ qí jūn, gù jūn chū rù qǐ jū, wú yǒu bù jìng. fā hào shī lìng, wǎng yǒu bù zāng. xià mín qí ruò, wàn bāng xián xiū. yán wén wǔ fā hào shī lìng, wú yǒu bù shàn. xià mín jìng shùn qí mìng, wàn guó jiē měi qí huà.
王若曰:“伯冏,惟予弗克于德,嗣先人宅丕后,顺其事以命伯冏,言我不能於道德,继先人居大君之位,人轻任重。怵惕惟厉,中夜以兴,思免厥愆。言常悚惧惟危,夜半以起,思所以免其过悔。○怵,敕律反。惕,他历反。昔在文武,聪明齐圣,小大之臣,咸怀忠良,聪明,视听远。齐通,无滞碍。臣虽官有尊卑,无不忠良。○碍,五代反。其侍御仆从,罔匪正人。虽给侍、进御、仆役从官,官虽微,无不用中正之人。○御如字,一音{御示}。从,才用反,注及下注“侍从”同。以旦夕承弼厥辟,出入起居,罔有不钦,小臣皆良,仆役皆正,以旦夕承辅其君,故君出入起居,无有不敬。发号施令,罔有不臧。下民祇若,万邦咸休。言文武发号施令,无有不善。下民敬顺其命,万国皆美其化。
shū" wáng ruò" zhì" xián xiū" zhèng yì yuē: wáng shùn qí shì ér hū zhī yuē:" bó jiǒng, wéi wǒ bù néng yú dào dé, ér jì sì xiān rén jū dà jūn zhī wèi. rén qīng rèn zhòng, zhōng cháng sǒng jù. xīn nèi chù tì, wéi kǒng qīng wēi, zhōng yè yǐ qǐ, sī wàng miǎn qí qiān guò. xī zài wén wáng wǔ wáng, cōng wú suǒ bù wén, míng wú suǒ bú jiàn. qí, zhōng yě, měi shì dé zhòng. shèng, tōng yě, tōng zhī zhū shì. qí shēn míng shèng rú cǐ, yòu xiǎo dà zhī chén wú bù jiē sī zhōng liáng, qí zuǒ yòu shì yù pú cóng wú fēi zhōng zhèng zhī rén. yǐ dàn xī chéng fǔ qí jūn, gù qí jūn chū rù qǐ jū wú yǒu bù jìng, wén wǔ fā hào shī lìng wú yǒu bù shàn. yǐ cǐ zhī gù, xià mín jìng shùn qí mìng, wàn bāng jiē měi qí huà." yóu chén shàn gù yě. chuán" yán cháng" zhì" guò huǐ" zhèng yì yuē: lǐ jì jì yì yún:" chūn yǔ lù jì rú, jūn zǐ lǚ zhī, bì yǒu chù tì zhī xīn."" chù tì" shì xīn dòng zhī míng, duō yōu jù zhī yì yě." lì" xùn wēi yě, yán cháng sǒng jù, wéi kǒng qīng wēi. yì chēng" xī tì ruò lì", jí cǐ yì yě. chuán" cōng míng" zhì" zhōng liáng" zhèng yì yuē: cōng fā yú ěr, míng fā yú mù, gù wèi" shì tīng yuǎn" yě." qí" xùn zhōng yě," shèng" xùn tōng yě, dòng bì děi zhōng, tōng ér xiān shí, shì" wú zhì ài" yě.
[疏]“王若”至“咸休”○正义曰:王顺其事而呼之曰:“伯冏,惟我不能於道德,而继嗣先人居大君之位。人轻任重,终常悚惧。心内怵惕,惟恐倾危,中夜以起,思望免其愆过。昔在文王、武王,聪无所不闻,明无所不见。齐,中也,每事得中。圣,通也,通知诸事。其身明圣如此,又小大之臣无不皆思忠良,其左右侍御仆从无非中正之人。以旦夕承辅其君,故其君出入起居无有不敬,文武发号施令无有不善。以此之故,下民敬顺其命,万邦皆美其化。”由臣善故也。○传“言常”至“过悔”○正义曰:《礼记·祭义》云:“春雨露既濡,君子履之,必有怵惕之心。”“怵惕”是心动之名,多忧惧之意也。“厉”训危也,言常悚惧,惟恐倾危。《易》称“夕惕若厉”,即此义也。○传“聪明”至“忠良”○正义曰:聪发於耳,明发於目,故为“视听远”也。“齐”训中也,“圣”训通也,动必得中,通而先识,是“无滞碍”也。
" wéi yǔ yī rén wú liáng, shí lài zuǒ yòu qián hòu yǒu wèi zhī shì, kuāng qí bù jí, wéi wǒ yī rén wú shàn, shí shì zuǒ yòu qián hòu yǒu zhí wèi zhī shì, kuāng zhèng qí bù jí. yán cǐ zé qún chén zhèng jǐ. shéng qiān jiū miù, gé qí fēi xīn, bǐ kè shào xiān liè. yán shì zuǒ yòu zhī chén dàn zhèng guò wù, jiǎn qí fēi wàng zhī xīn, shǐ néng jì xiān wáng zhī gōng yè. shéng, shì líng fǎn. bǐ, bì ěr fǎn.
“惟予一人无良,实赖左右前后有位之士,匡其不及,惟我一人无善,实恃左右前后有职位之士,匡正其不及。言此责群臣正己。绳愆纠谬,格其非心,俾克绍先烈。言恃左右之臣弹正过误,检其非妄之心,使能继先王之功业。○绳,市陵反。俾,必尔反。
shū" wéi yǔ" zhì" xiān liè" zhèng yì yuē: wáng yán:" wéi wǒ yī rén wú shàn, yì jì wú zhī, shí shì lài zuǒ yòu qián hòu yǒu zhí wèi zhī chén, kuāng zhèng qí zhì suǒ bù jí zhě." zé qún chén shǐ zhèng jǐ yě, jí yán zhèng jǐ zhī shì." shéng qí qiān guò, jiū qí cuò miù, gé qí fēi wàng zhī xīn, xīn yǒu wàng zuò, zé gé zhèng zhī, shǐ néng jì xiān wáng zhī gōng yè". yán dé chén kuāng fǔ, nǎi kě jì shì yě. chuán" yán shì" zhì" gōng yè" zhèng yì yuē: mù bù zhèng zhě, yǐ shéng zhèng zhī." shéng" wèi dàn zhèng," jiū" wèi fā jǔ, yǒu qiān guò zé dàn zhèng zhī, yǒu cuò miù zé fā jǔ zhī." gé" wèi jiǎn kuò, qí yǒu fēi lǐ wǎng wàng zhī xīn, jiǎn kuò shǐ wàng xīn bù zuò. chén dāng rú cǐ kuāng jūn, shǐ néng jì xiān wáng zhī gōng yè. yán jǐ wú néng, zé chén shǐ rú cǐ yě.
[疏]“惟予”至“先烈”○正义曰:王言:“惟我一人无善,亦既无知,实恃赖左右前后有职位之臣,匡正其智所不及者。”责群臣使正己也,即言正己之事。“绳其愆过,纠其错谬,格其非妄之心,心有妄作,则格正之,使能继先王之功业”。言得臣匡辅,乃可继世也。○传“言恃”至“功业”○正义曰:木不正者,以绳正之。“绳”谓弹正,“纠”谓发举,有愆过则弹正之,有错谬则发举之。“格”谓检括,其有非理枉妄之心,检括使妄心不作。臣当如此匡君,使能继先王之功业。言己无能,责臣使如此也。
jīn yǔ mìng rǔ zuò dà zhèng, zhèng yú qún pū shì yù zhī chén, yù qí jiào zhèng qún pū, wú gǎn nìng wěi. mào nǎi hòu dé, jiāo xiū bù dǎi. yán shì yù zhī chén, wú xiǎo dà qīn shū, jiē dāng miǎn rǔ jūn wèi dé, gēng dài xiū jìn qí suǒ bù jí. gèng, gǔ héng fǎn. shèn jiǎn nǎi liáo, wú yǐ qiǎo yán lìng sè biàn pì cè mèi, qí wéi jí shì. dāng jǐn shèn jiǎn xuǎn rǔ liáo shǔ shì chén, wú de yòng qiǎo yán wú shí lìng sè wú zhì biàn pì zú gōng cè mèi chǎn yú zhī rén, qí wéi jiē jí liáng zhèng shì. biàn, bì mián fǎn. pì, pǐ yì fǎn, xú fú yì fǎn. zú, jiāng zhù fǎn. yú, xú yǐ zhū fǎn.
今予命汝作大正,正于群仆侍御之臣,欲其教正群仆,无敢佞伪。懋乃后德,交修不逮。言侍御之臣,无小大亲疏,皆当勉汝君为德,更代修进其所不及。○更,古衡反。慎简乃僚,无以巧言令色、便辟侧媚,其惟吉士。当谨慎简选汝僚属侍臣,无得用巧言无实、令色无质、便辟足恭、侧媚谄谀之人,其惟皆吉良正士。○便,婢绵反。辟,匹亦反,徐扶亦反。足,将住反。谀,徐以朱反。
shū" jīn yǔ" zhì" jí shì" zhèng yì yuē: jīn wǒ mìng rǔ zuò tài pú guān dà zhèng, rǔ dāng jiào zhèng yú qún pū shì yù zhī chén, quàn miǎn rǔ jūn wèi dé, rǔ yǔ tóng liáo jiāo gèng xiū jìn rǔ jūn zhì suǒ bù jí zhī shì. rǔ wèi pū guān zhī zhǎng, dāng shèn jiǎn rǔ zhī liáo shǔ, bì shǐ jiē dé zhèng rén, wú de yòng qiǎo yán lìng sè biàn pì cè mèi zhī rén, qí wéi jiē dāng yòng jí liáng shàn shì. lìng xuǎn qí zài xià shǔ guān, xiǎo chén pú lì zhī děng, jiē yòng shàn rén. chuán" yù qí" zhì" nìng wěi" zhèng yì yuē:" zuò dà zhèng"," zhèng", zhǎng yě, zuò pū guān zhī zhǎng." zhèng yú qún pū", lìng jiào zhèng zhī. èr" zhèng" yì bù tóng yě. qún pū suī guān yǒu xiǎo dà, jiē jìn tiān zǐ. jìn rén zhǔ zhě duō yǐ chǎn nìng zì róng, jīn dà pū jiào zhèng qún pū, míng shǐ jiào zhī wú gǎn nìng wěi yě. àn zhōu lǐ tài yù zhōng dài fū zhǎng yù yù lù, róng pū zhōng dài fū zhǎng yù róng chē, qí pū xià dài fū zhǎng yù jīn lù, dào pū shàng shì zhǎng yù xiàng lù, tián pū shàng shì zhǎng yù tián lù." qún pū" wèi cǐ yě. chuán" dāng jǐn" zhì" zhèng shì" zhèng yì yuē: fǔ shǐ yǐ xià, guān zhǎng suǒ zì pì chú mìng, shì yǐ shàng jiē yīng rén zhǔ zì xuǎn. cǐ lìng tài pú zhèng jǐn shèn jiǎn xuǎn liáo shǔ zhě, rén zhǔ suǒ yòng jiē yóu chén xià, chén xià quán nǐ, kě zhě rán hòu yòng zhī, gù lìng tài pú zhèng shèn jiǎn liáo shǔ yě. lún yǔ chēng:" qiǎo yán lìng sè zú gōng, zuǒ cōng míng chǐ zhī."" biàn pì" shì qiǎo yán lìng sè zhī lèi, zhī shì bǐ" zú gōng" yě." qiǎo yán" zhě, qiǎo wèi yán yǔ yǐ shùn cóng shàng yì, wú qíng shí yě." lìng sè" zhě, shàn wèi yán sè yǐ mèi shuō rén zhǔ, wú běn zhì yě." biàn pì" zhě, qián què fǔ yǎng, yǐ shì wèi gōng." cè mèi" zhě, wèi pì cè zhī shì yǐ qiú mèi yú jūn. cǐ děng jiē shì chǎn yú zhī rén, bù kě yòng wèi jìn guān yě." mèi", ài yě. xiāng sān shí yī nián zuǒ zhuàn yún, zhèng zǐ chǎn wèi zi pí yuē:" shuí gǎn qiú ài yú zi?" zhī cǐ wèi" cè mèi" zhě, wèi cè xíng yǐ qiú ài, fēi shì ài qián rén yě. ruò néng ài zài shàng, zé zhōng chén yě, bù dàng jìn qí wú yòng.
[疏]“今予”至“吉士”○正义曰:今我命汝作太仆官大正,汝当教正於群仆侍御之臣,劝勉汝君为德,汝与同僚交更修进汝君智所不及之事。汝为仆官之长,当慎简汝之僚属,必使皆得正人,无得用巧言令色、便辟侧媚之人,其惟皆当用吉良善士。令选其在下属官,小臣仆隶之等,皆用善人。○传“欲其”至“佞伪”○正义曰:“作大正”,“正”,长也,作仆官之长。“正於群仆”,令教正之。二“正”义不同也。群仆虽官有小大,皆近天子。近人主者多以谄佞自容,今大仆教正群仆,明使教之无敢佞伪也。案《周礼》太驭中大夫掌御玉辂,戎仆中大夫掌御戎车,齐仆下大夫掌驭金辂,道仆上士掌驭象辂,田仆上士掌驭田辂。“群仆”谓此也。○传“当谨”至“正士”○正义曰:府史已下,官长所自辟除命,士以上皆应人主自选。此令太仆正谨慎简选僚属者,人主所用皆由臣下,臣下铨拟,可者然后用之,故令太仆正慎简僚属也。《论语》称:“巧言、令色、足恭,左聪明耻之。”“便辟”是巧言令色之类,知是彼“足恭”也。“巧言”者,巧为言语以顺从上意,无情实也。“令色”者,善为颜色以媚说人主,无本质也。“便僻”者,前却俯仰,以是为恭。“侧媚”者,为僻侧之事以求媚於君。此等皆是谄谀之人,不可用为近官也。“媚”,爱也。襄三十一年《左传》云,郑子产谓子皮曰:“谁敢求爱於子?”知此为“侧媚”者,为侧行以求爱,非是爱前人也。若能爱在上,则忠臣也,不当禁其无用。
pū chén zhèng, jué hòu kè zhèng. pū chén yú, jué hòu zì shèng. yán pū chén jiē zhèng, zé qí jūn nǎi néng zhèng. pū chén chǎn yú, zé qí jūn nǎi zì wèi shèng. hòu dé wéi chén, bù dé wéi chén. jūn zhī yǒu dé, wéi chén chéng zhī. jūn zhī wú dé, wéi chén wù zhī. yán jūn suǒ xíng shàn è, zhuān zài zuǒ yòu. ěr wú nì yú xiān rén, chōng ěr mù zhī guān, dí shàng yǐ fēi xiān wáng zhī diǎn. rǔ wú qīn jìn yú xiān lì xiǎo zi zhī rén, chōng bèi shì cóng zài shì tīng zhī guān, dào jūn shàng yǐ fēi xiān wáng zhī fǎ. nì, nǚ yǐ fǎn. xiān, xī lián fǎn, xú qī jiàn fǎn, lì kǒu yě, běn yì zuò. jìn fù jìn zhī jìn. dào, dǎo yě. fēi rén qí jí, wéi huò qí jí. ruò fēi rén qí shí jí liáng, wéi yǐ huò cái pèi qí jí liáng, yǐ qiú rù yú pū shì zhī chén, rǔ dāng qīng shěn. ruò shí guān jué guān, ruò yòng shì háng huò zhī rén, zé bìng qí guān zhí. guān, gù wán fǎn. wéi ěr dà fú kè qí jué pì, wéi yǔ rǔ gū." yòng háng huò zhī rén, zé wéi rǔ dà bù néng jìng qí jūn, wéi wǒ zé yì yǐ cǐ zuì rǔ. yán bù zhōng yě. wáng yuē:" wū hū, qīn zāi! yǒng bì nǎi hòu yú yí xiàn." tàn ér chì zhī, shǐ jìng yòng suǒ yán, dāng zhǎng fǔ rǔ jūn yú cháng fǎ. cǐ mù wáng shù jī yù dǎo xíng cháng fǎ.
仆臣正,厥后克正。仆臣谀,厥后自圣。言仆臣皆正,则其君乃能正。仆臣谄谀,则其君乃自谓圣。后德惟臣,不德惟臣。君之有德,惟臣成之。君之无德,惟臣误之。言君所行善恶,专在左右。尔无昵于憸人,充耳目之官,迪上以非先王之典。汝无亲近於憸利小子之人,充备侍从在视听之官,道君上以非先王之法。○昵,女乙反。憸,息廉反,徐七渐反,利口也,本亦作。近附近之近。道,导也。非人其吉,惟货其吉。若非人其实吉良,惟以货财配其吉良,以求入於仆侍之臣,汝当清审。若时瘝厥官,若用是行货之人,则病其官职。○瘝,故顽反。惟尔大弗克祇厥辟,惟予汝辜。”用行货之人,则惟汝大不能敬其君,惟我则亦以此罪汝。言不忠也。王曰:“呜呼,钦哉!永弼乃后于彝宪。”叹而敕之,使敬用所言,当长辅汝君於常法。此穆王庶几欲蹈行常法。