kāng wáng mìng zuò cè bì, mìng wèi cè shū, yǐ mìng bì gōng. fēn jū lǐ, chéng zhōu jiāo, fēn bié mín zhī jū lǐ, yì qí shàn è. chéng dìng dōng zhōu jiāo jìng, shǐ yǒu bǎo hù. bié, bǐ liè fǎn. zuò bì mìng.
康王命作册毕,命为册书,以命毕公。分居里,成周郊,分别民之居里,异其善恶。成定东周郊境,使有保护。○别,彼列反。作《毕命》。
bì mìng yán bì gōng jiàn mìng zhī shū.
毕命言毕公见命之书。
shū" kāng wáng" zhì" bì mìng" zhèng yì yuē: kāng wáng mìng shǐ guān zuò cè shū mìng bì gōng, shǐ bì gōng fēn bié mín zhī jū lǐ, lìng shàn è yǒu yì. yú chéng zhōu zhī yì, chéng dìng dōng zhōu zhī jiāo jìng. shǐ xù qí shì, zuò bì mìng. chuán" mìng wèi" zhì" bì gōng" zhèng yì yuē: zhōu lǐ nèi shǐ yún:" fán mìng zhū hóu jí gū qīng dài fū, zé cè mìng zhī." cǐ yún" mìng zuò cè" zhě, mìng nèi shǐ wèi cè shū yǐ mìng bì gōng, gù yún yǐ cè mìng bì gōng. chuán" fēn bié" zhì" bǎo hù" zhèng yì yuē: yīn zhī wán mín, qiān jū cǐ yì, lì shì huà zhī, yǐ dé chún shàn, kǒng qí biàn gǎi, gù gèng mìng bì gōng fēn bié mín zhī jū lǐ, yì qí shàn è. jí jīng suǒ yún" jīng bié shū tè, biǎo jué zhái lǐ, zhāng shàn dàn è, shù zhī fēng shēng"," shū jué jǐng jiāng, bǐ kè wèi mù" jiē shì yě." fēn" zhě lìng qí shàn è fēn bié, shǐ è zhě mù shàn, fēi fèn bié qí chù, shǐ zhī yì jū yě. cǐ yì běn míng chéng zhōu, yù yǐ chéng jiù zhōu dào. mín bù chún shàn, zé shì wèi chéng, gù mìng bì gōng jiào zhī." chéng dìng dōng zhōu jiāo jìng", jí jīng" shēn huà jiāo qí, shèn gù fēng shǒu", shì qí shǐ yǒu bǎo hù.
[疏]“康王”至“毕命”○正义曰:康王命史官作册书命毕公,使毕公分别民之居里,令善恶有异。於成周之邑,成定东周之郊境。史叙其事,作《毕命》。○传“命为”至“毕公”○正义曰:《周礼·内史》云:“凡命诸侯及孤卿大夫,则策命之。”此云“命作册”者,命内史为册书以命毕公,故云以册命毕公。○传“分别”至“保护”○正义曰:殷之顽民,迁居此邑,历世化之,已得纯善,恐其变改,故更命毕公分别民之居里,异其善恶。即经所云“旌别淑慝,表厥宅里,彰善瘅恶,树之风声”,“殊厥井疆,俾克畏慕”皆是也。“分”者令其善恶分别,使恶者慕善,非分别其处,使之异居也。此邑本名成周,欲以成就周道。民不纯善,则是未成,故命毕公教之。“成定东周郊境”,即经“申画郊圻,慎固封守”,是其使有保护。
wéi shí yǒu èr nián, liù yuè gēng wǔ fěi, kāng wáng jí wèi shí èr nián liù yuè sān rì gēng wǔ. fěi, pǔ hū fǎn, xú fāng wěi fǎn, yòu fāng kuì fǎn. yuè sān rì rén shēn, wáng cháo bù zì zōng zhōu, zhì yú fēng. yú fěi sān rì rén shēn, wáng cháo xíng zì zōng zhōu, zhì yú fēng. zōng zhōu, hào jīng. fēng, wén wáng suǒ dōu. cháo, zhí yáo fǎn. gǎo, hù lǎo fǎn. yǐ chéng zhōu zhī zhòng, mìng bì gōng bǎo lí dōng jiāo. yòng chéng zhōu zhī mín zhòng, mìng bì gōng shǐ ān lǐ zhì zhèng chéng zhōu dōng jiāo, lìng dé suǒ. lí, lì zhī fǎn. zhì, zhí lì fǎn, yī běn zuò" zhì zhèng", zé yī zì dú. lìng, lì chéng fǎn.
惟十有二年,六月庚午朏,康王即位十二年六月三日庚午。○朏,普忽反,徐芳尾反,又芳愦反。越三日壬申,王朝步自宗周,至于丰。於朏三日壬申,王朝行自宗周,至于丰。宗周,镐京。丰,文王所都。○朝,直遥反。镐,户老反。以成周之众,命毕公保厘东郊。用成周之民众,命毕公使安理治正成周东郊,令得所。○厘,力之反。治,直吏反,一本作“治政”,则依字读。令,力呈反。
shū" wéi shí" zhì" dōng jiāo" zhèng yì yuē: wéi kāng wáng jí wèi shí yǒu èr nián liù yuè sān rì gēng wǔ, yuè guāng fěi rán ér míng yě. yú fěi hòu sān rì rén shēn, wáng zǎo cháo xíng cóng zōng zhōu hào jīng, zhì yú fēng yì, jiù wén wáng zhī miào. yǐ chéng zhōu zhī mín zhòng mìng tài shī bì gōng, shǐ ān lǐ dōng jiāo zhī mín, lìng dé qí suǒ. chuán" kāng wáng" zhì" gēng wǔ" zhèng yì yuē: hàn chū bù dé cǐ piān, yǒu wěi zuò qí shū yǐ dài zhī zhě. hàn shū lǜ lì zhì yún:" kāng wáng shí èr nián liù yuè wù chén shuò, sān rì gēng wǔ, gù bì mìng fēng xíng yuē' wéi shí yǒu èr nián liù yuè gēng wǔ fěi, wáng mìng zuò cè shū fēng xíng'." cǐ wěi zuò zhě chuán wén jiù yǔ, dé qí nián yuè, bù dé yǐ xià zhī cí, wàng yán zuò fēng xíng ěr, yì bù zhī fēng xíng zhī yán hé suǒ dào yě. zhèng xuán yún:" jīn qí yì piān yǒu cè mìng huò hóu zhī shì, bù tóng yǔ cǐ xù xiāng yìng, fēi yě." zhèng xuán suǒ jiàn yòu shì yì yú fēng xíng, jiē wàng zuò yě. shuō wén yún:" fěi, yuè wèi shèng zhī míng yě." cǐ rì wèi yǒu shì ér jì cǐ" gēng wǔ fěi" zhě, wéi xià yán rén shēn zhāng běn, yóu rú jì shuò wàng yǔ shēng pò sǐ pò rán yě.
[疏]“惟十”至“东郊”○正义曰:惟康王即位十有二年六月三日庚午,月光朏然而明也。於朏后三日壬申,王早朝行从宗周镐京,至于丰邑,就文王之庙。以成周之民众命太师毕公,使安理东郊之民,令得其所。○传“康王”至“庚午”○正义曰:汉初不得此篇,有伪作其书以代之者。《汉书·律历志》云:“康王十二年六月戊辰朔,三日庚午,故《毕命丰刑》曰‘惟十有二年六月庚午朏,王命作策书《丰刑》’。”此伪作者传闻旧语,得其年月,不得以下之辞,妄言作《丰刑》耳,亦不知《丰刑》之言何所道也。郑玄云:“今其逸篇有册命霍侯之事,不同与此序相应,非也。”郑玄所见又似异於《丰刑》,皆妄作也。《说文》云:“朏,月未盛之明也。”此日未有事而记此“庚午朏”者,为下言壬申张本,犹如记朔望与生魄死魄然也。
wáng ruò yuē:" wū hū! fù shī, wéi wén wáng wǔ wáng, fū dà dé yú tiān xià, yòng kè shòu yīn mìng. wáng shùn qí shì tàn gào bì gōng dài, zhōu gōng wèi dà shī, wèi dōng bó, mìng zhī dài jūn chén. yán wén wǔ bù dà dé yú tiān xià, gù tiān yòu zhī, yòng néng shòu yīn zhī wáng mìng. dà yīn tài. wéi zhōu gōng zuǒ yòu xiān wáng, suí dìng jué jiā. yán zhōu gōng zhù xiān wáng ān dìng qí jiā. bì yīn wán mín, qiān yú luò yì, mì ěr wáng shì, shì huà jué xùn. shèn yīn wán mín, kǒng qí pàn luàn, gù xǐ yú luò yì, mì jìn wáng shì, yòng huà qí jiào. bì yīn mì. jìn rú zì, yòu fù jìn zhī jìn. jì lì sān jì, shì biàn fēng yí, sì fāng wú yú, yǔ yī rén yǐ níng. yán yīn mín qiān zhōu yǐ jīng sān jì, shì dài mín yì, wán zhě jiàn huà, sì fāng wú kě dù zhī shì, wǒ tiān zǐ yòng ān yǐ. shí èr nián yuē jì. fù zǐ yuē shì. dù, dài luò fǎn, jiù zuò dài lù fǎn. dào yǒu shēng jiàng, zhèng yóu sú gé, bù zāng jué zāng, mín wǎng yōu quàn. tiān dào yǒu shàng xià jiāo jiē zhī yì, zhèng jiào yǒu yòng sú gǎi gèng zhī lǐ. mín zhī sú shàn, yǐ shàn yǎng zhī. sú yǒu bù shàn, yǐ fǎ yù zhī. ruò nǎi bù shàn qí shàn, zé mín wú suǒ quàn mù. shàng, shí zhǎng fǎn. gèng, gǔ héng fǎn. wéi gōng mào dé, kè qín xiǎo wù, bì liàng sì shì, zhèng sè lǜ xià, wǎng bù zhī shī yán. yán gōng miǎn xíng dé, néng qín xiǎo wù, fǔ zuǒ wén wǔ chéng kāng, sì shì wèi gōng qīng, zhèng sè lǜ xià, xià rén wú bù jìng yǎng shī fǎ. mào yīn mào. jiā jī duō yú xiān wáng, yǔ xiǎo zi chuí gǒng yǎng chéng." gōng zhī shàn gōng duō dà xiān rén zhī měi. wǒ xiǎo zi wèi wáng, chuí gǒng yǎng gōng chéng lǐ. yán qí shàng xiǎn fù xiōng, xià shī zǐ sūn. gǒng, jiǔ yǒng fǎn. yǎng rú zì, xú wǔ liàng fǎn.
王若曰:“呜呼!父师,惟文王、武王,敷大德于天下,用克受殷命。王顺其事叹告毕公代,周公为大师,为东伯,命之代君陈。言文武布大德於天下,故天佑之,用能受殷之王命。○大音泰。惟周公左右先王,绥定厥家。言周公助先王安定其家。毖殷顽民,迁于洛邑,密迩王室,式化厥训。慎殷顽民,恐其叛乱,故徙於洛邑,密近王室,用化其教。○毖音秘。近如字,又附近之近。既历三纪,世变风移,四方无虞,予一人以宁。言殷民迁周已经三纪,世代民易,顽者渐化,四方无可度之事,我天子用安矣。十二年曰纪。父子曰世。○度,待洛反,旧作待路反。道有升降,政由俗革,不臧厥臧,民罔攸劝。天道有上下交接之义,政教有用俗改更之理。民之俗善,以善养之。俗有不善,以法御之。若乃不善其善,则民无所劝慕。○上,时掌反。更,古衡反。惟公懋德,克勤小物,弼亮四世,正色率下,罔不祗师言。言公勉行德,能勤小物,辅佐文、武、成、康,四世为公卿,正色率下,下人无不敬仰师法。○懋音茂。嘉绩多于先王,予小子垂拱仰成。”公之善功多大先人之美。我小子为王,垂拱仰公成理。言其上显父兄,下施子孙。○拱,九勇反。仰如字,徐五亮反。
shū" wáng ruò" zhì" yǎng chéng" zhèng yì yuē: kāng wáng shùn qí shì tàn ér hū bì gōng yuē:" wū hū! fù shī, wéi wén wáng wǔ wáng bù dà dé yú tiān xià, yòng cǐ néng shòu yīn zhī wáng mìng, dài yīn wèi tiān zǐ. wéi zhōu gōng zuǒ zhù xiān wáng, ān dìng qí jiā. shèn bǐ yīn zhī wán mín, kǒng qí huò yǒu pàn nì, gù qiān yú luò yì, lìng zhī běi jìn wáng shì, yòng shǐ huà qí jiào xùn. zì ěr yǐ lái, jì lì sān jì, rén shì jì biàn, fēng sú yì yí, sì fāng wú kě dù zhī shì, wǒ tiān zǐ yī rén yòng shì ér dé ān níng. dàn tiān dào yǒu shàng xià jiāo jiē zhī yì, zhèng jiào yǒu yòng sú gǎi gèng zhī lǐ. jīn rì suī shàn, huò biàn wéi è, ruò bù shàn qí shàn, zé mín wú suǒ quàn mù. gèng xū xuǎn xián jiào zhī, jǔ shàn quàn zhī, yí cǐ rèn zhě, mò xiān yú gōng. wéi gōng miǎn lì xíng dé, néng qín xiǎo shì, fǔ zuǒ sì shì, zhèng sè lǜ xià, wú yǒu bù jìng yǎng shī fǎ gōng yán zhě. gōng zhī shàn gōng duō yú xiān wáng, wǒ xiǎo zi chuí yī gǒng shǒu, yǎng gōng chéng lǐ." jiāng yù rèn zhī, gù shèng chēng qí dé yě. chuán" wáng shùn" zhì" wáng mìng" zhèng yì yuē: bì gōng dài zhōu gōng wèi tài shī, gù wáng hū wèi" fù shī", lǜ dōng fāng zhū hóu, shì wèi" dōng bó" yě. gài jūn chén zú, mìng zhī shǐ dài jūn chén yě. chuán" yán zhōu" zhì" qí jiā" zhèng yì yuē: shì gǔ yún:" zuǒ yòu, zhù yě." yán zhōu gōng zhù xiān wáng ān dìng qí jiā. fá yīn zhī shí, zhōu gōng yǐ yǒu qí gōng, fù néng qiān yīn wán mín, yán qí gōng zhī duō yě. chuán" yán yīn" zhì" yuē shì" zhèng yì yuē: zhōu gōng yǐ shè zhèng qī nián yíng chéng zhōu, chéng wáng yuán nián qiān yīn wán mín, chéng wáng zài wèi zhī nián suī wèi zhī, qí shí dāng zài sān shí zuǒ yòu, zhì jīn yīng sān shí liù nián, shì yīn mín qiān zhōu yǐ lì sān jì. shí èr nián zhě, tiān zhī dà shù. suì xīng tài suì jiē shí èr nián ér yī zhōu tiān, gù" shí èr nián yuē jì". fù zǐ yì rén wéi shì. dà yǔ mó yún:" shǎng yán yú shì." wèi yuán fù jí zi yě. chuán" tiān dào" zhì" quàn mù" zhèng yì yuē: tiān qì xià jiàng, dì qì shàng téng, ér yǒu hán shǔ shēng yān. xíng xīn guó yòng qīng diǎn, xíng luàn guó yòng zhòng diǎn, qīng zhòng suí sú ér yǒu kuān měng yì yān. tiān dào yǒu shàng xià jiāo jiē zhī yì, gù hán shǔ yì jié. zhèng jiào yǒu yòng sú gǎi gèng zhī lǐ, gù kuān měng xiāng jì. tiān dào yǒu hán shǔ dì lái, zhèng jiào yǐ kuān měng xiāng jì. mín zhī fēng sú, shàn è wú cháng, huò shàn biàn wéi è, huò è biàn wéi shàn, bù kě yǐ qí jì shàn, wèi shàn bì bù biàn. mín zhī sú shàn, xū yǐ shàn yǎng zhī, lìng shàn suì bù biàn. rén zhī sú yǒu bù shàn, dāng yǐ shàn fǎ yù zhī, shǐ biàn ér wéi shàn. ruò nǎi bù shàn qí shàn, zé xià mín wú suǒ quàn mù. mín wú suǒ mù, zé biàn wéi è yǐ. yīn mín jīn suī yǐ shàn, gèng dāng yǐ shàn jiào zhī. yù yǐ qū bì gōng zhī yì. chuán" yán gōng" zhì" shī fǎ" zhèng yì yuē:" xiǎo wù" yóu xiǎo shì yě, néng qín xiǎo shì, zé dà shì bì néng qín yǐ, gù jǔ néng qín xiǎo shì yǐ wéi bì gōng zhī shàn. shì gǔ yún:" liàng, zuǒ yě." jìn yǔ shuō wén wáng zhī shì yún," xún yú bā yú, fǎng yú xīn yǐn, zhòng zhī yǐ zhōu zhào bì róng", zé bì gōng yú wén wáng zhī shì yǐ wèi dà chén, shì" fǔ zuǒ wén wǔ chéng kāng sì shì wèi gōng qīng" yě." zhèng sè" wèi yán qí yán sè, bù duò màn, bù ā chǎn. yǐ cǐ lǜ xià, xià mín wú bù jìng yǎng shī fǎ zhī. chuán" gōng zhī" zhì" zǐ sūn" zhèng yì yuē: xiān wáng zhī gōng, wú yóu kě jí. yán gōng zhī shàn gōng duō dà xiān rén zhī měi, fāng yù wěi zhī yǐ shì, shèng yán zhī, zhòng qí gōng měi yǐ.
[疏]“王若”至“仰成”○正义曰:康王顺其事叹而呼毕公曰:“呜呼!父师,惟文王、武王布大德於天下,用此能受殷之王命,代殷为天子。惟周公佐助先王,安定其家。慎彼殷之顽民,恐其或有叛逆,故迁於洛邑,令之北近王室,用使化其教训。自尔已来,既历三纪,人世既变,风俗亦移,四方无可度之事,我天子一人用是而得安宁。但天道有上下交接之义,政教有用俗改更之理。今日虽善,或变为恶,若不善其善,则民无所劝慕。更须选贤教之,举善劝之,宜此任者,莫先於公。惟公勉力行德,能勤小事,辅佐四世,正色率下,无有不敬仰师法公言者。公之善功多於先王,我小子垂衣拱手,仰公成理。”将欲任之,故盛称其德也。○传“王顺”至“王命”○正义曰:毕公代周公为太师,故王呼为“父师”,率东方诸侯,是为“东伯”也。盖君陈卒,命之使代君陈也。○传“言周”至“其家”○正义曰:《释诂》云:“左、右,助也。”言周公助先王安定其家。伐殷之时,周公已有其功,复能迁殷顽民,言其功之多也。○传“言殷”至“曰世”○正义曰:周公以摄政七年营成周,成王元年迁殷顽民,成王在位之年虽未知,其实当在三十左右,至今应三十六年,是殷民迁周已历三纪。十二年者,天之大数。岁星、太岁皆十二年而一周天,故“十二年曰纪”。父子易人为世。《大禹谟》云:“赏延于世。”谓缘父及子也。○传“天道”至“劝慕”○正义曰:天气下降,地气上腾,而有寒暑生焉。刑新国用轻典,刑乱国用重典,轻重随俗而有宽猛异焉。天道有上下交接之义,故寒暑易节。政教有用俗改更之理,故宽猛相济。天道有寒暑递来,政教以宽猛相济。民之风俗,善恶无常,或善变为恶,或恶变为善,不可以其既善,谓善必不变。民之俗善,须以善养之,令善遂不变。人之俗有不善,当以善法御之,使变而为善。若乃不善其善,则下民无所劝慕。民无所慕,则变为恶矣。殷民今虽已善,更当以善教之。欲以屈毕公之意。○传“言公”至“师法”○正义曰:“小物”犹小事也,能勤小事,则大事必能勤矣,故举能勤小事以为毕公之善。《释诂》云:“亮,佐也。”《晋语》说文王之事云,“询于八虞,访于辛、尹,重之以周、召、毕、荣”,则毕公於文王之世已为大臣,是“辅佐文、武、成、康四世为公卿”也。“正色”谓严其颜色,不惰慢,不阿谄。以此率下,下民无不敬仰师法之。○传“公之”至“子孙”○正义曰:先王之功,无由可及。言公之善功多大先人之美,方欲委之以事,盛言之,重其功美矣。
wáng yuē:" wū hū! fù shī, jīn yǔ zhī mìng gōng yǐ zhōu gōng zhī shì, wǎng zāi! jīn wǒ jìng mìng gōng yǐ zhōu gōng suǒ wéi zhī shì, wǎng wèi zhī zāi! yán fēi zhōu gōng suǒ wéi, bù gǎn wǎng gōng wǎng zhì. zhì, zhí lì fǎn. jīng bié shū tè, biǎo jué zhái lǐ, zhāng shàn dàn è, shù zhī fēng shēng. yán dāng shí bié wán mín zhī shàn è, biǎo yì qí jū lǐ, míng qí wéi shàn, bìng qí wèi è, lì qí shàn fēng, yáng qí shàn shēng. bié yīn bǐ liè fǎn. dān yīn dīng dàn fǎn. fú lǜ xùn diǎn, shū jué jǐng jiāng, bǐ kè wèi mù. qí bù xún jiào dào zhī cháng, zé shū qí jǐng jū tián jiè, shǐ néng wèi wèi è zhī huò, mù wéi shàn zhī fú, suǒ yǐ jǔ quàn. bǐ, bì ěr fǎn. jǔ, cí rǔ fǎn, yòu cí lǚ fǎn. shēn huà jiāo qí, shèn gù fēng shǒu, yǐ kāng sì hǎi. jiāo qí suī jiù suǒ guī huà, dāng zhòng fēn míng zhī. yòu dāng jǐn shèn jiān gù fēng jiāng zhī shǒu bèi, yǐ ān sì hǎi. jīng qí ān, zé sì hǎi ān yǐ. shǒu, xú shǐ jiù fǎn. zhòng, zhí yòng fǎn. zhèng guì yǒu héng, cí shàng tǐ yào, bù wéi hǎo yì. zhèng yǐ rén yì wèi cháng, cí yǐ lǐ shí wèi yào, gù guì shàng zhī. ruò yì yú xiān wáng, jūn zǐ suǒ bù hǎo. hǎo, hū bào fǎn. shāng sú mǐ mǐ, lì kǒu wéi xián, yú fēng wèi tiǎn, gōng qí niàn zāi! zhòu yǐ mǐ mǐ lì kǒu wèi xián, fù wáng guó jiā. jīn yīn mín lì kǒu yú fēng wèi jué, gōng qí niàn jué zhī. fù, fāng fú fǎn.
王曰:“呜呼!父师,今予祗命公以周公之事,往哉!今我敬命公以周公所为之事,往为之哉!言非周公所为,不敢枉公往治。○治,直吏反。旌别淑慝,表厥宅里,彰善瘅恶,树之风声。言当识别顽民之善恶,表异其居里,明其为善,病其为恶,立其善风,扬其善声。○别音彼列反。瘅音丁但反。弗率训典,殊厥井疆,俾克畏慕。其不循教道之常,则殊其井居田界,使能畏为恶之祸,慕为善之福,所以沮劝。○俾,必尔反。沮,辞汝反,又慈吕反。申画郊圻,慎固封守,以康四海。郊圻虽旧所规画,当重分明之。又当谨慎坚固封疆之守备,以安四海。京圻安,则四海安矣。○守,徐始救反。重,直用反。政贵有恒,辞尚体要,不惟好异。政以仁义为常,辞以理实为要,故贵尚之。若异於先王,君子所不好。○好,呼报反。商俗靡靡,利口惟贤,馀风未殄,公其念哉!纣以靡靡利口为贤,覆亡国家。今殷民利口馀风未绝,公其念绝之。○覆,芳服反。
shū" wáng yuē" zhì" niàn zāi" zhèng yì yuē: wáng gèng tàn ér hū bì gōng yuē:" wū hū! fù shī, jīn rì wǒ jìng mìng gōng yǐ zhōu gōng suǒ wéi zhī shì, gōng qí wǎng wèi zhī zāi! gōng wǎng zhì bǐ, dāng shí bié shàn zhī yǔ è, biǎo yì qí shàn zhě suǒ jū zhī lǐ, zhāng míng qí wéi shàn, bìng qí wèi è. qí wéi shàn zhī rén, dāng lì qí shàn fēng, yáng qí shàn shēng. qí yǒu bù xún dào jiào zhī cháng zhě, zé shū qí jǐng tián jiāng jiè, shǐ zhī néng wèi wèi è zhī huò, mù wéi shàn zhī fú. gèng zhòng huà jiāo qí jìng jiè, jǐn shèn láo gù qí fēng jiāng shǒu bèi, yǐ ān bǐ sì hǎi zhī nèi. wéi zhèng guì zài yǒu cháng, yán cí shàng qí lǐ shí yào yuē, dāng bù wéi hǎo qí qí yì. shāng zhī jiù sú, mǐ mǐ rán hǎo xiāng suí shùn, lì kǒu biàn jié ē yú shùn zhǐ zhě wéi yǐ wéi xián. yú fēng zhì jīn wèi jué, gōng qí niàn jué zhī zāi!" jiè bì gōng yǐ zhì yīn mín zhī fǎ. chuán" yán dāng" zhì" shàn shēng" zhèng yì yuē: jīng qí suǒ yǐ biǎo shí guì jiàn, gù chuán yǐ" jīng" wèi shí." shū", shàn yě." tè", è yě. yán dāng shí bié wán mín zhī shàn, è zhī qí shàn zhě, biǎo yì qí suǒ jū zhī lǐ, ruò jīn xiào zǐ shùn sūn yì fū jié fù, biǎo qí mén lǘ zhě yě. biǎo qí shàn zhě, zé è zhě zì jiàn. míng qí wéi shàn, dāng bāo shǎng zhī. bìng qí wèi è, dāng zuì fá zhī. qí yǒu shàn rén, lì qí shàn fēng, lìng yì lǐ shǐ fàng xiào zhī yáng qí shàn shēng, gào zhī shū yuǎn, shǐ wén zhī zhī. chuán" qí bù" zhì" jǔ quàn" zhèng yì yuē: mèng zǐ yún," fāng lǐ wèi jǐng, jǐng jiǔ bǎi mǔ", shǐ mín" sǐ xǐ wú chū xiāng, xiāng tián tóng jǐng, chū rù xiàng yǒu, shǒu wàng xiāng zhù, jí bìng xiāng fú chí, zé bǎi xìng qīn mù". rán zé xiān wáng zhì zhī wèi jǐng tián yě, yù shǐ mín xiāng qīn ài, shēng xiàng zuǒ zhù, sǐ xiāng bìn zàng. bù xún dào jiào zhī cháng zhě, qí rén bù kě qīn jìn, yǔ shàn mín zá jū, huò rǎn shàn wèi è, gù shū qí jǐng tián jū jiè, lìng mín bù yǔ lái wǎng. yóu jīn xià mín yǒu dà zuì guò bù kěn fú zhě, zé bìn chū zú dǎng zhī wài, jí xiōng bù yǔ jiāo tōng, cǐ zhī yì yě. yì jì shū qí jǐng tián, bì dāng sī zì gǎi huǐ, shǐ qí néng wèi wèi è zhī huò, mù wéi shàn zhī fú, suǒ yǐ jǔ zhǐ wèi è zhě, quàn miǎn wéi shàn zhě. chuán" jiāo qí" zhì" ān yǐ" zhèng yì yuē:" jiāo qí" wèi yì zhī jìng jiè. jìng jiè suī jiù yǒu guī huà, ér nián shì jiǔ yuǎn, huò xiāng qīn duó, dāng zhòng fēn míng huà zhī, yǐ fáng hòu xiāng qīn fàn. suī jǔ yì zhī jiāo jìng wèi yán, qí mín tián jiāng pàn yì lìng gèng zhòng huà zhī, bù rán hé yǐ dé" shū qí jǐng jiāng" yě? wáng chéng zhī lì, sì jiāo yǐ wéi jīng shī píng zhàng, yù bèi bù yú, yòu dāng jǐn shèn láo gù fēng jiāng zhī shǒu bèi, yǐ ān sì hǎi zhī nèi. cǐ shì wáng zhī jìn jiāo, láo shè shǒu bèi, wéi kě yǐ ān jīng shī ěr. ér yún" ān sì hǎi" zhě, jīng shī ān, zé sì hǎi ān yǐ. chuán" zhòu yǐ" zhì" jué zhī" zhèng yì yuē: hán xuān zi chēng, zhòu shǐ shī yán zuò mǐ mǐ zhī yuè." mǐ mǐ" zhě, xiāng suí shùn zhī yì. zhòu zhī wéi rén, jù jiàn shì fēi, è wén qí duǎn, wéi yǐ mǐ mǐ xiāng suí shùn lì kǒu jié gěi néng suí cóng shàng yì zhě yǐ zhī wèi xián. shāng rén xiào zhī, suì chéng fēng sú, yóu cǐ suǒ yǐ fù wáng guó jiā. yīn mín lì kǒu yú fēng, zhì jīn bù jué, gōng qí niàn jué zhī. yù lìng qí biàn è sú yě.
[疏]“王曰”至“念哉”○正义曰:王更叹而呼毕公曰:“呜呼!父师,今日我敬命公以周公所为之事,公其往为之哉!公往至彼,当识别善之与恶,表异其善者所居之里,彰明其为善,病其为恶。其为善之人,当立其善风,扬其善声。其有不循道教之常者,则殊其井田疆界,使之能畏为恶之祸,慕为善之福。更重画郊圻境界,谨慎牢固其封疆守备,以安彼四海之内。为政贵在有常,言辞尚其礼实要约,当不惟好其奇异。商之旧俗,靡靡然好相随顺,利口辩捷、阿谀顺旨者惟以为贤。馀风至今未绝,公其念绝之哉!”戒毕公以治殷民之法。○传“言当”至“善声”○正义曰:旌旗所以表识贵贱,故传以“旌”为识。“淑”,善也。“慝”,恶也。言当识别顽民之善,恶知其善者,表异其所居之里,若今孝子、顺孙、义夫、节妇,表其门闾者也。表其善者,则恶者自见。明其为善,当褒赏之。病其为恶,当罪罚之。其有善人,立其善风,令邑里使放效之;扬其善声,告之疏远,使闻知之。○传“其不”至“沮劝”○正义曰:《孟子》云,“方里为井,井九百亩”,使民“死徙无出乡,乡田同井,出入相友,守望相助,疾病相扶持,则百姓亲睦”。然则先王制之为井田也,欲使民相亲爱,生相佐助,死相殡葬。不循道教之常者,其人不可亲近,与善民杂居,或染善为恶,故殊其井田居界,令民不与来往。犹今下民有大罪过不肯服者,则摈出族党之外,吉凶不与交通,此之义也。亦既殊其井田,必当思自改悔,使其能畏为恶之祸,慕为善之福,所以沮止为恶者,劝勉为善者。○传“郊圻”至“安矣”○正义曰:“郊圻”谓邑之境界。境界虽旧有规画,而年世久远,或相侵夺,当重分明画之,以防后相侵犯。虽举邑之郊境为言,其民田疆畔亦令更重画之,不然何以得“殊其井疆”也?王城之立,四郊以为京师屏障,预备不虞,又当谨慎牢固封疆之守备,以安四海之内。此是王之近郊,牢设守备,惟可以安京师耳。而云“安四海”者,京师安,则四海安矣。○传“纣以”至“绝之”○正义曰:韩宣子称,纣使师延作靡靡之乐。“靡靡”者,相随顺之意。纣之为人,拒谏饰非,恶闻其短,惟以靡靡相随顺、利口捷给、能随从上意者以之为贤。商人效之,遂成风俗,由此所以覆亡国家。殷民利口馀风,至今不绝,公其念绝之。欲令其变恶俗也。
wǒ wén yuē:' shì lù zhī jiā, xiān kè yóu lǐ, yǐ dàng líng dé, shí bèi tiān dào. tè yán wǒ wén zì gǔ yǒu zhī, shì yǒu lù wèi ér wú lǐ jiào, shǎo bù yǐ fàng dàng líng miǎo yǒu dé zhě, rú cǐ shí luàn tiān dào. xiān, xī qiǎn fǎn. bèi, bù nèi fǎn. bì huà shē lì, wàn shì tóng liú.' yán bì sú xiāng huà, chē fú shē lì, suī xiāng qù wàn shì, ruò tóng yī liú. bì, bù mèi fǎn. zī yīn shù shì, xí chǒng wéi jiù, hù chǐ miè yì, fú měi yú rén. cǐ yīn zhòng shì, jū chǒng rì jiǔ, hù shì shē chǐ, yǐ miè dé yì. fú shì guò zhì, měi yú qí mín. yán tiě shàng. hù yīn hù. jiāo yín jīn kuǎ, jiāng yóu è zhōng. suī shōu fàng xīn, xián zhī wéi jiān. yán yīn zhòng shì jiāo zì guò zhì, jīn qí suǒ néng, yǐ zì kuǎ dà, rú cǐ bù biàn, jiāng yòng è zì zhōng. suī jīn shùn cóng zhōu zhì, xīn wèi yàn fú, yǐ lǐ xián yù, qí xīn wéi nán. kuǎ yīn kǔ guā fǎn. yā, yú yè fǎn, yòu yú jiǎ fǎn, yòu yú yàn fǎn. zī fù néng xùn, wéi yǐ yǒng nián. wéi dé wéi yì, shí nǎi dà xùn. bù yóu gǔ xùn, yú hé qí xùn?" yǐ fù zī ér néng shùn yì, zé wéi kě yǐ cháng nián mìng yǐ. wéi yǒu dé yì, shì nǎi dà shùn. ruò bù yòng gǔ xùn diǎn jí, yú hé qí néng shùn hū?
我闻曰:‘世禄之家,鲜克由礼,以荡陵德,实悖天道。特言我闻自古有之,世有禄位而无礼教,少不以放荡陵邈有德者,如此实乱天道。○鲜,息浅反。悖,布内反。敝化奢丽,万世同流。’言敝俗相化,车服奢丽,虽相去万世,若同一流。○敝,步寐反。兹殷庶士,席宠惟旧,怙侈灭义,服美于人。此殷众士,居宠日久,怙恃奢侈,以灭德义。服饰过制,美於其民。言僣上。○怙音户。骄淫矜侉,将由恶终。虽收放心,闲之惟艰。言殷众士骄恣过制,矜其所能,以自侉大,如此不变,将用恶自终。虽今顺从周制,心未厌服,以礼闲御,其心惟难。○侉音苦瓜反。压,於叶反,又於甲反,又於艳反。资富能训,惟以永年。惟德惟义,时乃大训。不由古训,于何其训?”以富资而能顺义,则惟可以长年命矣。惟有德义,是乃大顺。若不用古训典籍,於何其能顺乎?
wáng yuē:" wū hū! fù shī, bāng zhī ān wēi, wéi zī yīn shì, bù gāng bù róu, jué dé yǔn xiū. yán bāng guó suǒ yǐ ān wēi, wéi zài hé cǐ yīn shì ér yǐ. zhì zhī bù gāng bù róu, kuān měng xiāng jì, zé qí dé zhèng xìn xiū lì. wéi zhōu gōng kè shèn jué shǐ, wéi jūn chén kè hé jué zhōng, wéi gōng kè chéng jué zhōng. zhōu gōng qiān yīn wán mín yǐ xiāo luàn jiē, néng shèn qí shǐ. jūn chén hóng zhōu gōng zhī xùn, néng hé qí zhōng. bì gōng chǎn èr gōng zhī liè, néng chéng qí zhōng. sān hòu xié xīn, tóng dǐ yú dào, dào qià zhèng zhì, zé rùn shēng mín. sān jūn hé xīn wèi yī, zhōng shǐ xiāng chéng, tóng zhì yú dào. dào zhì pǔ qià, zhèng huà zhì lǐ, qí dé zé huì shī, nǎi jìn rùn shēng mín. yán sān jūn zhī gōng, bù kě bù shàng. zhì, zhí lì fǎn. shī, shǐ gǔ fǎn. jìn, zi zhèn fǎn. sì yí zuǒ rèn, wǎng bù xián lài, yǔ xiǎo zi yǒng yīng duō fú. yán dōng yí xī róng nán mán běi dí bèi fā zuǒ rèn zhī rén, wú bù jiē shì lài sān jūn zhī dé, wǒ xiǎo zi yì zhǎng shòu qí duō fú. rèn, ér shén fǎn, yòu ér zhèn fǎn. gōng qí wéi shí chéng zhōu, jiàn wú qióng zhī jī, yì yǒu wú qióng zhī wén. gōng qí wéi yǐ shì chéng zhōu zhī zhì, wèi zhōu jiā lì wú qióng zhī jī yè, yú gōng yì yǒu wú qióng zhī míng, yǐ wén yú hòu shì. wèi, yú wěi fǎn. zǐ sūn xùn qí chéng shì, wéi yì. yán hòu shì zǐ sūn shùn gōng zhī chéng fǎ, wéi yǐ zhì. wū hū! wǎng yuē fú kè, wéi jì jué xīn. rén zhī wéi zhèng, wú yuē bù néng, wéi zài jǐn qí xīn ér yǐ. wǎng yuē mín guǎ, wéi shèn jué shì. wú yuē rén shǎo bù zú zhì yě, wéi zài shèn qí zhèng shì, wú gǎn qīng zhī. shǎo, shī zhào fǎn. qīn ruò xiān wáng chéng liè, yǐ xiū yú qián zhèng." jìng shùn wén wǔ chéng yè, yǐ měi yú qián rén zhī zhèng. suǒ yǐ miǎn bì gōng.
王曰:“呜呼!父师,邦之安危,惟兹殷士,不刚不柔,厥德允修。言邦国所以安危,惟在和此殷士而已。治之不刚不柔,宽猛相济,则其德政信修立。惟周公克慎厥始,惟君陈克和厥中,惟公克成厥终。周公迁殷顽民以消乱阶,能慎其始。君陈弘周公之训,能和其中。毕公阐二公之烈,能成其终。三后协心,同底于道,道洽政治,泽润生民。三君合心为一,终始相成,同致于道。道至普洽,政化治理,其德泽惠施,乃浸润生民。言三君之功,不可不尚。○治,直吏反。施,始鼓反。浸,子鸩反。四夷左衽,罔不咸赖,予小子永膺多福。言东夷、西戎、南蛮、北狄被发左衽之人,无不皆恃赖三君之德,我小子亦长受其多福。○衽,而甚反,又而鸩反。公其惟时成周,建无穷之基,亦有无穷之闻。公其惟以是成周之治,为周家立无穷之基业,於公亦有无穷之名,以闻於后世。○为,于伪反。子孙训其成式,惟乂。言后世子孙顺公之成法,惟以治。呜呼!罔曰弗克,惟既厥心。人之为政,无曰不能,惟在尽其心而已。罔曰民寡,惟慎厥事。无曰人少不足治也,惟在慎其政事,无敢轻之。○少,诗照反。钦若先王成烈,以休于前政。”敬顺文武成业,以美於前人之政。所以勉毕公。
shū" wǒ wén" zhì" qí xùn" zhèng yì yuē: wǒ wén gǔ rén yán yuē:" shì yǒu lù wèi zhī jiā, shì fù jiāo zì, shǎo néng yòng lǐ, yǐ fàng dàng zhī xīn líng miǎo yǒu dé zhī shì, rú cǐ zhě shí bèi luàn tiān dào. bì sú xiāng huà, shē chǐ huá lì, suī xiāng qù wàn shì, ér gòng tóng yī liú." cǐ yīn zhī zhòng shì, jiē shì fù guì zhī jiā, jū chǔ chǒng shì, wéi yǐ jiǔ yǐ. hù shì shē chǐ, yǐ miè dé yì. shēn bēi ér tiě shàng, shì qí fú, měi yú qí rén. jiāo zì guò zhì, jīn néng zì kuǎ, xíng rú cǐ bù biàn, jiāng yòng è zì zhōng. lìng yǐ fǎ yuē zhī, suī shōu liǎn qí fàng yì zhī xīn, héng fáng xián zhī, wéi dà jiān nán. zī cái fù zú, néng shùn dào yì, zé wéi kě yǐ cháng nián mìng yǐ. wéi néng yòng dé, wéi néng xíng yì, shì nǎi wèi dà shùn dé yě. ruò bù yòng gǔ zhī xùn diǎn, zé yú hé qí néng shùn hū? yù lìng bì gōng yǐ gǔ zhī xùn diǎn jiào yīn mín yě. chuán" tè yán" zhì" tiān dào" zhèng yì yuē: fán yǐ shàn yán jiào huà, wú fēi gǔ zhī xùn diǎn, yú cǐ tè yán" wǒ wén" zhě, yán cǐ shì zì gǔ yǒu zhī, suǒ yǐ yóu xū yán jìn gù yě. shì yǒu lù wèi, cái duō shì zhòng, zòng zì qí xīn ér wú lǐ jiào, rú cǐ zhī rén, shǎo néng bù yǐ fàng dàng zhī xīn líng miǎo yǒu dé zhě. tiān dào yǐ shàng lín xià, yǐ shàn lǜ è, jīn nǎi yǐ xià màn shàng, yǐ è líng shàn, rú cǐ zhě shí luàn tiān dào yě. chuán" cǐ yīn" zhì" tiě shàng" zhèng yì yuē:" xí" zhě rén zhī suǒ chǔ, gù wèi jū zhī yì." jiù", jiǔ yě. yīn shì duō shì shì guì zhī jiā, gù wèi" jū chǒng rì jiǔ". hù shì jǐ zhī shē chǐ, zì wèi shē chǐ wèi xián, dé yì fèi ér bù xíng, gù wèi" yǐ miè dé yì". yòu yǐ rén qīng wèi bēi, měi fú shèng shì, shì" fú shì guò zhì dù"." měi yú qí rén", yán tiě shàng fú, fú shèng rén yě. chuán" yán yīn" zhì" wéi nán" zhèng yì yuē:" yín" xùn guò yě, gù wèi" guò zhì". qiáng liáng zhě bù dé qí sǐ, hào shèng zhě bì yù qí dí, gù jīn kuǎ" bù biàn, jiāng yòng è zì zhōng". yán" suī shōu fàng xīn", zé yǐ shōu zhī yǐ. suī lìng shùn cóng zhōu zhì, sī wēi zì zhǐ, gù yuàn yóu zài, xīn wèi yā fú, gù" yǐ lǐ xián yù qí xīn, wéi nán" yě." xián" wèi fáng xián yù zhǐ yě. chuán" jìng shùn" zhì" bì gōng" zhèng yì yuē:" měi yú qián rén zhī zhèng", wèi guāng qián rén zhī zhèng. suǒ yǐ miǎn lì bì gōng.
[疏]“我闻”至“其训”○正义曰:我闻古人言曰:“世有禄位之家,恃富骄恣,少能用礼,以放荡之心陵邈有德之士,如此者实悖乱天道。敝俗相化,奢侈华丽,虽相去万世,而共同一流。”此殷之众士,皆是富贵之家,居处宠势,惟已久矣。怙恃奢侈,以灭德义。身卑而僣上,饰其服,美於其人。骄恣过制,矜能自侉,行如此不变,将用恶自终。令以法约之,虽收敛其放佚之心,恒防闲之,惟大艰难。资财富足,能顺道义,则惟可以长年命矣。惟能用德,惟能行义,是乃为大顺德也。若不用古之训典,则於何其能顺乎?欲令毕公以古之训典教殷民也。○传“特言”至“天道”○正义曰:凡以善言教化,无非古之训典,於此特言“我闻”者,言此事自古有之,所以尢须严禁故也。世有禄位,财多势重,纵恣其心而无礼教,如此之人,少能不以放荡之心陵邈有德者。天道以上临下,以善率恶,今乃以下慢上,以恶陵善,如此者实乱天道也。○传“此殷”至“僣上”○正义曰:“席”者人之所处,故为居之义。“旧”,久也。殷士多是世贵之家,故为“居宠日久”。怙恃己之奢侈,自谓奢侈为贤,德义废而不行,故为“以灭德义”。又以人轻位卑,美服盛饰,是“服饰过制度”。“美於其人”,言僣上服,服胜人也。○传“言殷”至“惟难”○正义曰:“淫”训过也,故为“过制”。强梁者不得其死,好胜者必遇其敌,故矜侉“不变,将用恶自终”。言“虽收放心”,则已收之矣。虽令顺从周制,思威自止,故怨犹在,心未压服,故“以礼闲御其心,惟难”也。“闲”谓防闲御止也。○传“敬顺”至“毕公”○正义曰:“美於前人之政”,谓光前人之政。所以勉励毕公。