yī yǐn zuò xián yǒu yī dé. yán jūn chén jiē yǒu chún yī zhī dé, yǐ jiè tài jiǎ.
伊尹作《咸有一德》。言君臣皆有纯一之德,以戒太甲。
shū" yī yǐn zuò xián yǒu yī dé" zhèng yì yuē: tài jiǎ jì guī yú bó, yī yǐn zhì shì ér tuì, kǒng tài jiǎ dé bù chún yī, gù zuò cǐ piān yǐ jiè zhī. jīng chēng yǐn gōng jí tāng xián yǒu yī dé, yán jǐ jūn chén jiē yǒu chún yī zhī dé, jiè tài jiǎ shǐ jūn chén yì rán. cǐ zhǔ jiè tài jiǎ ér yán chén yǒu yī dé zhě, yù lìng tài jiǎ yì rèn yī dé zhī chén. jīng yún" rèn guān wéi xián cái, zuǒ yòu wéi qí rén", shì jiè tài jiǎ shǐ shàn yòng chén yě. yī yǐn jì fàng tài jiǎ, yòu yíng ér fù zhī, shì yī yǐn yǒu chún yī zhī dé, jǐ wèi tài jiǎ suǒ xìn, shì jǐ jūn chén chún yī, yù lìng tài jiǎ fǎ zhī.
[疏]“伊尹作《咸有一德》”○正义曰:太甲既归於亳,伊尹致仕而退,恐太甲德不纯一,故作此篇以戒之。经称尹躬及汤咸有一德,言己君臣皆有纯一之德,戒太甲使君臣亦然。此主戒太甲而言臣有一德者,欲令太甲亦任一德之臣。经云“任官惟贤材,左右惟其人”,是戒太甲使善用臣也。伊尹既放太甲,又迎而复之,是伊尹有纯一之德,己为太甲所信,是己君臣纯一,欲令太甲法之。
xián yǒu yī dé jí zhèng zhī hòu kǒng qí bù yī, gù yǐ jiè zhī.
咸有一德即政之后恐其不一,故以戒之。
shū" xián yǒu yī dé" zhèng yì yuē: cǐ piān zhōng shǐ jiē yán yī dé zhī shì, fā shǒu zhì" chén jiè yú dé" xù qí zuò jiè zhī yóu, yǐ xià jiē jiè cí yě." dé" zhě, de yě, nèi dé yú xīn, xíng dé qí lǐ, jì dé qí lǐ, zhí zhī bì gù, bù wéi xié jiàn gèng zhì chà èr, shì zhī wèi" yī dé" yě. ér fán yōng zhī zhǔ, jiān bù zhōu wù, zhì jì shǎo jué, xìng fù duō yí, yǔ zhì zhě móu zhī, yǔ yú zhě bài zhī, zé shì èr sān qí dé, bù wéi yī yě. jīng yún:" dé wéi yī, dòng wǎng bù jí. dé èr sān, dòng wǎng bù xiōng." shì bù èr sān zé wèi yī dé yě. yòu yuē:" zhōng shǐ wéi yī, shí nǎi rì xīn." yán shǒu yī bì xū gù yě. tài jiǎ xīn shǐ jí zhèng, yī yǐn kǒng qí èr sān, gù zhuān yǐ yī dé wèi jiè.
[疏]“咸有一德”○正义曰:此篇终始皆言一德之事,发首至“陈戒于德”叙其作戒之由,已下皆戒辞也。“德”者,得也,内得於心,行得其理,既得其理,执之必固,不为邪见更致差贰,是之谓“一德”也。而凡庸之主,监不周物,志既少决,性复多疑,与智者谋之,与愚者败之,则是二三其德,不为一也。经云:“德惟一,动罔不吉。德二三,动罔不凶。”是不二三则为一德也。又曰:“终始惟一,时乃日新。”言守一必须固也。太甲新始即政,伊尹恐其二三,故专以一德为戒。
yī yǐn jì fù zhèng jué pì, hái zhèng tài jiǎ. jiāng gào guī, nǎi chén jiè yú dé. gào lǎo guī yì, chén dé yǐ jiè.
伊尹既复政厥辟,还政太甲。将告归,乃陈戒于德。告老归邑,陈德以戒。
shū" yī yǐn" zhì" yú dé" zhèng yì yuē: zì tài jiǎ jū tóng, ér yī yǐn bǐng zhèng. tài jiǎ jì guī yú bó, yī yǐn hái zhèng qí jūn, jiāng yù gào lǎo guī qí sī yì, nǎi chén yán jiè wáng yú dé, yǐ yī dé jiè wáng yě. tài jiǎ jì dé fù guī, yī yǐn jí yīng hái zhèng, qí gào guī chén jiè, wèi zhī zài hé nián yě. xià yún" jīn sì wáng xīn fú jué mìng", zé shì chū shǐ jí zhèng, gài tài jiǎ jū bó zhī hòu jí gào lǎo yě. jūn shì yún:" zài tài jiǎ, shí zé yǒu ruò bǎo héng." bǎo héng, yī yǐn yě. xiāng èr shí yī nián zuǒ zhuàn yún:" yī yǐn fàng tài jiǎ ér xiāng zhī, zú wú yuàn sè." zé yī yǐn yòu xiāng tài jiǎ. gài yī yǐn cǐ shí jiāng yù gào guī, tài jiǎ yòu liú zhī wèi xiāng, rú chéng wáng zhī liú zhōu gōng, bù dé guī yě. chuán" gào lǎo" zhì" yǐ jiè" zhèng yì yuē: yī yǐn tāng zhī shàng xiàng, wèi wèi sān gōng, bì fēng wèi guó jūn. yòu shòu yì yú jī nèi, gào lǎo zhì zhèng shì yú jūn, yù guī sī yì yǐ zì ān. jiāng lí wáng cháo, gù chén jiè yǐ dé yě. wú yì yún" sì zǔ jiǎ zhī xiǎng guó sān shí sān nián", chuán chēng zǔ jiǎ jí tài jiǎ yě. yīn běn jì yún:" tài jiǎ bēng, zi wò dīng lì." wò dīng xù yún:" wò dīng jì zàng yī yǐn yú bó." zé yī yǐn zú zài wò dīng zhī shì. tāng wèi zhū hóu zhī shí yǐ dé yī yǐn, cǐ zhì wò dīng shǐ zú, yī yǐn shòu nián bǎi yǒu yú suì. cǐ gào guī zhī shí, yǐ yīng qī shí zuǒ yòu yě. yīn běn jì yún:" tài jiǎ jì lì sān nián, yī yǐn fàng zhī yú tóng gōng. jū tóng gōng sān nián, huǐ guò fǎn shàn, yī yǐn nǎi yíng ér shòu zhī zhèng." wèi tài jiǎ guī bó zhī suì yǐ wèi jí wèi liù nián, yǔ cǐ jīng xiāng wéi, mǎ qiān zhī shuō wàng yě. jì nián yún, yīn zhòng rén" jí wèi, jū bó, qí qīng shì yī yǐn". zhòng rén bēng, yī yǐn nǎi fàng tài jiǎ yú tóng ér zì lì yě. yī yǐn jí wèi yú tài jiǎ qī nián. tài jiǎ qián chū zì tóng, shā yī yǐn, nǎi lì qí zi yī zhì yī fèn, mìng fù qí fù zhī tián zhái ér zhōng fēn zhī. àn cǐ jīng xù yī yǐn fèng tài jiǎ guī yú bó, qí wén shén míng. zuǒ zhuàn yòu chēng" yī yǐn fàng tài jiǎ ér xiāng zhī", mèng zǐ yún" yǒu yī yǐn zhī zhì zé kě, wú yī yǐn zhī zhì zé cuàn", yī yǐn bù kěn zì lì, tài jiǎ bù shā yī yǐn yě. bì ruò yī yǐn fàng jūn zì lì, tài jiǎ qǐ ér shā zhī, zé yī yǐn sǐ yǒu yú zuì, yì dāng wū gōng miè zú, tài jiǎ hé suǒ gǎn dé ér fù lì qí zi, hái qí tián zhái hū? jì nián zhī shū, jìn tài kāng bā nián jí jùn mín fā wèi ān xī wáng zhǒng dé zhī, gài dāng shí liú sú yǒu cǐ wàng shuō, gù qí shū yīn jì zhī ěr.
[疏]“伊尹”至“于德”○正义曰:自太甲居桐,而伊尹秉政。太甲既归于亳,伊尹还政其君,将欲告老归其私邑,乃陈言戒王於德,以一德戒王也。太甲既得复归,伊尹即应还政,其告归陈戒,未知在何年也。下云“今嗣王新服厥命”,则是初始即政,盖太甲居亳之后即告老也。《君奭》云:“在太甲,时则有若保衡。”保衡,伊尹也。襄二十一年《左传》云:“伊尹放太甲而相之,卒无怨色。”则伊尹又相太甲。盖伊尹此时将欲告归,太甲又留之为相,如成王之留周公,不得归也。○传“告老”至“以戒”○正义曰:伊尹汤之上相,位为三公,必封为国君。又受邑于畿内,告老致政事於君,欲归私邑以自安。将离王朝,故陈戒以德也。《无逸》云“肆祖甲之享国三十三年”,传称祖甲即太甲也。《殷本纪》云:“太甲崩,子沃丁立。”《沃丁》序云:“沃丁既葬伊尹于亳。”则伊尹卒在沃丁之世。汤为诸侯之时已得伊尹,此至沃丁始卒,伊尹寿年百有馀岁。此告归之时,已应七十左右也。《殷本纪》云:“太甲既立三年,伊尹放之於桐宫。居桐宫三年,悔过反善,伊尹乃迎而受之政。”谓太甲归亳之岁已为即位六年,与此经相违,马迁之说妄也。《纪年》云,殷仲壬“即位,居亳,其卿士伊尹”。仲壬崩,伊尹乃放太甲於桐而自立也。伊尹即位於太甲七年。太甲潜出自桐,杀伊尹,乃立其子伊陟、伊奋,命复其父之田宅而中分之。案此经序伊尹奉太甲归于亳,其文甚明。《左传》又称“伊尹放太甲而相之”,《孟子》云“有伊尹之志则可,无伊尹之志则篡”,伊尹不肯自立,太甲不杀伊尹也。必若伊尹放君自立,太甲起而杀之,则伊尹死有馀罪,义当污宫灭族,太甲何所感德而复立其子,还其田宅乎?《纪年》之书,晋太康八年汲郡民发魏安僖王冢得之,盖当时流俗有此妄说,故其书因记之耳。
yuē:" wū hū! tiān nán chén, mìng mí cháng. yǐ qí wú cháng, gù nán xìn. chén, xú fú lín fǎn. cháng jué dé, bǎo jué wèi. jué dé fěi cháng, jiǔ yǒu yǐ wáng. rén néng cháng qí dé, zé ān qí wèi. jiǔ yǒu, zhū hóu. jié bù néng cháng qí dé, tāng fá ér jiān zhī.
曰:“呜呼!天难谌,命靡常。以其无常,故难信。○谌,徐巿林反。常厥德,保厥位。厥德匪常,九有以亡。人能常其德,则安其位。九有,诸侯。桀不能常其德,汤伐而兼之。
shū" jiǔ yǒu yǐ wáng" zhèng yì yuē: máo shī chuán yún:" jiǔ yǒu, jiǔ zhōu yě." cǐ chuán yún" jiǔ yǒu, zhū hóu", wèi jiǔ zhōu suǒ yǒu zhī zhū hóu. yī yǐn cǐ yán, fàn shuō dà lǐ, wèi zhǐ xià jié, dàn chuán gù xià wén bǐ jié, wèi cǐ yán zhī yàn, gù yún" jié bù néng cháng qí dé, tāng fá ér jiān zhī".
[疏]“九有以亡”○正义曰:《毛诗》传云:“九有,九州也。”此传云“九有,诸侯”,谓九州所有之诸侯。伊尹此言,泛说大理,未指夏桀,但传顾下文比桀,为此言之验,故云“桀不能常其德,汤伐而兼之”。
xià wáng fú kè yōng dé, màn shén nüè mín. yán jié bù néng cháng qí dé, bù jìng shén míng, bù xù xià mín. huáng tiān fú bǎo, jiān yú wàn fāng, qǐ dí yǒu mìng, yán tiān bù ān jié suǒ wéi, guǎng shì wàn fāng, yǒu tiān mìng zhě kāi dào zhī. juàn qiú yī dé, bǐ zuò shén zhǔ. tiān qiú yī dé, shǐ fá jié wèi tiān dì shén qí zhī zhǔ. wéi yǐn gōng jì tāng, xián yǒu yī dé, kè xiǎng tiān xīn, shòu tiān míng mìng, xiǎng, dāng yě. suǒ zhēng wú dí, wèi zhī shòu tiān mìng.
夏王弗克庸德,慢神虐民。言桀不能常其德,不敬神明,不恤下民。皇天弗保,监于万方,启迪有命,言天不安桀所为,广视万方,有天命者开道之。眷求一德,俾作神主。天求一德,使伐桀为天地神祇之主。惟尹躬暨汤,咸有一德,克享天心,受天明命,享,当也。所征无敌,谓之受天命。
shū chuán" xiǎng dāng" zhì" tiān mìng" zhèng yì yuē: dé dāng shén yì, shén nǎi xiǎng zhī, gù yǐ" xiǎng" wèi dāng yě. tiān dào yuǎn ér rén dào jìn, tiān zhī mìng rén, fēi yǒu yán cí wén gào, zhèng yǐ shén míng yòu zhī, shǐ zhī suǒ zhēng wú dí, wèi zhī shòu tiān mìng yě. wěi hòu zhī shū nǎi chēng yǒu huáng lóng bái guī bái yú chì què fù tú xián shū yǐ shòu shèng rén, zhèng diǎn wú qí shì yě. hàn zì āi píng zhī jiān, wěi hòu shǐ qǐ, jiǎ tuō guǐ shén, wàng chēng xiáng ruì, kǒng shí wèi yǒu qí shuō, zòng shǐ shí yǐ yǒu zhī, yì fēi kǒng suǒ xìn yě.
[疏]传“享当”至“天命”○正义曰:德当神意,神乃享之,故以“享”为当也。天道远而人道近,天之命人,非有言辞文诰,正以神明祐之,使之所征无敌,谓之受天命也。纬候之书乃称有黄龙白龟白鱼赤雀负图衔书以授圣人,正典无其事也。汉自哀平之间,纬候始起,假讬鬼神,妄称祥瑞,孔时未有其说,纵使时已有之,亦非孔所信也。
yǐ yǒu jiǔ yǒu zhī shī, yuán gé xià zhèng. yuán, yú yě. yú dé jiǔ yǒu zhī zhòng, suì fá xià shèng zhī, gǎi qí zhèng. fēi tiān sī wǒ yǒu shāng, wéi tiān yòu yú yī dé. fēi tiān sī shāng ér wáng zhī, yòu zhù yī dé, suǒ yǐ wáng. wáng, yú kuàng fǎn, xià tóng huò rú zì. fēi shāng qiú yú xià mín, wéi mín guī yú yī dé. fēi shāng yǐ lì qiú mín, mín zì guī yú yī dé. dé wéi yī, dòng wǎng bù jí. dé èr sān, dòng wǎng bù xiōng. èr sān, yán bù yī. wéi jí xiōng bù tiě zài rén, wéi tiān jiàng zāi xiáng zài dé. xíng shàn zé jí, xíng è zé xiōng, shì bù chà. dé yī, tiān jiàng zhī shàn bù yī, tiān jiàng zhī zāi shì zài dé. tiě, zi niàn fǎn.
以有九有之师,爰革夏正。爰,於也。於得九有之众,遂伐夏胜之,改其正。非天私我有商,惟天佑于一德。非天私商而王之,佑助一德,所以王。○王,于况反,下同;或如字。非商求于下民,惟民归于一德。非商以力求民,民自归於一德。德惟一,动罔不吉。德二三,动罔不凶。二三,言不一。惟吉凶不僣在人,惟天降灾祥在德。行善则吉,行恶则凶,是不差。德一,天降之善;不一,天降之灾;是在德。○僣,子念反。
shū" wéi jí" zhì" zài dé" zhèng yì yuē: zhǐ qí yǐ rán, zé wèi" jí xiōng" yán qí zhēng zhào, zé yuē" zāi xiáng" qí shì bù shèn yì yě. jí xiōng yǐ chéng zhī shì, zhǐ rén yán zhī, gù yuē" zài rén". zāi xiáng wèi zhì zhī zhēng, xíng zhī suǒ zhāo, gù yán" zài dé"." zài dé" wèi wèi dé yǒu yī yǔ bù yī," zài rén" wèi rén xíng yǒu shàn yǔ bù shàn yě. jí xiōng yǐ zài qí shēn, gù bù yán lái chù zāi xiáng zì wài ér zhì, gù yán" tiān jiàng" qí shí jí xiōng yì tiān jiàng yě.
[疏]“惟吉”至“在德”○正义曰:指其已然,则为“吉凶”;言其徵兆,则曰“灾祥”;其事不甚异也。吉凶已成之事,指人言之,故曰“在人”。灾祥未至之徵,行之所招,故言“在德”。“在德”谓为德有一与不一,“在人”谓人行有善与不善也。吉凶已在其身,故不言来处;灾祥自外而至,故言“天降”;其实吉凶亦天降也。
" jīn sì wáng xīn fú jué mìng, wéi xīn jué dé. qí mìng, wáng mìng. xīn qí dé, jiè wù dài. zhōng shǐ wéi yī, shí nǎi rì xīn. yán dé xíng zhōng shǐ bù shuāi shā, shì nǎi rì xīn zhī yì. xíng, xià mèng fǎn. shā, sè jiè fǎn, shuāi wēi yě, shā hài yě, yán xiǎo xiǎo hài yě. rèn guān wéi xián cái, zuǒ yòu wéi qí rén. guān xián cái ér rèn zhī, fēi xián cái bù kě rèn. xuǎn zuǒ yòu, bì zhōng liáng. bù zhōng liáng, fēi qí rén. chén wèi shàng wèi dé, wéi xià wèi mín. yán chén fèng shàng bù dé, shùn xià xùn mín, bù kě guān suǒ sī, rèn fēi qí rén. wèi shàng, yú wěi fǎn, xià" wèi mín" tóng. wèi dé, rú zì, xià" wéi xià" tóng, xú jiē yú wěi fǎn. qí nán qí shèn, wéi hé wéi yī. qí nán wú yǐ wéi yì, qí shèn wú yǐ qīng zhī, qún chén dāng hé yī xīn yǐ shì jūn, zhèng nǎi shàn. yì, yǐ shì fǎn.
“今嗣王新服厥命,惟新厥德。其命,王命。新其德,戒勿怠。终始惟一,时乃日新。言德行终始不衰杀,是乃日新之义。○行,下孟反。杀,色界反,衰微也,杀害也,言小小害也。任官惟贤材,左右惟其人。官贤才而任之,非贤材不可任。选左右,必忠良。不忠良,非其人。臣为上为德,为下为民。言臣奉上布德,顺下训民,不可官所私,任非其人。○为上,于伪反,下“为民”同。为德,如字,下“为下”同,徐皆于伪反。其难其慎,惟和惟一。其难无以为易,其慎无以轻之,群臣当和一心以事君,政乃善。○易,以豉反。
shū" jīn sì wáng" zhì" wéi yī" zhèng yì yuē: shàng jì yán" zài dé", cǐ zhǐ jiè sì wáng, jīn xīn shǐ fú qí wáng mìng, wéi dāng xīn qí suǒ xíng zhī dé. suǒ yún" xīn" zhě, zhōng shǐ suǒ xíng, wéi cháng rú yī, wú yǒu shuāi shā zhī shí, shì nǎi" rì xīn" yě. wáng jì shēn xíng yī dé, chén yì dāng rán. rèn rén wèi guān, wéi yòng qí xián cái. fǔ bì zuǒ yòu, wéi dāng yòng qí zhōng liáng zhī rén, nǎi kě wèi zuǒ yòu ěr. cǐ" rèn guān"" zuǒ yòu" jí wáng zhī chén yě. chén zhī wèi yòng, suǒ shī duō yǐ. hé zhě? yán chén zhī zhù wèi zài shàng, dāng shī wéi dào dé shēn wéi chén xià, dāng xū zhù wèi yú mín yě. chén zhī jì dāng wèi jūn, yòu xū wèi mín, gù bù kě rèn fēi qí cái, yòng fēi qí rén. cǐ chén zhī suǒ zhí, qí shì shén nán, wú de yǐ wéi yì. qí shì xū shèn, wú de qīng hū. wèi chén zhī nán rú cǐ, wéi dāng qún chén hé shùn, wéi dāng gòng bǐng yī xīn, yǐ cǐ shì jūn, rán hòu zhèng nǎi shàn ěr. yán jūn chén yí jiē yǒu yī dé. chuán" qí mìng" zhì" wù dài" zhèng yì yuē: shuō mìng yún:" wáng yán wéi zuò mìng." chéng shí bā nián zuǒ zhuàn yún:" rén zhī qiú jūn, shǐ chū mìng yě." shì yán rén jūn zhí zài fā mìng." xīn fú jué mìng", xīn shǐ fú xíng wáng mìng, gù yún" qí mìng, wáng mìng" yě." xīn qí dé" zhě, qín xíng qí shì, rì rì yì xīn, jiè wáng wù xiè dài yě. chuán" yán dé" zhì" zhī yì" zhèng yì yuē:" rì xīn" zhě, rì rì yì xīn yě. ruò jīn rì qín ér míng rì duò, zuó rì shì ér jīn rì fēi, zì páng guān zhī, zé yǒu xīn yǒu jiù. yán wáng dé xíng zhōng shǐ jiē tóng, bù yǒu shuāi shā, cóng páng guān zhī, měi rì yì xīn, shì nǎi" rì xīn" zhī yì yě. chuán" guān xián" zhì" qí rén" zhèng yì yuē:" rèn guān" wèi rèn rén yǐ guān, gù yún" guān xián cái ér rèn zhī", yán guān yòng xián cái ér wěi rèn zhī. shī xù yún" rèn xián shǐ néng", fēi xián cái bù kě rèn yě. jiǒng mìng yún:" xiǎo dà zhī chén, xián huái zhōng liáng." gù yán" xuǎn zuǒ yòu, bì zhōng liáng", bù zhōng liáng, jí shì fēi qí rén." rèn guān" shì yòng rén wéi guān," zuǒ yòu" yì shì rèn ér yòng zhī, gù yán" xuǎn zuǒ yòu" yě. zhí yán qí rén," rén" zì bú jiàn, gù jù jiǒng mìng zhī wén, yǐ" zhōng liáng" chōng zhī. chuán" yán chén" zhì" qí rén" zhèng yì yuē:" yán chén fèng shàng bù dé" zhě," fèng shàng" wèi fèng wèi zài shàng, jiě jīng" wèi shàng" yě" bù dé" zhě wèi bù wèi dào dé, jiě jīng" wèi dé" yě." shùn xià xùn mín" zhě," shùn xià" wèi bēi shùn yǐ wéi chén xià, jiě jīng" wéi xià" yě" xùn mín" zhě, wèi yǐ shàn dào xùn zhù xià mín, jiě jīng" wèi mín" yě. gù shì yì tóng cǐ jiě. chuán" qí nán" zhì" nǎi shàn" zhèng yì yuē: cǐ jīng shēn shàng chén shì jì suǒ wéi rú cǐ, qí nán wú yǐ wéi yì, qí shèn wú yǐ qīng hū zhī, jiè chén wú de qīng yì chén zhī zhí yě. jì shì bù kě qīng, yí hé xié fèng shàng, qún chén dāng yī xīn yǐ shì jūn, rú cǐ zhèng nǎi shàn ěr. yī xīn jí yī dé, yán chén yì dāng yī dé yě.
[疏]“今嗣王”至“惟一”○正义曰:上既言“在德”,此指戒嗣王,今新始服其王命,惟当新其所行之德。所云“新”者,终始所行,惟常如一,无有衰杀之时,是乃“日新”也。王既身行一德,臣亦当然。任人为官,惟用其贤材。辅弼左右,惟当用其忠良之人,乃可为左右耳。此“任官”、“左右”即王之臣也。臣之为用,所施多矣。何者?言臣之助为在上,当施为道德;身为臣下,当须助为於民也。臣之既当为君,又须为民,故不可任非其才,用非其人。此臣之所职,其事甚难,无得以为易。其事须慎,无得轻忽。为臣之难如此,惟当群臣和顺,惟当共秉一心,以此事君,然后政乃善耳。言君臣宜皆有一德。○传“其命”至“勿怠”○正义曰:《说命》云:“王言惟作命。”成十八年《左传》云:“人之求君,使出命也。”是言人君职在发命。“新服厥命”,新始服行王命,故云“其命,王命”也。“新其德”者,勤行其事,日日益新,戒王勿懈怠也。○传“言德”至“之义”○正义曰:“日新”者,日日益新也。若今日勤而明日惰,昨日是而今日非,自旁观之,则有新有旧。言王德行终始皆同,不有衰杀,从旁观之,每日益新,是乃“日新”之义也。○传“官贤”至“其人”○正义曰:“任官”谓任人以官,故云“官贤才而任之”,言官用贤才而委任之。《诗序》云“任贤使能”,非贤才不可任也。《冏命》云:“小大之臣,咸怀忠良。”故言“选左右,必忠良”,不忠良,即是非其人。“任官”是用人为官,“左右”亦是任而用之,故言“选左右”也。直言其人,“人”字不见,故据《冏命》之文,以“忠良”充之。○传“言臣”至“其人”○正义曰:“言臣奉上布德”者,“奉上”谓奉为在上,解经“为上”也;“布德”者谓布为道德,解经“为德”也。“顺下训民”者,“顺下”谓卑顺以为臣下,解经“为下”也;“训民”者,谓以善道训助下民,解经“为民”也。顾氏亦同此解。○传“其难”至“乃善”○正义曰:此经申上臣事既所为如此,其难无以为易,其慎无以轻忽之,戒臣无得轻易臣之职也。既事不可轻,宜和协奉上,群臣当一心以事君,如此政乃善耳。一心即一德,言臣亦当一德也。
dé wú cháng shī, zhǔ shàn wèi shī. dé fēi yī fāng, yǐ shàn wéi zhǔ, nǎi kě shī. shàn wú cháng zhǔ, xié yú kè yī. yán yǐ hé yú néng yī wèi cháng dé. bǐ wàn xìng xián yuē:' dà zāi! wáng yán.' yī dé zhī yán, gù yuē dà. yòu yuē:' yī zāi! wáng xīn.' néng yī dé, zé yī xīn. kè suí xiān wáng zhī lù, yǒng dǐ zhēng mín zhī shēng. yán wèi wáng ér lìng wàn xìng rú cǐ, zé néng bǎo ān xiān wáng zhī chǒng lù, zhǎng zhì zhòng mín suǒ yǐ zì shēng zhī dào, shì míng wáng zhī shì. zhēng, zhī chéng fǎn. wū hū! qī shì zhī miào, kě yǐ guān dé. tiān zǐ lì qī miào, yǒu dé zhī wáng zé wèi zǔ zōng, qí miào bù huǐ, gù kě guān dé. wàn fū zhī zhǎng, kě yǐ guān zhèng. néng zhěng qí wàn fū, qí zhèng kě zhī. zhǎng, dīng zhàng fǎn.
德无常师,主善为师。德非一方,以善为主,乃可师。善无常主,协于克一。言以合於能一为常德。俾万姓咸曰:‘大哉!王言。’一德之言,故曰大。又曰:‘一哉!王心。’能一德,则一心。克绥先王之禄,永厎烝民之生。言为王而令万姓如此,则能保安先王之宠禄,长致众民所以自生之道,是明王之事。○烝,之丞反。呜呼!七世之庙,可以观德。天子立七庙,有德之王则为祖宗,其庙不毁,故可观德。万夫之长,可以观政。能整齐万夫,其政可知。○长,丁丈反。
shū" wū hū" zhì" guān zhèng" zhèng yì yuē: cǐ yòu quàn wáng xiū dé yǐ lì hòu shì zhī míng. lǐ wáng zhě zǔ yǒu gōng zōng yǒu dé, suī qī shì zhī wài qí miào bù huǐ. wū hū! qī shì zhī miào qí wài zé yóu yǒu bù huǐ zhě, kě yǐ guān zhī qí yǒu míng dé yě. lì dé zài yú wéi zhèng, wàn fū zhī zhǎng néng shǐ qí zhěng qí, kě yǐ guān zhī qí shàn zhèng yě. wàn fū zhī zhǎng shàng ěr, kuàng tiān zǐ hū? guān wáng shǐ wéi shàn zhèng yě. chuán" tiān zǐ" zhì" guān dé" zhèng yì yuē: tiān zǐ lì qī miào, shì qí cháng shì, qí yǒu dé zhī wáng zé liè wéi zǔ zōng, suī qī miào qīn jǐn, ér qí miào bù huǐ, gù yú qī miào zhī wài kě yǐ guān dé yǐ. xià yún" wàn fū zhī zhǎng, kě yǐ guān zhèng", wèi guān qí wàn fū zhī zhǎng. cǐ" qī shì zhī miào, kě yǐ guān dé", wèi guān qī shì zhī wài. wén suī tóng ér yì xiǎo yì ěr, suǒ wèi cí bù hài yì. hàn shì yǐ lái, lùn qī miào zhū duō yǐ, qí wén jiàn yú jì zhuàn, lǐ qì jiā yǔ xún qīng shū gǔ liáng chuán jiē yuē tiān zǐ lì qī miào, yǐ wéi tiān zǐ cháng fǎ, bù biàn qí miào zhī míng. wáng zhì yún:" tiān zǐ qī miào, sān zhāo sān mù, yǔ tài zǔ zhī miào ér qī." jì fǎ yún:" wáng lì qī miào, yuē kǎo miào, yuē wáng kǎo miào, yuē huáng kǎo miào, yuē xiǎn kǎo miào, yuē zǔ kǎo miào, jiē yuè jì zhī. yuǎn miào wèi tiāo, yǒu èr tiāo, xiǎng cháng nǎi zhǐ." hàn shū wéi xuán chéng yì yuē:" zhōu zhī suǒ yǐ qī miào zhě, hòu jì shǐ fēng, wén wáng wǔ wáng shòu mìng ér wáng, shì yǐ sān miào bù huǐ, yǔ qīn miào sì ér qī yě." zhèng xuán yòng cǐ wèi shuō. wéi zhōu yǒu qī miào, èr tiāo wéi wén wáng wǔ wáng miào yě, gù zhèng xuán wáng zhì zhù yún:" cǐ zhōu zhì. qī zhě, tài zǔ jí wén wáng wǔ wáng èr tiāo, yǔ qīn miào sì. tài zǔ, hòu jì yě. yīn zé liù miào, qì jí tāng yǔ èr zhāo èr mù. xià zé wǔ miào, wú tài zǔ, yǔ yǔ èr zhāo èr mù ér yǐ." liáng yóu bú jiàn gǔ wén, gù wèi cǐ miù shuō. cǐ piān nǎi shì shāng shū, yǐ yún" qī shì zhī miào", zé tiān zǐ lì qī miào, wáng zhě cháng lǐ, fēi dú zhōu rén shǐ yǒu qī miào yě. wén wǔ zé wèi zǔ zōng, bù zài zhāo mù zhī shù, wáng zhì zhī wén bù dé yún" sān zhāo sān mù" yě. liú xīn mǎ róng wáng sù suī zé bú jiàn gǔ wén, jiē yǐ qī miào wèi tiān zǐ cháng lǐ. suǒ yán èr tiāo zhě, wáng sù yǐ wéi gāo zǔ zhī fù jí zǔ yě, bìng gāo zǔ yǐ xià gòng wèi sān zhāo sān mù ěr. sāng fú xiǎo jì yún:" wáng zhě dì qí zǔ zhī suǒ zì chū, yǐ qí zǔ pèi zhī ér lì sì miào. shù zǐ wáng yì rú zhī." suǒ yǐ bù tóng zhě, wáng sù děng yǐ wéi shòu mìng zhī wáng shì chū jī zhī wáng, gù lì sì miào." shù zǐ wáng" zhě, wèi shù zǐ zhī hòu zì wài jì lì, suī chéng zhèng tǒng zhī hòu, zì gèng bié lì jǐ zhī gāo zǔ yǐ xià zhī miào, yóu ruò hàn xuān dì bié lì lì tài zǐ dào huáng kǎo miào zhī lèi yě. huò kě shù zǐ chū jī wèi wáng, yì dé yǔ dí zǐ tóng, zhèng lì sì miào yě.
[疏]“呜呼”至“观政”○正义曰:此又劝王修德以立后世之名。礼王者祖有功、宗有德,虽七世之外其庙不毁。呜呼!七世之庙其外则犹有不毁者,可以观知其有明德也。立德在於为政,万夫之长能使其整齐,可以观知其善政也。万夫之长尚尔,况天子乎?观王使为善政也。○传“天子”至“观德”○正义曰:天子立七庙,是其常事,其有德之王则列为祖宗,虽七庙亲尽,而其庙不毁,故於七庙之外可以观德矣。下云“万夫之长,可以观政”,谓观其万夫之长。此“七世之庙,可以观德”,谓观七世之外。文虽同而义小异耳,所谓辞不害意。汉氏以来,论七庙诸多矣,其文见於记传,《礼器》、《家语》、《荀卿书》、《穀梁传》皆曰天子立七庙,以为天子常法,不辨其庙之名。《王制》云:“天子七庙,三昭三穆,与太祖之庙而七。”《祭法》云:“王立七庙,曰考庙,曰王考庙,曰皇考庙,曰显考庙,曰祖考庙,皆月祭之。远庙为祧,有二祧,享尝乃止。”《汉书》韦玄成议曰:“周之所以七庙者,后稷始封,文王武王受命而王,是以三庙不毁,与亲庙四而七也。”郑玄用此为说。惟周有七庙,二祧为文王武王庙也,故郑玄《王制》注云:“此周制。七者,太祖及文王武王二祧,与亲庙四。太祖,后稷也。殷则六庙,契及汤与二昭二穆。夏则五庙,无太祖,禹与二昭二穆而已。”良由不见古文,故为此谬说。此篇乃是《商书》,已云“七世之庙”,则天子立七庙,王者常礼,非独周人始有七庙也。文武则为祖宗,不在昭穆之数,《王制》之文不得云“三昭三穆”也。刘歆、马融、王肃虽则不见古文,皆以七庙为天子常礼。所言二祧者,王肃以为高祖之父及祖也,并高祖已下共为三昭三穆耳。《丧服小记》云:“王者禘其祖之所自出,以其祖配之而立四庙。庶子王亦如之。”所以不同者,王肃等以为受命之王是初基之王,故立四庙。“庶子王”者,谓庶子之后自外继立,虽承正统之后,自更别立己之高祖已下之庙,犹若汉宣帝别立戾太子悼皇考庙之类也。或可庶子初基为王,亦得与嫡子同,正立四庙也。
hòu fēi mín wǎng shǐ, mín fēi hòu wǎng shì. jūn yǐ shǐ mín zì zūn, mín yǐ shì jūn zì shēng. wú zì guǎng yǐ xiá rén, pǐ fū pǐ fù, bù huò zì jìn, mín zhǔ wǎng yǔ chéng jué gōng." shàng yǒu xiá rén zhī xīn, zé xià wú suǒ zì jìn yǐ. yán xiān jǐn qí xīn, rán hòu nǎi néng jǐn qí lì, rén jūn suǒ yǐ chéng gōng. xiá, hù jiā fǎn. jǐn, xú zi rěn fǎn, zhù tóng.
后非民罔使,民非后罔事。君以使民自尊,民以事君自生。无自广以狭人,匹夫匹妇,不获自尽,民主罔与成厥功。”上有狭人之心,则下无所自尽矣。言先尽其心,然后乃能尽其力,人君所以成功。○狭,户夹反。尽,徐子忍反,注同。
shū" wú zì" zhì" jué gōng" zhèng yì yuē: jì yán jūn mín xiāng xū, yòu jiè wáng xū xīn dài wù. fán wéi rén zhǔ, wú de zì wèi guǎng dà, yǐ xiá xiǎo qián rén, wù zì yǐ suǒ zhī wèi dà, wèi bǐ suǒ zhī wèi xiǎo. ruò wèi bǐ xiá xiǎo, bì dài zhī qīng bó. bǐ zhī yù báo, zé yì bù zì jìn. pǐ fū pǐ fù bù dé zì jìn qí yì, zé zài xià bù kěn qīn shàng, zài shàng bù dé xià qíng, rú shì zé rén zhǔ wú yǔ chéng qí gōng yě.
[疏]“无自”至“厥功”○正义曰:既言君民相须,又戒王虚心待物。凡为人主,无得自为广大,以狭小前人,勿自以所知为大,谓彼所知为小。若谓彼狭小,必待之轻薄。彼知遇薄,则意不自尽。匹夫匹妇不得自尽其意,则在下不肯亲上,在上不得下情,如是则人主无与成其功也。
wò dīng jì zàng yī yǐn yú bó, wò dīng, tài jiǎ zǐ. yī yǐn jì zhì shì lǎo zhōng, yǐ sān gōng lǐ zàng. wò, wū dú fǎn, xú yú dú fǎn. jiù dān suì xùn yī yǐn shì, xùn chàng qí suǒ xíng gōng dé zhī shì. zuò wò dīng. jiù dān, zhōng chén míng. zuò cǐ piān yǐ jiè yě, wáng.
沃丁既葬伊尹于亳,沃丁,太甲子。伊尹既致仕老终,以三公礼葬。○沃,乌毒反,徐於毒反。咎单遂训伊尹事,训畅其所行功德之事。作《沃丁》。咎单,忠臣名。作此篇以戒也,亡。
shū" wò dīng" zhì" zuò wò dīng" zhèng yì yuē: wò dīng, yīn wáng míng yě." wò dīng jì zàng yī yǐn", yán zhòng qí xián dé, bèi lǐ ér zàng zhī. jiù dān yǐ wò dīng ài mù yī yǐn, suì xùn chàng yī yǐn zhī shì yǐ gào wò dīng. shǐ lù qí shì, zuò wò dīng zhī piān. chuán" wò dīng" zhì" lǐ zàng" zhèng yì yuē: shì běn běn jì jiē yún" tài jiǎ bēng, zi wò dīng lì", shì wèi tài jiǎ zǐ yě. yī yǐn běn shì sān gōng, shàng piān yán qí gào guī, zhī" zhì shì lǎo zhōng, yǐ sān gōng lǐ zàng". huáng fǔ mì yún:" wò dīng bā nián, yī yǐn zú, zú nián bǎi yǒu yú suì. dà wù sān rì. wò dīng zàng zhī yǐ tiān zǐ lǐ, zàng sì yǐ tài láo, qīn lín sàng, yǐ bào dà dé." jìn wén qǐng suì, xiāng wáng bù xǔ, wò dīng bù dàng yǐ tiān zǐ zhī lǐ zàng yī yǐn yě. kǒng yán sān gōng lǐ zàng, wèi bì yǒu wén, yào qíng shì dāng rán yě.
[疏]“沃丁”至“作沃丁”○正义曰:沃丁,殷王名也。“沃丁既葬伊尹”,言重其贤德,备礼而葬之。咎单以沃丁爱慕伊尹,遂训畅伊尹之事以告沃丁。史录其事,作《沃丁》之篇。○传“沃丁”至“礼葬”○正义曰:《世本》、《本纪》皆云“太甲崩,子沃丁立”,是为太甲子也。伊尹本是三公,上篇言其告归,知“致仕老终,以三公礼葬”。皇甫谧云:“沃丁八年,伊尹卒,卒年百有馀岁。大雾三日。沃丁葬之以天子礼,葬祀以太牢,亲临丧,以报大德。”晋文请遂,襄王不许,沃丁不当以天子之礼葬伊尹也。孔言三公礼葬,未必有文,要情事当然也。
yī zhì xiāng dà wù, yī zhì, yī yǐn zi. tài wù, wò dīng dì zhī zǐ. zhì, zhāng lì fǎn. xiāng, xī liàng fǎn. tài wù, mǎ yún:" tài jiǎ zǐ." bó yǒu xiáng, sāng gǔ gòng shēng yú cháo. xiáng, yāo guài. èr mù hé shēng, qī rì dà gǒng, bù gōng zhī fá. sāng, sū zāng fǎn. gǔ, gōng mù fǎn, chǔ yě. cháo, zhí yáo fǎn. yī zhì zàn yú wū xián, zuò xián yì sì piān. zàn, gào yě. wū xián, chén míng. jiē wáng. wū xián, mǎ yún:" wū, nán wū yě, míng xián, yīn zhī wū yě."
伊陟相大戊,伊陟,伊尹子。太戊,沃丁弟之子。○陟,张力反。相,息亮反。太戊,马云:“太甲子。”亳有祥,桑穀共生于朝。祥,妖怪。二木合生,七日大拱,不恭之罚。○桑,苏臧反。穀,工木反,楮也。朝,直遥反。伊陟赞于巫咸,作《咸乂》四篇。赞,告也。巫咸,臣名。皆亡。○巫咸,马云:“巫,男巫也,名咸,殷之巫也。”
shū" yī zhì" zhì" sì piān" zhèng yì yuē: yī zhì fǔ xiāng tài wù, yú bó dōu zhī nèi, yǒu bù shàn zhī xiáng, sāng gǔ èr mù gòng shēng yú cháo. cháo fēi shēng mù zhī chù, shì wèi bù shàn zhī zhēng, yī zhì yǐ cǐ sāng gǔ zhī shì gào yú wū xián. shǐ lù qí shì, zuò xián yì sì piān." yì" xùn zhì yě, yán suǒ yǐ zhì yāo, xū zhì lǐ zhī, gù míng piān wèi xián yì yě. yī zhì bù xiān gào tài wù ér gào wū xián zhě, jūn shì yún:" zài tài wù, shí zé yǒu ruò wū xián yì wáng jiā." zé xián shì xián chén, néng zhì wáng shì, dà chén jiàn guài ér jù, xiān gòng yì lùn, ér hòu yǐ gào jūn. xià piān xù yún:" tài wù zàn yú yī zhì." míng xiān gào yú wū xián, ér hòu gào tài wù. chuán" yī zhì" zhì" zhī zǐ" zhèng yì yuē:" yī zhì, yī yǐn zi", xiāng chuán wéi rán. yīn běn jì yún:" wò dīng bēng, dì tài gēng lì. bēng, zi xiǎo jiǎ lì. bēng, dì yōng jǐ lì. bēng, dì tài wù lì." shì tài wù wèi xiǎo jiǎ dì, tài gēng zhī zǐ. chuán" xiáng yāo" zhì" zhī fá" zhèng yì yuē: hàn shū wǔ xíng zhì yún:" fán cǎo wù zhī lèi wèi zhī yāo, zì wài lái wèi zhī xiáng."" xiáng" shì è shì xiān jiàn zhī zhēng, gù wèi" yāo guài" yě." èr mù hé shēng" wèi gòng chǔ shēng yě." qī rì dà gǒng", fú shēng shū chuán yǒu qí wén, huò dāng bié chū yú shū, zé kǒng yòng zhī yě. zhèng xuán zhù shū chuán yún:" liǎng shǒu è zhī yuē gǒng." shēng qī rì ér jiàn qí dà mǎn liǎng shǒu yě. yīn běn jì yún" yī mù dà gǒng", yán yī yè jí mǎn gǒng, suǒ wén bù tóng, gù shuō yì yě. wǔ xíng chuán yuē:" mào zhī bù gōng, shì wèi bù sù. shí zé yǒu qīng shěng zhī xiáng." hàn shū wǔ xíng zhì xià hóu shǐ chāng liú xiàng děng shuō yún:" sù, jìng yě. nèi yuē gōng, wài yuē jìng. rén jūn xíng jǐ, tǐ mào bù gōng, dài màn jiāo jiǎn, zé bù néng jìng. mù sè qīng, gù yǒu qīng shěng zhī xiáng." shì yán mù zhī biàn guài, shì mào bù gōng zhī fá. rén jūn mào bù gōng, tiān jiàng fá zhī, mù guài jiàn qí zhēng yě. huáng fǔ mì yún:" tài wù wèn yú yī zhì, yī zhì yuē:' chén wén yāo bù shèng dé, dì zhī zhèng shì yǒu quē.' bái dì xiū dé. tài wù tuì ér zhàn zhī yuē:' sāng gǔ yě mù ér bù hé shēng yú cháo, yì zhě cháo wáng hū?' tài wù jù, xiū xiān wáng zhī zhèng, míng yǎng lǎo zhī lǐ, sān nián ér yuǎn fāng chóng yì ér zhì qī shí liù guó." shì yán yāo bù shèng dé yě. chuán" zàn gào" zhì" chén míng" zhèng yì yuē: lǐ yǒu zàn zhě, jiē yǐ yán gào rén, gù" zàn" wèi gào yě. jūn shì chuán yuē:" wū, shì yě." dāng yǐ" wū" wèi shì, míng" xián". cǐ yán" chén míng" zhě, yán shì chén zhī míng hào yě. zhèng xuán yún" wū xián wèi zhī wū guān" zhě, àn jūn shì xián zi yòu chēng, xián fù zǐ bìng wèi dà chén, bì bù shì zuò wū guān, gù kǒng yán" wū, shì" shì yě.
[疏]“伊陟”至“四篇”○正义曰:伊陟辅相太戊,於亳都之内,有不善之祥,桑穀二木共生于朝。朝非生木之处,是为不善之徵,伊陟以此桑穀之事告于巫咸。史录其事,作《咸乂》四篇。“乂”训治也,言所以致妖,须治理之,故名篇为《咸乂》也。伊陟不先告太戊而告巫咸者,《君奭》云:“在太戊,时则有若巫咸乂王家。”则咸是贤臣,能治王事,大臣见怪而惧,先共议论,而后以告君。下篇序云:“太戊赞于伊陟。”明先告於巫咸,而后告太戊。○传“伊陟”至“之子”○正义曰:“伊陟,伊尹子”,相传为然。《殷本纪》云:“沃丁崩,弟太庚立。崩,子小甲立。崩,弟雍己立。崩,弟太戊立。”是太戊为小甲弟,太庚之子。○传“祥妖”至“之罚”○正义曰:《汉书·五行志》云:“凡草物之类谓之妖,自外来谓之祥。”“祥”是恶事先见之徵,故为“妖怪”也。“二木合生”谓共处生也。“七日大拱”,伏生《书传》有其文,或当别出馀书,则孔用之也。郑玄注《书传》云:“两手扼之曰拱。”生七日而见其大满两手也。《殷本纪》云“一暮大拱”,言一夜即满拱,所闻不同,故说异也。《五行传》曰:“貌之不恭,是谓不肃。时则有青眚之祥。”《汉书·五行志》夏侯始昌、刘向等说云:“肃,敬也。内曰恭,外曰敬。人君行己,体貌不恭,怠慢骄蹇,则不能敬。木色青,故有青眚之祥。”是言木之变怪,是貌不恭之罚。人君貌不恭,天将罚之,木怪见其徵也。皇甫谧云:“太戊问於伊陟,伊陟曰:‘臣闻妖不胜德,帝之政事有阙。’白帝修德。太戊退而占之曰:‘桑穀野木而不合生于朝,意者朝亡乎?’太戊惧,修先王之政,明养老之礼,三年而远方重译而至七十六国。”是言妖不胜德也。○传“赞告”至“臣名”○正义曰:礼有赞者,皆以言告人,故“赞”为告也。《君奭》传曰:“巫,氏也。”当以“巫”为氏,名“咸”。此言“臣名”者,言是臣之名号也。郑玄云“巫咸谓之巫官”者,案《君奭》咸子又称,贤父子并为大臣,必不世作巫官,故孔言“巫,氏”是也。
tài wù zàn yú yī zhì, gào yǐ gǎi guò zì xīn. zuò yī zhì yuán mìng. yuán, chén míng. yuán mìng yī zhì èr piān jiē wáng.
太戊赞于伊陟,告以改过自新。作《伊陟》、《原命》。原,臣名。《原命》、《伊陟》二篇皆亡。
shū" tài wù" zhì" yuán mìng" zhèng yì yuē: yán tài wù zàn yú yī zhì, wéi gào yī zhì, bù gào yuán yě. shǐ lù qí shì, ér zuò yī zhì yuán mìng èr piān, zé tài wù gào yī zhì, yì gào yuán, jù yǐ sāng gǔ shì gào, gù xù yì yǐ wéi wén yě." yuán" shì chén míng ér yún" yuán mìng", wèi yǐ yán mìng yuán, gù yǐ" yuán mìng" míng piān, yóu rú jiǒng mìng bì mìng yě.
[疏]“太戊”至“原命”○正义曰:言太戊赞於伊陟,惟告伊陟,不告原也。史录其事,而作《伊陟》、《原命》二篇,则太戊告伊陟,亦告原,俱以桑穀事告,故序裛以为文也。“原”是臣名而云“原命”,谓以言命原,故以“原命”名篇,犹如《冏命》、《毕命》也。
zhòng dīng qiān yú xiāo, tài wù zǐ. qù bó. xiāo, dì míng. xiāo, wǔ gāo fǎn.
仲丁迁于嚣,太戊子。去亳。嚣,地名。○嚣,五羔反。
shū" zhòng dīng qiān yú xiāo" zhèng yì yuē: cǐ sān piān jiē shì qiān dū zhī shì, jù yǐ jūn míng míng piān, bìng chén qiān dū zhī yì, rú pán gēng zhī gào mín yě. fā qí jiù dū wèi zhī" qiān", dào bǐ xīn yì wèi zhī" jū"," qiān yú xiāo" yǔ" jū xiāng" yì shì tóng yě. yǐ" hé dǎn jiǎ" sān zì jù zhǎng, bù yán" yú", qí shí yì shì jù yú xiāng yě." pǐ yú gěng" zhě, kǒng yì yǐ wéi huǐ yú xiāng dì, nǎi qiān yú gěng dì, qí piān gài yán huǐ yì, gù xù tè yán" pǐ" yě. lǐ yóng yún:" xiāo zài chén liú jùn yí xiàn." huáng fǔ mì yún:" zhòng dīng zì bó xǐ xiāo, zài hé běi yě. huò yuē jīn hé nán áo cāng, èr shuō wèi zhī shú shì yě." xiāng dì kǒng yún" zài hé běi", gài yǒu wén ér zhī yě. mì yòu yǐ gěng zài hé dōng, pí shì xiàn gěng xiāng shì yě. chuán" tài wù" zhì" dì míng" zhèng yì yuē: cǐ jí xià chuán yán zhòng dīng shì tài wù zhī zǐ, hé dǎn jiǎ zhòng dīng dì yě. zǔ yǐ hé dǎn jiǎ zǐ, jiē shì běn wén yě. zhòng dīng shì tài wù zhī zǐ, tài wù zhī shí réng yún bó yǒu xiáng, zhī zhòng dīng qiān yú xiāo qù bó yě.
[疏]“仲丁迁于嚣”○正义曰:此三篇皆是迁都之事,俱以君名名篇,并陈迁都之义,如《盘庚》之诰民也。发其旧都谓之“迁”,到彼新邑谓之“居”,“迁于嚣”与“居相”亦事同也。以“河亶甲”三字句长,不言“于”,其实亦是俱于相也。“圮于耿”者,孔意以为毁于相地,乃迁于耿地,其篇盖言毁意,故序特言“圮”也。李颙云:“嚣在陈留浚仪县。”皇甫谧云:“仲丁自亳徙嚣,在河北也。或曰今河南敖仓,二说未知孰是也。”相地孔云“在河北”,盖有文而知也。谧又以耿在河东,皮氏县耿乡是也。○传“太戊”至“地名”○正义曰:此及下传言仲丁是太戊之子,河亶甲仲丁弟也。祖乙河亶甲子,皆《世本》文也。仲丁是太戊之子,太戊之时仍云亳有祥,知仲丁迁于嚣去亳也。
zuò zhòng dīng. chén qiān dū zhī yì, wáng.
作《仲丁》。陈迁都之义,亡。
hé dǎn jiǎ jū xiāng, zhòng dīng dì. xiāng, dì míng, zài hé běi. dǎn, dīng dàn fǎn. xiāng, xī liàng fǎn, zài hé běi, jīn wèi jùn yǒu xiāng xiàn. zuò hé dǎn jiǎ. wáng.
河亶甲居相,仲丁弟。相,地名,在河北。○亶,丁但反。相,息亮反,在河北,今魏郡有相县。作《河亶甲》。亡。
zǔ yǐ pǐ yú gěng, dǎn jiǎ zǐ. pǐ yú xiāng, qiān yú gěng. hé shuǐ suǒ huǐ yuē pǐ. pǐ, bèi měi fǎn, xú fú bǐ fǎn. mǎ yún:" huǐ yě."
祖乙圮于耿,亶甲子。圮於相,迁於耿。河水所毁曰圮。○圮,备美反,徐扶鄙反。马云:“毁也。”
shū chuán" dǎn jiǎ" zhì" yuē pǐ" zhèng yì yuē: kǒng yǐ hé dǎn jiǎ jū xiāng, zǔ yǐ jí dǎn jiǎ zhī zǐ, gù yǐ wéi pǐ yú xiāng dì, nǎi qiān dū yú gěng. shì gǔ yún:" pǐ, huǐ yě." gù yún" hé shuǐ suǒ huǐ yuē pǐ". jù wén" pǐ yú gěng" yě, zhī fēi pǐ huǐ yú gěng, gèng qiān yú chù, bì yún pǐ yú xiāng dì, qiān yú gěng zhě, míng yǔ qí shàng wén lián. shàng yún" qiān yú xiāo", wèi qiān lái xiàng xiāo" jū yú xiāng", wèi jū yú xiāng dì, gù zhī" pǐ yú gěng" wèi qiān lái yú gěng, yǐ wén xiāng lèi, gù kǒng wèi cǐ jiě. wèi gǔ rén zhī yán, suī shàng yào yuē, jiē shǐ yán zú qí wén, lìng rén xiǎo jiě, ruò pǐ yú xiāng, qiān jū yú gěng, jīng yán" pǐ yú gěng", dà bù cí hū? qiě dǎn jiǎ jū yú xiāng, zǔ yǐ jū gěng, jīn wèi shuǐ suǒ huǐ, gèng qiān tā chǔ, gù yán huǐ yú gěng ěr, fēi jì huǐ nǎi qiān gěng yě. pán gēng yún:" bù cháng jué yì, yú jīn wǔ bāng." jí qí shù zhī, wéi yǒu bó xiāo xiāng gěng sì chù ér yǐ. zhī cǐ jì huǐ yú gěng, gèng qiān yī chù, pán gēng yòu zì bǐ chù ér qiān yú yīn ěr. yīn běn jì yún:" zǔ yǐ qiān yú xíng." mǎ qiān suǒ wéi shuō ěr. zhèng xuán yún:" zǔ yǐ yòu qù xiāng jū gěng, ér guó wèi shuǐ suǒ huǐ, yú shì xiū dé yǐ yù zhī, bù fù xǐ yě. lù cǐ piān zhě shàn qí guó pǐ huǐ, gǎi zhèng ér bù xǐ." rú zhèng suǒ yán, shāo wéi wén biàn. dàn shàng yǒu zhòng dīng dǎn jiǎ, xià yǒu pán gēng, jiē wèi qiān shì, zuò shū shù qí qiān yì, cōng yáng huǐ ér bù qiān, xù dāng gǎi wén jiàn yì, bù yīng wén lèi qiān jū, gèng yǐ bù qiān wèi yì. jí zhǒng gǔ wén yún" pán gēng zì yǎn qiān yú yīn" zhě, gài zǔ yǐ pǐ yú gěng, qiān yú yǎn, pán gēng zì yǎn qiān yú yīn, bó xiāo xiāng gěng yǔ cǐ yǎn wǔ bāng zhě. cǐ gài bù jīng zhī shū, wèi kě yī xìn yě.
[疏]传“亶甲”至“曰圮”○正义曰:孔以河亶甲居相,祖乙即亶甲之子,故以为圮於相地,乃迁都于耿。《释诂》云:“圮,毁也。”故云“河水所毁曰圮”。据文“圮于耿”也,知非圮毁于耿,更迁馀处,必云圮於相地,迁於耿者,明与其上文连。上云“迁于嚣”,谓迁来向嚣;“居於相”,谓居於相地,故知“圮于耿”谓迁来于耿,以文相类,故孔为此解。谓古人之言,虽尚要约,皆使言足其文,令人晓解,若圮於相,迁居於耿,经言“圮於耿”,大不辞乎?且亶甲居於相,祖乙居耿,今为水所毁,更迁他处,故言毁于耿耳,非既毁乃迁耿也。《盘庚》云:“不常厥邑,于今五邦。”及其数之,惟有亳、嚣、相、耿四处而已。知此既毁於耿,更迁一处,盘庚又自彼处而迁於殷耳。《殷本纪》云:“祖乙迁於邢。”马迁所为说耳。郑玄云:“祖乙又去相居耿,而国为水所毁,於是修德以御之,不复徙也。录此篇者善其国圮毁,改政而不徙。”如郑所言,稍为文便。但上有《仲丁》、《亶甲》,下有《盘庚》,皆为迁事,作书述其迁意,匆阳毁而不迁,序当改文见义,不应文类迁居,更以不迁为义。汲冢古文云“盘庚自奄迁於殷”者,盖祖乙圮于耿,迁于奄,盘庚自奄迁于殷,亳、嚣、相、耿与此奄五邦者。此盖不经之书,未可依信也。
zuò zǔ yǐ. wáng.
作《祖乙》。亡。