tài shǐ gōng yuē: yú měi dú yú shū, zhì yú jūn chén xiāng chì, wéi shì jǐ ān, ér gǔ gōng bù liáng, wàn shì duò huài, wèi cháng bù liú tì yě. chéng wáng zuò sòng, tuī jǐ chéng ài, bēi bǐ jiā nán, kě bù wèi zhàn zhàn kǒng jù, shàn shǒu shàn zhōng zāi? jūn zǐ bù wèi yuē zé xiū dé, mǎn zé qì lǐ, yì néng sī chū, ān néng wéi shǐ, mù yù gāo zé ér gē yǒng qín kǔ, fēi dà dé shuí néng rú sī! chuán yuē zhì dìng gōng chéng, lǐ lè nǎi xìng. hǎi nèi rén dào yì shēn, qí dé yì zhì, suǒ lè zhě yì yì. mǎn ér bù sǔn zé yì, yíng ér bù chí zé qīng. fán zuò lè zhě, suǒ yǐ jié lè. jūn zǐ yǐ qiān tuì wèi lǐ, yǐ sǔn jiǎn wèi lè, lè qí rú cǐ yě. yǐ wèi zhōu yì guó shū, qíng xí bù tóng, gù bó cǎi fēng sú, xié bǐ shēng lǜ, yǐ bǔ duǎn yí huà, zhù liú zhèng jiào. tiān zǐ gōng yú míng táng lín guān, ér wàn mín xián dàng dí xié huì, zhēn zhuó bǎo mǎn, yǐ shì jué xìng. gù yún yǎ sòng zhī yīn lǐ ér mín zhèng, jiāo jiào zhī shēng xìng ér shì fèn, zhèng wèi zhī qū dòng ér xīn yín. jí qí diào hé xié hé, niǎo shòu jǐn gǎn, ér kuàng huái wǔ cháng, hán hǎo è, zì rán zhī shì yě?
太史公曰:余每讀虞書,至於君臣相敕,維是幾安,而股肱不良,萬事墮壞,未嘗不流涕也。成王作頌,推己懲艾,悲彼家難,可不謂戰戰恐懼,善守善終哉?君子不為約則修德,滿則棄禮,佚能思初,安能惟始,沐浴膏澤而歌詠勤苦,非大德誰能如斯!傳曰「治定功成,禮樂乃興」。海內人道益深,其德益至,所樂者益異。滿而不損則溢,盈而不持則傾。凡作樂者,所以節樂。君子以謙退為禮,以損減為樂,樂其如此也。以為州異國殊,情習不同,故博採風俗,協比聲律,以補短移化,助流政教。天子躬於明堂臨觀,而萬民咸蕩滌邪穢,斟酌飽滿,以飾厥性。故云雅頌之音理而民正,嘄噭之聲興而士奮,鄭衛之曲動而心淫。及其調和諧合,鳥獸盡感,而況懷五常,含好惡,自然之勢也?
zhì dào kuī quē ér zhèng yīn xìng qǐ, fēng jūn shì pì, míng xiǎn lín zhōu, zhēng yǐ xiāng gāo. zì zhòng ní bù néng yǔ qí yōu suì róng yú lǔ, suī tuì zhèng lè yǐ yòu shì, zuò wǔ zhāng yǐ lá shí, yóu mò zhī huà. líng chí yǐ zhì liù guó, liú miǎn shěn yì, suì wǎng bù fǎn, zú yú sàng shēn miè zōng, bìng guó yú qín.
治道虧缺而鄭音興起,封君世辟,名顯鄰州,爭以相高。自仲尼不能與齊優遂容於魯,雖退正樂以誘世,作五章以剌時,猶莫之化。陵遲以至六國,流沔沈佚,遂往不返,卒於喪身滅宗,並國於秦。
qín èr shì yóu yǐ wèi yú. chéng xiàng lǐ sī jìn jiàn yuē: fàng qì shī shū, jí yì shēng sè, zǔ yī suǒ yǐ jù yě qīng jī xì guò, zì xīn zhǎng yè, zhòu suǒ yǐ wáng yě. zhào gāo yuē: wǔ dì sān wáng lè gè shū míng, shì bù xiāng xí. shàng zì cháo tíng, xià zhì rén mín, dé yǐ jiē huān xǐ, hé yīn qín, fēi cǐ hé shuō bù tōng, jiě zé bù liú, yì gè yī shì zhī huà, dù shí zhī lè, hé bì huá shān zhī lù ěr ér hòu xíng yuǎn hū? èr shì rán zhī.
秦二世尤以為娛。丞相李斯進諫曰:「放棄詩書,極意聲色,祖伊所以懼也;輕積細過,恣心長夜,紂所以亡也。」趙高曰:「五帝、三王樂各殊名,示不相襲。上自朝廷,下至人民,得以接歡喜,合殷勤,非此和說不通,解澤不流,亦各一世之化,度時之樂,何必華山之騄耳而後行遠乎?」二世然之。
gāo zǔ guò pèi shī sān hóu zhī zhāng, lìng xiǎo ér gē zhī. gāo zǔ bēng, lìng pèi dé yǐ sì shí gē zhī zōng miào. xiào huì xiào wén xiào jǐng wú suǒ zēng gèng, yú lè fǔ xí cháng yì jiù ér yǐ.
高祖過沛詩三侯之章,令小兒歌之。高祖崩,令沛得以四時歌鳷宗廟。孝惠、孝文、孝景無所增更,於樂府習常肄舊而已。
zhì jīn shàng jí wèi, zuò shí jiǔ zhāng, lìng shì zhōng lǐ yán nián cì xù qí shēng, bài wèi xié lǜ dū wèi. tōng yī jīng zhī shì bù néng dú zhī qí cí, jiē jí huì wǔ jīng jiā, xiāng yǔ gòng jiǎng xí dú zhī, nǎi néng tōng zhī qí yì, duō ěr yǎ zhī wén.
至今上即位,作十九章,令侍中李延年次序其聲,拜為協律都尉。通一經之士不能獨知其辭,皆集會五經家,相與共講習讀之,乃能通知其意,多爾雅之文。
hàn jiā cháng yǐ zhēng yuè shàng xīn cí tài yī gān quán, yǐ hūn shí yè cí, dào míng ér zhōng. cháng yǒu liú xīng jīng yú cí tán shàng. shǐ tóng nán tóng nǚ qī shí rén jù gē. chūn gē qīng yáng, xià gē zhū míng, qiū gē xī shèn, dōng gē xuán míng. shì duō yǒu, gù bù lùn.
漢家常以正月上辛祠太一甘泉,以昏時夜祠,到明而終。常有流星經於祠壇上。使僮男僮女七十人俱歌。春歌青陽,夏歌硃明,秋歌西昚,冬歌玄冥。世多有,故不論。
yòu cháng de shén mǎ wò wā shuǐ zhōng, fù cì yǐ wèi tài yī zhī gē. qū yuē: tài yī gòng xī tiān mǎ xià, zhān chì hàn xī mò liú zhě. chěng róng yǔ xī yì wàn lǐ, jīn ān pǐ xī lóng wèi yǒu. hòu fá dà yuān dé qiān lǐ mǎ, mǎ míng pú shāo, cì zuò yǐ wèi gē. gē shī yuē: tiān mǎ lái xī cóng xī jí, jīng wàn lǐ xī guī yǒu dé. chéng líng wēi xī jiàng wài guó, shè liú shā xī sì yí fú. zhōng wèi jí àn jìn yuē: fán wáng zhě zuò lè, shàng yǐ chéng zǔ zōng, xià yǐ huà zhào mín. jīn bì xià de mǎ, shī yǐ wèi gē, xié yú zōng miào, xiān dì bǎi xìng qǐ néng zhī qí yīn xié? shàng mò rán bù shuō. chéng xiàng gōng sūn hóng yuē: àn fěi bàng shèng zhì, dāng zú.
又嘗得神馬渥窪水中,複次以為太一之歌。曲曰:「太一貢兮天馬下,霑赤汗兮沫流赭。騁容與兮跇萬里,今安匹兮龍為友。」後伐大宛得千里馬,馬名蒲梢,次作以為歌。歌詩曰:「天馬來兮從西極,經萬里兮歸有德。承靈威兮降外國,涉流沙兮四夷服。」中尉汲黯進曰:「凡王者作樂,上以承祖宗,下以化兆民。今陛下得馬,詩以為歌,協於宗廟,先帝百姓豈能知其音邪?」上默然不說。丞相公孫弘曰:「黯誹謗聖制,當族。」
fán yīn zhī qǐ, yóu rén xīn shēng yě. rén xīn zhī dòng, wù shǐ zhī rán yě. gǎn yú wù ér dòng, gù xíng yú shēng shēng xiāng yīng, gù shēng biàn biàn chéng fāng, wèi zhī yīn bǐ yīn ér lè zhī, jí gàn qī yǔ máo, wèi zhī lè yě. lè zhě, yīn zhī suǒ yóu shēng yě, qí běn zài rén xīn gǎn yú wù yě. shì gù qí āi xīn gǎn zhě, qí shēng jiào yǐ shā qí lè xīn gǎn zhě, qí shēng chǎn yǐ huǎn qí xǐ xīn gǎn zhě, qí shēng fā yǐ sàn qí nù xīn gǎn zhě, qí shēng cū yǐ lì qí jìng xīn gǎn zhě, qí shēng zhí yǐ lián qí ài xīn gǎn zhě, qí shēng hé yǐ róu. liù zhě fēi xìng yě, gǎn yú wù ér hòu dòng, shì gù xiān wáng shèn suǒ yǐ gǎn zhī. gù lǐ yǐ dǎo qí zhì, lè yǐ hé qí shēng, zhèng yǐ yī qí xíng, xíng yǐ fáng qí jiān. lǐ lè xíng zhèng, qí jí yī yě, suǒ yǐ tóng mín xīn ér chū zhì dào yě.
凡音之起,由人心生也。人心之動,物使之然也。感於物而動,故形於聲;聲相應,故生變;變成方,謂之音;比音而樂之,及干戚羽旄,謂之樂也。樂者,音之所由生也,其本在人心感於物也。是故其哀心感者,其聲噍以殺;其樂心感者,其聲嘽以緩;其喜心感者,其聲發以散;其怒心感者,其聲粗以厲;其敬心感者,其聲直以廉;其愛心感者,其聲和以柔。六者非性也,感於物而後動,是故先王慎所以感之。故禮以導其志,樂以和其聲,政以壹其行,刑以防其奸。禮樂刑政,其極一也,所以同民心而出治道也。
fán yīn zhě, shēng rén xīn zhě yě. qíng dòng yú zhōng, gù xíng yú shēng, shēng chéng wén wèi zhī yīn. shì gù zhì shì zhī yīn ān yǐ lè, qí zhèng hé luàn shì zhī yīn yuàn yǐ nù, qí zhèng guāi wáng guó zhī yīn āi yǐ sī, qí mín kùn. shēng yīn zhī dào, yǔ zhèng tōng yǐ. gōng wèi jūn, shāng wèi chén, jiǎo wèi mín, zhēng wèi shì, yǔ wèi wù. wǔ zhě bù luàn, zé wú tiē chì zhī yīn yǐ. gōng luàn zé huāng, qí jūn jiāo shāng luàn zé chuí, qí chén huài jiǎo luàn zé yōu, qí mín yuàn zhēng luàn zé āi, qí shì qín yǔ luàn zé wēi, qí cái guì. wǔ zhě jiē luàn, dié xiāng líng, wèi zhī màn. rú cǐ zé guó zhī miè wáng wú rì yǐ. zhèng wèi zhī yīn, luàn shì zhī yīn yě, bǐ yú màn yǐ. sāng jiān pú shàng zhī yīn, wáng guó zhī yīn yě, qí zhèng sàn, qí mín liú, wū shàng xíng sī ér bù kě zhǐ.
凡音者,生人心者也。情動於中,故形於聲,聲成文謂之音。是故治世之音安以樂,其正和;亂世之音怨以怒,其正乖;亡國之音哀以思,其民困。聲音之道,與正通矣。宮為君,商為臣,角為民,徵為事,羽為物。五者不亂,則無怗懘之音矣。宮亂則荒,其君驕;商亂則搥,其臣壞;角亂則憂,其民怨;徵亂則哀,其事勤;羽亂則危,其財匱。五者皆亂,迭相陵,謂之慢。如此則國之滅亡無日矣。鄭衛之音,亂世之音也,比於慢矣。桑間濮上之音,亡國之音也,其政散,其民流,誣上行私而不可止。
fán yīn zhě, shēng yú rén xīn zhě yě lè zhě, tōng yú lún lǐ zhě yě. shì gù zhī shēng ér bù zhī yīn zhě, qín shòu shì yě zhī yīn ér bù zhī lè zhě, zhòng shù shì yě. wéi jūn zǐ wèi néng zhī lè. shì gù shěn shēng yǐ zhī yīn, shěn yīn yǐ zhī lè, shěn lè yǐ zhī zhèng, ér zhì dào bèi yǐ. shì gù bù zhī shēng zhě bù kě yǔ yán yīn, bù zhī yīn zhě bù kě yǔ yán lè zhī lè zé jǐ yú lǐ yǐ. lǐ lè jiē dé, wèi zhī yǒu dé. dé zhě de yě. shì gù lè zhī lóng, fēi jí yīn yě shí xiǎng zhī lǐ, fēi jí wèi yě. qīng miào zhī sè, zhū xián ér shū yuè, yī chàng ér sān tàn, yǒu yí yīn zhě yǐ. dà xiǎng zhī lǐ, shàng xuán jiǔ ér zǔ xīng yú, dà gēng bù hé, yǒu yí wèi zhě yǐ. shì gù xiān wáng zhī zhì lǐ lè yě, fēi yǐ jí kǒu fù ěr mù zhī yù yě, jiāng yǐ jiào mín píng hǎo è ér fǎn rén dào zhī zhèng yě.
凡音者,生於人心者也;樂者,通於倫理者也。是故知聲而不知音者,禽獸是也;知音而不知樂者,眾庶是也。唯君子為能知樂。是故審聲以知音,審音以知樂,審樂以知政,而治道備矣。是故不知聲者不可與言音,不知音者不可與言樂知樂則幾於禮矣。禮樂皆得,謂之有德。德者得也。是故樂之隆,非極音也;食饗之禮,非極味也。清廟之瑟,硃弦而疏越,一倡而三嘆,有遺音者矣。大饗之禮,尚玄酒而俎腥魚,大羹不和,有遺味者矣。是故先王之制禮樂也,非以極口腹耳目之欲也,將以教民平好惡而反人道之正也。
rén shēng ér jìng, tiān zhī xìng yě gǎn yú wù ér dòng, xìng zhī sòng yě. wù zhì zhī zhī, rán hòu hǎo è xíng yān. hǎo è wú jié yú nèi, zhī yòu yú wài, bù néng fǎn jǐ, tiān lǐ miè yǐ. fū wù zhī gǎn rén wú qióng, ér rén zhī hǎo è wú jié, zé shì wù zhì ér rén huà wù yě. rén huà wù yě zhě, miè tiān lǐ ér qióng rén yù zhě yě. yú shì yǒu bèi nì zhà wěi zhī xīn, yǒu yín yì zuò luàn zhī shì. shì gù jiàng zhě xié ruò, zhòng zhě bào guǎ, zhī zhě zhà yú, yǒng zhě kǔ qiè, jí bìng bù yǎng, lǎo yòu gū guǎ bù dé qí suǒ, cǐ dà luàn zhī dào yě. shì gù xiān wáng zhì lǐ lè, rén wèi zhī jié: shuāi má kū qì, suǒ yǐ jié sàng jì yě zhōng gǔ gàn qī, suǒ yǐ hé ān lè yě hūn yīn guān jī, suǒ yǐ bié nán nǚ yě shè xiāng shí xiǎng, suǒ yǐ zhèng jiāo jiē yě. lǐ jié mín xīn, lè hé mín shēng, zhèng yǐ xíng zhī, xíng yǐ fáng zhī. lǐ lè xíng zhèng sì dá ér bù bèi, zé wáng dào bèi yǐ.
人生而靜,天之性也;感於物而動,性之頌也。物至知知,然後好惡形焉。好惡無節於內,知誘於外,不能反己,天理滅矣。夫物之感人無窮,而人之好惡無節,則是物至而人化物也。人化物也者,滅天理而窮人慾者也。於是有悖逆詐偽之心,有淫佚作亂之事。是故彊者脅弱,眾者暴寡,知者詐愚,勇者苦怯,疾病不養,老幼孤寡不得其所,此大亂之道也。是故先王制禮樂,人為之節:衰麻哭泣,所以節喪紀也;鐘鼓干戚,所以和安樂也;婚姻冠笄,所以別男女也;射鄉食饗,所以正交接也。禮節民心,樂和民聲,政以行之,刑以防之。禮樂刑政四達而不悖,則王道備矣。
lè zhě wèi tóng, lǐ zhě wèi yì. tóng zé xiāng qīn, yì zé xiāng jìng. lè shèng zé liú, lǐ shèng zé lí. hé qíng shì mào zhě, lǐ lè zhī shì yě. lǐ yì lì, zé guì jiàn děng yǐ lè wén tóng, zé shàng xià hé yǐ hǎo è zhe, zé xián bù xiào bié yǐ xíng jìn bào, jué jǔ xián, zé zhèng jūn yǐ. rén yǐ ài zhī, yì yǐ zhèng zhī, rú cǐ zé mín zhì xíng yǐ.
樂者為同,禮者為異。同則相親,異則相敬。樂勝則流,禮勝則離。合情飾貌者,禮樂之事也。禮義立,則貴賤等矣;樂文同,則上下和矣;好惡著,則賢不肖別矣;刑禁暴,爵舉賢,則政均矣。仁以愛之,義以正之,如此則民治行矣。
lè yóu zhōng chū, lǐ zì wài zuò. lè yóu zhōng chū, gù jìng lǐ zì wài zuò, gù wén. dà lè bì yì, dà lǐ bì jiǎn. lè zhì zé wú yuàn, lǐ zhì zé bù zhēng. yī ràng ér zhì tiān xià zhě, lǐ lè zhī wèi yě. bào mín bù zuò, zhū hóu bīn fú, bīng gé bù shì, wǔ xíng bù yòng, bǎi xìng wú huàn, tiān zǐ bù nù, rú cǐ zé lè dá yǐ. hé fù zǐ zhī qīn, míng zhǎng yòu zhī xù, yǐ jìng sì hǎi zhī nèi. tiān zǐ rú cǐ, zé lǐ xíng yǐ.
樂由中出,禮自外作。樂由中出,故靜;禮自外作,故文。大樂必易,大禮必簡。樂至則無怨,禮至則不爭。揖讓而治天下者,禮樂之謂也。暴民不作,諸侯賓服,兵革不試,五刑不用,百姓無患,天子不怒,如此則樂達矣。合父子之親,明長幼之序,以敬四海之內。天子如此,則禮行矣。
dà lè yǔ tiān dì tóng hé, dà lǐ yǔ tiān dì tóng jié. hé, gù bǎi wù bù shī jié, gù sì tiān jì dì. míng zé yǒu lǐ lè, yōu zé yǒu guǐ shén, rú cǐ zé sì hǎi zhī nèi hé jìng tóng ài yǐ. lǐ zhě, shū shì hé jìng zhě yě lè zhě, yì wén hé ài zhě yě. lǐ lè zhī qíng tóng, gù míng wáng yǐ xiāng yán yě. gù shì yǔ shí bìng, míng yǔ gōng xié. gù zhōng gǔ guǎn qìng yǔ yuè gàn qī, lè zhī qì yě qū xìn fǔ yǎng zhuì zhào shū jí, lè zhī wén yě. fǔ guǐ zǔ dòu zhì dù wén zhāng, lǐ zhī qì yě shēng jiàng shàng xià zhōu xuán tì xí, lǐ zhī wén yě. gù zhī lǐ lè zhī qíng zhě néng zuò, shí lǐ lè zhī wén zhě néng shù. zuò zhě zhī wèi shèng, shù zhě zhī wèi míng. míng shèng zhě, shù zuò zhī wèi yě.
大樂與天地同和,大禮與天地同節。和,故百物不失;節,故祀天祭地。明則有禮樂,幽則有鬼神,如此則四海之內合敬同愛矣。禮者,殊事合敬者也;樂者,異文合愛者也。禮樂之情同,故明王以相沿也。故事與時並,名與功偕。故鐘鼓管磬羽籥干戚,樂之器也;詘信俯仰綴兆舒疾,樂之文也。簠簋俎豆制度文章,禮之器也;升降上下周旋裼襲,禮之文也。故知禮樂之情者能作,識禮樂之文者能術。作者之謂聖,術者之謂明。明聖者,術作之謂也。
lè zhě, tiān dì zhī hé yě lǐ zhě, tiān dì zhī xù yě. hé, gù bǎi wù jiē huà xù, gù qún wù jiē bié. lè yóu tiān zuò, lǐ yǐ dì zhì. guò zhì zé luàn, guò zuò zé bào. míng yú tiān dì, rán hòu néng xìng lǐ lè yě. lùn lún wú huàn, lè zhī qíng yě xīn xǐ huān ài, lè zhī yě. zhōng zhèng wú xié, lǐ zhī zhì yě zhuāng jìng gōng shùn, lǐ zhī zhì yě. ruò fú lǐ lè zhī shī yú jīn shí, yuè yú shēng yīn, yòng yú zōng miào shè jì, shì yú shān chuān guǐ shén, zé cǐ suǒ yǐ yǔ mín tóng yě.
樂者,天地之和也;禮者,天地之序也。和,故百物皆化;序,故群物皆別。樂由天作,禮以地制。過制則亂,過作則暴。明於天地,然後能興禮樂也。論倫無患,樂之情也;欣喜驩愛,樂之也。中正無邪,禮之質也;莊敬恭順,禮之制也。若夫禮樂之施於金石,越於聲音,用於宗廟社稷,事於山川鬼神,則此所以與民同也。
wáng zhě gōng chéng zuò lè, zhì dìng zhì lǐ. qí gōng dà zhě qí lè bèi, qí zhì biàn zhě qí lǐ jù. gàn qī zhī wǔ, fēi bèi lè yě hēng shú ér sì, fēi dá lǐ yě. wǔ dì shū shí, bù xiāng yán lè sān wáng yì shì, bù xiāng xí lǐ. lè jí zé yōu, lǐ cū zé piān yǐ. jí fū dūn lè ér wú yōu, lǐ bèi ér bù piān zhě, qí wéi dà shèng hū? tiān gāo dì xià, wàn wù sàn shū, ér lǐ zhì xíng yě liú ér bù xī, hé tóng ér huà, ér lè xìng yě. chūn zuò xià zhǎng, rén yě qiū liǎn dōng cáng, yì yě. rén jìn yú lè, yì jìn yú lǐ. lè zhě dūn hé, lǜ shén ér cóng tiān lǐ zhě biàn yí, jū guǐ ér cóng dì. gù shèng rén zuò lè yǐ yīng tiān, zuò lǐ yǐ pèi dì. lǐ lè míng bèi, tiān dì guān yǐ.
王者功成作樂,治定製禮。其功大者其樂備,其治辨者其禮具。干戚之舞,非備樂也;亨孰而祀,非達禮也。五帝殊時,不相沿樂;三王異世,不相襲禮。樂極則憂,禮粗則偏矣。及夫敦樂而無憂,禮備而不偏者,其唯大聖乎?天高地下,萬物散殊,而禮制行也;流而不息,合同而化,而樂興也。春作夏長,仁也;秋斂冬藏,義也。仁近於樂,義近於禮。樂者敦和,率神而從天;禮者辨宜,居鬼而從地。故聖人作樂以應天,作禮以配地。禮樂明備,天地官矣。
tiān zūn dì bēi, jūn chén dìng yǐ. gāo bēi yǐ chén, guì jiàn wèi yǐ. dòng jìng yǒu cháng, xiǎo dà shū yǐ. fāng yǐ lèi jù, wù yǐ qún fēn, zé xìng mìng bù tóng yǐ. zài tiān chéng xiàng, zài dì chéng xíng, rú cǐ zé lǐ zhě tiān dì zhī bié yě. dì qì shàng jī, tiān qì xià jiàng, yīn yáng xiāng mó, tiān dì xiāng dàng, gǔ zhī yǐ léi tíng, fèn zhī yǐ fēng yǔ, dòng zhī yǐ sì shí, nuǎn zhī yǐ rì yuè, ér bǎi huà xìng yān, rú cǐ zé lè zhě tiān dì zhī hé yě.
天尊地卑,君臣定矣。高卑已陳,貴賤位矣。動靜有常,小大殊矣。方以類聚,物以群分,則性命不同矣。在天成象,在地成形,如此則禮者天地之別也。地氣上隮,天氣下降,陰陽相摩,天地相盪,鼓之以雷霆,奮之以風雨,動之以四時,暖之以日月,而百化興焉,如此則樂者天地之和也。
huà bù shí zé bù shēng, nán nǚ wú bié zé luàn dēng, cǐ tiān dì zhī qíng yě. jí fū lǐ lè zhī jí hū tiān ér pán hū dì, xíng hū yīn yáng ér tōng hū guǐ shén, qióng gāo jí yuǎn ér cè shēn hòu, lè zhe tài shǐ ér lǐ jū chéng wù. zhe bù xī zhě tiān yě, zhe bù dòng zhě dì yě. yī dòng yī jìng zhě, tiān dì zhī jiān yě. gù shèng rén yuē lǐ yún lè yún.
化不時則不生,男女無別則亂登,此天地之情也。及夫禮樂之極乎天而蟠乎地,行乎陰陽而通乎鬼神,窮高極遠而測深厚,樂著太始而禮居成物。著不息者天也,著不動者地也。一動一靜者,天地之間也。故聖人曰「禮雲樂雲」。
xī zhě shùn zuò wǔ xián zhī qín, yǐ gē nán fēng kuí shǐ zuò lè, yǐ shǎng zhū hóu. gù tiān zǐ zhī wèi lè yě, yǐ shǎng zhū hóu zhī yǒu dé zhě yě. dé shèng ér jiào zūn, wǔ gǔ shí shú, rán hòu shǎng zhī yǐ lè. gù qí zhì mín láo zhě, qí wǔ xíng jí yuǎn qí zhì mín yì zhě, qí wǔ xíng jí duǎn. gù guān qí wǔ ér zhī qí dé, wén qí shì ér zhī qí xíng. dà zhāng, zhāng zhī yě xián chí, bèi yě sháo, jì yě xià, dà yě yīn zhōu zhī lè jǐn yě
昔者舜作五弦之琴,以歌南風;夔始作樂,以賞諸侯。故天子之為樂也,以賞諸侯之有德者也。德盛而教尊,五穀時孰,然後賞之以樂。故其治民勞者,其舞行級遠;其治民佚者,其舞行級短。故觀其舞而知其德,聞其諡而知其行。大章,章之也;咸池,備也;韶,繼也;夏,大也;殷周之樂盡也
tiān dì zhī dào, hán shǔ bù shí zé jí, fēng yǔ bù jié zé jī. jiào zhě, mín zhī hán shǔ yě, jiào bù shí zé shāng shì. shì zhě, mín zhī fēng yǔ yě, shì bù jié zé wú gōng. rán zé xiān wáng zhī wèi lè yě, yǐ fǎ zhì yě, shàn zé xíng xiàng dé yǐ. fū huàn shǐ wèi jiǔ, fēi yǐ wèi huò yě ér yù sòng yì fán, zé jiǔ zhī liú shēng huò yě. shì gù xiān wáng yīn wèi jiǔ lǐ, yī xiàn zhī lǐ, bīn zhǔ bǎi bài, zhōng rì yǐn jiǔ ér bù dé zuì yān, cǐ xiān wáng zhī suǒ yǐ bèi jiǔ huò yě. gù jiǔ shí zhě, suǒ yǐ hé huān yě.
天地之道,寒暑不時則疾,風雨不節則飢。教者,民之寒暑也,教不時則傷世。事者,民之風雨也,事不節則無功。然則先王之為樂也,以法治也,善則行象德矣。夫豢豕為酒,非以為禍也;而獄訟益煩,則酒之流生禍也。是故先王因為酒禮,一獻之禮,賓主百拜,終日飲酒而不得醉焉,此先王之所以備酒禍也。故酒食者,所以合歡也。
lè zhě, suǒ yǐ xiàng dé yě lǐ zhě, suǒ yǐ bì yín yě. shì gù xiān wáng yǒu dà shì, bì yǒu lǐ yǐ āi zhī yǒu dà fú, bì yǒu lǐ yǐ lè zhī: āi lè zhī fēn, jiē yǐ lǐ zhōng.
樂者,所以象德也;禮者,所以閉淫也。是故先王有大事,必有禮以哀之;有大福,必有禮以樂之:哀樂之分,皆以禮終。
lè yě zhě, shī yě lǐ yě zhě, bào yě. lè, lè qí suǒ zì shēng ér lǐ, fǎn qí suǒ zì shǐ. lè zhāng dé, lǐ bào qíng fǎn shǐ yě. suǒ wèi dà lù zhě, tiān zǐ zhī yú yě lóng qí jiǔ liú, tiān zǐ zhī jīng yě qīng hēi yuán zhě, tiān zǐ zhī bǎo guī yě cóng zhī yǐ niú yáng zhī qún, zé suǒ yǐ zèng zhū hóu yě.
樂也者,施也;禮也者,報也。樂,樂其所自生;而禮,反其所自始。樂章德,禮報情反始也。所謂大路者,天子之輿也;龍旂九旒,天子之旌也;青黑緣者,天子之葆龜也;從之以牛羊之群,則所以贈諸侯也。
lè yě zhě, qíng zhī bù kě biàn zhě yě lǐ yě zhě, lǐ zhī bù kě yì zhě yě. lè tǒng tóng, lǐ bié yì, lǐ lè zhī shuō guàn hū rén qíng yǐ. qióng běn zhī biàn, lè zhī qíng yě zhe chéng qù wěi, lǐ zhī jīng yě. lǐ lè shùn tiān dì zhī chéng, dá shén míng zhī dé, jiàng xìng shàng xià zhī shén, ér níng shì jīng cū zhī tǐ, lǐng fù zǐ jūn chén zhī jié.
樂也者,情之不可變者也;禮也者,理之不可易者也。樂統同,禮別異,禮樂之說貫乎人情矣。窮本知變,樂之情也;著誠去偽,禮之經也。禮樂順天地之誠,達神明之德,降興上下之神,而凝是精粗之體,領父子君臣之節。
shì gù dà rén jǔ lǐ lè, zé tiān dì jiāng wèi zhāo yān. tiān dì xīn hé, yīn yáng xiāng de, xù yù fù yù wàn wù, rán hòu cǎo mù mào, qū méng dá, yǔ hé fèn, jiǎo shēng, zhé chóng zhāo sū, yǔ zhě yù fú, máo zhě yùn yù, tāi shēng zhě bù dú ér luǎn shēng zhě bù xù, zé lè zhī dào guī yān ěr.
是故大人舉禮樂,則天地將為昭焉。天地欣合,陰陽相得,煦嫗覆育萬物,然後草木茂,區萌達,羽翮奮,角生,蟄蟲昭穌,羽者嫗伏,毛者孕鬻,胎生者不殰而卵生者不殈,則樂之道歸焉耳。
lè zhě, fēi wèi huáng zhōng dà lǚ xián gē gàn yáng yě, lè zhī mò jié yě, gù tóng zhě wǔ zhī bù yán xí, chén zūn zǔ, liè biān dòu, yǐ shēng jiàng wèi lǐ zhě, lǐ zhī mò jié yě, gù yǒu sī zhǎng zhī. lè shī biàn hū shēng shī, gù běi miàn ér xián zōng zhù biàn hū zōng miào zhī lǐ, gù hòu shī shāng zhù biàn hū sàng lǐ, gù hòu zhǔ rén. shì gù dé chéng ér shàng, chéng ér xià xíng chéng ér xiān, shì chéng ér hòu. shì gù xiān wáng yǒu shàng yǒu xià, yǒu xiān yǒu hòu, rán hòu kě yǐ yǒu zhì yú tiān xià yě.
樂者,非謂黃鍾大呂弦歌干揚也,樂之末節也,故童者舞之;布筵席,陳樽俎,列籩豆,以升降為禮者,禮之末節也,故有司掌之。樂師辯乎聲詩,故北面而弦;宗祝辯乎宗廟之禮,故後屍;商祝辯乎喪禮,故後主人。是故德成而上,成而下;行成而先,事成而後。是故先王有上有下,有先有後,然後可以有制於天下也。
lè zhě, shèng rén zhī suǒ lè yě, ér kě yǐ shàn mín xīn. qí gǎn rén shēn, qí fēng yí sú yì, gù xiān wáng zhù qí jiào yān.
樂者,聖人之所樂也,而可以善民心。其感人深,其風移俗易,故先王著其教焉。
fū rén yǒu xuè qì xīn zhī zhī xìng, ér wú āi lè xǐ nù zhī cháng, yīng gǎn qǐ wù ér dòng, rán hòu xīn shù xíng yān. shì gù zhì wēi jiāo shuāi zhī yīn zuò, ér mín sī yōu chǎn huǎn màn yì fán wén jiǎn jié zhī yīn zuò, ér mín kāng lè cū lì měng qǐ fèn mò guǎng bì zhī yīn zuò, ér mín gāng yì lián zhí jīng zhèng zhuāng chéng zhī yīn zuò, ér mín sù jìng kuān yù ròu hǎo shùn chéng hé dòng zhī yīn zuò, ér mín cí ài liú bì xié sàn dí chéng dí làn zhī yīn zuò, ér mín yín luàn.
夫人有血氣心知之性,而無哀樂喜怒之常,應感起物而動,然後心術形焉。是故志微焦衰之音作,而民思憂;嘽緩慢易繁文簡節之音作,而民康樂;粗厲猛起奮末廣賁之音作,而民剛毅;廉直經正莊誠之音作,而民肅敬;寬裕肉好順成和動之音作,而民慈愛;流辟邪散狄成滌濫之音作,而民淫亂。
shì gù xiān wáng běn zhī qíng xìng, jī zhī dù shù, zhì zhī lǐ yì, hé shēng qì zhī hé, dào wǔ cháng zhī xíng, shǐ zhī yáng ér bù sàn, yīn ér bù mì, gāng qì bù nù, róu qì bù shè, sì chàng jiāo yú zhōng ér fā zuò yú wài, jiē ān qí wèi ér bù xiāng duó yě. rán hòu lì zhī xué děng, guǎng qí jié zòu, shěng qí wén cǎi, yǐ shéng dé hòu yě. lèi xiǎo dà zhī chēng, bǐ zhōng shǐ zhī xù, yǐ xiàng shì xíng, shǐ qīn shū guì jiàn zhǎng yòu nán nǚ zhī lǐ jiē xíng jiàn yú lè: gù yuē lè guān qí shēn yǐ.
是故先王本之情性,稽之度數,制之禮義,合生氣之和,道五常之行,使之陽而不散,陰而不密,剛氣不怒,柔氣不懾,四暢交於中而發作於外,皆安其位而不相奪也。然後立之學等,廣其節奏,省其文采,以繩德厚也。類小大之稱,比終始之序,以象事行,使親疏貴賤長幼男女之理皆形見於樂:故曰「樂觀其深矣」。
tǔ bì zé cǎo mù bù zhǎng, shuǐ fán zé yú biē bù dà, qì shuāi zé shēng wù bù yù, shì luàn zé lǐ fèi ér lè yín. shì gù qí shēng āi ér bù zhuāng, lè ér bù ān, màn yì yǐ fàn jié, liú miǎn yǐ wàng běn. guǎng zé róng jiān. xiá zé sī yù, gǎn dí dàng zhī qì ér miè píng hé zhī dé, shì yǐ jūn zǐ jiàn zhī yě.
土敝則草木不長,水煩則魚鱉不大,氣衰則生物不育,世亂則禮廢而樂淫。是故其聲哀而不莊,樂而不安,慢易以犯節,流湎以忘本。廣則容奸。狹則思欲,感滌盪之氣而滅平和之德,是以君子賤之也。
fán jiān shēng gǎn rén ér nì qì yīng zhī, nì qì chéng xiàng ér yín lè xìng yān. zhèng shēng gǎn rén ér shùn qì yīng zhī, shùn qì chéng xiàng ér hé lè xìng yān. chàng hé yǒu yīng, huí xié qū zhí gè guī qí fēn, ér wàn wù zhī lǐ yǐ lèi xiāng dòng yě.
凡奸聲感人而逆氣應之,逆氣成象而淫樂興焉。正聲感人而順氣應之,順氣成象而和樂興焉。倡和有應,回邪曲直各歸其分,而萬物之理以類相動也。
shì gù jūn zǐ fǎn qíng yǐ hé qí zhì, bǐ lèi yǐ chéng qí xíng. jiān shēng luàn sè bù liú cōng míng, yín lè fèi lǐ bù jiē yú xīn shù, duò màn xié pì zhī qì bù shè yú shēn tǐ, shǐ ěr mù bí kǒu xīn zhī bǎi tǐ jiē yóu shùn zhèng, yǐ xíng qí yì. rán hòu fā yǐ shēng yīn, wén yǐ qín sè, dòng yǐ gàn qī, shì yǐ yǔ máo, cóng yǐ xiāo guǎn, fèn zhì dé zhī guāng, dòng sì qì zhī hé, yǐ zhe wàn wù zhī lǐ. shì gù qīng míng xiàng tiān, guǎng dà xiàng dì, zhōng shǐ xiàng sì shí, zhōu xuán xiàng fēng yǔ wǔ sè chéng wén ér bù luàn, bā fēng cóng lǜ ér bù jiān, bǎi dù dé shù ér yǒu cháng xiǎo dà xiāng chéng, zhōng shǐ xiāng shēng, chàng hé qīng zhuó, dài xiāng wèi jīng. gù lè xíng ér lún qīng, ěr mù cōng míng, xuè qì hé píng, yí fēng yì sú, tiān xià jiē níng. gù yuē lè zhě lè yě. jūn zǐ lè dé qí dào, xiǎo rén lè dé qí yù. yǐ dào zhì yù, zé lè ér bù luàn yǐ yù wàng dào, zé huò ér bù lè. shì gù jūn zǐ fǎn qíng yǐ hé qí zhì, guǎng lè yǐ chéng qí jiào, lè xíng ér mín xiāng fāng, kě yǐ guān dé yǐ.
是故君子反情以和其志,比類以成其行。奸聲亂色不留聰明,淫樂廢禮不接於心術,惰慢邪辟之氣不設於身體,使耳目鼻口心知百體皆由順正,以行其義。然後發以聲音,文以琴瑟,動以干戚,飾以羽旄,從以簫管,奮至德之光,動四氣之和,以著萬物之理。是故清明象天,廣大象地,終始象四時,周旋象風雨;五色成文而不亂,八風從律而不奸,百度得數而有常;小大相成,終始相生,倡和清濁,代相為經。故樂行而倫清,耳目聰明,血氣和平,移風易俗,天下皆寧。故曰「樂者樂也」。君子樂得其道,小人樂得其欲。以道制欲,則樂而不亂;以欲忘道,則惑而不樂。是故君子反情以和其志,廣樂以成其教,樂行而民鄉方,可以觀德矣。
dé zhě, xìng zhī duān yě lè zhě, dé zhī huá yě jīn shí sī zhú, lè zhī qì yě. shī, yán qí zhì yě gē, yǒng qí shēng yě wǔ, dòng qí róng yě: sān zhě běn hū xīn, rán hòu lè qì cóng zhī. shì gù qíng shēn ér wén míng, qì shèng ér huà shén, hé shùn jī zhōng ér yīng huá fā wài, wéi lè bù kě yǐ wèi wěi.
德者,性之端也;樂者,德之華也;金石絲竹,樂之器也。詩,言其志也;歌,詠其聲也;舞,動其容也:三者本乎心,然後樂氣從之。是故情深而文明,氣盛而化神,和順積中而英華發外,唯樂不可以為偽。
lè zhě, xīn zhī dòng yě shēng zhě, lè zhī xiàng yě wén cǎi jié zòu, shēng zhī shì yě. jūn zǐ dòng qí běn, lè qí xiàng, rán hòu zhì qí shì. shì gù xiān gǔ yǐ jǐng jiè, sān bù yǐ jiàn fāng, zài shǐ yǐ zhe wǎng, fù luàn yǐ chì guī, fèn jí ér bù bá, jí yōu ér bù yǐn. dú lè qí zhì, bù yàn qí dào bèi jǔ qí dào, bù sī qí yù. shì yǐ qíng jiàn ér yì lì, lè zhōng ér dé zūn jūn zǐ yǐ hǎo shàn, xiǎo rén yǐ xī guò: gù yuē shēng mín zhī dào, lè wèi dà yān.
樂者,心之動也;聲者,樂之象也;文采節奏,聲之飾也。君子動其本,樂其象,然後治其飾。是故先鼓以警戒,三步以見方,再始以著往,復亂以飭歸,奮疾而不拔,極幽而不隱。獨樂其志,不厭其道;備舉其道,不私其欲。是以情見而義立,樂終而德尊;君子以好善,小人以息過:故曰「生民之道,樂為大焉」。
jūn zǐ yuē: lǐ lè bù kě yǐ sī xū qù shēn. zhì lè yǐ zhì xīn, zé yì zhí zi liàng zhī xīn yóu rán shēng yǐ. yì zhí zi liàng zhī xīn shēng zé lè, lè zé ān, ān zé jiǔ, jiǔ zé tiān, tiān zé shén. tiān zé bù yán ér xìn, shén zé bù nù ér wēi. zhì lè, yǐ zhì xīn zhě yě zhì lǐ, yǐ zhì gōng zhě yě. zhì gōng zé zhuāng jìng, zhuāng jìng zé yán wēi. xīn zhōng sī xū bù hé bù lè, ér bǐ zhà zhī xīn rù zhī yǐ wài mào sī xū bù zhuāng bù jìng, ér màn yì zhī xīn rù zhī yǐ. gù lè yě zhě, dòng yú nèi zhě yě lǐ yě zhě, dòng yú wài zhě yě. lè jí hé, lǐ jí shùn. nèi hé ér wài shùn, zé mín zhān qí yán sè ér fú yǔ zhēng yě, wàng qí róng mào ér mín bù shēng yì màn yān. dé huī dòng hū nèi ér mín mò bù chéng tīng, lǐ fà hū wài ér mín mò bù chéng shùn, gù yuē zhī lǐ lè zhī dào, jǔ ér cuò zhī tiān xià wú nán yǐ.
君子曰:禮樂不可以斯須去身。致樂以治心,則易直子諒之心油然生矣。易直子諒之心生則樂,樂則安,安則久,久則天,天則神。天則不言而信,神則不怒而威。致樂,以治心者也;致禮,以治躬者也。治躬則莊敬,莊敬則嚴威。心中斯須不和不樂,而鄙詐之心入之矣;外貌斯須不莊不敬,而慢易之心入之矣。故樂也者,動於內者也;禮也者,動於外者也。樂極和,禮極順。內和而外順,則民瞻其顏色而弗與爭也,望其容貌而民不生易慢焉。德煇動乎內而民莫不承聽,理髮乎外而民莫不承順,故曰「知禮樂之道,舉而錯之天下無難矣」。
lè yě zhě, dòng yú nèi zhě yě lǐ yě zhě, dòng yú wài zhě yě. gù lǐ zhǔ qí qiān, lè zhǔ qí yíng. lǐ qiān ér jìn, yǐ jìn wèi wén lè yíng ér fǎn, yǐ fǎn wèi wén. lǐ qiān ér bù jìn, zé xiāo lè yíng ér bù fǎn, zé fàng. gù lǐ yǒu bào ér lè yǒu fǎn. lǐ dé qí bào zé lè, lè dé qí fǎn zé ān. lǐ zhī bào, lè zhī fǎn, qí yì yī yě.
樂也者,動於內者也;禮也者,動於外者也。故禮主其謙,樂主其盈。禮謙而進,以進為文;樂盈而反,以反為文。禮謙而不進,則銷;樂盈而不反,則放。故禮有報而樂有反。禮得其報則樂,樂得其反則安。禮之報,樂之反,其義一也。
fū lè zhě lè yě, rén qíng zhī suǒ bù néng miǎn yě. lè bì fā zhū shēng yīn, xíng yú dòng jìng, rén dào yě. shēng yīn dòng jìng, xìng shù zhī biàn, jǐn yú cǐ yǐ. gù rén bù néng wú lè, lè bù néng wú xíng. xíng ér bù wèi dào, bù néng wú luàn. xiān wáng è qí luàn, gù zhì yǎ sòng zhī shēng yǐ dào zhī, shǐ qí shēng zú yǐ lè ér bù liú, shǐ qí wén zú yǐ lún ér bù xī, shǐ qí qū zhí fán shěng lián ròu jié zòu, zú yǐ gǎn dòng rén zhī shàn xīn ér yǐ yǐ, bù shǐ fàng xīn xié qì dé jiē yān, shì xiān wáng lì lè zhī fāng yě. shì gù lè zài zōng miào zhī zhōng, jūn chén shàng xià tóng tīng zhī, zé mò bù hé jìng zài zú zhǎng xiāng lǐ zhī zhōng, zhǎng yòu tóng tīng zhī, zé mò bù hé shùn zài guī mén zhī nèi, fù zǐ xiōng dì tóng tīng zhī, zé mò bù hé qīn. gù lè zhě, shěn yī yǐ dìng hé, bǐ wù yǐ shì jié, jié zòu hé yǐ chéng wén, suǒ yǐ hé hé fù zǐ jūn chén, fù qīn wàn mín yě, shì xiān wáng lì lè zhī fāng yě. gù tīng qí yǎ sòng zhī shēng, zhì yì de guǎng yān zhí qí gàn qī, xí qí fǔ yǎng qū xìn, róng mào dé zhuāng yān xíng qí zhuì zhào, yào qí jié zòu, háng liè dé zhèng yān, jìn tuì dé qí yān. gù lè zhě tiān dì zhī qí, zhōng hé zhī jì, rén qíng zhī suǒ bù néng miǎn yě.
夫樂者樂也,人情之所不能免也。樂必發諸聲音,形於動靜,人道也。聲音動靜,性術之變,盡於此矣。故人不能無樂,樂不能無形。形而不為道,不能無亂。先王惡其亂,故制雅頌之聲以道之,使其聲足以樂而不流,使其文足以綸而不息,使其曲直繁省廉肉節奏,足以感動人之善心而已矣,不使放心邪氣得接焉,是先王立樂之方也。是故樂在宗廟之中,君臣上下同聽之,則莫不和敬;在族長鄉里之中,長幼同聽之,則莫不和順;在閨門之內,父子兄弟同聽之,則莫不和親。故樂者,審一以定和,比物以飾節,節奏合以成文,所以合和父子君臣,附親萬民也,是先王立樂之方也。故聽其雅頌之聲,志意得廣焉;執其干戚,習其俯仰詘信,容貌得莊焉;行其綴兆,要其節奏,行列得正焉,進退得齊焉。故樂者天地之齊,中和之紀,人情之所不能免也。
fū lè zhě, xiān wáng zhī suǒ yǐ shì xǐ yě jūn lǚ fū yuè zhě, xiān wáng zhī suǒ yǐ shì nù yě. gù xiān wáng zhī xǐ nù jiē dé qí qí yǐ. xǐ zé tiān xià hé zhī, nù zé bào luàn zhě wèi zhī. xiān wáng zhī dào lǐ lè kě wèi shèng yǐ.
夫樂者,先王之所以飾喜也;軍旅鈇鉞者,先王之所以飾怒也。故先王之喜怒皆得其齊矣。喜則天下和之,怒則暴亂者畏之。先王之道禮樂可謂盛矣。
wèi wén hóu wèn yú zi xià yuē: wú duān miǎn ér tīng gǔ lè zé wéi kǒng wò, tīng zhèng wèi zhī yīn zé bù zhī juàn. gǎn wèn gǔ lè zhī rú bǐ, hé yě? xīn lè zhī rú cǐ, hé yě?
魏文侯問於子夏曰:「吾端冕而聽古樂則唯恐臥,聽鄭衛之音則不知倦。敢問古樂之如彼,何也?新樂之如此,何也?」
zi xià dá yuē: jīn fū gǔ lè, jìn lǚ ér tuì lǚ, hé zhèng yǐ guǎng, xián páo shēng huáng hé shǒu fǔ gǔ, shǐ zòu yǐ wén, zhǐ luàn yǐ wǔ, zhì luàn yǐ xiāng, xùn jí yǐ yǎ. jūn zǐ yú shì yǔ, yú shì dào gǔ, xiū shēn jí jiā, píng jūn tiān xià: cǐ gǔ lè zhī fā yě. jīn fū xīn lè, jìn fǔ tuì fǔ, jiān shēng yǐ yín, nì ér bù zhǐ, jí yōu zhū rú,
子夏答曰:「今夫古樂,進旅而退旅,和正以廣,弦匏笙簧合守拊鼓,始奏以文,止亂以武,治亂以相,訊疾以雅。君子於是語,於是道古,修身及家,平均天下:此古樂之發也。今夫新樂,進俯退俯,奸聲以淫,溺而不止,及優侏儒,
zá zǐ nǚ, bù zhī fù zǐ. lè zhōng bù kě yǐ yǔ, bù kě yǐ dào gǔ: cǐ xīn lè zhī fā yě. jīn jūn zhī suǒ wèn zhě lè yě, suǒ hǎo zhě yīn yě. fū lè zhī yǔ yīn, xiāng jìn ér bù tóng.
雜子女,不知父子。樂終不可以語,不可以道古:此新樂之發也。今君之所問者樂也,所好者音也。夫樂之與音,相近而不同。」
wén hóu yuē: gǎn wèn rú hé?
文侯曰:「敢問如何?」
zi xià dá yuē: fū gǔ zhě tiān dì shùn ér sì shí dāng, mín yǒu dé ér wǔ gǔ chāng, jí chèn bù zuò ér wú yāo xiáng, cǐ zhī wèi dà dāng. rán hòu shèng rén zuò wèi fù zǐ jūn chén yǐ wèi zhī jì gāng, jì gāng jì zhèng, tiān xià dà dìng, tiān xià dà dìng, rán hòu zhèng liù lǜ, hé wǔ shēng, xián gē shī sòng, cǐ zhī wèi dé yīn, dé yīn zhī wèi lè. shī yuē: mò qí dé yīn, qí dé kè míng, kè míng kè lèi, kè zhǎng kè jūn. wáng cǐ dà bāng, kè shùn kè bǐ. bǐ yú wén wáng, qí dé mí huǐ. jì shòu dì zhǐ, shī yú sūn zi. cǐ zhī wèi yě. jīn jūn zhī suǒ hǎo zhě, qí nì yīn yǔ?
子夏答曰:「夫古者天地順而四時當,民有德而五穀昌,疾疢不作而無祅祥,此之謂大當。然後聖人作為父子君臣以為之紀綱,紀綱既正,天下大定,天下大定,然後正六律,和五聲,弦歌詩頌,此之謂德音,德音之謂樂。詩曰:『莫其德音,其德克明,克明克類,克長克君。王此大邦,克順克俾。俾於文王,其德靡悔。既受帝祉,施於孫子。』此之謂也。今君之所好者,其溺音與?」
wén hóu yuē: gǎn wèn nì yīn zhě hé cóng chū yě?
文侯曰:「敢問溺音者何從出也?」
zi xià dá yuē: zhèng yīn hǎo làn yín zhì, sòng yīn yàn nǚ nì zhì, wèi yīn qù shù fán zhì, qí yīn ào pì jiāo zhì, sì zhě jiē yín yú sè ér hài yú dé, shì yǐ jì sì bù yòng yě. shī yuē: sù yōng hé míng, xiān zǔ shì tīng. fū sù sù, jìng yě yōng yōng, hé yě. fū jìng yǐ hé, hé shì bù xíng? wèi rén jūn zhě, jǐn qí suǒ hǎo è ér yǐ yǐ. jūn hǎo zhī zé chén wèi zhī, shàng xíng zhī zé mín cóng zhī. shī yuē: yòu mín kǒng yì, cǐ zhī wèi yě. rán hòu shèng rén zuò wèi táo gǔ qiāng jié xūn chí, cǐ liù zhě, dé yīn zhī yīn yě. rán hòu zhōng qìng yú sè yǐ hé zhī, gàn qī máo dí yǐ wǔ zhī. cǐ suǒ yǐ jì xiān wáng zhī miào yě, suǒ yǐ xiàn chóu yìn cù yě, suǒ yǐ guān xù guì jiàn gè dé qí yí yě, cǐ suǒ yǐ shì hòu shì yǒu zūn bēi zhǎng yòu xù yě. zhōng shēng kēng, kēng yǐ lì hào, hào yǐ lì héng, héng yǐ lì wǔ. jūn zǐ tīng zhōng shēng zé sī wǔ chén. shí shēng kēng, kēng yǐ lì bié, bié yǐ zhì sǐ. jūn zǐ tīng qìng shēng zé sī sǐ fēng jiāng zhī chén. sī shēng āi, āi yǐ lì lián, lián yǐ lì zhì. jūn zǐ tīng qín sè zhī shēng zé sī zhì yì zhī chén. zhú shēng làn, làn yǐ lì huì, huì yǐ jù zhòng. jūn zǐ tīng yú shēng xiāo guǎn zhī shēng zé sī chù jù zhī chén. gǔ pí zhī shēng huān, huān yǐ lì dòng, dòng yǐ jìn zhòng. jūn zǐ tīng gǔ pí zhī shēng zé sī jiāng shuài zhī chén. jūn zǐ zhī tīng yīn, fēi tīng qí kēng qiāng ér yǐ yě, bǐ yì yǒu suǒ hé zhī yě.
子夏答曰:「鄭音好濫淫志,宋音燕女溺志,衛音趣數煩志,齊音驁辟驕志,四者皆淫於色而害於德,是以祭祀不用也。詩曰:『肅雍和鳴,先祖是聽。』夫肅肅,敬也;雍雍,和也。夫敬以和,何事不行?為人君者,謹其所好惡而已矣。君好之則臣為之,上行之則民從之。詩曰:『誘民孔易』,此之謂也。然後聖人作為鞉鼓椌楬塤篪,此六者,德音之音也。然後鐘磬竽瑟以和之,干戚旄狄以舞之。此所以祭先王之廟也,所以獻酬酳酢也,所以官序貴賤各得其宜也,此所以示後世有尊卑長幼序也。鐘聲鏗,鏗以立號,號以立橫,橫以立武。君子聽鐘聲則思武臣。石聲硜,硜以立別,別以致死。君子聽磬聲則思死封疆之臣。絲聲哀,哀以立廉,廉以立志。君子聽琴瑟之聲則思志義之臣。竹聲濫,濫以立會,會以聚眾。君子聽竽笙簫管之聲則思畜聚之臣。鼓鼙之聲讙,讙以立動,動以進眾。君子聽鼓鼙之聲則思將帥之臣。君子之聽音,非聽其鏗鎗而已也,彼亦有所合之也。」
bīn móu jiǎ shì zuò yú kǒng zǐ, kǒng zǐ yǔ zhī yán, jí lè, yuē: fū wǔ zhī bèi jiè zhī yǐ jiǔ, hé yě?
賓牟賈侍坐於孔子,孔子與之言,及樂,曰:「夫武之備戒之已久,何也?」
dá yuē: bìng bù dé qí zhòng yě.
答曰:「病不得其眾也。」
yǒng tàn zhī, yín yè zhī, hé yě?
「永嘆之,淫液之,何也?」
dá yuē: kǒng bù dǎi shì yě.
答曰:「恐不逮事也。」
fā yáng dǎo lì zhī yǐ zǎo, hé yě?
「發揚蹈厲之已蚤,何也?」
dá yuē: jí shí shì yě.
答曰:「及時事也。」
wǔ zuò zhì yòu xiàn zuǒ, hé yě?
「武坐致右憲左,何也?」
dá yuē: fēi wǔ zuò yě.
答曰:「非武坐也。」
shēng yín jí shāng, hé yě?
「聲淫及商,何也?」
dá yuē: fēi wǔ yīn yě.
答曰:「非武音也。」
zǐ yuē: ruò fēi wǔ yīn, zé hé yīn yě?
子曰:「若非武音,則何音也?」
dá yuē: yǒu sī shī qí chuán yě. rú fēi yǒu sī shī qí chuán, zé wǔ wáng zhī zhì huāng yǐ.
答曰:「有司失其傳也。如非有司失其傳,則武王之志荒矣。」
zǐ yuē: wéi qiū zhī wén zhū cháng hóng, yì ruò wú zi zhī yán shì yě.
子曰:「唯丘之聞諸萇弘,亦若吾子之言是也。」
bīn móu jiǎ qǐ, miǎn xí ér qǐng yuē: fū wǔ zhī bèi jiè zhī yǐ jiǔ, zé jì wén mìng yǐ. gǎn wèn chí zhī chí ér yòu jiǔ, hé yě?
賓牟賈起,免席而請曰:「夫武之備戒之已久,則既聞命矣。敢問遲之遲而又久,何也?」
zǐ yuē: jū, wú yǔ rǔ. fū lè zhě, xiàng chéng zhě yě. zǒng gàn ér shān lì, wǔ wáng zhī shì yě fā yáng dǎo lì, tài gōng zhī zhì yě wǔ luàn jiē zuò, zhōu zhào zhī zhì yě. qiě fú wǔ, shǐ ér běi chū, zài chéng ér miè shāng, sān chéng ér nán, sì chéng ér nán guó shì jiāng, wǔ chéng ér fēn shǎn, zhōu gōng zuǒ, zhào gōng yòu, liù chéng fù zhuì, yǐ chóng tiān zǐ, jiā zhèn zhī ér sì fá, shèng wēi yú zhōng guó yě. fēn jiā ér jìn, shì zǎo jì yě. jiǔ lì yú zhuì, yǐ dài zhū hóu zhī zhì yě. qiě fú nǚ dú wèi wén mù yě zhī yǔ hū? wǔ wáng kè yīn fǎn shāng, wèi jí xià chē, ér fēng huáng dì zhī hòu yú jì, fēng dì yáo zhī hòu yú zhù, fēng dì shùn zhī hòu yú chén xià chē ér fēng xià hòu shì zhī hòu yú qǐ, fēng yīn zhī hòu yú sòng, fēng wáng zǐ bǐ gàn zhī mù, shì jī zǐ zhī qiú, shǐ zhī háng shāng róng ér fù qí wèi. shù mín chí zhèng, shù shì bèi lù. jì hé ér xī, mǎ sàn huá shān zhī yáng ér fú fù chéng niú sàn táo lín zhī yě ér bù fù fú chē jiǎ tāo ér cáng zhī fǔ kù ér fú fù yòng dào zài gān gē, bāo zhī yǐ hǔ pí jiāng lǜ zhī shì, shǐ wèi zhū hóu, míng zhī yuē jiàn gāo: rán hòu tiān xià zhī wǔ wáng zhī bù fù yòng bīng yě. sàn jūn ér jiāo shè, zuǒ shè lí shǒu, yòu shè zōu yú, ér guàn gé zhī shè xī yě bì miǎn jìn hù, ér hǔ bì zhī shì shuì jiàn yě sì hū míng táng, ér mín zhī xiào cháo jìn, rán hòu zhū hóu zhī suǒ yǐ chén gēng jí, rán hòu zhū hóu zhī suǒ yǐ jìng: wǔ zhě tiān xià zhī dà jiào yě. shí sān lǎo wǔ gēng yú tài xué, tiān zǐ tǎn ér gē shēng, zhí jiàng ér kuì, zhí jué ér yìn, miǎn ér zǒng gàn, suǒ yǐ jiào zhū hóu zhī tì yě. ruò cǐ, zé zhōu dào sì dá, lǐ lè jiāo tōng, zé fū wǔ zhī chí jiǔ, bù yì yí hū?
子曰:「居,吾語汝。夫樂者,象成者也。總干而山立,武王之事也;發揚蹈厲,太公之志也;武亂皆坐,周召之治也。且夫武,始而北出,再成而滅商,三成而南,四成而南國是疆,五成而分陝,周公左,召公右,六成復綴,以崇天子,夾振之而四伐,盛威於中國也。分夾而進,事蚤濟也。久立於綴,以待諸侯之至也。且夫女獨未聞牧野之語乎?武王克殷反商,未及下車,而封黃帝之後於薊,封帝堯之後於祝,封帝舜之後於陳;下車而封夏后氏之後於杞,封殷之後於宋,封王子比干之墓,釋箕子之囚,使之行商容而復其位。庶民弛政,庶士倍祿。濟河而西,馬散華山之陽而弗復乘;牛散桃林之野而不復服;車甲弢而藏之府庫而弗復用;倒載干戈,苞之以虎皮;將率之士,使為諸侯,名之曰『建櫜』:然後天下知武王之不復用兵也。散軍而郊射,左射貍首,右射騶虞,而貫革之射息也;裨冕搢笏,而虎賁之士稅劍也;祀乎明堂,而民知孝;朝覲,然後諸侯知所以臣;耕藉,然後諸侯知所以敬:五者天下之大教也。食三老五更於太學,天子袒而割牲,執醬而饋,執爵而酳,冕而總干,所以教諸侯之悌也。若此,則周道四達,禮樂交通,則夫武之遲久,不亦宜乎?」
zi gòng jiàn shī yǐ ér wèn yān, yuē: cì wén shēng gē gè yǒu yí yě, rú cì zhě yí hé gē yě?
子貢見師乙而問焉,曰:「賜聞聲歌各有宜也,如賜者宜何歌也?」
shī yǐ yuē: yǐ, jiàn gōng yě, hé zú yǐ wèn suǒ yí. qǐng sòng qí suǒ wén, ér wú zi zì zhí yān. kuān ér jìng, róu ér zhèng zhě yí gē sòng guǎng dà ér jìng, shū dá ér xìn zhě yí gē dà yá gōng jiǎn ér hǎo lǐ zhě yí gē xiǎo yǎ zhèng zhí qīng lián ér qiān zhě yí gē fēng sì zhí ér cí ài zhě yí gē shāng wēn liáng ér néng duàn zhě yí gē qí. fū gē zhě, zhí jǐ ér chén dé dòng jǐ ér tiān dì yīng yān, sì shí hé yān, xīng chén lǐ yān, wàn wù yù yān. gù shāng zhě, wǔ dì zhī yí shēng yě, shāng rén zhì zhī, gù wèi zhī shāng qí zhě, sān dài zhī yí shēng yě, qí rén zhì zhī, gù wèi zhī qí. míng hū shāng zhī shī zhě, lín shì ér lǚ duàn míng hū qí zhī shī zhě, jiàn lì ér ràng yě. lín shì ér lǚ duàn, yǒng yě jiàn lì ér ràng, yì yě. yǒu yǒng yǒu yì, fēi gē shú néng bǎo cǐ? gù gē zhě, shàng rú kàng, xià rú duì, qū rú zhé, zhǐ rú mù, jū zhōng jǔ, jù zhōng gōu, lěi lěi hū yīn rú guàn zhū. gù gē zhī wèi yán yě, zhǎng yán zhī yě. shuō zhī, gù yán zhī yán zhī bù zú, gù zhǎng yán zhī zhǎng yán zhī bù zú, gù jiē tàn zhī jiē tàn zhī bù zú, gù bù zhī shǒu zhī wǔ zhī zú zhī dǎo zhī. zi gòng wèn lè.
師乙曰:「乙,賤工也,何足以問所宜。請誦其所聞,而吾子自執焉。寬而靜,柔而正者宜歌頌;廣大而靜,疏達而信者宜歌大雅;恭儉而好禮者宜歌小雅;正直清廉而謙者宜歌風;肆直而慈愛者宜歌商;溫良而能斷者宜歌齊。夫歌者,直己而陳德;動己而天地應焉,四時和焉,星辰理焉,萬物育焉。故商者,五帝之遺聲也,商人志之,故謂之商;齊者,三代之遺聲也,齊人志之,故謂之齊。明乎商之詩者,臨事而屢斷;明乎齊之詩者,見利而讓也。臨事而屢斷,勇也;見利而讓,義也。有勇有義,非歌孰能保此?故歌者,上如抗,下如隊,曲如折,止如木,居中矩,句中鈎,累累乎殷如貫珠。故歌之為言也,長言之也。說之,故言之;言之不足,故長言之;長言之不足,故嗟嘆之;嗟嘆之不足,故不知手之舞之足之蹈之。」子貢問樂。
fán yīn yóu yú rén xīn, tiān zhī yǔ rén yǒu yǐ xiāng tōng, rú jǐng zhī xiàng xíng, xiǎng zhī yīng shēng. gù wèi shàn zhě tiān bào zhī yǐ fú, wèi è zhě tiān yǔ zhī yǐ yāng, qí zì rán zhě yě.
凡音由於人心,天之與人有以相通,如景之象形,響之應聲。故為善者天報之以福,為惡者天與之以殃,其自然者也。
gù shùn dàn wǔ xián zhī qín, gē nán fēng zhī shī ér tiān xià zhì zhòu wèi zhāo gē běi bǐ zhī yīn, shēn sǐ guó wáng. shùn zhī dào hé hóng yě? zhòu zhī dào hé ài yě? fū nán fēng zhī shī zhě shēng zhǎng zhī yīn yě, shùn lè hǎo zhī, lè yǔ tiān dì tóng yì, dé wàn guó zhī huān xīn, gù tiān xià zhì yě. fū zhāo gē zhě bù shí yě, běi zhě bài yě, bǐ zhě lòu yě, zhòu lè hǎo zhī, yǔ wàn guó shū xīn, zhū hóu bù fù, bǎi xìng bù qīn, tiān xià pàn zhī, gù shēn sǐ guó wáng.
故舜彈五弦之琴,歌南風之詩而天下治;紂為朝歌北鄙之音,身死國亡。舜之道何弘也?紂之道何隘也?夫南風之詩者生長之音也,舜樂好之,樂與天地同意,得萬國之驩心,故天下治也。夫朝歌者不時也,北者敗也,鄙者陋也,紂樂好之,與萬國殊心,諸侯不附,百姓不親,天下畔之,故身死國亡。
ér wèi líng gōng zhī shí, jiāng zhī jìn, zhì yú pú shuǐ zhī shàng shě. yè bàn shí wén gǔ qín shēng, wèn zuǒ yòu, jiē duì yuē bù wén. nǎi zhào shī juān yuē: wú wén gǔ qín yīn, wèn zuǒ yòu, jiē bù wén. qí zhuàng shì guǐ shén, wèi wǒ tīng ér xiě zhī. shī juān yuē: nuò. yīn duān zuò yuán qín, tīng ér xiě zhī. míng rì, yuē: chén dé zhī yǐ, rán wèi xí yě, qǐng sù xí zhī. líng gōng yuē: kě. yīn fù sù. míng rì, bào yuē: xí yǐ. jí qù zhī jìn, jiàn jìn píng gōng. píng gōng zhì jiǔ yú shī huì zhī tái. jiǔ hān, líng gōng yuē: jīn zhě lái, wén xīn shēng, qǐng zòu zhī. píng gōng yuē: kě. jí lìng shī juān zuò shī kuàng páng, yuán qín gǔ zhī. wèi zhōng, shī kuàng fǔ ér zhǐ zhī yuē: cǐ wáng guó zhī shēng yě, bù kě suì. píng gōng yuē: hé dào chū? shī kuàng yuē: shī yán suǒ zuò yě. yǔ zhòu wèi mǐ mǐ zhī lè, wǔ wáng fá zhòu, shī yán dōng zǒu, zì tóu pú shuǐ zhī zhōng, gù wén cǐ shēng bì yú pú shuǐ zhī shàng, xiān wén cǐ shēng zhě guó xuē. píng gōng yuē: guǎ rén suǒ hǎo zhě yīn yě, yuán suì wén zhī. shī juān gǔ ér zhōng zhī.
而衛靈公之時,將之晉,至於濮水之上舍。夜半時聞鼓琴聲,問左右,皆對曰「不聞」。乃召師涓曰:「吾聞鼓琴音,問左右,皆不聞。其狀似鬼神,為我聽而寫之。」師涓曰:「諾。」因端坐援琴,聽而寫之。明日,曰:「臣得之矣,然未習也,請宿習之。」靈公曰:「可。」因復宿。明日,報曰:「習矣。」即去之晉,見晉平公。平公置酒於施惠之台。酒酣,靈公曰:「今者來,聞新聲,請奏之。」平公曰:「可。」即令師涓坐師曠旁,援琴鼓之。未終,師曠撫而止之曰:「此亡國之聲也,不可遂。」平公曰:「何道出?」師曠曰:「師延所作也。與紂為靡靡之樂,武王伐紂,師延東走,自投濮水之中,故聞此聲必於濮水之上,先聞此聲者國削。」平公曰:「寡人所好者音也,原遂聞之。」師涓鼓而終之。
píng gōng yuē: yīn wú cǐ zuì bēi hū? shī kuàng yuē: yǒu. píng gōng yuē: kě dé wén hū? shī kuàng yuē: jūn dé yì báo, bù kě yǐ tīng zhī. píng gōng yuē: guǎ rén suǒ hǎo zhě yīn yě, yuán wén zhī. shī kuàng bù dé yǐ, yuán qín ér gǔ zhī. yī zòu zhī, yǒu xuán hè èr bā jí hū láng mén zài zòu zhī, yán jǐng ér míng, shū yì ér wǔ.
平公曰:「音無此最悲乎?」師曠曰:「有。」平公曰:「可得聞乎?」師曠曰:「君德義薄,不可以聽之。」平公曰:「寡人所好者音也,原聞之。」師曠不得已,援琴而鼓之。一奏之,有玄鶴二八集乎廊門;再奏之,延頸而鳴,舒翼而舞。
píng gōng dà xǐ, qǐ ér wèi shī kuàng shòu. fǎn zuò, wèn yuē: yīn wú cǐ zuì bēi hū? shī kuàng yuē: yǒu. xī zhě huáng dì yǐ dà hé guǐ shén, jīn jūn dé yì báo, bù zú yǐ tīng zhī, tīng zhī jiāng bài. píng gōng yuē: guǎ rén lǎo yǐ, suǒ hǎo zhě yīn yě, yuán suì wén zhī. shī kuàng bù dé yǐ, yuán qín ér gǔ zhī. yī zòu zhī, yǒu bái yún cóng xī běi qǐ zài zòu zhī, dà fēng zhì ér yǔ suí zhī, fēi láng wǎ, zuǒ yòu jiē bēn zǒu. píng gōng kǒng jù, fú yú láng wū zhī jiān. jìn guó dà hàn, chì dì sān nián.
平公大喜,起而為師曠壽。反坐,問曰:「音無此最悲乎?」師曠曰:「有。昔者黃帝以大合鬼神,今君德義薄,不足以聽之,聽之將敗。」平公曰:「寡人老矣,所好者音也,原遂聞之。」師曠不得已,援琴而鼓之。一奏之,有白雲從西北起;再奏之,大風至而雨隨之,飛廊瓦,左右皆奔走。平公恐懼,伏於廊屋之間。晉國大旱,赤地三年。
tīng zhě huò jí huò xiōng. fū lè bù kě wàng xìng yě.
聽者或吉或凶。夫樂不可妄興也。
tài shǐ gōng yuē: fū shàng gǔ míng wáng jǔ lè zhě, fēi yǐ yú xīn zì lè, kuài yì zì yù, jiāng yù wèi zhì yě. zhèng jiào zhě jiē shǐ yú yīn, yīn zhèng ér xíng zhèng. gù yīn lè zhě, suǒ yǐ dòng dàng xuè mài, tōng liú jīng shén ér hé zhèng xīn yě. gù gōng dòng pí ér hé zhèng shèng, shāng dòng fèi ér hé zhèng yì, jiǎo dòng gān ér hé zhèng rén, zhēng dòng xīn ér hé zhèng lǐ, yǔ dòng shèn ér hé zhèng zhì. gù lè suǒ yǐ nèi fǔ zhèng xīn ér wài yì guì jiàn yě shàng yǐ shì zōng miào, xià yǐ biàn huà lí shù yě. qín zhǎng bā chǐ yī cùn, zhèng dù yě. xián dà zhě wèi gōng, ér jū zhōng yāng, jūn yě. shāng zhāng yòu bàng, qí yú dà xiǎo xiāng cì, bù shī qí cì xù, zé jūn chén zhī wèi zhèng yǐ. gù wén gōng yīn, shǐ rén wēn shū ér guǎng dà wén shāng yīn, shǐ rén fāng zhèng ér hǎo yì wén jiǎo yīn, shǐ rén cè yǐn ér ài rén wén zhēng yīn, shǐ rén lè shàn ér hào shī wén yǔ yīn, shǐ rén zhěng qí ér hǎo lǐ. fū lǐ yóu wài rù, lè zì nèi chū. gù jūn zǐ bù kě xū yú lí lǐ, xū yú lí lǐ zé bào màn zhī xíng qióng wài bù kě xū yú lí lè, xū yú lí lè zé jiān xié zhī xíng qióng nèi. gù lè yīn zhě, jūn zǐ zhī suǒ yǎng yì yě. fū gǔ zhě, tiān zǐ zhū hóu tīng zhōng qìng wèi cháng lí yú tíng, qīng dài fū tīng qín sè zhī yīn wèi cháng lí yú qián, suǒ yǐ yǎng xíng yì ér fáng yín yì yě. fū yín yì shēng yú wú lǐ, gù shèng wáng shǐ rén ěr wén yǎ sòng zhī yīn, mù shì wēi yí zhī lǐ, zú xíng gōng jìng zhī róng, kǒu yán rén yì zhī dào. gù jūn zǐ zhōng rì yán ér xié pì wú yóu rù yě.
太史公曰:夫上古明王舉樂者,非以娛心自樂,快意恣欲,將欲為治也。正教者皆始於音,音正而行正。故音樂者,所以動盪血脈,通流精神而和正心也。故宮動脾而和正聖,商動肺而和正義,角動肝而和正仁,徵動心而和正禮,羽動腎而和正智。故樂所以內輔正心而外異貴賤也;上以事宗廟,下以變化黎庶也。琴長八尺一寸,正度也。弦大者為宮,而居中央,君也。商張右傍,其餘大小相次,不失其次序,則君臣之位正矣。故聞宮音,使人溫舒而廣大;聞商音,使人方正而好義;聞角音,使人惻隱而愛人;聞徵音,使人樂善而好施;聞羽音,使人整齊而好禮。夫禮由外入,樂自內出。故君子不可須臾離禮,須臾離禮則暴慢之行窮外;不可須臾離樂,須臾離樂則奸邪之行窮內。故樂音者,君子之所養義也。夫古者,天子諸侯聽鐘磬未嘗離於庭,卿大夫聽琴瑟之音未嘗離於前,所以養行義而防淫佚也。夫淫佚生於無禮,故聖王使人耳聞雅頌之音,目視威儀之禮,足行恭敬之容,口言仁義之道。故君子終日言而邪辟無由入也。
lè zhī suǒ xìng, zài hu fáng yù. táo xīn chàng zhì, wǔ shǒu dǎo zú. shùn yuē xiāo sháo, róng chēng shǔ xù. shěn yīn zhī zhèng, guān fēng biàn sú. duān rú guàn zhū, qīng tóng kòu yù. yáng yáng yíng ěr, xián yīng yú qū.
樂之所興,在乎防欲。陶心暢志,舞手蹈足。舜曰簫韶,融稱屬續。審音知政,觀風變俗。端如貫珠,清同叩玉。洋洋盈耳,咸英餘曲。